Versie 19-01-2016
Onderzoek van de bekkenbodem Bij vrouw en man
Naam van de praktijk
Protocolnummer: Versie:
Auteur: Vaststellingsdatum:
Beheerder (naam): Herzieningsdatum:
Bestemd voor (functie(s)):
Doel:
Bekkenbodemproblemen komen veel voor. Vaak bij vrouwen, maar ook bij mannen. Voorbeelden van problemen van de bekkenbodem zijn:
urine-incontinentie (stress-/urge-/gemengde);
fecale incontinentie;
prolaps (uterus/vaginavoorwand/vagina-achterwand);
bekkenbodemdysfunctiesyndromen (o.a. dyspareunie, urgency en obstipatie).
Bij (oudere) mannen kunnen bekkenbodem problemen ook onderdeel zijn van Lower Uninary Tract Symptoms (LUTS)/Benigne prostaathyperplasie (BPH)-klachten.
Geef tijdens het onderzoek voor elke stap goede uitleg, aangezien veel patiënten niet goed weten waar de bekkenbodemspieren zich bevinden en welke functie de spieren vervullen.
Fase Activiteiten Door
Voorbereiding Geef informatie over de ingreep mee.*
Neem infectiepreventieve maatregelen:
Reinig voor de verrichting uw handen.
Werk conform de digitale NHG-PraktijkWijzer Kwaliteit & Veiligheid
huisarts/
praktijkassistente
Materialen
onderzoekslamp
onderzoeksbank (eventueel met beensteunen)
handschoenen
glijmiddel
praktijkassistente
Voorbereiding
- Leg uit dat de klachten kunnen berusten op niet goed
functionerende bekkenbodemspieren en dat een vaginaal en/of rectaal toucher nuttig is.
- Laat de vrouw in rugligging met opgetrokken en gesteunde bovenbenen of voeten plaatsnemen op de onderzoeksbank.
- Laat de man in zijligging plaatsnemen met opgetrokken benen.
- Trek handschoenen aan.
huisarts hui
Versie 19-01-2016
Onderzoek Vrouwelijke patiënt Start met de inspectie.
Let op de eventuele aanwezigheid van littekens (ruptuur bevalling, episiotomie), symmetrie, wijdte introitus,
Spreid de labia majora/minora en vraag de vrouw de bekkenbodem aan te spannen (denkbeeldig de plas op houden of een wind tegenhouden).
Let op de beweging van het perineum, neerwaartse beweging duidt op een slechte samentrekking van de bekkenbodem. De
bekkenbodem wordt goed aangespannen als de vulva opwaarts (proximaal) en naar ventraal getrokken wordt.
Let op dat de billen ontspannen op de tafel blijven en of de bovenbenen ontspannen zijn. Alleen de bekkenbodem moet aangespannen worden.
Wanneer de vulva omhoog wordt getrokken wordt de bekkenbodem aangespannen en niet andere spieren. Dit kan gevoelig zijn bij overactiviteit, maar ook bij dyspareunie of provoked vestibulodynia (PVD).
Vraag vervolgens om te persen (let op eventueel zichtbaar urineverlies of prolaps en op beweging van het perineum).
Vraag vervolgens om te hoesten.
Bij hoesten dient de bekkenbodem reflexmatig samen te trekken en bij persen reflexmatig te ontspannen.
Breng glijmiddel op de handschoen (wijs- en middelvinger) aan.
Breng vervolgens een of twee vingers in de vagina.
Vraag de vrouw om de onderzoeksvingers samen te knijpen, zo kunt u de vrouw de bekkenbodemspieren laten voelen.
Vraag vervolgens de vrouw om de bekkenbodem weer te ontspannen.
Beoordeel of u de bekkenbodem voelt samentrekken en of u de vulva opwaarts en ventraal voelt bewegen. Constateer of de spanning van de bekkenbodem gespannen, normaal of slap is. En let op of de vrouw na aanspannen goed kan ontspannen.
Bij verzwakte bekkenbodemspieren instrueert u wat de juiste spieren zijn en kan eventueel gecorrigeerd worden voor het aanspannen van de buikspieren, bilspieren of adductoren.
Instrueer de patiënt ook wanneer er sprake is van een verhoogde spanning van de bekkenbodem. Probeer of de patiënt de
bekkenbodem kan ontspannen. (PM bij een verhoogde spanning is de bekkenbodem soms pijnlijk en bij hoesten is de reflexmatige aanspanning vaak verminderd of afwezig).
Voor het diagnosticeren van stress-incontinentie of een prolaps kan u ook een proefbehandeling met een pessarium doen.(zie ook het protocol en instructiefilm ‘behandeling van een prolaps met een pessarium’).
Geef de patiënt een tissue om zich af te drogen (of doe dit zelf als dit voor de patiënt niet mogelijk is).
Mannelijke patiënt
Begin met een inspectie van de bekkenbodem (littekens)
Vraag de man om de bekkenbodem aan te spannen (vraag denkbeeldig een wind of de plas op te houden). De anus moet bij aanspannen van de bekkenbodem opwaarts (proximaal) en naar ventraal bewegen.
Verricht een rectaal toucher
Vraag de man om de onderzoeksvinger samen te knijpen, zo kunt u de man de bekkenbodemspieren laten voelen.
huisarts
Versie 19-01-2016
Vraag vervolgens de man de bekkenbodem weer te ontspannen.
Beoordeel tijdens het rectaal toucher of de anus opwaarts en naar ventraal beweegt. Beoordeel of de spanning van de bekkenbodem slap, normaal of gespannen is (PM de bekkenbodem wordt reflexmatig aangespannen tijdens hoesten en ontspant reflexmatig bij persen)
Beoordeel gevoeligheid van de bekkenbodem.
Bij verzwakte bekkenbodemspieren instrueert u wat de juiste spieren zijn en kan eventueel gecorrigeerd worden voor het aanspannen van de buikspieren, bilspieren of adductoren.
Instrueer de patiënt ook wanneer er sprake is van een verhoogde spanning van de bekkenbodem. Probeer de patiënt de
bekkenbodem te laten ontspannen. Bij een verhoogde spanning van de bekkenbodem kan de bekkenbodem gevoelig zijn en is de reflexmatige aanspanning tijdens hoesten vaak verminderd of afwezig.
Bepaal de grootte, en eventuele afwijkingen of pijnlijkheid van de prostaat
Geef de patiënt een tissue om zich af te drogen (of doe dit zelf als dit voor de patiënt niet mogelijk is).
Mictiedagboek
Een mictiedagboek kan verhelderend zijn bij verdenking op een overactieve bekkenbodem (bijv. bij urgency en frequente mictie)
Een voorbeeld van een mictiedagboek staat op www.nhg.org naast de NHG-Standaard Mictieklachten bij mannen en de NHG-
Standaard Incontinentie voor urine bij vrouwen.
Nazorg Voorlichten*
Geef de patiënt uitleg over uw bevindingen bij het onderzoek.
Wanneer het de patiënt niet lukte de juiste spieren aan te spannen kunt u verwijzen naar een (bekken)fysiotherapeut.
huisarts
Registreren van de verrichting Noteer:
- de bevindingen;
- de vervolgafspraken.
huisarts
* Ter ondersteuning van de gegeven mondelinge voorlichting kan de huisarts de patiënt verwijzen naar de informatie over urine-incontinentie, plasklachten bij mannen, verzakking en pessarium op de website www.thuisarts.nl.
