K OSTPRIJSVERLAGING BIJ

K OSTPRIJSVERLAGING BIJ

C ^ETRA M ^ETAAL

DOOR

AUTOMATISEREN ?

“D

”

Marcel Hoekstra

1

K OSTPRIJSVERLAGING BIJ

C ^ETRA M ^ETAAL

DOOR

AUTOMATISEREN ?

“D

”

Openbaar

Naam: M.R. Hoekstra

Studentnummer: 1141414 Onderzoeksorganisatie: Cetra Metaal B.V.

De nieuwe haven 10

7772 BC Hardenberg

Eerste begeleidster: Drs. K. Stegeman Tweede begeleider: J. Van den Berg

Universiteit: Rijksuniversiteit Groningen

Technische BedrijfsWetenschappen

Discrete Technologie

Production Systems Design Group Eerste begeleider: Dr. ir. D.J. van der Zee

Tweede begeleider: Dr. ir. J. Slomp

Hardenberg, 24 maart 2005

 2005 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze opgaven mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur. De auteur is verantwoordelijk voor de inhoud van de scriptie; het auteursrecht van de scriptie berust bij de auteur.

2

Voorwoord

Eindelijk afstuderen en proeven van het bedrijfsleven. Hier was ik persoonlijk hard aan toe na jaren in de banken gezeten te hebben. Mijn afstudeerstage heb ik verricht bij Cetra Metaal te Hardenberg ter afsluiting van mijn studie Technische BedrijfsWetenschappen aan de Rijksuniversiteit Groningen. Het onderzoek is gericht op het realiseren van kostenbesparingen door te automatiseren bij de persstraat. Kostprijsverlaging is hierbij de gedachte. De wens is dat deze gedachte in werkelijk gerealiseerd kan worden door te gaan automatiseren. Het resultaat van dit onderzoek ligt voor u: mijn afstudeerscriptie.

De omgang met en tussen collega’s vond ik één van de meest leerzame processen tijdens het afstuderen. Mijn werkplek was op een drukke en daardoor ideale afdeling. Ik wil dan ook alle mensen hartelijk danken voor de tijd die zij om mij heen hebben doorgebracht. Ondanks dat het van tijd tot tijd ook voor concentratieverlies zorgde.

Mijn begeleiders van Cetra Metaal wil ik graag bij naam noemen. Zij waren tijdens het afstuderen de twee belangrijkste mensen voor mij. Dit zijn Kelly Stegeman en Jan van den Berg. Ze hebben mij met praktische tips, kritische vragen en vele uren discussie geholpen mijn afstudeerscriptie tot een goed eind te brengen. Daarnaast heb ik het gevoel gekregen dat er waarde gehecht werd aan mijn mening en aanwezigheid. Dank hiervoor.

Ook wil ik de mensen bedanken, die mij hebben ondersteund bij het afstuderen vanuit de universiteit. Dit zijn de heren Van der Zee en Slomp. De opbouwende kritiek heeft me zeer goed geholpen een goed advies te kunnen uitbrengen aan Cetra Metaal.

Dit voorwoord zal niet eindigen, voordat ik mijn ouders, broer en zus bedankt heb voor hun steun. Mijn ouders, Bert en Betty, hebben het mogelijk gemaakt dat ik kon studeren en zonder de steun en aandacht van hen en mijn broer en zus, Xander en Linda, had ik het niet tot een goed einde kunnen brengen. Daarnaast wil ik een van mijn beste vrienden bedanken, Martijn, voor de vele bemoedigende gesprekken tijdens mijn afstudeerstage.

Bedankt allemaal, ik heb deze periode als zeer leerzaam ervaren en denk er met een goed gevoel aan terug!

Marcel Hoekstra

Hardenberg, maart 2005

3

Samenvatting

Probleemstelling

Aanleiding voor dit onderzoek is de hogere kostprijs van producten bij Cetra Metaal ten opzichte van concurrenten. Met name de kostprijs van producten bij de persstraat is te hoog.

De persstraat bestaat uit vier persen voor het bewerken van metaal. Het blijkt dat de kostprijs voor een groot gedeelte bestaat uit directe loonkosten. Besparing in de directe loonkosten bij de persstraat staat centraal in dit onderzoek. Op basis hiervan is de doelstelling geformuleerd.

Doelstelling: Het aandragen en beoordelen van mogelijkheden om de directe loonkosten bij de persstraat van Cetra Metaal te verlagen, wat een betere concurrentiepositie als doel heeft.

De concurrentiepositie van Cetra Metaal hangt o.a. af van de verkoopprijs die geboden kan worden in vergelijking met de verkoopprijs die de concurrentie biedt. Om in de toekomst concurrerend te kunnen blijven, zal de kostprijs van de producten omlaag moeten.

Automatiseren bij de persstraat is hierbij de inzet. Deze mogelijk is in dit onderzoek onderzocht.

Werkwijze

Aan de hand van de bezetting van de persstraat kan de kostenopbouw weergegeven worden.

Hieruit komt naar voren dat de directe loonkosten X euro bedragen voor het produceren in 2004. Belangrijkste taken die geautomatiseerd kunnen worden zijn het met de hand inleggen en uithalen van de producten uit de pers. Deze taken, en daarmee kosten zouden verlaagd moeten worden in de toekomst door te automatiseren. Zowel de mogelijkheid van het automatiseren van persstraat als één pers wordt onderzocht. Er wordt vervolgens een selectie gemaakt van huidige producten die wel of niet geautomatiseerd kunnen worden. Er blijken vele producten en daarmee bewerkingen te zijn die niet kunnen worden geautomatiseerd.

Voor de persstraat komt dit aantal bewerkingen uit op 76 en voor één pers op 50 bewerkingen die te automatiseren zijn, van de 273 bewerkingen.

Er zijn vier verschillende scenario’s opgesteld die de vraagontwikkeling voorspellen voor de komende vijf jaar. Samen met de mogelijkheid bewerkingen te automatiseren kunnen de uren berekend worden die wel en niet geautomatiseerd kunnen worden. Deze totale uren zijn vervolgens van invloed op de werkelijke kostenbesparing die te realiseren is.

Er worden vervolgens een aantal mogelijkheden besproken voor het automatiseren van de persstraat, maar ook voor het automatiseren van één pers. Voor de persstraat komen de investeringskosten uit op 350.000 euro en voor het automatiseren van één pers op 140.000 euro. De automatisering heeft naast een verwacht positief effect op de kostprijs, geen negatief effect op de kwaliteit van de producten en de leverbetrouwbaarheid.

Naast de automatiseringskosten bestaan ook nog kosten voor gereedschapsaanpassingen en voor het maken van grijpers. Per scenario zijn deze aangegeven. De kosten voor gereedschapsaanpassingen variëren tussen de 39.000 euro en 71.000 euro. De grijperkosten liggen tussen de 40.800 euro en 46.200 euro.

4 Resultaten

De belangrijkste resultaten worden behaald bij het laatste scenario 3b. Dit scenario is gebaseerd op het toevoegen van een extra product aan de verwachte productie over 2005. Dit extra product kan geautomatiseerd worden. Het totale resultaat over vijf jaar gezien is voor de persstraat X euro en voor één pers X euro als er geautomatiseerd wordt. De kostprijsverlaging is gemiddeld X% over vijf jaar voor de persstraat en X% bij één pers voor producten die geautomatiseerd kunnen worden. De terugverdientijden liggen respectievelijk op circa X jaar en X jaar.

Als de automatisering alleen gebaseerd wordt op een nieuw product, dan zal er voor X uur geautomatiseerd moeten worden op de persstraat. Daarentegen moet er X uur geautomatiseerd kunnen worden op één pers. Hierbij wordt er gerekend met de huidige productiesnelheden. Bij deze bezetting zullen de kosten van automatiseren niet hoger zijn dan de kosten zonder automatisering.

Aanbevelingen

Als er in de toekomst een product gemaakt moet gaan worden die geautomatiseerd kan worden, dan is het raadzaam dit te doen in het volgende geval: het product levert minimaal X uur productie op voor één pers voor de komende vijf jaar. Hiermee zijn de kosten gedekt van de automatisering. Er zal eerst één pers geautomatiseerd moeten worden

De volgende stap is om huidige producten te gaan automatiseren die de meeste bijdrage leveren aan de vaste kosten van de automatisering.

Voor de toekomstige productie van te automatiseren producten zal marktonderzoek uitgevoerd moeten worden. Grote vraag is als er plaats is voor nog een aanbieder van geautomatiseerd werk. Marktprijzen zijn hierbij nog een ander vraagstuk. Kan Cetra Metaal in de toekomst op deze marktprijzen concurreren. Hierbij kan de naamsbekendheid ook een rol spelen en hier zal dan aandacht aan besteed moeten worden

Er zijn naast de directe loonkosten ook andere kosten die invloed hebben op de kostprijs In de eerste plaats de materiaalkosten. Deze kosten bepalen de helft van de kostprijs van de producten, dit is aanzienlijk. Misschien is er een grote slag te maken met het gunstiger inkopen van materiaal.

Hiernaast bestaat de kostprijs uit energiekosten, onderhoudskosten, kosten van de gereedschapsmakerij, afschrijvingskosten, overige kosten en overheadkosten. Vele kosten zijn echter geschatte kosten door Cetra Metaal. Misschien zijn de werkelijke kosten wel anders dan voorgesteld. Activity Based Costing zou een manier kunnen zijn om werkelijke kosten aan afdelingen toe te wijzen. Hierdoor kan een duidelijker beeld gevormd worden van de organisatie en de kosten die men maakt voor de verschillende afdelingen, of misschien wel machines.

5

Inhoudsopgave

HOOFDSTUK 1 BEDRIJFSBESCHRIJVING ...7

1.1 HISTORIE...7

1.2 CETRA METAAL...7

1.3 ONTWIKKELINGEN IN DE MARKT...9

1.4 AFDELING GROTE PERSEN...11

HOOFDSTUK 2 PROBLEEMSTELLING EN ONDERZOEKSOPZET...13

2.1 AANLEIDING ONDERZOEK...13

2.2 PROBLEEMSTELLING...15

2.3 ONDERZOEKSOPZET...16

HOOFDSTUK 3 DE PERSSTRAAT ...17

3.1 PERSEN, PERSGEREEDSCHAPPEN EN PRODUCTEN...17

3.2 PERSONELE ORGANISATIE...19

3.3 BESTURING PERSSTRAAT...20

3.4 TAKEN DIRECT PERSONEEL...22

HOOFDSTUK 4 INZET EN KOSTENOPBOUW PERSSTRAAT ...24

4.1 INZET PERSSTRAAT...24

4.2 KOSTENOPBOUW PERSSTRAAT...26

4.3 EFFECT KOSTENBESPARING OP KOSTPRIJS...29

4.4 POTENTIEEL KOSTENBESPARING...30

HOOFDSTUK 5 VRAAGONTWIKKELING OP MIDDELLANGE TERMIJN...34

5.1 MOGELIJKHEID PRODUCTEN TE AUTOMATISEREN...34

5.2 VRAAGONTWIKKELING PRODUCTEN...35

5.2.1 Scenario 1: bestaand productenpakket, nulgroei ...36

5.2.2 Scenario 2: bestaand productenpakket, klantvraag in beeld...38

5.2.3 Scenario 3a: vervanging bestaand productenpakket in de toekomst en groei...40

5.2.4 Scenario 3b: vervanging bestaand productenpakket en extra product ...41

5.2.5 Trend scenario’s...42

HOOFDSTUK 6 MOGELIJKHEDEN VOOR AUTOMATISERING ...43

6.1 EISEN EN WENSEN...43

6.2 AANBIEDINGEN AUTOMATISEERDERS...44

6.2.1 Kosten automatiseren persstraat...45

6.2.2 Kosten automatiseren één pers...46

6.3 ANDERE KOSTEN BIJ AUTOMATISEREN...47

6.3.1 Gereedschapsaanpassingen ...47

6.3.2 Grijpers ...49

6.4 PERFORMANCE CRITERIA...49

HOOFDSTUK 7 RESULTATEN AUTOMATISEREN ...55

7.1 TOTALE KOSTEN PER SCENARIO...55

7.2 RESULTATEN...57

7.2.1 Resultaten scenario 1 ...57

7.2.2 Resultaten scenario 2 ...58

7.2.3 Resultaten scenario 3a ...59

7.2.4 Resultaten scenario 3b ...61

7.3 MINIMAAL AANTAL UUR AUTOMATISEREN...62

7.4 KOSTEN NIET AUTOMATISEREN...63

6

HOOFDSTUK 8 DISCUSSIE...65

8.1 VERKORTE RESULTATEN...65

8.2 INVLOED AUTOMATISEREN OP DE KOSTPRIJS...66

8.3 AUTOMATISEREN?...67

HOOFDSTUK 9 CONCLUSIE & AANBEVELINGEN...71

9.1 CONCLUSIE...71

9.2 AANBEVELINGEN...73

LITERATUUR...75 BIJLAGEN...

7

Hoofdstuk 1 Bedrijfsbeschrijving

Dit onderzoek focust zich op het realiseren van kostenbesparingen bij de persstraat binnen Cetra Metaal. Voordat hierop wordt ingegaan zal eerst een beschrijving van het bedrijf worden gegeven. Naast enkele ontwikkelingen in de markt zal het hoofdstuk eindigen met de beschrijving van de afdeling Grote Persen. Op deze afdeling staat de persstraat.

1.1 Historie

Het huidige Cetra Metaal vindt haar oorsprong in de 1962. In dit jaar werd in Hardenberg een fabriek opgericht onder de naam Minkema. Door middel van verschillende persen en een montageafdeling werden wasmachines en centrifuges geproduceerd. Eind jaren zestig stopte echter de productie van wasmachines. Oorzaak hiervan was de overname van de klant door Philips. Deze verplaatste vervolgens de productie naar Italië. De lonen waren destijds in Italië veel lager. Gevolg voor Minkema was dat er gereorganiseerd moest worden en dat er naar ander werk gezocht moest worden.

Begin jaren zeventig werd Minkema in Hardenberg overgenomen door handelsmaatschappij Ceteco uit Diemen. De werkzaamheden richtten zich ondertussen op de toeleveringsmarkt.

Dit resulteerde in de productie van onderdelen voor kopieermachines, stalen meubelen, schrijfmachines en afzuigkappen. Begin jaren tachtig werd een radiatorenstraat van zuster- organisatie Cetra verplaatst naar Hardenberg en dit betekende een extra afdeling binnen de fabriek. Toen ontstond de naam Cetra-Minkema en werd later veranderd in Cetra Metaal.

Cetra staat voor CETeco RAdiatoren of CEteco TRAding.

Eind jaren tachtig volgde een fusie tussen havenbedrijf Van Ommeren en Ceteco (VOC).

Cetra Metaal bleek al snel geen kernactiviteit te zijn en werd verkocht aan Wolters, het latere Schuttersveld en uiteindelijke Kendrion. De naam is niet veranderd, ondanks de verwijzing naar Ceteco.

Tot en met eind 2004 hoorde Cetra Metaal bij het beursgenoteerde Kendrion onder de naam Kendrion Cetra Metaal. Het soort werkzaamheden zijn in al die jaren ongeveer gelijk gebleven. Eind 2004 is Cetra Metaal verkocht aan de Brocx Holding. Kendrion had al langere tijd aangeven in Cetra Metaal geen kernactiviteit meer te zien. Dit heeft geresulteerd in de overname. De Brocx Holding bestaat alleen uit Cetra Metaal. Er zal nu een gedetailleerde beschrijving volgen van Cetra Metaal.

1.2 Cetra Metaal

Cetra Metaal is vooral een industriële toeleverancier van geperst, gestampt en diepgetrokken plaatwerk, met specialisatie in de procesactiviteiten dieptrekken, persen, geautomatiseerd lassen, natlakken en poedercoaten. Tevens worden meer universele bewerkingen als samenstellen en monteren uitgevoerd. Naast de productie van onderdelen of componenten worden ook een tweetal eindproducten gemaakt, te weten cup-a-soup apparaten en radiatoren voor de verwarmingsindustrie. De productie van radiatoren wordt apart gezien van de toeleveringsmarkt. Deze radiatoren worden namelijk gemaakt in een eigen afdeling, waar nauwelijks andere onderdelen gemaakt worden.

8 Markten

De marktgebieden waarvoor Cetra Metaal onderdelen produceert voor de toeleveringsmarkt, zijn te vinden in tabel 1.1. Tevens zijn hier voor de verschillende marktgebieden voorbeelden gegeven van producten.

Markt Producten

Heating & Ventilation Warmtewisselaars, ventilatoren Automotive Raamlijsten, deurbekledingsonderdelen Office Equipement Onderdelen van printers en kopieermachines Do-it-yourself Onderdelen van elektrische handgereedschappen Overig Cup-a-soup, elektrische bedverstellers

Tabel 1.1. Marktgebieden

Alle producten voor de toeleveringsmarkt die door Cetra Metaal gemaakt worden zijn klantspecifiek. Klanten doen aanvragen op basis van een aantal punten. In de eerste plaats is dit de mogelijkheid van Cetra Metaal om de producten te maken. Daarnaast wordt in een aantal gevallen ook gekeken naar de mogelijkheden om meerdere producten bij Cetra Metaal onder te brengen. Dit ligt o.a. aan het feit dat er meerdere soorten bewerkingen uitgevoerd kunnen worden op de verschillende afdelingen. Ten slotte zijn leverperformance, kwaliteit en prijs aan te duiden als qualifiers. De orderwinner is op dit moment de prijs. Op basis van de prijs bepaald de klant als ze de producten laat maken bij Cetra Metaal. Hierbij dient gezegd te worden dat klanten veronderstellen dat Cetra Metaal kwalitatief hoogwaardige producten kan leveren.

Financieel

Een indicatie van de omzet in 2004 bedraagt ongeveer X miljoen euro. In figuur 1.2 is te zien hoe de omzet verdeeld is over de bovengenoemde marktgebieden. De grootste klanten leveren circa 68% van de totale omzet. Deze topklanten zijn Erbslöh en WKW (sierlijsten), Honeywell (onderdelen van verbrandingsregelaars), Dru (ommanteling en binnenwerken van kachels), Exerion (onderdelen van kopieerapparatuur) en Hanning (onderdelen voor ventilatoren). Ondanks de economische teruggang laten voornamelijk de hoogwaardige producten die nu geproduceerd worden een omzetgroei zien. Voorbeelden hiervan zijn de sierlijsten voor Erbslöh en WKW. Andere klanten laten een lichte daling zien voor 2004.

Heating & Ventilation 40%

Automotive 32%

Do-it-your-self 3%

Overig 13%

Office equipment 12%

Figuur 1.1. Omzetverdeling Cetra Metaal

9 Organisatie

Er werken zo’n 130 mensen bij Cetra Metaal. De werknemers zijn verdeeld over verschillende afdelingen, deze afdelingen zijn weergeven in Bijlage 1. Dit is het organogram van Cetra Metaal. Te zien is dat Cetra Metaal een platte structuur heeft. De afdeling verkoop behartigt de transacties tussen Cetra Metaal en haar klanten. Controlling bestaat uit de financiële administratie en personeelszaken. De financiële administratie is gericht op het de vormgeven en sturen van financiële informatie. Onderdeel hiervan is het aanleveren van financiële informatie aan de directie en de complete afhandeling ervan. Personeelszaken draagt zorg voor de personele behoefte. De afdeling engineering richt zich op R&D- activiteiten met betrekking tot nieuwe en bestaande producten en gereedschappen. De technische dienst draagt zorg voor het onderhoud van het machinepark en de gereedschappen.

Tevens verzorgen zij al het onderhoud aan de gebouwen. Customer Service Planning (CSP) verzorgt de gehele orderafhandeling. Dit betekent dat de orderintake, de inkoop en de planning door deze afdeling gedaan wordt. Expeditie verzorgt het transport van en naar Cetra Metaal waar dat nodig is. TQM is de kwaliteitsafdeling binnen Cetra Metaal. De productie is onderverdeeld naar fysieke afdelingen in de fabriek. Hiervan zal per afdeling een beschrijving volgen.

Productie

De productie wordt gekenmerkt door een grote variëteit aan complexe routes over de verschillende afdelingen. Dit is ook wel te omschrijven als een job shop productie. De productie is onderverdeeld in de afdelingen persen, lasserij, assemblage, spuiterij, ontvetting en radiatoren.

Op de afdeling persen staan hydraulische persen, mechanische excenterpersen, kantbanken en scharen. Op de persen worden platen in allerlei vormen en afmetingen geperst. De opstelling van een groot deel van de persen is terug te vinden in Bijlage 2. Bij de kantbanken wordt onder invloed van een buigmoment materiaal op een zijde plaatselijk gerekt en aan de andere zijde gestuikt. Men noemt dit omvormingsproces ook wel buigen. Bij de scharen worden platen in de juiste afmetingen geknipt. De lasserij beschikt over verschillende lasapparatuur waar metalen onderdelen aan elkaar gelast worden. Voorbeelden van de gebruikte lasmethoden zijn CO₂-, TIG-, punt- en koperlassen. De assemblage afdeling stelt onderdelen samen. In de spuiterij worden de onderdelen van een laklaag voorzien door middel van lakken of poedercoaten. Op de ontvettingsafdeling worden onderdelen ontvet. Bij het bewerken van het metaal maakt men vaak gebruik van olie. Voordat het metaal gelakt kan worden, moet het ontvet worden. Soms is het ook een eis van de klant, maar er wordt niet altijd ontvet. De radiatorenafdeling bestaat uit een radiatorenstraat en enkele losse machines. Zoals al eerder aangegeven worden al de machines die hier staan vrijwel alleen gebruikt voor deze afdeling.

1.3 Ontwikkelingen in de markt

Belangrijkste ontwikkeling van dit moment is de hevige concurrentie op prijs die Cetra Metaal moet voeren. Kostprijs wordt steeds belangrijker voor de klant. Een aantal factoren uit de markt beïnvloeden de kostprijs op een negatieve manier. Dat wil zeggen, de kostprijs gaat hierdoor omhoog. Deze factoren zullen hieronder besproken worden. De manier waarop Cetra Metaal hierop reageert, zal ook worden aangehaald.

10 In de eerste plaats ontstaan er steeds meer problemen met de toelevering van materiaal. Door de huidige krapte op de staalmarkt, is het moeilijk om aan staal te komen. Dit blijkt ook uit het bericht “Staalprijzen schieten omhoog”^I (figuur 1.3).

Figuur 1.2. Staalprijzen schieten omhoog

Door de krapte op de staalmarkt worden de materiaalprijzen hoger. Cetra Metaal wil de hogere materiaalprijzen doorberekenen in de kostprijs. Dit betekent dat de kostprijs van het product omhoog gaat. Echter, klanten accepteren tussentijdse kostprijsverhogingen niet altijd.

Veel onderhandelen is hierbij nodig. Daarnaast worden door de krapte, levertijden van het materiaal soms wel twee keer zo lang. Dit kan betekenen dat de klanten niet volgens de afgesproken levertijden kunnen worden geleverd. De leverperformance gaat dus achteruit en dat levert ontevreden klanten op. Debet aan dit alles is ook dat Cetra Metaal slechts een kleine speler is, het kan geen eisen stellen aan de staalleveranciers. Leveranciers vinden grotere afnemers belangrijker. Er worden dan ook contracten opgesteld waarin voor een jaar de materiaalbehoefte wordt afgesproken. Hierdoor heeft de leverancier zekerheid dat er materiaal afgenomen wordt. Cetra Metaal heeft de zekerheid dat er materiaal beschikbaar is op de gewenste momenten. In deze contracten zijn ook de prijzen vastgelegd voor een bepaalde periode.

Loonkosten maken ook een aanzienlijk deel uit van de kostprijs. De lonen zijn in de voorbijgaande jaren flink gestegen en dit heeft effect op de kostprijs. Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS)^II zijn de lonen in de afgelopen tien jaar bijna 50% gestegen in de metaalsector. Doordat de lonen in het buitenland lager liggen, staan de lonen in Nederland onder druk. In het bijzonder Oost Europese landen kennen veel lagere loonkosten.

Hierop kan Cetra Metaal niet concurreren. De loonkosten drukken het zwaarst bij arbeidsintensief werk. Een ontwikkeling die zich momenteel voordoet bij Cetra Metaal is om dit arbeidsintensieve werk uit te besteden aan Roemenië. Door de veel lagere loonkosten is het goedkoper om daar producten te vervaardigen. Ter vergelijking: een voltijd arbeidskracht in Roemenië kost ongeveer twintig maal minder dan bij Cetra Metaal. Andere landen zoals Tsjechië en China worden momenteel ook onderzocht. Hoogwaardig werk wil Cetra Metaal behouden. De focus van Cetra Metaal ligt de komende jaren dan ook op hoogwaardig samenstellen, lakken en op de afdeling Grote Persen. De afdeling Grote Persen, een kernactiviteit, zal centraal staan in dit onderzoek. Producten op deze afdeling moeten met de hand ingelegd en uitgehaald worden. Er kan gezegd worden dat de automatiseringsgraad op de afdeling Grote Persen erg laag is en het werk dus redelijk arbeidsintensief is. De Grote

I www.interimage.nl, Staalprijzen schieten omhoog, 16-08-2004

II www.cbs.nl

“Tekort aan ijzererts laat staalprijzen exploderen heet het. En wie koopt er als gek alles wat ijzer is op? De Chinezen? De Chinezen! Ze worden met de vinger aangewezen. Want het klopt dat China op dit moment alles koopt wat ijzererts bevat. Schroot op kop. Wat China ermee doet? Staal maken.

Naast steenkolen en schroot is ijzererts de belangrijkste grondstof voor de productie van staal. China dat in volle ontwikkeling raakt heeft steeds meer staal nodig. De tijd van de rieten hutjes en de lemen optrekjes is voorbij. De vraag naar staal en daarvan afhankelijk de vraag naar ijzererts is momenteel zo groot dat er krapte op de markt ontstaat. En krapte betekent hogere prijzen voor de grondstoffen en hogere prijzen, dat leidt dan weer tot spanningen bij de leveranciers.” (Bron: www.interimage.nl)

11 Persen verplaatsen naar lage lonen landen is niet aan de orde, dit is te kostbaar. Cetra Metaal wil zich in de toekomst juist gaan richten op werk voor de Grote Persen en voornamelijk voor de persstraat. Loonkosten maken een groot deel uit van de kostprijs bij de persstraat. Minder loonkosten is de inzet om kostenbesparingen te realiseren en daarmee de kostprijs omlaag te brengen. Hierop zal het onderzoek gericht zijn. In paragraaf 1.4 zal een overzicht gegeven worden van verschillende kenmerken van de afdeling Grote Persen, waar de persstraat gelegen is.

Andere ontwikkelingen die belangrijk zijn om te melden is in de eerste plaats certificering volgens ISO 9001:2000. Dit is sinds 2004 een feit bij Cetra Metaal. Deze certificering houdt in dat Cetra Metaal haar processen op een zodanige wijze beheerst dat zij in overeenstemming zijn met de eisen van het kwaliteitsmanagement systeem. Klanten vinden het tegenwoordig belangrijk dat er aan de eisen van ISO voldaan wordt. De reden van de certificering is om meer structuur aan te brengen in de procedures. Klanten houden ook regelmatig audits. Dit betekent dat ze kijken naar de gebruikte procedures en hoe deze zijn gedocumenteerd. Het is voor nu en in de toekomst belangrijk dat deze certificering behouden blijft. Daarnaast is men momenteel bezig met certificering rond de milieueisen. Het gaat hierbij om ISO 14001:2000 certificering. Er wordt verwacht dat deze certificering in maart 2005 binnengehaald kan worden.

Ten slotte is het belangrijk te melden dat Cetra Metaal midden in het onderzoek overgenomen is door de Brocx Holding, zoals al eerder vermeld is in de historie. De overname heeft tot gevolg dat verlaging van de kosten in de toekomst nog belangrijker wordt. De relevantie van dit onderzoek blijft hierdoor belangrijk.

1.4 Afdeling Grote Persen

De afdeling Grote Persen mag de kernafdeling van Cetra Metaal worden genoemd. Dit blijkt uit de toegevoegde waarde van de afdeling, ook wel de dekkingsbijdrage genoemd. Wanneer men kijkt naar de toegevoegde waarde ten opzichte van de andere afdelingen, blijkt dat deze voor de Grote Persen het hoogst is. Dit is deels te herleiden uit het machine-uurtarief. De toegevoegde waarde kan berekend worden door de verkoopprijs te verminderen met de materiaalkosten. De verkoopprijs bestaat naast de materiaalkosten ook uit machinekosten en loonkosten. Hierin zitten ook de overheadkosten verwerkt. Eventueel komen kosten voor uitbesteden, verpakkingskosten en transportkosten hier nog overheen.

Er wordt een grote verscheidenheid aan producten vervaardigd. Enkele voorbeelden zijn raamlijsten voor de auto-industrie, onderdelen voor kopieerapparaten, decoupeermachines en warmtewisselaars. De materialen die gebruikt worden op de Grote Persen zijn aluminium, rvs en elektrolytisch verzinkt staal. De afmetingen van de producten variëren van 10 x 10 cm tot 100 x 160 cm. De dikte van de producten ligt in de range van 0,5 mm tot en met 4 mm. Het aantal orders dat per week dient te worden ingepland op de Grote Persen is ongeveer vijftig.

Ruim de helft van deze orders legt beslag op meerdere persen. De seriegroottes variëren van plusminus honderd tot drieduizend stuks.

Cetra Metaal is redelijk uniek wat betreft de Grote Persen. De combinatie van persen met hoge tonnage en de opstelling is hiervan de reden. Een deel van de persen staat in een straat, dit betekent dat de persen naast elkaar zijn opgesteld op korte afstand van elkaar. Zo kan er

12 efficiënter geproduceerd worden doordat vervolgbewerkingen direct na elkaar plaats kunnen vinden. Tevens is er geen tussenopslag nodig. Er is met andere woorden lijnproductie mogelijk voor een aantal producten. Op de verschillende persen krijgen ze steeds een andere bewerking totdat ze de laatste pers gepasseerd zijn. Hierna worden een aantal producten nog naar andere afdelingen getransporteerd voor vervolgbewerkingen. Elke pers heeft haar eigen werkpleknummer, ook wel machinenummer genaamd. De persstraat bestaat uit de persen met machinenummers 9271, 9276, 9277 en 9278 (zie Bijlage 2). Deze groep persen zal voortaan aangeduid worden als de persstraat.

13

Hoofdstuk 2 Probleemstelling en onderzoeksopzet

In dit hoofdstuk komt allereerst de aanleiding tot het onderzoek naar voren. Hierin zullen mogelijkheden tot kostprijsverlaging bekeken worden. Hierna wordt de probleemstelling geformuleerd. Hierbij zullen ook deelvragen en randvoorwaarden opgesteld worden. Het hoofdstuk eindigt met het bespreken van de opzet van het onderzoek.

2.1 Aanleiding onderzoek

Algemeen kan gezegd worden dat de kostprijs van de producten bij Cetra Metaal te hoog is ten opzichte van de concurrentie. Deze concurrentie komt vooral uit lage lonen landen. Er zijn ook veel bedrijven die juist werk uitbesteden naar deze landen. Ook de kostprijs voor producten op de persstraat is te hoog. Dit is een marktgegeven. Het werk voor de persstraat lijkt steeds minder te worden. Klanten nemen minder producten af door de economische teruggang. Daarnaast worden er weinig tot geen nieuwe contracten afgesloten. Klanten geven aan dat de kostprijs voor hen te hoog wordt. Er worden wel aanvragen gedaan, maar telkens blijkt de kostprijs tot 10% te hoog te zijn, geeft de afdeling verkoop aan. De kostprijs bestaat uit materiaalkosten, machinekosten, directe loonkosten en overhead. Om de kostprijs omlaag te brengen, moet er gekeken worden naar de mogelijkheden tot verlaging van de kosten per kostensoort. Het onderzoek richt zich op de persstraat. De persstraat bestaat uit drie hydraulische persen van 400 ton en één hydraulische pers van 315 ton. Alleen de gemaakte kosten op deze persstraat worden behandeld.

De materiaalkosten bepalen voor circa 50% de kostprijs, dit is aanzienlijk. Er worden met materiaalleveranciers contracten afgesloten waarin een zo laag mogelijke prijs bedongen wordt, zover dat mogelijk is. Deze contracten worden iedere drie maanden herzien. In het verleden zijn echter geen afspraken gemaakt met klanten over de materiaalprijzen. Toen kon niet voorzien worden dat de materiaalprijzen enorm zouden gaan stijgen. Doorberekening van deze hogere prijzen is moeizaam te noemen. Tegenwoordig wordt er met de klant afgesproken dat als de materiaalprijs 5% hoger of lager wordt, dit verrekend wordt in de kostprijs. Ook komt het voor dat er gecalculeerd wordt zonder materiaalprijzen. Klanten leveren dan zelf het materiaal aan. Dit betekent dat de kosten van materiaal niet meegerekend hoeven te worden in de kostprijs. Samenvattend kan gesteld worden dat de materialen zo gunstig mogelijk ingekocht moeten worden. Echter het inkopen van materiaal blijft buiten het onderzoek. Naast de materiaalkosten, bepalen de machinekosten, loonkosten en overheadkosten de andere circa 50% van de kostprijs.

Machinekosten hangen samen met het produceren. Een deel van deze kosten is vast te noemen en een deel variabel. Vaste kosten zijn de afschrijvingskosten, welke het grootste deel uitmaken van de machinekosten. Daarnaast zijn de rentelasten, leasekosten, verzekerings- kosten en een deel van de onderhoudskosten vast te noemen. Als de pers helemaal niet gebruikt wordt, moet er toch preventief onderhoud gepleegd worden. De vaste kosten moeten dus ook betaald worden als de machine niet draait. Aangezien de gereedschapsmakerij en de onderhoudsdienst werken met budgetten, wordt er aangenomen dat deze kosten als vaste kosten te bestempelen zijn. De gereedschapskosten komen voort uit het gebruik van de gereedschappen die productspecifiek zijn. Elk product heeft haar eigen set aan gereedschappen. Deze gereedschappen kunnen stuk gaan of kunnen moeten worden

14 aangepast. De onderhoudskosten moeten gemaakt worden om de machine te laten draaien.

Als een pers stil komt te staan, dan zal er onderhoud gepleegd moeten worden. De haast die hierbij geboden is, hangt af van het gebruik van de betreffende machine. Uiteindelijk is dit niet te vermijden. Variabele machinekosten zijn afhankelijk van het gebruik. Hieronder vallen de energiekosten. De energiekosten zijn afhankelijk van het verbruik per uur dat de verschillende persen hebben. Dit wordt wel uitgedrukt in kWh en is niet te beïnvloeden.

Concluderend kan gezegd worden dat de vaste machinekosten per jaar, niet of nauwelijks beïnvloedbaar zijn. Ook de variabele machinekosten zijn nauwelijks beïnvloedbaar. Elke slag van de pers, brengt variabele kosten met zich mee. Hoe snel of langzaam er ook geproduceerd wordt. De invloed op de kostprijs van het product is nihil.

Op de persstraat zijn ook werknemers nodig. Een deel van de werknemers werkt direct aan de persstraat en zorgt met andere woorden voor de output. Een ander deel van het personeel is niet direct betrokken bij de daadwerkelijke output en dient als ondersteuning voor onder andere de persstraat. Dit personeel is indirect betrokken bij het proces en wordt meegenomen bij de overhead. De samenstelling van de directe werknemers bij het werken aan de persstraat verschilt per keer. Dit is afhankelijk van het soort product. Werknemers die de persstraat bedienen, hebben een directe invloed op de kostprijs van het product. De vraag is als deze kosten te beïnvloeden zijn. Dit is het geval. Hierbij moet gedacht worden aan het produceren met minder, of helemaal zonder werknemers door middel van bijvoorbeeld een automatisch transfersysteem met inleggen en uithalen. De directe loonkosten vervallen gedeeltelijk of helemaal, maar er komen machinekosten voor terug. Dit onderdeel van de kostprijs dient nader beschouwd te worden.

Bij de productie van onderdelen op de persstraat dient ook omgesteld te worden. Dit betekent dat er in de kostprijs rekening gehouden wordt met deze tijd en daarmee de loonkosten en machinekosten. Is deze post nu significant te verkleinen? De machinekosten zullen altijd blijven bestaan, ongeacht de bezetting. De vaste machinekosten blijven immers bestaan en de variabele machinekosten zijn te verwaarlozen bij het omstellen. Als de omstelkosten omlaag moeten, dan moet het in de loonkosten zitten. Meest logische stap is te kijken naar het verkorten van de tijd die nodig is voor het omstellen. Kan dit, dan betekent dit dat de werkelijke omstelkosten omlaag gaan. Hierbij wordt er vanuit gegaan dat de werknemers vrij inzetbaar zijn over de hele afdeling en dat er genoeg werk te doen is. Veracht word dat het minder heeft op een kostenverlaging en wordt hierdoor buien beschouwing gelaten.

Overheadkosten worden berekend op basis van percentages over de loonkosten en de machinekosten. Werkelijke overheadkosten komen voort uit indirect personeel en kosten van gebruiksvoorwerpen zoals stofjassen, papier en handschoenen. De overheadkosten zullen buiten het onderzoek blijven. Verwacht wordt dat een verlaging in deze kosten minder effect zal hebben op de kostprijs.

De kostprijs wordt voor circa 50% bepaald door de materiaalkosten, X% door machinekosten, X% door directe loonkosten en X% door overhead. Dit is gebaseerd op een berekening waarbij er vanuit gegaan is dat er gemiddeld zes werknemers benodigd zijn en de hele persstraat in gebruik is. De directie heeft aangegeven dat er gekeken moet worden naar mogelijkheden om te besparen op de directe loonkosten bij de persstraat. De gedachte is dat door te automatiseren, de kostprijs van de producten omlaag gaat. Uit de analyse blijkt ook dat bij de loonkosten voor produceren de meeste kostenbesparingen te verwachten zijn.

Hierop zal het onderzoek dan ook gericht zijn.

15

2.2 Probleemstelling

Besparing in de directe loonkosten bij de persstraat staat centraal in dit onderzoek. Op basis hiervan wordt de probleemstelling geformuleerd. Deze bestaat uit de doelstelling, vraagstelling en randvoorwaarden. De doelstelling geeft aan waarom het nuttig is dat die kennis wordt geproduceerd. De vraagstelling beschrijft het kennisproduct dat het onderzoek beoogt op te leveren. De randvoorwaarden gelden voor het onderzoeksproduct en voor het onderzoeksproces^III. Om antwoord te geven op de vraagstelling zijn er een aantal deelvragen opgesteld. De opzet van het onderzoek bepaald in welke hoofdstukken de deelvragen worden behandeld.

Doelstelling: Het aandragen en beoordelen van mogelijkheden om de directe loonkosten bij de persstraat van Cetra Metaal te verlagen, wat een betere concurrentiepositie als doel heeft.

De concurrentiepositie van Cetra Metaal hangt o.a. af van de verkoopprijs die geboden kan worden in vergelijking met de verkoopprijs die de concurrentie biedt. Om in de toekomst concurrerend te kunnen blijven, zal de kostprijs van de producten omlaag moeten. De kostprijs bestaat onder andere uit de loonkosten van het directe personeel. Momenteel is Cetra Metaal tot 10% duurder ten opzichte van haar concurrenten. Daarnaast is de concurrentie- positie afhankelijk van andere invloeden, zoals de kwaliteit van de producten en de leverbetrouwbaarheid. Dit mag niet verslechteren. Dit onderzoek zal gericht zijn op de verlaging in de directe loonkosten bij het produceren. Automatiseren van de persstraat is hierbij de inzet. Deze mogelijk zal in dit onderzoek onderzocht moeten worden. Hieruit volgt dan ook de vraagstelling.

Vraagstelling: Wat zijn de mogelijkheden voor automatisering voor Cetra Metaal om te besparen op de directe loonkosten bij de persstraat en welke bijdrage heeft dit aan het behalen van een betere concurrentiepositie?

In de aanleiding is al gesproken over de mogelijkheden om kostprijsverlagingen door te kunnen voeren. De directe loonkosten zijn nu inzet voor het verlagen van de kostprijs. Deze directe loonkosten komen voort uit het produceren en het omstellen. Dit onderzoek richt zich op de directe loonkosten bij het produceren. Aan de hand van deelvragen zullen deze mogelijkheid besproken worden en zal beoordeeld worden als automatiseren daadwerkelijk een bijdrage kan leveren aan het verlagen van de kostprijs. De beantwoording van de deelvragen dient als basis voor de beantwoording van vraagstelling.

Deelvragen:

1. Hoe ziet de huidige situatie bij de persstraat eruit?

† Welke producten worden momenteel geproduceerd?

† Hoe ziet de personele organisatie eruit?

† Hoe wordt de afdeling aangestuurd?

† Wat zijn de taken van de directe personeelsleden?

III Leeuw, A.C.J. de (2000), Bedrijfskundig management, Van Gorcum Assen

16 2. Wat zijn de kosten van de persstraat?

† Wat is de bezettingsgraad op de persstraat?

† Wat zijn de huidige kosten van de persstraat?

† Wat is het potentieel voor kostprijsverlaging?

3. Welke bestaande producten kunnen worden geautomatiseerd?

4. Wat is de vraagontwikkeling naar producten voor de persstraat?

5. Wat zijn de mogelijkheden voor het automatiseren van de persstraat?

6. Welke kosten bestaan er naast de investeringskosten en hoe hoog zijn deze?

7. Wat zijn de resultaten bij de verschillende vraagontwikkelingen?

8. Wat is de kostprijsverlaging bij de verschillende vraagontwikkelingen en wanneer heeft het zin om te automatiseren?

Randvoorwaarden:

„ Er wordt alleen gekeken naar de Grote Persen met machinenummers 9271, 9276, 9277 en 9278, dit is de persstraat.

„ De persstraat moet in de huidige positie blijven staan.

„ De kwaliteit en leverbetrouwbaarheid van de producten mag niet negatief veranderen.

(andere aspecten van de concurrentiepositie)

„ Investeringen moeten over vijf jaar afgeschreven worden.

„ Het onderzoek moet binnen een tijdsbestek van zes à zeven maanden afgerond zijn.

2.3 Onderzoeksopzet

De deelvragen zullen in de komende hoofdstukken besproken en beantwoord worden. Na beantwoording op alle deelvragen zal er een antwoord gegeven kunnen worden op de vraagstelling. Door middel van een onderzoeksopzet wordt aangegeven wanneer de verschillende onderwerpen c.q. deelvragen in het verslag naar voren zullen komen (zie tabel 2.1). In het laatste hoofdstuk zullen ten slotte de conclusie en aanbevelingen gepresenteerd worden. Deelvraag 8 dient als discussie hoofdstuk.

Hoofdstuk 3 Deelvraag 1 Hoofdstuk 4 Deelvraag 2 Hoofdstuk 5 Deelvraag 3 en 4 Hoofdstuk 6 Deelvraag 5 en 6 Hoofdstuk 7 Deelvraag 7 Hoofdstuk 8 Deelvraag 8

Hoofdstuk 9 Conclusie & aanbevelingen

Tabel 2.1. Onderzoeksopzet

17

Hoofdstuk 3 De persstraat

In dit hoofdstuk zal verder worden ingegaan op de persstraat. Er is meer detaillering nodig om te bepalen wat exact de mogelijkheden zijn voor kostprijsverlagingen. Deze detaillering bestaat allereerst uit een overzicht van de persen en producten. Hierna komt de personele organisatie aan bod en de besturing van de persstraat. Het hoofdstuk sluit af met de behandeling van het takenpakket.

3.1 Persen, persgereedschappen en producten

De persstraat bestaat zoals eerder gezegd uit vier persen. Deze persen zijn in figuur 3.1 weergegeven. Op de voorgrond is pers 9271 te zien die in tegenstelling tot de andere persen een tonnage heeft van 315 ton. Daarachter staan de persen met machinenummer 9276, 9277 en 9278.

De persen van de persstraat zijn uitgerust met een tweevoudige bediening. Dit betekent dat iedere werknemer twee verschillende knoppen ingedrukt moet houden tijdens het persen.

Daarnaast zijn bij de persstraat lichtschermen geplaatst. Dit zijn lichtbundels die niet onderbroken mogen worden. Als een werknemer een product uithaalt en inlegt, wordt de lichtbundel onderbroken. Zodra de werknemer naar achteren stapt en de lichtbundel wordt niet meer onderbroken, dan gaat de pers automatisch naar beneden. Als de pers naar beneden gaat en de lichtbundel wordt toch onderbroken, dan stopt de pers automatisch. Dit alles is voor de veiligheid van de werknemers. Als de pers klaar is en weer naar boven gaat kan de lichtbundel onderbroken worden zonder dat de pers stopt. De persen zijn uitgerust met

Figuur 3.1. De persstraat

18 lichtschermen en knoppen. Zo kan het zijn dat er aan de ene kant gewerkt wordt met de knoppen en aan de andere kant met lichtschermen.

Persgereedschappen

Op de persen worden verschillende persgereedschappen gebruikt. Deze gereedschappen zijn op basis van soort bewerkingen, afmetingen en tonnages van de pers en balancering tussen de persen gemaakt. Het kunnen enkelvoudige of meervoudige gereedschappen zijn. Meervoudig betekent dat de producten op dezelfde pers doorgelegd moeten worden en dus meerdere bewerkingen ondergaan op diezelfde pers. Meervoudige gereedschappen zijn alleen mogelijk als de pers dit toestaat. Het bed van de pers moet groot genoeg zijn, het tonnage moet voldoende zijn en de bewerkingssoorten moeten tegelijk uitgevoerd kunnen worden. In figuur 3.2 is een voorbeeld weergegeven van een gereedschap met twee inlegplaatsen. Feitelijk bestaat het uit twee gereedschappen die gecombineerd worden op het bed.

De keuze voor enkelvoudige of meervoudige gereedschappen wordt ook op basis van kosten gemaakt. Onder andere het aantal mensen dat benodigd is, is belangrijk. Ook het aantal persen dat benodigd is, is van belang. Daarnaast is natuurlijk de balancering tussen de persen belangrijk. De bewerkingstijden van de persen in de straat moeten zoveel mogelijk gelijk zijn om een perfecte balancering te verkrijgen. Op deze manier worden wachttijden, voorraadvorming tussen persen en onderhanden werk tot een minimum teruggebracht. De keuze moet zo optimaal mogelijk gemaakt worden. Het blijkt echter dat sommige bewerkingen simpelweg sneller gaan dan andere. Snijden gaat bijvoorbeeld sneller dan dieptrekken of zetten. Ook kan snijden niet tegelijk plaatsvinden met dieptrekken op één pers.

Producten

Op de persstraat wordt een grote verscheidenheid aan producten gemaakt. Een tweetal voorbeelden van producten zijn weergegeven in figuur 3.3. Links is een onderdeel voor een kopieermachine weergegeven en aan de rechterkant staat een product voor de automobiel industrie. Het overzicht van alle producten staat in Bijlage 3.

Figuur 3.2. Voorbeeld persgereedschap

19

3.2 Personele organisatie

Bij de Grote Persen wordt in twee ploegen gewerkt. Er bestaat een vroege en een late dienst.

De vroege dienst is vijf keer per week en de late dienst is vier keer per week. Op de afdeling Grote Persen werken 34,2 FTE directe medewerkers verdeeld over twee ploegen. Het aantal indirecte FTE is 2,8. In figuur 3.4 is weergegeven welke hiërarchie er bestaat op de afdeling Grote Persen. Tevens is vermeld hoeveel FTE er werkzaam is in de verschillende functies.

De manager operations is verantwoordelijk voor de gang van zaken in alle productieafdelingen. Deze functie is gedeeltelijk toe te wijzen aan de afdeling Grote Persen, voor 40%. Alle andere functies zijn volledig toe te wijzen op de afdeling Grote Persen. Het interne transport wordt uitgevoerd door een heftruckchauffeur. Deze functie is niet opgenomen in de figuur, omdat deze werkzaam is voor allerlei afdelingen en niet goed is toe te wijzen aan de afdeling Grote Persen. De persstraat is gelegen op de afdeling Grote Persen.

Direct personeel Indirect personeel

Figuur 3.4. Hiërarchie afdeling Grote Persen Productieproces

Input Output Medewerkers productie (20,9) Stellers (9,7)

Meewerkende voormannen (3,6 direct en 0,4 indirect) Productie assistent (1) Productieleider (1)

Manager Operations (0,4)

Figuur 3.3. Voorbeelden van producten

20 De persstraat is een groep machines die hetzelfde soort proces kunnen uitvoeren. Per ploeg werken er vijf tot negen mensen direct bij de persstraat. Dit is afhankelijk van het soort product en de drukte. Als er productie plaatsvindt op de persstraat, werken er gemiddeld zes werknemers op de hele straat. Elke keer als een pers voor een nieuw product gereed gemaakt moet worden, zijn er stellers nodig. Samen met de productiemedewerkers en de meewerkende voormannen zijn ze verantwoordelijk voor het productieproces. De daadwerkelijke output wordt dus mogelijk gemaakt door de stellers, medewerkers productie en de meewerkende voormannen. Hierbij moet de heftruck chauffeur zorg dragen voor aan- en afvoer van materiaal of onderdelen. Vrijwel alle werknemers kunnen vrij over de afdeling Grote Persen ingezet worden. Met andere woorden, er worden alleen loonkosten gemaakt op de persstraat als er op de persstraat geproduceerd word. De productieleider stuurt de meewerkende voormannen aan, welke op hun beurt het productieteam aansturen. De productie assistent moet verschillende problemen op de afdeling oplossen. De productieleider en productie assistent moeten rapportage afleggen tegenover de manager operations. De uitgebreide functieomschrijvingen zijn opgenomen in Bijlage 4.

3.3 Besturing persstraat

De afdeling Grote Persen krijgt orders vanuit de afdeling Customer Service Planning (CSP) aangeleverd. De afdeling CSP zorgt namelijk dat er orders de fabriek ingaan. Een order die de fabriek ingaat, bestaat uit een besturingskaart, een materiaaloverzicht, instructiebonnen, bewerkingsbonnen, identificatiekaarten en kruiskaarten (proces controle kaarten). Op deze orderbonnen staat precies welk werk er gedaan moet worden. Ook de normtijdsbesteding, benodigde machines, aantallen en instructies worden hierop vermeld. In de bijlagen is een voorbeeld opgenomen van de bonnen voor het product “PLAAT” met artikelnummer 101. De bonnen zijn van toepassing op pers 9278, dat de eerste bewerking is van het product (zie Bijlage 5). CSP zorgt voor een grove planning op weekbasis. De productieleider beslist de volgorde van de orders en daarmee dus de detailplanning. Alle orders krijgen een uiterste einddatum mee. Dit betekent dat producten op deze datum klaar moeten zijn. Bij Cetra Metaal wordt met het ERP programma SAP gewerkt. Dit betekent dat het programma SAP, waarin alle gegevens opgeslagen zijn van de producten, precies uitrekent wanneer het product gemaakt moet worden. De leverdatum is hierbij belangrijk, maar ook uitleveren van materiaal en onderdelen van toeleveranciers in van essentieel belang. SAP geeft aan welk materiaal en welke onderdelen er eventueel besteld moeten worden. Dit komt doordat de voorraden in SAP worden bijgehouden. Gegevens van alle producten die op de persstraat gemaakt worden zijn opgenomen in Bijlage 3.

Algemeen kan gezegd worden dat de bottleneck de cyclustijd en de doorlooptijd bepaald. Zo ook bij de persstraat. Als alle persen gebruikt worden, dan zal de pers die de langste cyclustijd heeft, bepalen met welk interval de producten klaar zullen. Dit is de bottleneck. Voor de bottleneck kan er wel een kleine voorraadopbouw plaatsvinden. Letterlijk ligt deze tussenvoorraad klaar op de lopende band voor de volgende pers. Dit kan aangeduid worden als onderhanden werk. Er zal een voorbeeld gegeven worden een product die over de persstraat gaat. Het gaat om de “PLAAT” met artikelnummer 101. Het aantal bewerkingen dat nodig is per pers wordt ook wel het aantal inlegplaatsen genoemd. De tijd die nodig is om het product te verplaatsen tussen de stations is in het voorbeeld niet meegerekend in de tijden die nodig zijn bij de pers. Dus de tijd dat het product op de lopende band ligt is niet meegenomen.

Bij de orders wordt deze tijd meegenomen in de vorm van wachttijd. Verder zal bij elke pers

21 een beschrijving gegeven worden van de belangrijkste taken. Het belang van balancering is belangrijk, omdat het tijdverlies kan opleveren tussen de persen.

Machinenummer: 9278, aantal mensen: 2 (1), aantal bewerkingen: 3, perstijd: 4,3 seconden, cyclustijd: 8,9 seconden.

Beschrijving: De eerste man neemt het product van de derde bewerking uit het gereedschap en legt het naast zich neer. Daarna pakt men het product uit het tweede gereedschap en legt het in het derde gereedschap. Het product dat uit het derde gereedschap kwam wordt weer gepakt en op de lopende band naast zich geplaatst en stapt daardoor ook uit het lichtscherm.

De tweede man pakt het te bewerken product uit de bak naast zich tijdens de perstijd. Als de pers klaar is met de bewerking, dan haalt hij het product uit het eerste gereedschap en plaatst het product die nog geen bewerkingen heeft gehad in het eerste gereedschap. Daarna plaatst hij het onderdeel in het tweede gereedschap en stapt als laatste uit het lichtscherm. De pers kan nu naar beneden. Als de pers klaar is kan er al begonnen worden. Maar als de pers naar beneden moet, moet men eerst uit het lichtscherm zijn. Er is ook afwisseling van het aantal mensen. Als er maar 1 man staat, dan is dit de bottleneck. Daarom wordt er afgewisseld, zodra de tussenvoorraad op de lopende band op dreigt te raken, komt er een extra man helpen totdat er voorlopig weer genoeg voorraad opgebouwd is.

Machinenummer: 9277, aantal mensen: 1, aantal bewerkingen 2, perstijd: 4,7 seconden, cyclustijd: 11,3 seconden.

Beschrijving: De man haalt tijdens de perstijd eerst het onderdeel van de lopende band. Als de pers klaar is dan wordt het eerste gereedschap leeggehaald en wordt het product even neergelegd. Het aangevoerde onderdeel wordt daarna in het eerste gereedschap geplaatst. Het onderdeel dat nog in het tweede gereedschap zit wordt eruit gehaald en weggelegd, tegelijkertijd wordt dan het andere onderdeel geplaatst in het tweede gereedschap. Als laatst wordt het onderdeel dat helemaal klaar is voor deze pers gepakt en op een lopende band geplaatst. Terwijl hij dit doet stapt hij uit het lichtscherm en kan de pers automatisch naar beneden.

Machinenummer: 9276, aantal mensen: 1, aantal bewerkingen: 2, perstijd: 4,7 seconden, cyclustijd: 10,9 seconden.

Beschrijving (hetzelfde als 9277): De man haalt tijdens de perstijd eerst het onderdeel van de lopende band. Als de pers klaar is dan wordt het eerste gereedschap leeggehaald en wordt het product even neergelegd. Het aangevoerde onderdeel wordt daarna in het eerste gereedschap geplaatst. Het onderdeel dat nog in het tweede gereedschap zit wordt eruit gehaald en weggelegd, tegelijkertijd wordt dan het andere onderdeel geplaatst in het tweede gereedschap.

Als laatst wordt het onderdeel dat helemaal klaar is voor deze pers gepakt en op een lopende band geplaatst. Terwijl hij dit doet stapt hij uit het lichtscherm en kan de pers automatisch naar beneden.

Machinenummer: 9271, aantal mensen: 2, aantal bewerkingen: 2, perstijd: 3,8 seconden, cyclustijd: 9,4 seconden.

Beschrijving: Eerste man haalt eerst het onderdeel van de lopende band. Als de pers klaar is dan wordt het eerste gereedschap leeggehaald en even neergelegd. Het aangevoerde onderdeel wordt daarna in het eerste gereedschap geplaatst. Het onderdeel dat nog in het tweede gereedschap zit wordt eruit gehaald en weggelegd, tegelijkertijd wordt dan het andere onderdeel geplaatst in het tweede gereedschap. Als laatst wordt het onderdeel dat helemaal klaar is voor deze pers gepakt en wordt overgegeven aan een tweede man die het daarna

22 inpakt. De eerste man stapt door deze handeling uit het lichtscherm en de pers kan dan automatisch naar beneden.

Op de totale straat werkten zes mensen die afhankelijk zijn van de cyclustijd bij de tweede pers, nummer 9277. Deze heeft de meeste tijd nodig om de onderdelen te handelen en de perstijd is het langst. Deze tijd is 11,3 seconden. Natuurlijk zijn de handelingstijden van de werknemers afhankelijk van de werknemers zelf. De een werkt sneller dan de ander. Tevens is het afhankelijk van het aantal mensen dat ingezet wordt. Bijvoorbeeld twee werknemers bij pers 9277 in plaats van één. Dit zal zeker resulteren in een lagere handlingstijd en daarmee zal de bottleneck ook verplaatsen naar een andere pers.

Er ontstaat balanceringsverlies op persen 9278, 9276 en 9271. Per slag is er een wachttijd bij persen 9276 en 9271 van respectievelijk 0,4 en 1,9 seconden. Dit is puur tijdverlies. Als men de teruggemelde tijden analyseert blijkt dat er 8,5 uur is gedaan over 2062 producten. Dit betekent dat er 14,8 seconden per product nodig was. Er is nog een extra tijdverlies van 3,5 seconden per product door tijd voor persoonlijke verzorging en wachttijden. Concluderend kan gezegd worden dat een maximale perstijd van 4,7 seconden uiteindelijk resulteert in een teruggemelde cyclustijd van 14,8 seconden. Dit betekent dat de tijd die nodig is om het product tussen de stations te verplaatsen 10,1 seconden duurt, inclusief tijd voor persoonlijke verzorging. Tijdens dit proces hebben zich geen storingen voorgedaan. Deze 10,1 seconden is de beïnvloedbare tijd. Als deze tijd te verlagen is, dan is het mogelijk om de productiesnelheid te verhogen. Tevens zal een betere afstemming tussen de persen resulteren in minder onderhanden werk.

3.4 Taken direct personeel

Het takenpakket van de werknemers is te verdelen in twee groepen. In de eerste plaats moeten er taken uitgevoerd worden tijdens het produceren. En in de tweede plaats moeten er andere taken uitgevoerd worden tijdens het omstellen van de persen. Er zal nu per soort de uit te voeren taken besproken worden.

Tijdens de productie van onderdelen op de persstraat moeten de werknemers verschillende taken uitvoeren. Het is belangrijk deze taken in kaart te brengen om te kunnen bepalen welke taken er geautomatiseerd kunnen worden. Hierna kan bepaald worden hoeveel mensen er in de toekomst nodig zijn tijdens het produceren als de persstraat geautomatiseerd is. De volgende taken moeten worden uitgevoerd:

„ Taken vóór productie

† Instructies over te produceren onderdeel doornemen

„ Taken tijdens productie

† Onderdeel of materiaal pakken uit kooi, van pallet of van de lopende band

† Inleggen onderdeel in pers

† Eventueel onderdelen doorleggen in pers, ligt aan gereedschap

† Uithalen onderdeel uit pers

† Onderdeel op lopende band, in kooi of op pallet leggen of inpakken

† Beoliën onderdelen om de 10 stuks (afhankelijk van onderdeel)

† Kwaliteitscontrole na 100 onderdelen (afhankelijk van onderdeel)

† Procesbewaking

† Invullen kruiskaarten tijdens produceren

„ Taken na einde serie

23

† Invullen uren op bewerkingsbon

† Invullen gegevens op identificatiekaart

Verder wordt er verwacht dat de werknemers kunnen omgaan met werktekeningen en andere hulpmiddelen.

Er zijn ook taken te onderscheiden bij het omstellen van de persen. Deze taken geven inzicht in de handelingen die uitgevoerd moeten worden om de persen van een ander gereedschap te voorzien en weer te kunnen produceren. Dit is met andere woorden de tijd tussen het laatste onderdeel van de ene serie en het eerst onderdeel van de volgende serie. Deze taken zullen voor de volledigheid besproken worden. Het onderzoek richt zich echter niet op het omstellen.

Bij de taken tijdens het omstellen worden wel de taken besproken die door de heftruck- chauffeur uitgevoerd dienen te worden. Deze taken zijn essentieel bij het omstellen. De handelingen die uitgevoerd moeten worden zijn de volgende:

„ Instructies doornemen voor omstellen

„ Verwijderen gereedschap

† Uitschakelen pers

† Eventueel aanbrengen tussenstukjes (gereedschapsafhankelijk, vast aan gereedschap), zodat gereedschappen niet vast op elkaar komen te liggen

† Bovenkant pers langzaam naar beneden laten gaan (knop ‘instellen’)

† Verwijderen klemmen 4x boven en 4x onder

† Uithalen gereedschap (heftruck)

† Schoonmaken tafel met doek

„ Volgende gereedschap plaatsen

† Eventueel speciale pennen aanbrengen voor dieptrekken en zetten, op deze manier is het gereedschap gecentreerd

† Inbrengen nieuw gereedschap (halen uit kleine stelling bij persen) (heftruck)

† Vastzetten nieuw gereedschap

† Plaatsen gereedschap, ongeveer in het midden, soms centreren

† Eerst onderkant 4x vastzetten met bevestiging

† Naar beneden brengen bovenkant pers (Bovenkant automatisch op juiste plek, komt door onderkant)

† Bovenkant 4x vastzetten met bevestiging

† Instellen hoogte van pers, dus tot welke hoogte de pers naar beneden gaat (bij pers 9271 is dit via het beeldscherm, bij andere persen gaat dit handmatig)

† Ook andere knoppen instellen, zoals met wat voor manier de pers omhoog en omlaag moet en wat druk en drukmomenten moeten zijn

„ Andere apparatuur rondom machine instellen / brengen, zoals lopende band

„ Nieuw te produceren onderdeel klaarzetten (heftruck)

„ Schoonmaken rondom persen

„ Testen van de pers

24

Hoofdstuk 4 Inzet en kostenopbouw persstraat

Dit hoofdstuk zal ingaan op de inzet van de persstraat, waarmee de gebruikte capaciteit wordt bedoeld. Verder zal een detaillering van de kosten volgen om te kunnen bepalen wat de mogelijkheden van kostenbesparingen in de toekomst kunnen zijn. Dit zal naar voren komen bij de potentiële kostenbesparing. Er zal ook een verband tussen de mogelijke kostenbesparingen en de kostprijsverlaging gelegd worden.

4.1 Inzet persstraat

De inzet van de persstraat is uit te drukken in gebruikte capaciteit. Het capaciteitenoverzicht van de persstraat is een middel om te zien hoeveel uur er daadwerkelijk aan de persstraat gewerkt is. Dit kan vergeleken worden met de norm, maar tevens met de maximale capaciteit.

Op deze manier kan worden bepaald als er ruimte is voor uitbreiding, of als er overgewerkt diende te worden. Daarnaast is er inzicht in de steltijd van de machine en de steltijd van de werknemers. Het verschil tussen deze twee tijden zitten in het feit dat er soms met twee werknemers, één pers omgesteld moet worden. Alle gegevens kunnen opgedeeld worden naar pers en naar maand. De machinecapaciteit is gebaseerd op de werkelijke tijd die in 2004 beschikbaar was. Dit komt neer op de tijd die de tweeploegendienst aanwezig was in 2004 zonder overwerkmogelijkheden. De overwerkuren en de rework uren zijn ondergebracht in de mantijd uren. In Bijlage 6 is het totale urenoverzicht per soort weergegeven.

In tabel 4.1 is te zien is dat de bezetting voor pers 9271 minder dan 40% is geweest in 2004, zonder dat er een maand overbezetting plaats heeft gevonden.

Pers 9271 Steltijd man Mantijd Totaal mantijd

Steltijd machine

Machinetijd Totaal machinetijd

Machine capaciteit

Januari 20,3 188,3 208,5 20,5 91,5 112,0 310,0

Februari 24,3 214,8 239,0 15,8 113,8 129,5 292,0

Maart 21,2 167,5 188,7 17,0 97,8 114,8 341,0

April 16,0 290,5 306,5 12,3 166,1 178,4 291,0

Mei 31,3 219,3 250,5 25,4 104,7 130,1 284,0

Juni 24,3 561,0 585,3 23,8 171,6 195,4 324,0

Juli 10,3 185,3 195,5 9,0 96,4 105,4 283,0

Augustus 20,0 177,8 197,8 16,6 102,1 118,7 259,0

September 19,5 154,5 174,0 17,1 79,7 96,8 324,0

Oktober 22,5 163,5 186,0 21,0 92,0 113,0 300,0

November 16,3 114,0 130,3 14,5 59,3 73,8 325,0

December 12,3 54,3 66,5 12,3 28,9 41,2 259,0

TOTAAL 237,9 2.490,5 2.728,4 205,1 1.203,8 1.408,9 3.592,0 Tabel 4.1. Overzicht uren 2004 pers 9271

De bezetting voor pers 9276 is een stuk hoger dan die van de 9271 (zie tabel 4.2). Op jaarbasis komt de bezetting uit op 67%. Verder valt op dat er in de maand april een duidelijk capaciteitstekort is. Dit is een vreemde situatie, daar er geen overwerk heeft plaatsgevonden op deze pers in deze maand. Er moet dus naar andere oorzaken gezocht worden. Er kan een fout in het systeem gekomen zijn door foute terugmeldingen. Als bijvoorbeeld een serie