Pers-Informatiën.
^l O H s . V A N H A A R L E M G z n . , D i r e c t e u r . KANTOOR
S p o o r b a a n s t r a a t 8, bij d e O r e n s s t r . en W e e s p e r z i j d e A M S T E R D A M .
Opgericht 1 April 1895. Opgericht 1 Aprii f895.
KOM. INSTITUUT VOOR TAAL-. LAND-
FM VOLKENiCüNDE
8?.^e^.ktn45AüGf97f
A L G E M E E N H A N D E L S B L A D ( A m s t e r d a m ) .
,_„„„^..y.. ->.« B-wraveiuui.go over- leed in''«teW^-'^derdom van 75 jaar, mr.
Pietér Brooshooft, op 18 Oct. 1845 geboren te Giesendam, eene bekende figuur uit de Indische iournalistiek, als oud-hoofdredac- teur van de „Locomotief" ie Semarang, die echter ook in de Nederlandsohe journalistiek eene plaats heeft ingenomen. Als student
•was de heer B. reeds twee jaar medewerker aan het „Leidsche D a g b l a d " , van 1874 t o t 1875 hoofdredacteur van „Onze Tolk , ui 1876 van heb weekblad ,,D« Liboraal".
Mr B. werd in 1887 benoomd tot redacteiu- van ,,i)e. Locomotief" te Semarang. I n 1895 trad hij als zoodanig af, opgevolgd door dew heer J . F . Sciheltema. I n Nederland terug- gekeierd werd hij in Mei 1897 belast met de feiding van ,,De Nederlander", het orgaan toenmaals van de Liberale Unie, doch reeds in Februari 1898 keerde hij, als hoofdredac- teur van ,,De Locomotief", naar Indië terug, I n 1904 werd hij als zoodanig gepension- neerd en. vervulde hij toen de functie va n redacteur voor Nederland van het Semarang- sche blad.
Mr. B . heeft in zijn Indischen tijd nog al naam gemaakt door zijne broahuro , , p e ethische koers in I n d i ë . " Hij bewoog zich ook op belletristisch gebied. Bekend is van hem ,,Zijn meisje komt u i t , " een stuk, d a t indertijd nog al tick..
Collectie Brooshooft, no. 3.
Genummerd 1 - 39»,^.^
•hJ/^
>rmatiën.
HAARLEM Gzn., Directei K KANTOOR
Spoorbaanstraat 8, bij de Orensstr. en Weesperzijde , AMSTERDAM.
Opgericht 1 April 1895. Opgericht 1 Aprir (895,
AX^-.^^fLn *'^-
t-''
V
ALGEMEEN HANDELSBLAD (Amsterdam).
1 7 AUG 1921
hodinmoxgen t e n ^^^ ^^^•^'^Zo.^A^ooii, oud- 1
! TaooMredacteur v a n h e t da.^maa „ , Onder de aan^ve^isen -waren L^.^,^^,^. ,
S. C. Kasteteyn, ^^^-^^^^^^l^^In den Nederland- t i e l " ; D . H a n s p v o g e n t Tan d« ^_ ^.^^^^.^^
vrienden en tekenden. ^_^^^,^^^^ , Bij de g r o « 7 J ^ ™ den heer H a n s , die afsohcd g-^^P^f t ^ J f d e n afstand die b e s t a a t ] er op wees, « * 'J f ' ^ ' T ^o en de Indische ]Our- \ tu..schen d o ^ e d e l a n d . e h e e j ^ ^ . ^ ^ ^ ^ ^ ^ . ^ ^ , , ^ ^ ^ ,
nalistick, niet ^ " < ^ \ *"° ,„„5^^ Spreker was Brocshooft k " ^ " ^ ^ , , ^ f T ' ^ a ; t hier c,en buiten- ; er echter van ^^^^""'f'f^Z in Indië aller- gewoon ^ ^ ^ ^ i S ^ . overtuiging, eerst gevolgd heeft ^ U n ^^..1^ ^ergeefsch rs
^•aardaor ^'J? J = f ^.^ Ncderlandsohe ] o n r n a - , C t ^ c h w " ^ - H a n s don overledene een ^ o een ;
y PerS'Inf ormatiën.
lOHs. VAN HAARLEM Grn., Directeur.
KANTOOR
Spoorbaanstraat 8, bij de Orensstr. en Weesperzijde AMSTERDAM.
Opgericht 1 April 1895. Opgericht 1 April 1895,
KOM. .HSV.TUUT V O O R TA^i--
L A H D -
UNOE
.•*^1
ARNHEMSCHJp^COURANT.
-^ïi«
> b
Mr. P. Brooshooft. i
1921
buiten ziin dagblad naam maakte. Hi] was een mnn van eroOtewe rkkracht-en warme overtui- \ S Hifwas h. 1845 te Gorinchem. geboren, s üd^erde te Leiden in de rechten, en gmg | ' fa z jn pro«.otie in de Journalistiek o,n spoedig !
daj'rop naar Indië te vertrekken en de hootd- fedact^e der „Locomotief" op zich te nemen. . ''Broöshooft"heeft later veel succes gehad me 7iin tooneeistuk „Zijn meisje .komt uit dat tai-j looze malen doo^ het Nederlandsch Tooneel is^
"Toortl^'zij vermeld zijn roman „Plicht" en,,De j kinderen van baron Batenberg", alsmede zjjnn f 1887 verschenen geschiedenis van den Atjehooi-
l o f die ale bewizen, hoe Brooshooft tusschen lalfe £ k t e welkJ de io"^"''»i«*'*,^.^,"{,S'fe"
; de, tijd vond zija pen ook op ander terrein te
^ ^ i S ' i a r e n geleden keerde mr. Brooshooft naar he? Moederland terug en thans is h,j na een V i langdurige ongesteldheid overleden.
PerS'Informatiën.
]OHs. VAN HAARLEM Gzn., Directeur.
KANTOOR
Spoorbaanstraat 8, bij de Grensstr. en Weesperz.,de AMSTERDAM.
Opgericht 1 April 1895. Opgericht 1 April 1895.
.,.• \'.D-
D E L F T S C H E C O U R A N T
-^5S||jEj^SCHAP EN KUNST.
Mr P B r o o s h o o f t . t Op
I oï' ander publici^üsch gebied hectt^^
I onderscheiden. •-*
1
Pers-Informatiën.
jOHs. VAN HAARLEM Gzn., Directeur.
KANTOOR
Spoorbaanstraat 8. bij de Grensstr. en Weesperz,
^ AMSTERDAM.
L 1 A •! 180S Opgericht 1 April 1£
Opgericht 1 April 189b. _ _ _ _ _ _ — —
DEVENTER DAGBLAD.
1 6 AUG 1921
SiUNST EN LETTEREN.
ï r » T Z w«rk « ó ? Toonil, »ch ook «P «.««.•
S i ü c S u S g™K.4 l«ell onderscheid»».
4
Pers-Informatiën.
lOHs. VAN HAARLEM Czn., Directeur.
KANTOOR
Spoorbaanstraat 8, bii de Orensstr. en Weesperz„de . AMSTERDAM.
, , A -1 18QS Opgericht 1 Apnl 1895.
Opgericht 1 Apnl ' w b .
If O f.4 JüV
)
DORDRECHTSCHE COURANT.
_j!r~ Mr P. Brooshooft t \
^ hooft, ""d-h°o^^^-f';f°::';,r« sendan. .e.<>-
Brooshoott werd ni Wb «'J;' Leiden.
ren. Hij «tudeerde " ^ / - ^ ^ r d ^ o l n ^ a l i s t i e k , ' a l s inodewcrkev aan ^•^^^^^•^'^^[^'"on.J^ Tolk"
1, Later . e f d In,, h - ' - p ' ^ i l .al' "Het meeste ' • - T : ^ Ï ; ; ; : : 2 ? : S ï S d a e t e u r van „ D . 1 maakte hvii.aam . ^ ^ ^ j ^ ^ dagblad, waar
l 's-Gravenbage.
J
iI - ^ Pers-Informatien.
jOHs. VAN HAARLEM Gzn., Directeur.
KANTOOR
Spoorbaanstraat 8, bij de Grensstr. en Weesperzijde AMSTERDAM,
Opgericht 1 April 1895. Opgericht 1 April 1895.
.o^-^^^'t^o-
DE NIEUWE COURANT (Den Haag).
m
Uit de Residentie.
Mr p Brooshooft •
dertiid tot do oumahsten van naam ^ 1 aeniju jjjg). ggn tusscncii kenis 1.. Ned.-inaie. iJ.y perioden vaq
Geboren te Gi^e^^dam dm 1»^^^ j , .^^,
de journalist tol uimn medewerker en alvo- Uad was l'«/'^J}?S«,^^^^^trdfken redigeerde hij rens naar Indie te ^ertreMen ^
het o r g ^ ^ J ^ periodieke dagbladpers sehreet Behalve voor de P«""^ , ° ^,,1 zijn naam
rtff|^=lf--t.ft
: Ï r p o p n l S e tooneelst^k tnssehen .«n twee, ' ^ £ ' X - " - e r de staatondige gesdu.-,
d e ^ s M d l aag, onder d e n ^ ^ . - - ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ (P. B.) verscheen van zijn ^^^'^"^^'^v" ^.^i ge; over ïhorbecke, naar ^f^^]<^''^^T ^^^
tïaaeringen, in pioz"' s^f^ ey^ -
iarig gedenkfeest van de stichting der Leidseh.
Academie" (1875), de romans „De kmdereE van baron Batenberg" (1889) en „Plicht' De talrflke artikelen over den Atjeh-oorlog door Brooshooft in De Locomotief geschreven, leverden hem stof voor een „Geschiedenis van .dien oorlog van 1873-1886", die in 1887 van
hem het licht zag. . Brooshooft behoorde tot de pessimisten die over de Indische samenleving soms een bitter
oordeel kunnen vellen. Van hem i3 de va- riant op , ;
Di-ente is het land
Waar het hind eijn moer verbrandt.
yan Indie idichtte hij:
Iridië is het land
' Waar met de huid de ziel verhtandt.
Als journalist en letterkundige laat Brooa>
hooft een geëerden naam na. ^^
1 + R l^li He Grensstr. en Weesperziic Sooorbaanstmat ö, bi| a e v^reiibbu.
AMSTERDAM.
, , , ., ,„oc Opocncl.t 1 Apr.l 189x Opgericht 1 April 189b.
^
I
NIEUWE ARNHEMSCHE COURANT.
SSt en Leiiereii.
Sir. P . Bi-o(«lH)OÏt- t _^ ^^
;„ dea ouderdom^^ar 75 jaren is^^^_
• -«..0 .venhage mr. V. »ro ^ y^"^^" , rrvrinehem geboren, stu-
I i.. werd te Gormcneiu ë
; , . , , ; « te Leiden f . J ^ ^ ^ ^ ^ g C " , ^«"^
'' t x - « - - van het ,,LeiJbüi Dag ^^^^^^^„.
^ . . . . s redacteur v^^^^^^.^g bij „W xl^ft^a verwieri hi] ie ^^^^ ^g, i^eimitief" ^ « ^ J X r ' onzer Indische beste vertegenvï'oorcligcib
iournalistiek. . j^j; geweest
^%en veelzijdig ^^ «^/^^^^.^^l | j n Ge- ook lüstoncns: f ^ / ^ ^ g o o r l o g . En niet schiedenis van Jeu^^^^fgebad met de reinig succes ^ ^ " ^ntenlevensclietsen
humaristische Jtude^^^^^^ ^^ ^ ^
^„Academische ^^^^^^^^'^enden ieuilleton-
l^ans i" S ? t r D e S e r e n van ba- Iti-ant „Piicht ^^jfl, naar den geest
iTon Batenberg" en ^f „;f_ jneisie komt Koortgeiilketoonedspe,,^^^ , , ,
p i ^ ^ ^ r ^ ^ n ë n g s i d . ^
a m /v
Pers-Informatiën
lOHs. VAN HAARLEM Ozn., D
KANTOOR
S p o o r b a a n s t r a a t 8, bij d e G r e n s s t r . en \
AMSTERDAM.
Opgericht 1 April 1895. Opgericht 1
Pers-Informatien.
l O H s . V A N H A A R L E M O z n . , D i r e c t e u r . KANTOOR
S p o o r b a a n s t r a a t 8, bij d e G r e n s s t r . en W e e s p e r z i j d e A M S T E R D A M .
Opgericht 1 April 1895. Opgericht 1 April 1895.
KO'-J. !^fs•nTUUT
^?«^^lS ^-.^^0^-^^
<r
m.
NIEUWE ROTTERDAMSCHE COURANT^
Letteren en Kunst.
«.^«^- M r . P . B r o o s h o o f t . J
Op hoogen leeftijd en na veeï'lijden is te 's-Graven- i hago Mr. Piet Broosliooft gestorven, die als hoofd- I redacteur van D e L o c o m o t i e f een der voorname, I figaren uit de Indische journalistiek is geweest en, o. a. met werk voor tooneel, zich ook op ander pubü-
,J cistisch. gebied heeft ondersclieideiu ^^^
' ^
SAW 1^1
NIEUWE ROTTERDAMSCHE COURANT.
M r . P . B r o o s l ^ g o t t . t
De heer J. E. ^^okvis ^ e r M ^ i n ^ e t J ^ ^ a ^ ^ ^ o
I f t ^ n e r m e ^ l S a r d f g " S i f heengegaan ,
ia wien een u hoofdredacteur geweest van o l L o c o ' i o ° t i ^ f . het Semarangsche dagblad, dat
" ^ ï i i ' S fn i : r S l u S i g f X - a U e geven waar- ' " a« Tndfsche iournaüst zich een aanhankehjken
oen gelielcL scnrjjvLi &'' ^ , ' . ,^ Semarangschen
Wsmmm
i S voor l o l.nfcboTOlktoe «n bo.s to > » » > ? » •
^'B,PÏ» «„K b, «» . , «
„ i a iJUt '*"<="".. „rnnt-o en save traditie heeft neder, waarmee hij een grooto en g'^''^ ^ teleurge-
v\m bil xiin legers vaarwel. Hi] haa net S^^"^/',
"^ eln ~ m e te hebben gewerkt, tever^eete zi?^
bracht en gemoed te hebben gegeven: hij ^jad mi den s t r S voor een nieuwe en gelouterde s a m e n l e |
r « ' I I i\^orr:rt:s^^
\tl ' ^ o o s e l u t r e n d 'gestreden strijd voor goed, _-opgeven''
Pers-lnformatien.
j O H s . V A N HAARLEM G z n . , D i r e c t e u r . KANTOOR
Spoorb^anstraat 8, bü de Orensstr. en Weesperz.,de AMSTERDAM.
, , i u iRQ^ OpgericKt 1 April 1895.
Opgericht 1 Aprtl 1895.
KON. INSTITUUT VOOR TAAL-, LAND- EN VOLKENKUNDE
Pers-lnformatien.
l O H s V A N H A A R L E M G z n . , D i r e c t e u r ,
KANTOOR ..
Spoorbaanstraat 8, bii de Gn^nsstr. en Weesperz„de AMSTERDAM.
L , A •! IKQS Opgericht 1 Apr.l 1895 Optjericht 1 April 1Ö95.
t^?
PROVINCIALE GELDERSCHE EN NIJMEEGSCHE COURANT.
ü o 11
^.^SLmMA^2lJ^
V(")OI-' TAAI , l '•
f ^ 1 1 jpT Hlf / * ^ j
OVERIGE P R O V l N C I E N ^ _ _ _
"~ Mj. p Brooshooft. t
. . . H a f "
mr. -^.
motief".
.^M^
. , 4 * ^ ^ ^
HET VADERLAND! ^ (Den Haag).
Z>^
Mr. P. ERQj;)SHOOFT. tOp 7=;-jarigen leeftijd is gisteren alhier ovededen mr. P . Brooshooft, oud-hoofdre- dacteur van De Locomotief.
Een man van beteekems op het gebied der journalistiek gaat met mr. Brooshooft h e ^ . in de laatste iaren had h.j de pen laten rusten, doch in de dagen, dat hij aan het hoofd stond van het Semarangsche dagblad heeft hii zich doen k e n n m «^^^jiitnemend journalist, man van groote werkkracht, die Ixict warme overtuiging en met onverdroten ijver de vrijzinhige beginselen m Indie ver-
dedigde. W e herinneren, als ^^\^^^.^^
zijn optreden, waarbij de zaak hem steeds boven de personen ging, aan zijn opmn^- enquête, die een krachtigen stoot heeft gege- ven aan de huidige opium-pohtiek.
Brooshooft 'is 7.S Jaar gewordon. Deo i8en October 184.S t e Gorinchem geboren, studeerde en promoveerde hij te Leiden was een paar jaar medewerker van het Leidsdie Dagblad, daarna hoofdredacteur van De Li- beraal en vertrok later naar Ind.e, om het hoofdredacteurschap van D e Loconiotief op zich t e nemen. -
' Maar alvorens naar Indië t e vei'trekken, ' had hij zich reeds naam verworven met zoo-
zeer door enkele politieke geschriften als wel door zijn Academische Dissolving Views, di« in 187=; verschenen, in wijden kring op- g a n g maalcten on als schets van het stu- dentenleven .waaraan Brooshooft zelf een actief aandeel had genomen, door levendigea humor uitmuntte. «: .
Later heeft Brooshooft opgang g e m a a k t met het tooneelstuk ,,Ziin meisje komt uit , dat het Nederlandsch Tooneel tallooze malen heeft vertoond en dat door levendigheid van:
> handeling en juiste karakterteekenmg uit-
muntte. .. .. xji;„t,*
Verder vermelden wi) zijm roman f u c n i en De kinderen van baron Batenberg, als- mede zijn in 1887 verschenen geschiedenis van den Atjehoorlog, die alle bewijzen, hoe Brooshooft tusschen alle drukte welke de
\ journalistiek hem bezorgde, tijd vond zijn [pen ook op ander terrein t e gebruiken.
t Eenige jaren geleden keerde mr. Broos- 1 hooft naar het Moederland t e r u g en thans is 1 hij na een vrij langdurige ongesteldheid over-
1^^ D Ï ' begrafenis zal W o e n s d a g a.s. plaats
• hebben op Oud-Elk-en-Duinen. Vertrek van
• het sterfhuis n uur. -*«*•
PerS'Informatiën.
|OHs. V A N HAARLEM Gzn„ Directeur.
KANTOOR
Spoorbaanstraat 8, bij de Grensstr, en Weesperzijde AMSTERDAM.
Opgericht 1. April 1895. Opgericht 1 April 1895
K O N . INSTITUUT VOOR T/\AL-, LAND-
EN VOLKENKUNDE
. % •
HET VADERLAND
(Den Haag).
- . .ut" 'ii'iyt*:^I Mr. P- BROOSHOOFT \
Het sterven van mr. P. Brooshooft is het heengaan, van een merkwaardig man.
Als ladisch ioumalist was hij gedurentle de meer dan twintig jaren, welke hij in Indië heeft jrearbeid, de frissche, geestige èn ernstige werker, wiens leidende kracht op de koloniale politiek ook in het moeder- land werd ^voeld en erken4. Hij trok m het begin der tachtiger jaren naar den Oost en trad daar. vergjissen we ons niet, het eerst op als hoofdredacteur van< de Nieuwe Soerab. Courant, kreeg daarna te Semarang een korten tijd de leiding van de thans reeds lang verdwenen Semarang Courant en m 1887 werd hij leider van De Locomotief, het Sönarangsche dagblad, dat sedert de stich- ting in 1851 reeds * i e voortreffelijke lei- ders als C. E. van Kestereo, P- A. Daum en mr. J. W . Th. Góhen Stuart had gekend en graote» invloed had verworven. Broos- hoeft, die met onderbreking van enkele jarein, tot igo4' ho«>fdredacteur van het blad is gebleven, heeft in die zeventien jaren dien invloed rcog ^ e n stijgen, en. wie hen» op- volgden zullen van harte willen erkennen, dat het toen en later z ij n blad is gebleven.
Hij. had m zoo gelukkige mate alle gavea, waarmee de Indische journalist zich een aanhankdijfeein lezerskring werft. Voor de nwnsehen in Indië is de krant noodzakelijk meer dan nieuwsbrengster en voorlicht,ster;
I van haar wordt in deize vlakke, afgezonderde I samenleving ook vergoeding verwacht voor I wat er, vooral in. Brooshoof^t's dagen, aan iafwisseling en opwekking werd gedorven.
Ook in dit opzicht heeft Brooshooft in Indië i BWoi en 'gaaf werk gedaan. De geestige
student-sohrijver, de man van de kostelijke Academische Dissölving-views, was, ook in aïfn Indischen kring,, 'a echt populaire gast;
zipn humor en frischheid, een kostelijke, nswit krenkende strijdvaardigheid, höbben h<im ia Indië tot efei geliefd schrijver ge- maakt, onvergetelijk voor wie hem hebben genoten. Ook in den Semarawgschen stads- kring was hij een schitterende figuur. In het tooneel- en muziekleven, in den vrien-
van den vooanamen hervormer der ethische periode, wijlen van Deventer, die er, ortder meer in zijn Eereschuld-artikel, veel uit heeft geput.
In de laatste jaren van zijn arbeid aan De Locomotief schreef Brooshooft het werkje, dat den naam heeft gegeven aan de kolo- niale periode, welke thans verstorven i s : het in iqoi verschenen; De Ethische Koers in de koloniale politiek. Het is een geschrift van slechts bescheiden omvang, maar zal, evenals de Memc^rie, onmisbaar blijken voor ieder, die de koloniale geschiedschrijving
\an het Indische tijdvak na het cultuurstd- j sel zal ondernemen. Op blz. 7 geeft Broos- hooft daar een koloniale belijdenis, welke | heel den man met het nuchter verstand en het echte hart teekent. Geen „reclame-, partij-, tribune-pditiek, die zg. Javanen- liefde explcriteert als middel ter bereiking van geheel daarbuiten staande oogmerken", geen hervormingen „op een koopje", ook geen sentimentaliteit van „het schoone In- sulinde", „srordela van smaragd" of
„warme harten voor den braven bruinen broeder". Maar: Wat ons moet nopen tot plichtsbetrachting tegenover lnd>ë
is de beste der menschelijke nei- gingen: het rechtsbewnstzijn, het gevoel dat wij den. tegen zijn wil, van ons afhan- kelijk geworden Javaan het beste moeten geven wat wij voor hem hebben, de edelmoe- dige drang van den sterkere om den zwak- kere rechtvaardig te behandelen. Eerst wanneer onze koloniale politiek ademt in dezen dampkring, zullen wij voor Indië goede meesters pjn. Met dezen klaren geest heeft hij allen, die hem in eerbied volgden, bezield.
In 1Q04 leg-tie Brooshooft de leiding van het blad neder, waarmee hij een groote «n gave traditie heeft gevestigd. Bij zijn heen- gaan was hij diep teleurgesteld over den on- middellijken oogst van zijn arbeid. Bij het ziekbed, stond er boven zijn afscheidsartikel en hij stond mismoedig en gedrukt bij den nog door en door zieken patiënt: Indië. Als socialist riep hij zijn lezers vaarwel. Hij had het gevoel, aJs een eenzame te hebben ge- werkt, tevergeefs zijn kracht en gemoed te
tokrwg-, was örctóshooft de «nanvan het i initiatief; hij dichtte et» musicemfrin Stond j op de planken, was een geestige prater en bleef de studentikose artist, die de vreugde lief heeft en. waar hij verschijnt, d« vreugde brengt.
Deze vroöUike minnaar van het Jeven was ook een diep ernstig man. Hij begreep wat tier Europ«esche samenleving 'm de tropen ontbeerde ea eaf haar zijn gezegende opge- welctheid, maar hij kende ook groote liefde voor de landsbevolking en besd'te innig wat
haar nog steeds onder het Nederlandsche bewind tekort werd gedaan, óók na de op- droging der „batige sloten". Zijn arbeid viel voor een g-root deel samen met die on- heWere «wergangsperiode, waarin het wel heette, dat het lot van den Inlander centrum moest zijn van de koloniale politiek, maar
«lan kosteloos.
In 2iin eerste jaar aan De Locomotief deed Brooshoo'ft, door een groote kennis van do toestanden overtuigd van het slechte lot van den ]avaan, een poging tot een hervor- mings-actie. Hij richtte zich in de eerste
; plaats tot ziin collega's der Indisdie pers i «m tot óe vorming- van een organisatie te
i:omen, maar zonder succes. Toen plaatste hij een oproep aan de Indische ingezetenen tot ondcrtcekenlng van een circulaire aan .cenige vooruitstrevende koloniale staats-
! 'lieden in Nederland voor stichting van een Indisch Comité in het moederland, dat naar
financieele en
hebben gegev.v.; ha, trau an oen s . n j . voor
f
een Pieuw*" c.- t^e^.-t.rde «.menleM.ng.
In het oude land terug, bleek zyn kracht te ziin gebroJcen. Hij bleef nog Neder- landsch redacteur van De Locomot^, he so«as in Nederlandsche peraod.eken de oude stem nog hooren, maar moest weldra den zoo schitterend gestreden strijd voor go«d ooeeven. Broosbooft werd ziek, leed nog
^ r L l a n g en stierf thans als een vergetene.
MaTr zifn naam en zijn werk zal h e r r , ^ , als de massa der overheerschten, d,e ajn
liefde had gewonnen, ^'^l^f^^llf^
beste van een schoon en kracht.g leven heeft gewijd, eens -^ de mannen zal hebben voortgebracht, die de gesch.eden.s van het eigen volk zullen boeken. Daar zal haj be- schreven staan als een groot en edel strij- der voor de verdrukten.
Hii ruste zacht,,
' J. E. Stokvis.
^„ ^a u^rfiJ u o u.<+id:iiJOinB
óqosima Jap' ÏHOiïpuBTJ ap azl'.*^ uapx-'WqiSBA qoop''aSipjBBAV do uajpjz aqaspuEiuaimq UTJA aaisnuiui aqosiqoalsx »P V^P 'v.n :Sm^
-qoBAVJaA ap i>iaoJids pt3iq laH -uaiuoJiJOOA 3:v uo^uapioui a3ip.n?BMSu3ina.naq ojjlipja -lap UBA SÜiiBqjaq'naa mo uauiau aj uapSaa -^TJBiu 3]\v Sissnv 31 ïjaoq is^qail qoiz ^ u u -aaSoJ 3qos>ii3T3AOiS-oxi33!sx ap ^"epwo 'awq -li2Biaol laiw pjjooA si uapaüdo v.a -^lailllpd oqospuBiuaumq jap uaipz »p ui Suii^uaiu -tii uso mp SI sjapuB s^aiu aip •p}ooiJOO;OA oi{tnsajiUT3Uj ua5 qoiz yaaq ua i^^^vav^ snoi^
-üapuai'nBA ^mS uaSui^ipinqosaq ^uijaa-Saj OqossBBAOis-óqaafsjL ap' JOAOuaSoi ijaoq aaiu
^-uiiq puBJanESai S Q -uoJSupHa-Uoq ajEUiOTi -viua^m ap'iaui U3 uaJiinjqaS ajpiiBUjoidip twee dingen zou streven: i c i.«....v,.-,-,-^ — -mua^ui ap lam «a ua>iiiu4<j-ö •jJia;+«:.i"'"i";t'
gedeeltelijk wetgevende zelfstandigheid van ^j^g ^^-^ gi y[Bv^dsv^3n «! «opaJido JilipSMp Ifldië- 2€ bet opkomen voor andere alge- ; uao iep '?SBA MPÏS assajj Jroireij aQ '^W^^J^
onder dien Open Brief 1255 bandteekenm- -^^^^^ f^^ ^^,p HreBSaS jaA ooz sjpz si JiH gen. Wij konden niet nagaan, welke ont- \ .g^;J^^^söx s^oS^\ir:^<o\s•o^o^^sJ^ ap löSai vangst die poging in Nederland heeft ge- [n^^xiAmv apua-Sipaaiaq pA uapnoqaS ijaoq vonden- vruchtbare belangstelling heeft zij iapa.i uao JBJS :pq um '.S.ssnv n sal^aipj vonden, vrucmo re 7„.. ^Vomité is ^P f>q mnjpaSdo 'uaSuipuoMaaA UBA aapAaS
•niet genoden, want het Indisch Comité m J^^-"^^^^^^^^ <uBBpaapuo qaslma uaa UUA, nimmer tot stand gekomen. siuajBjSaq ap UBA piaquoSaiaS aoi aip 'jaui \ Maar uit dit mooie initiatief is dan toch _^^^^ JBBJS , ' S C T J J 'n apBSSBqiuo aqos;mai bliiven staan het werk, dat de grondslag is ap'uiTB pKOaiiBSai uap IW.A Suipnoq ap d o | geworden vo€.r de ethische periode, de ,p|;,,TO odjaqos ï^aAO] saad oqos3jT;ja aQ Memorie over den toestand in Indlë, wdke i 'ismmil l^^ «^^a» imoi& «'33 j BrocBhooft als toelichting bij zijn Open \ •giVT^^id'^^k^^O'^f^^^i Brief heeft geschreven. In deze studie heeft « * ^ ' ^ f y ' c ^ ^ hii een mecstcrliik veiwerkt feitenmateriaal ^ "anbijmd" uo>iU9u9^"i
bijeengebracht, %vaaruit de treurige levens- 1 " •.•• - voorwaarden van den Javaan van zijn tijd
; als een aanklacht tegen het Nederlandsche ' bewind spreken. Dafhet stuk — zegt hij —
„ècn schier doorloopfndé acte van beschuldi- ging is geworden tegen do Regcering, is niet te wijten aan partijdigheid, maar aan de cloquentie der feiten." Jammer genoeg, is '_t I werk nimmer voltooid. Het is gebleven bij :, j bet eerste gedeelte: De belastingen; tot de i publicatie van een tweede en derde deel is
•• ' het, ondanks Brooshooft's vaste voor- nemen-ï, niet gekomen. Toch heeft het werk
^sterkcn invloed geoefend. In bet parlement kwam het herhaalde malen ter sprake! en het Iteeft de ornntA t>pwonderine: en steun gehad
Ytf^ S- ^-^ rr\
:ï!J,
m '-mm^
„penetration pacifique" : ^r-
Ee« protest tegen graaf Limmer.
D e Praaescho pers levert scherpe critiek op de houdinef van den legatieraad aan de Duitsche embassade t e P r a a g , ' graaf Lim- mer, die ter gelegenheid van de begrafenis vfin een Duitsch onderdaan, overleden ten gevolge van verwondingen, opgedaan bij de relletjes te Aussig, a a n het graf oen rede heeft frehouden vol belecdigende aanvallen tegen de Tsjecho-Slovaaksche rcgcering.
Mij is zelfs zoo ver gegaan, dat hij dreigde met verbroking der diplomatieke betrekkin- gen tusschen Duitschland en Tsjecho-Slo- vakije. De Ptaerer Presse stelt vast, dat een dergelijk optreden in tegenspraak is met alle diplomatieke gebruiken en met de interna- tionale betrekking-en. De legatieraad Lim- mer heeft tegenover de Tsjecho-Slovaaksche regeering beschuldigingen geuit van tenden- tieus karakter en heeft zich een manifestatie veroorloofd, die niets anders is daii een ia- menging In de zaken der binnenkndsche politiek. Dit optreden is vooral miet toelaat- baar, omdat de Tsjecho-Slovaalcsche regee- ring zich gehaast heeft t e Aussig alle maat- regelen t e nemen om een herhaling van der- gelijke betreurenswaardige incidenten te voorkomen. Het blad spreekt de verwach- ting uit, dat de Tsjechische minister van buitenlandschc zaken op waardige, doch vastberaden wüze de aandacht der Duitsche autoriteiten op deze aangelegenheid zal weten t e vestigen. Ook de andere bladen protestceren met kracht tegen het optreden van graaf Limmer. ( H . N.)
SPANJE
Opmafsch der Kif>Kabylen.
Gemeld wordt dat een Marolckaansdi oip.
standelingenhoofd, aan het hoofd van onge- veer lo.ooo Rif-Kabylen, zich op weg naar MelïUa bevindt. (H- N.)
K O N . N E D . BOND
VAN O U D = O N D E R O F F I C I E R E N . D e 33e algemeene vergadering van den Kon. Ned. Bond van oud-onderotticieren is geopend door den eere-voorzltter, den gep.
luLt.-generaa4 R. J. graaf Schimmelpen- ninck. adjudant i. b. d., wien de algemeene voorzitter dank bracht voor een vorst©- lijke gift aan het wefluwen- en weezenfonds
^van den Bond tredaan. >
oim daaraian algemeene bekendheid te govcn.
I
Thams, nu de verho<-,ging van productie der verschillende taklwn vain vo-lksbestaian en dust ook de bevordering van de teelt van plulmgck d'iorte weer van grocte betcekenis is gewerden, zijn ten gevolge v;iin die omstandigheden do prac adviezen voer het wereldcongres, dat van 5—9 .September alhier wordt gehouden, van bijzon- der veel belmig en boteekenis geworden. Het congresbestuur is er in geslaagd, met medeyvcr- king van de verschillende natioinalc comité's pra.eadlvie'aen te verwerven van nagenoeg allo vooraanstaande mrinnen dor gchoelc wereld, die zich met de verschillende tal-:ken van weten- schappelijke en praictische bevordering en toe- passing der pluimgediertetcelt bezig houden ca het zich tot levenstaak gesteldi hebben de daarop betrekking heibbcnde vraiagstukken tot oplossing
te brengen.
Er zullen dan ook hict minder dan 75 rap- porten (praeajdviezen en niededeelingen) worden uitgebracht, welke in vier secties zijn onder- gebraicht
In die ie afdoeling der ie sectie: Procfncniin- gen, onderzoek, wetenschappelijke teelt en haar, practi&cha toepassing, wordt allereerst behan- deld het pracadvies vain prol. J. L. Fraiteur, di- recteur van het Instituut voor Huisdieikunde td Leuven: De verbetering van het pluimveevcr- baind in verband met dio wereld-voedselvoorzie- ning. Dit geeft een uitvoerige uiteenzetting van do maatregelen, welke er toe zullen kunnen lei- den om niet alleen den omvang van den wereldU pluimgedicrtestapel te vergrootcn, doch vocraii;
de gemididele prcductivitdt dor hoenders te vor-i hoo'gan; wat vcci- de voeding van kinderen, zwakken en ouden van dagen van veel ge- wicht is.
Het praeadvies van prof. T. Hammond:
Eenige recente onderaoekingen cp het gebied, van 'dierlijke productie, gcoft .een uiteenzetting van den aard der productie, de wijze waarop deze plaats vindt en de factoren, welke er op van invloed zijn of kunnen zijn.
Het praesdvies: Vochtigheidl en het broeden, van prof. A. P. Chattock, beschrijft diens proef- nemingen cp het gebied van vochtigheid bij het broeden en behandelt de vele factoren, welke vajn invloed ziij:n cp da vochtigheid van de lucht in de broedmalchinc. Alleen de grondige kennis dezer factoren kan tot een cploss'lng van het vraagstuk der vochtigheidsregeling leiden.
In: Mendclismc, do bedrijfspluimgediertehouH dorij en de spoi'tfoklrorij, behandelt prof. R. C.
Punnott de beteekenisi van de Mendelsche leer en beschrijft de mogelijkheid cm aan de hand van £(an het geslacht gebonden erfelijkheid van sommige factoren, do teelt van schcikuikcng toe te paisscn, wat de pluimgediertehouders in staat stelt bij^ de geboorte, t<fgaandie op de kleur van het deins, de haiantjes van de hennetjes té onderscheiden.
Intersexualiteit bij vogels behandeilt het raip-i port van den hoer A. Chappclier, terwijl dat van den heer Ch. Crawthcr gaat over: Ecnifjo nieuwe inzichten betreffende dicrlijlce voeding en de ook vco^r de voeding vijnp' het nluamge-
r Go» luit;-Keneraal van ï ^ w i s g a , ^ waar- ' a e m c n d voórzit-ter van het eetccom.té. wees
er T woordvoerder vain dit comité pp, dat rie banden in den dienst Relegfd, met ver-
7o^k van het bestuur van f e aldeeimig Ï G r a v e n h a ^ e zal hij optxeden a l s J « g e r m - . heer dezer afdeeling. Na^de^ zakelyke^_bc^
dïert« bOifflngnjice k w s t i e acr vitaminen ^
spreekt. ..
: J n c ^ t : i S c H . ? d J > e f ^ c r . c h t ^ e n ^ ^ « ^ taren, ^v-clk<; vam invloed zijn op de k'gkracht
^ " ^ i ï ^ g l l ü r e besohcuwln. ojntrent de. e r j -
^"^ l.-,±en was er o L gemeenschappelijke g ^^ l,\„g r>ii de teelt van pUumgedmrto.
^ P f S ' ? . , ™ : mode aanzaten de heeren ' . ._ ,t^^^^^ oryden h « f t opgcstekl een ^ ^ maaltiid w . w . j ^ ^ , ^commandant
van h i t S S t o r m k o r p s Zuul-H<,Uand W e s t en T van den Brink, oud-Ind.sch amb- i S a t beiden beschermers van ^ e a^eeUng
rlf^r, H a a e . Bij de soiree m de grooie zad,i
b r r tLSSS-off^-^Ïr.' verschiücvle 1
r m m ï s naar voren. Een ^-^'^^'^^ ^ ^ \ ^ ' \ .UBqp suo UB^ 'P.A^ «!'.^ « ^ ' ^ ^ '«^P ^ ^ J ' ' ^ iX)AaS m 'uhz%sntM<\siip3i m : o 3 3 u t 3 -,3U 9qr.pqasu3W 4»P » } « ^ °P ^•
9,p«r J3AOU9331 Sui^qDBJPqsi^ail'* ' « ^ uadou v ^ m suo Ï B / W ' • ' ^ ' W -..^^P^o^q mmiisq ua^^aq u»p Joo/. usi^^q auiJB/w
^ • nSBiBU« OTA 6 p p « 3 " '..9PU!1««
! u i ouooqDS W " « « ^ ïpv.in«3«iïl»«s u ^ S J o «. afdoo^ uo^ d o " u^SuTui^OAaaq usa»
< u^^aouxScX» ^puBEïS uaimq^BT^p p ^ q a S «BA SuT>p3.aq .'O» l^PP'."» «l« ia«3»ïOiüx3 ^pjan -uau^ABf -Sz 9;p «>pn!Pd-atmqin -\\^^<^
U3 puBjs.9iv .3;qonu m ^^u, UBUI uap p a q 3„Tm ' s i u s p f q ^ «icmoioji uas « ^ p ;}ooq -Lm Ï P ^ S ' Z -ziq d o - t r ^ ^ s u ^ p u o JBZ p s -p^Sinn^na P q ««• ^^^PÜ^ aqosipui rpq «KA
§uiA.ftaqospaTqoS33 aiuiuoioJi ap sip 'J^P^?
.400A'u^>lfqq acBqsiuiuo 'suoaöjAi 9p siBua^s 'IBZ JBBUl' 'SUBAUK) uapI^qOS^q SiqMlS UBA Xumos^S U93 s, P H -n^Plloa a p m o p ^ ap «I s.;x,5I aqostqiH o a : u 3 « » t p s « * loöt « laq
• s . u3AX>;s.3A Bueq^^^l^^v 'apouad ai^iu -op5i ap «13B uaAaaaS ^jaoq W C T " " ^ P ^ ^ P 'at«.3/A V»q I j o o q s o c a p a j q o s p.V)UioDOi a n UT3B P'^qJ" "f"= *''"' "^-'''1 ^^^''^^ ^^ °^
•^ •• -jndaJS y a a q jm P3A 'f33i.^.T3-pinqos3.«a «1« «! •"33"' /apuo '.13 aip 'ja^u^A^a «'^'^ -^«ÜJ* '^P^'-'^"^
oqostqp WP .i3Ui.tOAJ3q UOUIBUJOOA usp UBA
S681 li-"^V
opassing bij de teelt van p-- ...
Proi iMives Dryden hoeft opgesteld een prae advLs:" De yoedings^v«rde van pluimgedierte
<cn eieren.
p.rr.f H. L. Kempstcr tehaindelt: Het ver-
hcofse elerproductie. * TVr,f A Ghigi, directeur van het proef-f*-
vermoedelijke ontstaan.
"•Tr't'raoport: Orf^^amisaÜe van de staatsplulttt-
spreiding m g'^* " ^^^^^^
S " o f ^ X . ; : r : n S S - n goede legstam.
' T r o f dr O. B. Kent geeft eon o^'f f'^ht over De i S k a m i s c h e methode van l - ^ ^ ^ j j f g
van goede en slechte ^'>èff.\l^,^Z^^\Z tijd aan slechts zeer enkelen bek«id .vaien.^.
Het prao^dvies: Amerikaansehe mf^cden m-
dar iaarproductic. " " r r n ? In de tweede afdeeling der eerslo sectie.
' Amerikaiansche industrie staat.
De heer G. H. Lamson geeft in mny^l'P^ti Tïot vraak^uk der maelilnale bcbrood.ng va«
S e n , S g r i j k e mededcelingen c m t r e n t ^
— ^ f e t e r ê n , welke van invloed zijn op d< b^bro»
;H0UUng wkke voel talrijker zijn dan veelal w d l ^
aangenomen x j ' * "
3pllZjadS33;5\
•jns^osJii
^ / ^
/ - /
Pers-Informatiën.
l O H s . V A N H A A R L E M O z n . , D i r e c t e u r . KANTOOR
Spoorbaanstraat 8, bij de Orensstr. en Weesperzijde AMSTERDAM.
Opgericht 1 April 1895. Opgericht \ April 1895.
" — T — r . •
rii'iï^' .••^"•' Mr. P . B r o o s h o o f t f
'" Mr P . Broo-shodft, i^ te 's-Graven-|
haee orerledcn, 75 jaar oud. Hij werd Yooral bekend als redacteur en hootd-, redacteur va.n „De Locomotief te
Semarang, aan welk blad Wj was ver- bonden van 1887^1895, van 1898-1904, |
van af 1904 alfe redacteur voor, Nederland. Eeeds als student b e ^ n bij' als medewerker aan het „Leidsche Dagblad" zijn joumalistieken loop-
^BTOosbooft's brocluire „De etliisclie ^
\ koers in Indië" wekte veel opzien ; als 1 ^ tooneelschrijver maakte hij naam met
het stuk „Zijn meisje komt ^uit" ; als romanschrijver met „ r i i c h t " .
/ /
Pers-Informatiën.
l O H s . V A N H A A R L E M G z n . , D i r e c t e u r . KANTOOR
Spoorbaanstraat 8, bij de Orensstr. en Weesperzijde AMSTERDAM.
Opgericht 1 April 1895. Opgericht 1 April 1895.
KON. INSTITUUT VOOS TAAL-. LAND-
EN VOLKENKUNDE.
/JA,* -3
^ MW
HET VOLK (Amsterdam).
Mr. P. BroQglioplt. t
TP 'S Gravenhage is op boogen leeftijd over- lede'n L r . I Broosboofd een der ^ / o ^ S ^ k ^ van onzen kolonialen medewerker J. K btok vfs als hoofdredakteur van do Semarangsc?be Lokomotief". Hii beeft het lage peil waarop de InXch!Europeesobe pers n ^i.m tijd nog meer dan tbans stond, aa,nmerkeli,ik opgeheven door van de „Lokomotief". een uitstekend fn°elicbTblad t e maken, dat niet a ereerst de belangen van het Europeesche kapitaal, ^maar vooral die der irilandscbe. bevolking behartigde Zijn bekwame iournalistisohe arbeid heeft er zeker veel toe bijgedragen om do Indiscüe politiek in meer moderne banen te brengen. ;
Merkwaardig was, dat hi] m zi.,n afscheids- artikel in zijn blad in 1904, een eooialistisohe hpl idenis aflegde. Ook zijn opvolger Stokvis S d in den strijd tegen de meedoogenlooze praktijken van het Europeesche k a p i t a a k m Indië socialist. D a t teekent!
/^a^^Pu^^P^-a-^o^ - ^^^^'^-^ .::^t^^«-^/^^.w^__
A P . cP _ ''^'
Mr. R Brooshooft, t / WynX^.
' Een ANETA-telegrara van 16 dezer
uit den Haag brengt het bericht van het overlijden van Mr. P. B r o o s~
h o o f t , ex-hoofdredacteur van De
Locomotief.Een der v/aardlgste veteranen van de Indische loumalistiek is met Mr B r o o s h o o f t heengegaan.
Toen de Heer C. E. v a n K e s-1 l e r e n ét hoofdredactie van de door
hem opgerichte en tot groot aanzien en gezag gebrachte Locomotief aan Mr. B r o o s h o o f t overdroeg, wras men algemeen bevreesd dat deze het hooge peil van zijn blad niet zoude kunnen handhaven. Al spoedig bleek echter dat Mr. B r o o s h o o f t ruimschoots voor zijn taak berekend was niet alleen doch ook dat hij door zijn combattieven aard en zijn grondige kennis van land en volk als leider van het grootste dagblad van Midden Java the right man In
the right place was.Het is niet wel mogelijk in een dag- bladartikel, dat wat plaatsruimte betreft slechts zeer bescheiden eischen mag stellen, het vele en grootsche werk van B r o o s h o o f t als journalist derwijze weer te geven dat het ook maar eenigermate op j volledigheid aanspraak kan maken, j Want hij is jaren en jaren lang ! op velerlei gebied voor het algemeen belang werkzaam geweest, onver- poosd, ernstig, met al den harts- tocht van een kundigen man die het land, waarvoor hij arbeidde en streed, innig lief had. Wij memoreeren hier slechts zijn verbitterden strijd tegen de opiumpacht, met gtoote scherp- zinnigheid en toegerust met een bijna onbegrensde kennis van zaken ge- streden tot de eindelijke zegepraal bevochten was: de invoering van de regie.
Toen wij, na voltooiing onzer studie te Leiden, te Semarang terug- gekeerd waren en hem ons proef- schrift over het pachtstelse! op Java ten geschenke aanboden, omhelsde hij ons, dankte voor de hem ge- boden hulp, en gaf ons zijne be- kende Memorie — een verzameling zijner artikelen tegen de opium- pacht—ten geschenke als blijk van sympathie.
B r o o s h o o f t was een reus onder de Indische journalisten en lange jaren oefende hij grooten in- vloed op het Indische staatsbestuur uit. Vooral onder den gouverneur generaal P y n a c k e r H o r d ij k, die bijzonder veel waarde aan zijn oor- deel hechtte. De titanische krachjts- ontwikkeling door hem als h-jofd- redacteur van De Locomotief aan den dag gelegd, zal steeds de be- v/ondering blijven wekken van hen, die de geschiedenis van IndiS in de tachtiger en negentiger jaren der vorige eeuw bestudeieren.
Na zijn vertrek uit IndiS bleef die geharnaste stijder als redacteur van genoemd blad in Nederland de be- langen dezer landen met groote kracht en opgewektheid dienen, totdat de ouderdom den arm van .den koenen strijder verlamde.
Hij is nu Indië voor goed ont- -vallen, maar nog lang zal zijn naam aan den journalistieken hernei van Indië als een ster van eerste grootte blijven schitteren. Zijne nagedach- tenis blijve ons heilig, en leven- i wekkend moge zij stralen voor hen, die nu Jn de gelederen staan, waar- van hij eenmaal het sieraad en de trots was.
Wij brengen hierbij den grooten doode een eeresaluut!
Zijne assche ruste in vrede!
I . Th.
KON. INSTITUUT VOOR TAAL-. LAKD.
ÊN VOLKENKUNDE
• M " ^
,, Mr. P. Brooshooftf
De Samdtra Posf herdenkt Mr. Bfooshooft in dé volgende bewoordingen:
Nederlandsch-Indië raag zijn naam in dank- ^ <
bare herinnering bewaren. Brooshooft toch z Q Q i3 daarbij gest nmd door z.jn vriend Van < x. z Deventer/de in 3ider geweest van he mo- g - dern Indisch politiek beleid. Men kan tzich ^ . 5 thans eigenlijk moeilijk voorstellen, dat om- z .• ^ ' e n t den jare 1900 nog een betoog moest c'^c
worden geleverd om Nederland af e bren- ^ ^ 5 ïen van de zelfzuchtige politiek der ndi- n. o sche batige sloten en een bestuur over Indlë
ter wille en ten bate van Indië zelve te be-
^'Fn"dat toch i". het levenswerk van mr.
Brooshooft geweest. Het pleidooi voor een moVeel Indisch beleid heeft zijn dagelijk- schen arbeid als leider van een der voor- naamste Indische dagbladen gevuld, en ten- slotte vatte hij zijne beschouwingen samen in 'een levendig geschreven brochure Üe athi'^che koers in de Indische poli lek , welke tegelijk met Van Deventer's artikelen ki Deofds over Nederland's eereschuld aan Indië, den stoot heeft gegeven aan een Indische politiek, die in de eerste plaats het belang en de toekomst van het Indische volk-zelf beoogt. Zoo zal Brooshooft's naam dus altijd verbonden blijven aan de moderne Nederlandsch-Indische staatkunde, een hoo - gere eer dan eenige openbare hulde bi] zijn
dood hem kan geven. , Brooshooft was een uitnemend stylist,,
geestig, scherp, slagvaardig in polemiek, maar vooral met zijn geheele milde hart den maat- schapplijk misdeelden toegedaan. Zijne per- soonlijke gaven van hoofd en hart drukten haar stempel op het door hem geredigeerde dagblad en deden het een eereplaats in de Indische journalistiek innemen. , Brooshooft heeft zich ook op bellistnstisch pebied bewogen; indertijd hebben op der Indere zijne novelle „Plicht" en zijn bliispel
Zijn meisje komt uit" opgang gemaakt.
Toen hij in 1903 de redactie van de Loco- motief nederlegde om voorgoed naar Nederland terug te keeren, liet hij Indië, en in 't bizonder |ava, in een weinig hoop- gevenden toestand achter.
Demak was nog pas weder voor dezoo- veelste maal door hongersnood geteisterd;
in de Vorstenlanden was nog geen spoot te bemerken van eene opheffing der arm- zalige, diep gezonken bevolking; het zaad, door Brooshooft in den bodem der ideeën gestrooid, moest nog ontkiemen. Z-oo schreet;
hij zijn afscheidswoord in de Locomotief'^
aan het ziekbed van Indië" en deed hij ini Nederland zijn, onder denzelfden indrukl geschreven, tooneelspel „Arm Java" o p j voeren om de oogen van het Nederlandschei volk te openen voor den nood van denl lavaan. Vooral ook door zijn eigen toedoen' is de patiënt-van-toen er sedert heel wat op vooruitgegaan.
Of Brooshooft in Nederland het langzaam irijpcn der vruchten van zijn arbeid tenvolle iheeft kunnen nagaan? Waarschijnlijk ntet.
Spoedig toch na zijn aankomst in het va- fderland overviel hem een zwaarmoediglieid, jdie hem zichzelf totaal deed afrjaiten van [de buitenwereld. Met uitzondering van Van fDeventer was hij voor geen van zijn oude jyrienden meer toegankelijk of bereikbaar.
i'Of hij deze droevige periode in zijn latere 'leven tenslotte heeft overwonnen en met
heel zijn hoofd en hart toch nog weder heeft kunnen medeleven met Indië's zichtbare staat- kundige ontwikkeling, weten wij niet. Wij kunnen 't slechts hopen.
Wij zullen zijner blijven gedenken en zij' naam als Indisch journalist in eere blijv^
houden. /^
. O .
/
p. BROOSHOOFT. t
Het bericht, dat mr. Pieter Brooshooft
snel"; en wij vergeten ook snel had e blieevoegd kunnen worden. Toen Broos hooft eenmaal voor goed Indië had ver- 5
5,tPn leefde hii nog wel eenigen tijd in 75 de h e S e r i n g ^ o o r t door de artikelen, | welke h j nu%n dan uit Nederland aan %
T Locomotief bleef zenden, maar toenook deze band verbroken was, kwam al heel gauw de vergetelheid.
En toch was Brooshooft in zijn goeden tijd populair als weinig anderen en vooral als weinig iournalisten beschoren is. P.B.
zooals hij, Jiaar zijn initialen, waarmee hi]
S n artikelen teekende, algemeen genoemd werd had tallooze vrienden, talloozever- ÏL/deVs en. tal van tegenstanders.
De twee letters onder een artikel m de de Locomotief vfaxen genoeg om de volle aandacht te verzekeren; en laat het ge- zegd zHn: ze waren steeds die aandacht waard. Vooral in Midden Java, waar de
Locomotief destijds een haast onaantast-baar sterke positie innam, was hij po-, pSair in deï goeden zin des woords, gaf hij leiding aan de openbare meemng, I n het is ztker niet het minst aan zijn
leiding van de Locomotief te danken, dat Semarang tot op den huidigen dag in
oolitieken zin aan de spits gaat.
'^^ Populair was hij te Semarang en in de omgeving, ook in socialen zin-Want P B hij mocht dan op zijn kantoor de [banbliksems van zijn toorn overal heen- azenden, was buiten het kantoorjasie een
gezellig man. Men vertelde van hem, dat hi? behoord had tot de studenten, die om het studentikoos te zeggen, col- ifegé liepen in de kroeg. Wat natuurlijk
m S eeS groven korrel ^«ut genomen moest worden. Maar een feit is, dat Brooshooft zich volstrekt met opsloot,
I meedeed aan wat het overigens zoo! duffe Semarangsche leven aan vermaak
bood: de P.B. van de Hoogendorpstraat was een andere dan die geregeld zijn
partners vond in de soos. Hoe zou het iSok anders gekund hebben bij denman, die doorwrochte artikelen schreef over
1 allerlei onderwerpen van den dag, die•streed en met overtuiging streed voor :de. laat ons zeggen, onder Multatuliaan- ischen invloed herziene liberale idee — Imaar die nog tijd en lust had kunnen 'vinden tot het schrijven van een too-
neelspel: Z ij'n m e i s j e k o m t u 11, nu nog als zedenspel uit dien tijd te
waardeeren. „ D R Een persoonlijke herinnering: F. B.
neergedaald van den Olympus, bracht schrüver dezes, jong broekje toen, een bezoek. Zakelijk, omtrent de telegrafische correspondentie voor de Locomotief Stapte binnen een klein mannetje, ietwat ge- drongen figuur, eenigszins misvormde
neusf heelemaal niet „indrukwekkend en die man begon niet aanstonds, als zijni artikelen zouden doen voorzien, te bul-i toeren, maar met zachte stem aanwijzin-
gen te geven, overleg te zoeken. En geen, enkele maal anders dan door invloeden^
van buiten, is de goede verstandhouding tusschen redacteur en correspondent ver- stoord. . ^ _ , ^ ,
Een andere herinnering, P. B. schetsend in zijn werk en zijn kracht. De Dreyfus- zaak was aan den gang gebracht door Zola's /accuse. Nu weet toch wel ieder- een, stellig ieder collega, hoe dergelijke dingen ons hier maar aan de oppervlakte kunnen beroeren; hoe we, als daar een
\,Reuter" over zoo'n on-"" " ' " ^ ''"
<
<o ••• ••
i ^
een beetje met de handen in het haar plegen te zitten. Maar Brooshöoft, diej toch waarlijk ook alle moeiten en zorgen' en beslommeringen had des dagelijkschen journalistieken arbeids en die waren des- tijds vele meer dan nu hij bracht omtrent den heel de wereld beroerenden strijd van recht tegen macht, beter van rede tegen militarisme, een serie artike- len: „Het geraamte der Dreyfus-zaak" die' een meesterlijke ontleding bevatten van.
het gegeven, als later zelfs niet in dej groote Nederlandsche bladen te vinden j was.
En die meteen duidelijk bewijs gaven.t dat deze doctor juris op zijn beurt dev juiste verdeeling had weten te vinden^
tusschen studeercel en studentensoos. ? Brooshöoft was in den goeden, ócn^
besten zin des woords, een journalist^
niet uit roeping, niet bei GotteSj
Gnaden, maar uit overtuiging. Hij voel-gde zich blijkbaar sterk aangetrokken^
tot den uiterlijk luchtigen, raetterdaads veeleischenden arbeid van volksvoorlich-i ter, leider der openbare meening. Hij) wilde, dit staat vast, geen rol spelen ;P hij verlangde allerminst door de journa- listiek „iets te worden" zooals het be- reiken van een ambtelijk hooge positie in die dagen heette, hij wilde zichzelf zijn en blijven. Hij is het geweest en hij ^ is het gebleven en misschien ten koste[
van zich zelven. | Wij zouden ons op dit oogenblik geep
Brooshöoft kunnen denken. Toen verte^
genwoordigde hij de moderne school; , hij vocht voor idealen, welke nu alweerj 1 oud geworden zijn. En, zooals het ge-, woonlijk gaat, ook hij raakte tegen het|
einde zijner loopboon langzamerhand ingedeeld bij wat men noemt het be- houd en dat brengt altijd een kwade kans mee. - !
Brooshöoft is tweemaal leider geweest van de Locomotief.' Kenschetsend voor de verhoudingen dier dagen is, dat hij,j bij zijn eerste afscheid, getuigde blij tei zijn, dat hij zijn voeten kon trekken uit de modder der Indische journalistiek
af het nu zooveel beter geworden^
is? Kenschetsend ook, dat hij opgevolgd^
moest worden door iemand, die lijnrechtj tegenover hem bleek te staan, geen goed;
woord voor zijn voorganger overhad.
Maar, en dit schetst Brooshöoft mis-!
schien het best, — hem was de eere dien opvolger op zijn beurt te vervan- gen, en Semarang heeft het niet betreurd
dat P.B. in zijn midden terugkeerde;. ,^^1Brooshöoft heeft de journalistiek vaaf'-' wel gezegd, toen hij voelde, dat hij in de achterhoede rnakip
De Locomotief, die den beproefden me- dewerker niet graag zag gaan, heeft hem
; willen behouden als redacteur m Nederland,
'maar een gebrek aan zijn oogen dwong 'hem langzamerhand ook dien arbeid pnjs
!te geven. Zoo is het gebeurd, dat htj, 'toch zoo'n militante figuur, bijna opeens
van het tooneel verdween. Met zijn uit- gebreide kennis van- Indië en IndischCv zaken had hij anders in Nederland nog een rol van beteekenis kunnen spelen.
Het gebrek aan zijn oogen, dat hem verderen arbeid afsneed, heeft zijn levens- avond vergald. Maar in de zware dagen, moge hem de herinnering aan zijn arbeid in Indië, aan de voldoening, welke diel arbeid hem, zij het dan schaarsch, zooals ons aller deel is, heeft geschonken, een verlichting zijn geweest. Hij is nog 7b jaar geworden en heeft dus nog een lange rust na arbeid mogen genieten.
9f(l • z. 4
'•'y^lt ht^^^cJn hitu^^'jU
i ? / 'M^i L d^ ^r\
.-if- t ' a - iïïfstB Jaargang
Oirecteiir: O, MOLENAAR
fi«o»uMBMMm iniimHiiii*iirniÉiim«(iirf«««iili»iiHM[inm»
üligeefster: N. I. Drukkers-en Uitgevers-Maatschappq, Weltevreden Advertenties Tel. 2887; Abonnementen 589
Tarief voor Advertenties:
1 — 30 woorden ƒ 3. —elke 5 woorden meer f 0.50. Regel-tarief ƒ 0.40 per regel.
Bij abonnement belangrijke korting.
Vertegenwoordiger in Nederland: PUBUCiM
TEITS-KANTOOR„DEGLOBE"TE AMSTERDAM
Nederi.-indiê
Mr. P. Brooshooftf
De Lecomotief, het blad van Brooshooft, herdenkt den overledene op de volgende 'wijze:
Wisten wij, dat het dezen grooten journa- listieken strijder voor de belangen van Indië niet gegeven was na zijn tropischen levensmid- dag zijn levensavond in het oude land in on- gebroken gezondheid door te brengen, niet vermoedden wij, dat het einde was genaderd.
Had de journalist Brooshooft zich reeds bijna twintig jaren geleden uit het publieke leven teruggetrokken en is zijn naam daardoor bij de jongeren minder bekend, bij ons, die hem nog in zijn laatste Indische jaren, welke onze eerste Indische jaren zijn geweest, althans van de verte uit in zijn arbeid hebben gevolgd, staat zijn naam in levende herinnering als dien van een der besten en bekwaamsten
I
onder de Indische journalisten, die voor een vorige generatie schreven.Tot die oude garde behooren een Huet, een Daum, een Kruseman, een Van Resteren, een Scheltema, in zekeren zin ook nog een Van Qeuns, en tot de overlevenden, die nog langere jaren de tijdgenooten zijn geweest, al voerden zij in die dagen nog niet de pen van den hoofdredacteur, behooren Zaalberg en Thomas, wil men, ook Vierhout, die aan ons blad den zetel van Brooshooft is komen innemen.
Onder hen allen had Brooshooft zijn af- zonderlijke plaats. Colenbrander heeft eens gesproken van het nieuwe geluid, dat Broos- hooft bracht in de Indische pers. Hij typeer- de het als «grover, maar in het politieke voller dan dat van het orgaan, waarin Huet zijn talent had laten spelemeien". De ver- gelijking met een Huet moest wel zoo uit- vallen. Brooshooft, hoewel gaarne en met talent ook de schoone letteren beoefenend, hanteerde als journalist niet het floret van den fijnen Koenraad.
Hij schermde met een krachtigen degen, en die was in de dagen van zijn arbeid in de pers voor hem, als strijdend sociaal- oeconoom, ook wel noodig. Maar zocht hij het in zijn journalistieken arbeid niet bij voorkeur in den precieusen en verfijnden stijl van een Huet, een stylist, en een van de besten onder zijn journalistieke tijdge- nooten, was hij, een die in den stijl van den pleiter, wiens gemoed medepleit met diens verstand, de dingen altijd in nieuwe vormen en met nieuwe beelden wist te zeggen en wiens gulle humor al zijn pen- nevruckten kruide. En als» polemist een geharnast vechter.
Een afzonderlijke plaats n^m hij in, zooals wij schreven.' Bioöshooft. in Maart 1887 voor het eerste de redactie van De Loco- motief aanvaardend en toen een der weinigen onder de Indische journalisten, die in Neder-
I
land reeds werkzaam was bij de pers, was een der eersten, die in den vorm van het dagbladartikel een Multatuliaanschen strijd voerde voor de belangen van den Javaan.En hij deed dit krachtens een door studie verworven uitgebreide kennis van de in- landsche maatschappij, en gedreven door hartstocht voor het recht. In 1888 reeds publiceerde hij zijn merkwaardige „Memorie over den toestand in Indie", welke een jour- nalistieke voorloopster is van het rapport der Minder Welvaart-commissie en ook inder- daad van mindere welvaart spreekt, o. m.
i veroorzaakt dooreen belastingstelsel, volgens hetwelk een Javaan 27 procent van zijn ' karige inkomsten ontnomen werden ten bate
van den fiscus. En hij ging voort te strijden voor den uitgeknepen kleinen man, die ook als arbeider in de suiker-cultuur tot de mis- deelden behoorde. Het waren toen slechte jaren voor de suiker veel slechter nog dan heden, als gevolg van de verwoestingen door de serehziekte aangericht en de prijsdaling van het product door de opkomst van de bietsuikercultuur in Europa.
Het loon van den arbeider, waarvan hij al nauwelijks kon bestaan, daalde nog steeds en tal van andere omstandigheden, heden- tendage gelukkig reeds ten deele overwon- nen, oefenden haar funesten invloed uit op de schamele huishouding der desa. Bladert men in Brooshooft's oude geschriften, dan ziet men hem optreden tegen tal van euvelen, die nu niet meer in die mate zich doen ge- voelen, maar ook tegen dat groote euvel, hetwelk hedentendage nog knaagt aan deze kolonie, het benepen en avontuurlijke finan- ciêele beleid. Hij gordde zich altijd opnieuw
RESTAURANT!
STAM & WEIJNS
— NOORDWIJK mm
Lunches en Diners
- a Prix Fixe -
160 das
Loterij Jaarbeurs Bandoeng
Ie PRIJS f 2 0 . 0 0 0 . -
Trekking 7 Oct. a.s. prijs heden I l»t f 3.50 porto 1-3 st. f 0.35.
P R E M I E L O T E N B. A. K.
Ie PRIJS f 1 0 0 . 0 0 0 . -
Trekking 15 Oct. a.s. prijs p. st. f 12.K), porto 1-3 St. f 0.35. 12249 TIO TEK HONG, WELTEVREDEN.
Ook verkrijgbaar bij: THIO PIK, Buitenzorg.
Toko BEST Soekaboemi, A. B. C, Bandoeng, weder aan tegen „het verlammende: geen geld geen geld, geen geld"...
Mr. Van Deventer heeft er in zijn geschrif- ten geen geheim van gemaakt, dat hij tal van denkbeelden, in pers en parlement ver- dedigd en die tot vorming hebben gediend van zijn koloniaal-politieke credo, aan Broos- hooft heeft ontleend.
Er heeft tusschen die beiden bij hun veel- vuldig samenzijn te Semarang een verhou- ding van vriendschap en wederzijdsche achting bestaan en er was voor den jonge- ren Van Deventer geen grooter voldoening dan een lofwoord van Brooshooft voor zijn werk. Er bestond tusschen beider inzicht in de nooden der kolonie meer in het bizonder ten aanzien van de zorg voor de belangen van den inlander en ten aanzien van het financiëele vraagstuk, met name de finan- cieele verhouding tusschen moederland en kolonie, een sterke verwantschap. Veel vaa hetgeen Brooshooft journalistiek heeft aan- geprezen,' is door Van Deventer verder ge- dragen in het parlement. Het wel meest Be- kende van Brooshooft's geschriften «De ethische koers in de koloniale politiek" in 1901 verschenen, is door Van Deventer her- haaldelijk geciteerd en met nadere gegevens aangevuld.
Ja, Brooshooft was de eerste journalistieke propagandist voor den „ethischen koers".
Maar hem is door lateren, die zijn geschrif- ten niet 4:cnd'£n, altijd oniecht aangedaas door het caricaturiseeren van zijn ideeën.
Ethisch heeft Brooshooft louter bedoeld, als tegenstelling van „zelfzuchtig". Hij consta- teerde in die dagen op ieder gebied ,het krachtig doorbreken van het etnische sK>n- netje door wolken van donkerst egoïsme":...
„toenemende verdelgingsmiddelen ~ oprechte of halfoprechte vredesmanifesten; schan- delijke oorlog— wijd schallend protest;
schaamtelooze beursspeculatie ~ zuivere be- langeloosheid; losbandige literatuur— boe- ken vol schoone wijsheid; uitputtend leven — verheffende gezondheidsleer; dor kerkge- loof—levenwekkende menschenmin; schra- pend individualisme — deelend socialis- me . . . ."
Dat zijn woorden uit zija inleiding, dia hero doen kennen als de idealist, die hij ws».
Qeen feemelaar zeker, maar een zoeker van recht. Het moge hier nog eens worden aan- gehaald, hoe hij die groeiende ethiek ook wilde toepassen in ons koloniaal bestuur:
„Als ik spreek van ethische koloniale po- litiek, dan bedoel ik vooral niet de reclame- partij-, tribune-politiek die z. g. Javanen- liefde exploiteert als middel ter bereiking van geheel daarbuiten staande oogmerken.
Herhaalde regeeringsbetuigingen, dat vooral het welzijn van den Javaan en het bij hem bemind maken onzer heerschappij haar richt- snoer zijn, kunnen slechts ergernis wekken als men gelijkertijd ziet, dat niets noemens- waards voor het wezenlijke geluk van dien Javaan wordt gedaan
Ik waarschuw zelfs met nadruk tegen zulke theaterpolitiek, want zij is het die ons den plicht tegenover Indië op een koopje doet gooien, die ons vervult met zelfvol- doening wanneer wij een 10.000 der rijkste of op een plasdankje beluste inlanders ge- legenheid geven eenige guldens in een spaarbank te brengen of ons diets maakt
