Uitkomsten Waardensessie Zeist
15 februari 2021
Ronde 1, 19.30-20.30 uur
• Deelgroep Zeist 1
• Deelgroep Zeist 2
• Deelgroep 3 Huis ter Heide & Bosch en Duin Ronde 2, 20.30–21.30 uur
• Deelgroep Zeist 1
• Deelgroep Zeist 2
• Deelgroep 3 Austerlitz & Den Dolder Locatie: Microsoft Teams
Op maandagavond 15 februari jl. spraken afgerond 80 betrokken inwoners in 6 verschillende deelgroepen over de waarden die maken dat de gemeente Zeist een prettige plek is om te wonen, te werken en te leven. De waarden die zijn
opgehaald vormen een belangrijk onderdeel van de ‘Ruimtekaart van Zeist’, de
eerste Zeister omgevingsvisie. Op drie niveaus (Zeist-, kern-, en buurtniveau)
vertelt de visie wat de belangrijkste waarden, ambities en ontwikkelingen zijn op
allerlei thema’s die spelen en van invloed zijn op de inrichting van onze ruimte. De
deelgroepen waren ingedeeld naar de 5 kernen: Zeist, Den Dolder, Bosch en
Duin, Austerlitz en Huis ter Heide. Een beknopte samenvatting van de waarden
die in de deelsessies zijn besproken per kern staan hieronder toegelicht.
Kern Zeist
De aanwezigheid van waardevolle natuur en de rijke cultuurhistorie in en om de kern Zeist zijn belangrijke waarden voor de kern Zeist, daar waren alle deelnemers het over eens.
Maar wat betekent die natuur? En waarom is de rijke cultuurhistorie zo van belang? Wat maakt dat juist deze elementen zo waardevol zijn? Voor de waarde natuur kwamen verschillende elementen naar voren: de natuurbeleving in de vorm van recreatieve
mogelijkheden, natuur als basis voor een gezonde leefomgeving, de biodiversiteitswaarde, de historische waarde van het landschap en de rust en ruimte die de natuur biedt. “De kern Zeist is natuurinclusief” vatte een deelnemer het kernachtig samen. Integraliteit zou centraal moeten staan als waarde voor landschap, natuur, biodiversiteit, cultuurhistorie - dat maakt Zeist zo uniek! Wat betreft de cultuurhistorie duidt men de waarde als volgt: het
monumentale karakter geeft Zeist allure. De rijke historie bindt samen en het is fantastisch om dit door te kunnen geven aan jongere generaties. Het plaatst de ontwikkeling van het gebied in de geschiedenis.
Er kwamen daarnaast vele andere waarden in het gesprek naar voren, een greep uit de reacties:
• Een inclusieve én diverse samenleving waar men aandacht heeft voor elkaar.
Ook als het gaat om wonen is er voldoende ruimte voor alle doelgroepen;
• Gezonde leefomgeving waarin sportvoorzieningen voor iedereen toegankelijk zijn;
• Het dorpse karakter van de samenleving, men is maatschappelijk betrokken en actief bij tal van verenigingen en dat is een mooie eigenschap die we mee willen nemen naar de toekomst;
• De gezelligheid en gastvrijheid van de inwoners;
• Zeistenaren zijn scherp, positief, eerlijk en oprecht;
• Zeist bruist en is dynamisch, met name in het centrum is er volop ruimte voor activiteiten die samenbinden.
In de sessies bespraken we ook waarden die nu nog niet zo expliciet aanwezig zijn in Zeist, maar die men in de toekomst graag ziet. Een goed voorbeeld hiervan is de innovatie en duurzaamheid. In Zeist is volop ruimte voor artistieke ideeën, die kunnen we gebruiken om ook duurzaam en innovatief te zijn in de uitdagingen die op ons afkomen, zoals de
energietransitie en klimaatadaptatie. Ideeën hiervoor zijn: voedselbossen, tiny forests, groen bouwen, verticale tuinen.
Vereniging Lyceumkwartier heeft voor dit proces een ‘waardenpropositie’ gehouden. Dit heeft geresulteerd tot onderstaande waarden, die zij hebben toegestuurd aan de gemeenteraad:
De vijf sociaal-maatschappelijke en relationele kernwaarden van de verenigde bewoners van Het Lyceumkwartier zijn:
1) Woon- en leefplezier Lyceumkwartier 2) Groenbeleving
3) Gastvrijheid 4) Veiligheid
De vijf Ruimtelijke Kernwaarden van het Lyceumkwartier zijn:
1) Onmisbare component van de ecologische noord-zuid corridor door Zeist 2) Unieke groenmonumentale zichtassen uit oorspronkelijk ontwerp Slot Zeist
(wijkstructuur)
Waarden die thuishoren in het omgevingsplan ( niet de omgevingsvisie) zijn:
3) Ruime kavels voor behoud van groene allure en éénheid van lommerrijk beeld
4) Naleving van het Servituut Schaerweijder Bosschen 5) Jaren ’30-architectuur van woningen en instellingen
Kern Den Dolder
Drie kernwaarden sprongen er voor de bewoners uit Den Dolder uit; de natuur en
ecologische kwaliteiten, de goede bereikbaarheid met de trein, en het ondernemende klimaat.
De waarden natuur en ecologie waren voor iedereen een logische keuze. Den Dolder ligt midden in het groen en staat in verbinding met meerdere ecozones (en is zodoende een belangrijke schakel in het Natuurnetwerk Nederland NNN). Men is zo in het bos om te wandelen met de hond of om te spelen met de kinderen. Dit is een kwaliteit die behouden moeten blijven. Hierbij benadrukken de deelnemers dat nieuwe woningbouw (in bijvoorbeeld West-Den Dolder en de Willem Arntsz-Hoeve) een gevaar kan vormen voor deze waarden.
Als specifieke voorbeelden van plekken waar deze waarden goed tot uiting komen worden het Pleinesbos en de torteltuin genoemd. Speelplekken, zoals de laatstgenoemde, zijn er echter nog niet genoeg; de deelnemers zouden graag zien dat in bestaande- én in nieuwbouwwijken meer ruimte voor groen en speelmogelijkheden zou worden gemaakt.
Kindvriendelijkheid als waarde mag dus hoger op de agenda.De goede bereikbaarheid met de trein is een andere belangrijke waarde. Vanaf het station Den Dolder is men zo in Utrecht of Amersfoort. De derde veelgenoemde waarde is het ondernemende klimaat in Den Dolder. Het dorp heeft een aantrekkelijk en gevarieerd winkelgebied, met veel goede winkels en speciaalzaken. Deze ondernemendheid is een belangrijke waarde en heeft een aantrekkingskracht tot buiten de kern zelf. Ook het Fornhese terrein wordt genoemd als plek waar veel economische activiteit plaatsvindt.
Kern Austerlitz
Veel gehoorde waarden waren de saamhorigheid, gemeenschapszin en zelforganisatie, en de aanwezige natuur en cultuurhistorie.
Austerlitz is een mooi voorbeeld van een hechte gemeenschap waarin saamhorigheid, gemeenschapszin en zelforganisatie als belangrijke waarden de boventoon voeren. De bewoners van Austerlitz zien zichzelf dan ook als onderdeel van een gemeenschap waarin de mensen naar elkaar omkijken en met elkaar in dialoog gaan. De betrokkenheid bij elkaar en bij het dorp is groot, er wordt veel zelf georganiseerd en men is nauw betrokken bij het verenigingsleven. Ook de gastvrijheid mag als waarde worden genoemd. Een van de deelnemers voelde zich als nieuwe inwoner van Austerlitz hartelijk ontvangen door de gemeenschap en algauw thuis in de nieuwe omgeving. De bewoners zijn ook tevreden over de mogelijkheid om binnen deze gemeenschap te kunnen verhuizen Zo wordt het Hart van Austerlitz genoemd, een nieuwe ontwikkeling met starters- en seniorenwoningen, die het onder andere voor ouderen mogelijk maakt binnen de gemeenschap te kunnen blijven wonen. “Zulke projecten zouden wel eens de toekomst van kleine kernen, zoals Austerlitz, kunnen zijn” aldus een deelnemer. Wel is er de kanttekening dat Austerlitz nog
kindvriendelijker zou kunnen (< 4 jaar). Er zijn nog te weinig ontmoetingsplekken voor jongeren, en ook voor ouderen. Dan is er de waarde van natuur en cultuurhistorie. De natuur wordt veel genoemd; de kern is omringt door prachtige natuur (met een van de zeldzame losloopgebieden voor honden) en vormt een onderdeel van het Natuurnetwerk Nederland NNN. De cultuurhistorie daarentegen ontbreekt nog op de kaart, maar is volgens de deelnemers evenzeer van groot belang voor Austerlitz. Zo ligt er de pyramide van Austerlitz en de plek waar destijds het kamp van Napoleon gestationeerd was. Maar ook binnen het dorp bevinden zich panden van cultuurhistorische waarden zoals het Lokaal.
Kern Bosch en Duin
In Bosch en Duin vielen de waarden die regelmatig benoemd werden grofweg in de volgende drie groepen in te delen: de natuur en de ecologische waarden, het open karakter en de ruimtelijkheid, en de bijzondere combinatie van wonen en instellingen.
Dat de natuur en ecologische waarden veel werden benoemd mag geen verrassing zijn.
“Bosch en Duin is wonen in een bos”, aldus een van de deelnemers. Daarnaast is de kern van groot belang in het Natuurnetwerk Nederland NNN; het gebied vormt een belangrijke
‘ecologische verbinding met onder andere de Utrechtse heuvelrug’. Het belang van natuurlijke- en ecologische waarden gaat dus verder dan ‘slechts’ zorgen voor
‘aantrekkelijke flora’: Bosch en Duin heeft de verantwoordelijkheid om de (ecologische) verbinding tussen natuurgebieden in stand te houden. Nauw verbonden aan de eerste waarde is het open en groene karakter van de kern, de tweede waarde die veel werd genoemd. Het wonen in het bos, de ver uit elkaar staande huizen met grote tuinen en het groen wat de ruimte krijgt om tussen de bebouwing door te komen geven Bosch en Duin een aantrekkelijk, open en groen karakter. Echter merken de deelnemers dat steeds meer tuinen versteend raken, waarmee dit karakter in gevaar komt. Ook leeft er het gevoel dat de gemeente de kern Bosch en Duin eigenlijk wel verder zou willen volbouwen; ‘soms lijkt het alsof ons dorp in een stad zou moeten veranderen’. Dit leidt tot zorgen over niet alleen de natuurlijke waarde, maar ook over waardes als kleinschaligheid, en rustige dorpsgevoel. Als derde waarde wordt een unieke eigenschap van de kern genoemd; de combinatie van woningen en instellingen. In en rondom de kern bevinden zich allerlei GGZ-instellingen, die momenteel goed samen gaan met het wonen. Hierbij wordt wel benadrukt dat het gaat om een ‘precaire balans tussen de hoeveelheid instellingen en woningen, welke goed in evenwicht gehouden moet worden.’
Ingegeven waarden uit de wijkvisie Bosch en Duin voor de omgevingsvisie zijn:
De vijf sociaal-maatschappelijke en relationele kernwaarden van de verenigde bewoners in Bosch en Duin zijn:
1) Leefplezier in Bosch en Duin. Ruim wonen in het bos.
2) Veilig wonen, ondanks de lage dichtheid 3) Groen- en faunabeleving
4) Sociale interactie door sociëteit, salon der kunsten, tennisclub en buurtcontacten
5) Thuiszorg door de aanwezige zorginstellingen De zeven ruimtelijke kernwaarden van Bosch en Duin zijn:
1) Wonen in het bos. De huizen zijn ondergeschikt aan het aanwezige bos 2) Voor een deel waardevolle architectuur. Tegengaan van landelijke
Belgische stijl
3) Bosch en Duin is onderdeel van het Natuurnetwerk Nederland (NNN) Waarden die thuishoren in het omgevingsplan (dus niet de omgevingsvisie) zijn:
4) Ruime kavels om dit karakter te behouden. Geen gestapelde woningbouw en geen verdichting
5) Het volume van de woningen dient in verhouding tot de perceelsoppervlakte te staan
6) Het handhaven van de balans tussen woningen en het volume en
7) Geen doorgaand verkeer, maar woonstraten
Kern Huis ter Heide
Door de deelnemers uit Huis ter Heide werden verschillende waarden benoemd die grofweg in de volgende twee categorieën passen; de cultuurhistorie en natuur, en de diversiteit aan woonbuurten en het gemêleerde karakter.
De cultuurhistorie en de natuur waren veelgehoorde waarden voor Huis ter Heide. Voor deze waarden is de kern grotendeels afhankelijk van het groengebied Dijnselburg (dat in de gebruikte indeling van de kernen niet binnen de grenzen van Huis ter Heide valt).
Dijnselburg is een populaire plek om te wandelen en te sporten, en fungeert als de
achtertuin voor de bewoners van Huis ter Heide. Het gebied wordt ook wel omschreven als
‘de groene long’ van het gebied. Het belang van het gebied moge duidelijk zijn. Hierdoor zijn ook de zorgen omtrent de nieuwe ontwikkelingen rondom de A28 en de Amersfoortseweg groot; de geplande nieuwe woningen en een verwachte toename in het verkeer kunnen de waarden van natuur, rust en een fijn leefklimaat onder druk zetten. Er zal een antwoord moeten komen op de vraag hoe met de negatieve milieueffecten, geluidshinder en afname in verkeersveiligheid omgegaan moet worden. Een tweede kernwaarde voor Huis ter Heide is de diversiteit aan woonbuurten en het gemêleerde karakter. ‘Huis ter Heide heeft niet echt een kern’, maar is eerder een verzameling van verschillende soorten woonbuurten. Dit geeft Huis ter Heide een diversiteit aan woonmilieus en aan inwoners; een kwaliteit die behouden dient te blijven. Ook, omdat ondanks deze verschillen er sprake is van een echt buurtschapsgevoel. Een bijzonder voorbeeld hiervan is Sterrenburg, een wijk die bekend staat om zijn inclusieve karakter. Dit heeft te maken met de oorsprong van de wijk, waarin de eerste bewoners nauw optrokken en elkaar zorg verleenden. Inclusiviteit, zoals in Sterrenberg, is nastrevenswaardig voor andere wijken. Toch overheerst het gevoel dat veel van de bovenstaande waarden erg onder druk komen te staan (voor in hoeverre dat niet al het geval is). Met de aanstaande ontwikkelingen rondom de kern zou ‘het behouden van de
