Verslag Ervaringsdeskundigen Armoede en Schulden
Voor het project Voorst onder de Loep zijn zeven ervaringsdeskundigen bij ons op bezoek geweest. Tijdens deze avond stond het thema Armoede en Schulden centraal. We hebben hen gevraagd naar hun ervaringen.
Oorzaken van de schulden
De oorzaken waardoor de ervaringsdeskundigen in de problemen komen, zijn voor allen verschillend. Een ervaringsdeskundige noemt dat hij in een burn-out terecht kwam, zijn heil is gaan zoeken in de cocaïne en daaraan verslaafd raakte. Al zijn geld ging toen naar zijn verslaving.
Een andere aanwezige noemt dat haar toenmalige partner een eigen bedrijf wilde beginnen en van de gemeente Apeldoorn een startkapitaal ontving. Voor de belastingdienst werd dit gezien als inkomen en de ontvangen toeslag voor de kinderopvang als onrechtmatig.
Ondanks dat het bedrijf niet liep en er dus geen inkomen uit voort kwam moest de ‘teveel’
ontvangen toeslag terug worden terugbetaald. Tegen de tijd dat mevrouw een brief terug kreeg van de belastingdienst en zij in haar gelijk werd gesteld, had zij al schulden opgelopen bij de kinderopvang.
Een andere ervaringsdeskundige geeft aan dat hij een eigen onderneming heeft gehad die failliet is gegaan. In die zelfde periode had hij nog een koophuis uit zijn vorige huwelijk, en had zijn nieuwe vrouw ook een koophuis uit haar vorige huwelijk en een huurwoning. Omdat hij zzp’er is geweest kon hij geen uitkering ontvangen en moesten zij dit alles betalen van 1 inkomen. Hierop noemt een ander: ‘Zzp’er zijn betekent vogelvrij zijn in Nederland. Waarom heb je niet dezelfde rechten als een andere werknemer terwijl jij ook hebt bijgedragen aan de maatschappij?’.
Een van de aanwezigen is als vluchteling naar Nederland gekomen. Zijn vrouw en kinderen waren achtergebleven en uiteindelijk kreeg hij toestemming om hen over te laten komen. De overheid betaalde de helft van de vliegtickets voor zijn gezin en hij moest zelf de andere helft betalen. Dit kon hij niet en om dit te kunnen doen heeft hij geld geleend bij anderen.
Daarnaast vertelt hij dat hij van de overheid wel een bedrag heeft ontvangen om bijvoorbeeld zijn huis mee in te richten. Dit zijn leningen en hierdoor is hij in de schulden gekomen. Wel noemt hij dat de uitkering die hij ontvangt voldoende is om van te leven. Ook omdat hij naar de Voedselbank gaat. Maar hij heeft geen buffers dus wat als de wasmachine kapot gaat?
Hij geeft daarnaast aan dat het als vluchteling in Nederland ontzettend ingewikkeld is om het systeem te leren kennen. Je spreekt de taal nog niet en wordt overspoeld met allerlei
brieven. De anderen stemmen hiermee in, ook zij zeggen dat het systeem ingewikkeld is en dat ook zij overspoeld worden met brieven. Een van hen vertelt dat hij een zwervend bestaan heeft gekend. Nadat hij was afgekickt en een huis in de gemeente Voorst kreeg, werd hij overspoeld met brieven. Hierin miste hij de juiste begeleiding. Daarnaast noemt hij dat zijn klantmanager nooit contact heeft gehad met de gemeente waar hij ingeschreven stond voordat hij verhuisde. Voor hem was dit een gemiste kans, hierdoor duurde het lang voordat hij hulp kreeg.
Ontvangen van signalen
Een ervaringsdeskundige geeft aan dat het signaleren van mensen met een verslaving erg lastig is. Mensen zijn erg goed in het verbergen van een verslaving. Zij roepen bij de verkeerde mensen om hulp en glijden helemaal af. Deze ervaringsdeskundige stelt: ‘zet ex- verslaafden in om deze mensen te herkennen’.
Een andere ervaringsdeskundige geeft aan dat de overheid voor hem één instantie is. Hij
ziet niet in waarom er een verschil is tussen de belastingdienst, gemeente A en gemeente B of het UWV. Voor hem is dat één en dezelfde overheid. Hij begrijpt niet waarom deze instanties gescheiden zijn en hun gegevens niet delen. Het gevolg hiervan is dat mensen vier of vijf keer hun verhaal moeten doen, je van het kastje naar de muur wordt gestuurd en er een gevoel van hulpeloosheid optreedt.
Afgeven van signalen en hulp zoeken
Een ervaringsdeskundige geeft aan dat het herkennen van een signaal voor een instantie erg lastig kan zijn. Ze stelt: ‘hoe moet je nu mijn schuld signaleren? Ik houd mij groot en blijf doorgaan. Dat signaal moet ik dan ook afgeven.’ Zij zegt dat mensen een schuldgevoel ervaren om hulp te vragen. Andere ervaringsdeskundigen noemen hierop dat zij wel degelijk om hulp hebben gevraagd bij een instantie maar in hun ogen niet zijn geholpen. Een
ervaringsdeskundige geeft aan dat hij de schulden en problemen zag aankomen. Toen hij dit aangaf werd verteld dat hij maar terug moest komen als de problemen er zijn. Een andere ervaringsdeskundige vertelt dat ook zij bij de gemeente had aangegeven dat ze geen uitweg meer zag met haar schulden bij de belastingdienst. Tegen haar is toen gezegd dat ze dit toch echt zelf moest oplossen. Iemand anders noemt dat toen zij hulp had gezocht en kreeg bij een bewindvoerder ze nog meer in de problemen kwam. Dit omdat de bewindvoerder grote fouten heeft gemaakt.
Opvallend is dat alle ervaringsdeskundigen aangaven dat toen de problemen ontstonden zij de situatie niet konden overzien. Zij benoemen dat de situatie te overweldigend is en je niet meer helder en goed kan nadenken wat de beste manier is om het op te lossen. Wat hen had kunnen helpen is een kordaat, actief persoon die samen met hen aan de slag gaat. Die even overneemt wat kan en samen gaat kijken wat het beste is.
Ook noemen zij dat het fijn was geweest als er één loket was geweest met een persoon of een aantal personen die hen verder had geholpen. Deze persoon wijst hen dan de weg en vertelt waar zij moeten zijn.
Een ervaringsdeskundige noemt dat in de periode dat de problemen zich opstapelden hij zich ook ging terugtrekken. Hij kwam in het gemeentehuis en in de supermarkt. Wat hem had kunnen helpen is visuele communicatie, bijvoorbeeld een klein bordje bij de supermarkt over schuldhulpverlening.
De instanties
Voor vrijwel alle aanwezigen geldt dat zij schulden hadden bij de belastingdienst. Hierop geven zij aan dat ze de afstand tot de belastingdienst ontzettend groot vinden. Ze voelen zich een ‘kleine’ burger tegenover een grote, logge overheidsinstelling. Voor hen was het fijn geweest als de belastingdienst ook lokaal vertegenwoordigd was. Dat zij daar met hun vragen naar binnen kunnen lopen, dit is iets wat zij gemist hebben.
Er wordt verteld dat een sociaal raadslid je goed kan helpen met bijvoorbeeld het contact met de belastingdienst. Een ervaringsdeskundige noemt dat zij die niet kende en hier ook niet op was geattendeerd door een klantmanager. Moeten de sociaal raadslieden niet meer zichtbaar zijn?
De ervaringsdeskundigen hebben te maken (gehad) met de stadsbank in Apeldoorn voor een traject schuldhulpverlening. Wat zij vrijwel allemaal beamen is dat de periode
voorafgaand aan een traject en de afrondingsfase daarvan erg lang duurt. Daarnaast geven zij aan dat zij meer continuïteit in het contact met de stadsbank zouden willen.
Waar een ervaringsdeskundige tegen aan loopt na zijn faillissement is woningnood. Hij moest zijn huis verkopen en klopte aan bij de woningbouwvereniging. Hier stond hij nog niet ingeschreven wat inhoudt dat hij 5 tot 8 jaar kan gaan wachten op een woning. Voor een particuliere huurwoning verdient hij te weinig. Nu is hij afhankelijk van particuliere
verhuurders die hem op zijn woord geloven dat hij gaat betalen. Voorlopig heeft hij weer woonruimte voor hem en zijn gezin. Maar dit is geen structurele oplossing.
Deurwaarders en incassobureaus
Een aantal van de ervaringsdeskundigen hebben te maken gehad met deurwaarders en incassobureaus. Iemand vertelt dat deurwaarders getraind zijn om jou zo snel mogelijk te laten betalen. Hier voel je je niet tegen opgewassen. Een andere ervaringsdeskundige noemt dat zijn schulden zijn opgekocht door een incassobureau waar hij geen schulden bij had gemaakt. Vervolgens werd hij door dat bureau op een nare manier benaderd om te betalen.
Iemand anders heeft hulp gezocht bij een commercieel bedrijf om hem van zijn schulden af te helpen. Dit bedrijf wekte de indruk dat zij hem zouden gaan helpen maar hebben dat niet gedaan. Hierop stelt iemand dat er ook een verantwoordelijkheid ligt bij de banken,
belastingdienst en politiek. Want als de schulden eenmaal oplopen blijf je als persoon achter de feiten aanlopen. En tegen dit soort praktijken moeten mensen beschermd worden.
De gemeente Voorst in vergelijking met de gemeenten Deventer en Apeldoorn
Veel aanwezigen hebben ook gewoond in de gemeente Apeldoorn. Hierdoor kunnen zij goed vergelijken hoe de beide gemeente hen hebben behandeld. Allen benoemen dat je voor de gemeente Apeldoorn en Deventer veel meer een nummer bent. In Voorst word je veel positiever benaderd en is het contact persoonlijker. In Apeldoorn word je als leugenaar en oplichter gezien en in Voorst wordt je verhaal veel meer voor waar aangezien. En de klantmanagers helpen je goed verder.
Meerdere ervaringsdeskundige hebben hulp gehad van de formulierenbrigade. Hier zijn de meningen over verdeeld. Of ze zijn goed geholpen door iemand van de brigade of diegene was te belerend. Dan kreeg iemand een lijstje mee wat degene allemaal moest gaan doen.
Maar dit werkte juist verlammend. Zij geven de voorkeur voor één persoon die je langdurig helpt.
Daarnaast oppert iemand of er niet een ‘status’ systeem ontwikkeld kan worden. Iemand wordt onderverdeeld in een categorie die aangeeft wat iemand wel of niet aankan. Zo zal een verslaafde bijvoorbeeld de status krijgen: heeft veel steun nodig. En wanneer hij deze status heeft, kunnen dan zijn schulden worden bevroren? En dat deze, bijvoorbeeld bij de belastingdienst, niet oplopen. De andere aanwezigen geven hierop aan dat ze het ook geen probleem vinden dat deze status gedeeld wordt met andere instanties. Om zo te voorkomen dat zij bij meerdere instanties hun verhaal moeten doen. En dat bij de verschillende
overheidsinstanties gelijk duidelijk is hoeveel steun iemand nodig heeft.
Advies aan iemand anders
De sessie is afgesloten met de rondvraag: ‘wat adviseer je iemand die in een soortgelijke situatie terecht zou komen?’. Hierop wordt genoemd: Open de post! Steek je kop niet in het zand en open je post. Zo blijf je je eigen baas. Ga daarnaast bellen naar instanties, blijf er bovenop. Wees haast ‘irritant’ met bellen, blijf voor jezelf vechten. Lukt je dit niet? Zoek dan een persoon die dit samen met jou kan doen.
Een ander stelt: ‘probeer de situatie te accepteren’. Zij heeft lang geworsteld met schuld- en
schaamtegevoelens en raad een ander aan eerder rust te vinden. Zo kan je sneller de situatie aan.
Daarnaast heeft een aanwezige nog een postbus 51 tip om mensen te stimuleren sneller hulp te gaan zoeken. Maak een reclame waarin de opstapeling van post is te zien. En daarna de oproep om hulp te gaan zoeken.
Iemand anders stelt als advies, los het allemaal zelf op. Want ik raakte pas echt in de problemen toen ik hulp ging zoeken. Doordat je hulp zoekt bij een instantie, verwacht je dat die het ook gaat oplossen voor je.
Maak daarnaast een overzicht van je uitgaven zodat je weet wat er in komt en uit gaat.
En als advies voor een instantie, kijk goed naar wat iemand nodig heeft en heeft meegemaakt.
