Voeding
na kaakoperatie
Informatie, adviezen en recepten om na een kaakoperatie een volwaardige gemalen voeding samen te stellen.
Voeding na kaakoperatie
Welke voeding mag u gebruiken als u net een kaakoperatie achter de rug heeft?
Na een kaakoperatie moet het kaakbot voldoende rust krijgen om in de nieuwe stand vast te groeien. De kaak mag daarom vijf tot zes weken na de operatie niet belast worden.
Wanneer belast u het kaakbot? Door te kauwen. U mag dus deze periode niet kauwen, u mag de kaken wel bewegen.
Na de operatie zet de chirurg de kaken in principe één dag vast op elkaar. U kunt dan alleen met een rietje eten. Als de kaken niet meer vastzitten op elkaar, kunt u de eerste twee tot drie weken fijngemalen voeding eten. Daarna mag de gemalen voeding grover zijn.
U bent vijf tot zes weken aangewezen op deze gemalen voeding, daarom moet dit
volwaardige voeding zijn. Dat wil zeggen: alle voedingsstoffen die het lichaam nodig heeft, moeten er voldoende inzitten. Hieronder leest u hoe u een volwaardige gemalen voeding kunt samenstellen.
Goede voeding
Een volwaardige voeding voor een volwassene bestaat per dag uit:
vijf tot zeven sneden brood
twee tot drie glazen melk of melkproducten vijf gram smeerbaar broodbeleg per snee brood één tot twee plakjes vleeswaar
één tot twee plakjes kaas
100 gram vlees, vis, kip ei, tahou of tempeh drie tot vijf aardappelen
drie tot vier opscheplepels groente
vijftien gram margarine voor de bereiding van de maaltijd minimaal anderhalve liter drinkvocht
Als u gemalen voeding moet gebruiken, kunt u een aantal van deze producten niet gebruiken. Bijvoorbeeld hard fruit, patat frites en harde broodjes. Hieronder enkele voorbeelden om tot een gevarieerde broodmaaltijd te komen.
Pap, zoals brintapap, havermoutpap, karnemelkse pap, griesmeelpap of bambixpap.
Vla, zoals vanillevla, chocoladevla of frambozenvla.
Drinkontbijt, zoals Goede Morgen (Campina), Fruitontbijt zuivel (Hero) of Wake-up.
Brood zonder korst, in kleine stukjes gesneden (met uitzondering van grof volkoren en meergranen brood). U mag dit brood dik besmeren met (dieet)margarine of eventueel boter. Als beleg: smeuïg beleg zoals jam, honing, pasta, stroop, smeerkaas, smeerworst, paté, salade (zonder harde stukjes), omelet, roerei, sandwichspread, ragout, pindakaas.
Warme maaltijden kunt u als volgt samenstellen.
Bereid een gewone warme maaltijd en snijd deze fijn met een keukenmachine, staafmixer of blender.
Maal vlees, aardappelen en groeten liever niet door elkaar. De hele maaltijd krijgt dan dezelfde kleur en smaak. U voorkomt dit door ze apart te malen en gescheiden te serveren.
Verdun voeding niet met water maar met bouillon, volle melk, room of olie Gebruik kruiden en specerijen om het eten op smaak te brengen.
Gebruik veel jus en saus.
Gebruik goed gaar gekookte rijst, macaroni en andere deegwaren aangemaakt met een saus of een scheutje olie. Deze producten kunnen niet worden fijngemalen.
Verwerk gaar vlees in ragout, stamppot of stoofschotel.
Gebruik graatvrije visfilets, zoals koolvis, schol, kabeljauw, schelvis of tong.
Gebruik kant-en-klaargerechten, zoals ravioli in blik, ragout in blik, maaltijdsoepen en stamppot.
Drinken en fruit Thee en koffie.
Bouillon.
Water en mineraalwater.
Frisdrank (geen cola), dubbelfrisss en limonadesiroop.
Volle melk, karnemelk, volle yoghurt, volle kwark, volle chocolademelk, yoghurtdrank, melk met vruchtensap (milk&fruit);
Vruchtensap, bijvoorbeeld (vers) sinaasappelsap en grapefruitsap.
Zacht fruit, bijvoorbeeld klein gesneden banaan, peer, meloen;
Fruit in de vorm van moes, bijvoorbeeld geprakte banaan, appelmoes en kant-en- klare moes.
Variëren
Voedsel voelt in de mond verschillend aan. Sommige gerechten zijn zacht en glad, andere hard, korrelig, krokant of knapperig. Bij gemalen voeding zijn de verschillen minder groot.
Het lijkt dan al gauw dat al het eten hetzelfde smaakt. Breng daarom variatie aan in:
hartig en zoet;
warm en koud;
de kleur van de gerechten. Varieer groene groente, zoals spinazie, met gekleurde groente, zoals wortel, bietjes en rode kool.
Regelmaat
Door voedsel te verdunnen, maakt u het zacht. Dit verdunnen maakt de hoeveelheid van de maaltijd groter. Dit kan te veel worden om in één keer te gebruiken. Verdeel daarom de voeding over de dag. Liever zes tot acht keer per dag een kleine maaltijd dan drie keer per dag een grote.
Gebit schoonmaken
Verpleegkundige en mondhygiëniste geven u instructies over het schoonmaken van uw gebit. Een goede mondhygiëne is juist nu belangrijk, omdat u vaker per dag iets eet!
Energie
De hoeveelheid energie of calorieën die u nodig heeft, hangt af van uw lengte, gewicht, leeftijd en activiteiten. De meeste mensen die een paar weken gemalen voeding gebruiken, krijgen een lichter gewicht. Dat is niet zo erg als u in totaal niet meer dan vijf procent van uw oorspronkelijke gewicht verliest. Weeg uzelf daarom wekelijks en neem contact op met de diëtist als u meer dan die vijf procent bent afgevallen.
U kunt de maaltijden energierijker maken. Hieronder leest u hoe u dit kunt doen.
Neem tussen de maaltijden een tussendoortje, zoals een vlaflip of milkshake.
Gebruik volle melkproducten, zoals volle yoghurt in plaats van magere of halfvolle.
Gebruik royaal dieetmargarine, olie, culinaire room op plantaardige basis
(bijvoorbeeld Soya Cuisine van Alpro Soya) en eventueel (on)geklopte slagroom, crème fraiche en zure room. Bijvoorbeeld in de pap of door de aardappelpuree.
Als u langdurig te veel verzadigd vet gebruikt, verhoogt u daarmee de kans op hart- en vaatziekten. Verzadigd vet komt vooral voor in dierlijke producten. Door boter te vervangen door dieetmargarine, vloeibare margarine, olie of room op plantaardige basis, verlaagt u het verzadigd vetgehalte van uw voeding.
Gebruik geen light- en halvaproducten, zoals frisdrank light, halvajam en halvanaise.
U kunt in plaats van suiker gebruikmaken van een minder zoete voedingssuiker, bijvoorbeeld Fantomalt of Dextro-M. Deze poeders lossen makkelijk op in dranken en gerechten en zijn niet duur. Doe dan bijvoorbeeld twee tot drie eetlepels in thee, koffie, vla, yoghurt, pap of vruchtensap. De poeders zijn verkrijgbaar bij apotheek en
minder zoet smaakt dan ‘gewone’ suiker. Hierdoor kunt u er meer van in een product verwerken.
Meestal is het nodig om naast de gemalen voeding twee tot drie pakjes energierijke drinkvoeding per dag te gebruiken. Deze drinkvoeding moet u langzaam opdrinken en verdelen over de dag; de pakjes zijn namelijk erg voedzaam. U kunt het beste met de diëtist overleggen welke pakjes voor u het meest geschikt zijn. De diëtist regelt voor u de vergoeding voor deze producten. Meestal vergoedt uw zorgverzekeraar ze volledig.
Slijmvorming
Melk en melkproducten kunnen de eerste dagen na de operatie slijm oproepen. U kunt de slijmvorming verminderen door na het gebruik van melk of een melkproduct een slokje water, mineraalwater of vruchtensap te drinken. Zure melkproducten, zoals yoghurt en karnemelk, zorgen voor minder slijm dan zoete melkproducten.
Verstopping
Gemalen voeding bevat minder voedingsvezel dan de gebruikelijke voeding.
Voedingsvezels zijn onverteerbare delen van plantaardige producten, zij zorgen voor een goede darmwerking. Voedingsvezels komen bijvoorbeeld voor in bruinbrood, vers fruit, groente en rauwkost. Omdat u hiervan minder gebruikt, neemt de kans op verstopping toe.
Belangrijk voor een goede darmwerking is ook voldoende drinkvocht. Drink dagelijks in ieder geval minimaal twee tot tweeëneenhalve liter water. Dit zijn vijftien tot twintig bekers. Drinkvoeding is ook beschikbaar met voedingsvezels.
Eventueel kunt u ook kiezen voor Stimulance (vruchtensap met vezel van Nutricia), vruchtensap met vezels, pruimenmoes, abrikozenmoes of Roosvicée Laxo (Roosvicee op pruimensapbasis). Stimulance is verkrijgbaar in de supermarkt, Roosvicee Laxo kunt u kopen in de supermarkt en bij de apotheek.
Rietjes
Rietjes vergemakkelijken het ‘eten’ van vloeibare voeding. Speciale buigzame en iets dikkere rietjes zijn verkrijgbaar bij de apotheek en vaak ook in de supermarkt. Als u het rietje korter knipt, kost het drinken via het rietje minder kracht.
Voorbeeld dagmenu’s
Op de volgende pagina’s zijn voorbeelden weergegeven hoe u uw voeding in de
verschillende fases kunt samenstellen. U kunt in het ziekenhuis tussendoor een milkshake of een pakje drinkvoeding krijgen. De diëtist bespreekt dit met u tijdens het intakegesprek.
Fase 1
Uw kaken zitten op elkaar, u drinkt alles met een rietje. In deze fase zit u tijdens de opname in het ziekenhuis.
Ontbijt:
schaaltje dunne gezeefde pap schaaltje dunne vla
thee of koffie of melk In de loop van de morgen:
thee of koffie of melk glas gezeefd vruchtensap
pakje drinkvoeding (bijvoorbeeld Nutridrink, Nutridrink yoghurt, Nutridrink juice style)
schaaltje maaltijdsoep schaaltje dunne vla
schaaltje verdunde yoghurt In de loop van de middag:
thee of koffie of melk
glas gezeefd vruchtensap of tomatensap pakje drinkvoeding of milkshake
Avondmaaltijd:
schaaltje maaltijdsoep
schaaltje gezeefde dunne pap schaaltje dunne vla
In de loop van de avond:
thee of koffie of melk glas chocolademelk
drinkvoeding of milkshake
Fase 2
Uw kaken zitten niet meer op elkaar, u kunt fijngemalen voeding nemen. In deze fase bevindt u zich twee tot drie weken na uw opname.
Ontbijt:
schaaltje pap of vla
brood zonder korst met smeuïg beleg thee of koffie of vruchtensap (met vezels) In de loop van de morgen:
thee of koffie vlaflip
glas vruchtensap (met vezels)
Lunch:
kopje soep zonder harde stukjes brood zonder korst met smeuïg beleg schaaltje vla of yoghurt
In de loop van de middag:
thee of koffie of melk
glas chocolademelk of pakje drinkvoeding glas groente- of tomatensap
Avondmaaltijd:
fijngemalen vlees of vis, jus of saus aardappelpuree
gemalen groente vla of yoghurt In de loop van de avond:
thee of koffie of melk
milkshake of pakje drinkvoeding glas vruchtensap (met vezels)
Fase 3
Drie tot zes weken na de ingreep kunt u grofgemalen voeding gebruiken.
Ontbijt:
brood zonder korst met smeuïg beleg thee of koffie of vruchtensap (met vezels) In de loop van de morgen:
thee of koffie plakje cake
glas vruchtensap (met vezels) Lunch:
brood zonder korst met smeuïg beleg stukje zacht fruit
glas melk, karnemelk of yoghurt In de loop van de middag:
thee of koffie of melk
glas chocolademelk of pakje drinkvoeding Avondmaaltijd:
grofgemalen vlees of vis jus of saus
aardappelpuree, geprakte aardappelen of pasta grofgemalen groente
vla of yoghurt In de loop van de avond:
thee of koffie
milkshake of pakje drinkvoeding stukje zacht fruit
Recepten
Vissoep (twee personen) halve liter tomatensap één visbouillontablet
100 gram fijngesneden soepgroente
150 gram visfilet (bijvoorbeeld kabeljauw, schelvis of koolvis) halve deciliter volle melk
kwart deciliter ongeklopte room (eventueel op plantaardige basis) zout, peper
Breng het tomatensap met de bouillontablet in een pan aan de kook. Roer de soepgroente erdoor en laat de soep ongeveer vijf minuten zachtjes koken. Snijd de visfilet in kleine stukjes. Roer de stukjes vis door de soep en laat ze zachtjes gaar worden in ongeveer vijf minuten. Roer de melk door de soep en laat hem weer door en door warm worden. Breng de soep op smaak met zoute en peper. Doe de soep in een kom en schenk er een scheutje room door.
Spinaziesoep (twee personen) halve liter volle melk
twee tabletten kruidenbouillon 300 gram diepvriesspinazie twee tot drie eetlepels allesbinder peper, nootmuskaat
kwart deciliter ongeklopte room (eventueel op plantaardige basis) 50 gram geraspte kaas
Breng de melk met vier deciliter water en het bouillontablet in een pan aan de kook. Voeg de spinazie toe en laat de groente ontdooien in de hete vloeistof; roer de soep af en toe door. Bind de soep met allesbinder en breng hem op smaak met peper en nootmuskaat.
Doe de soep in een kom en schenk er een scheutje room door. Strooi de geraspte kaas er over.
Macaroni met gerookte zalm en dillesaus (twee personen) 150 gram macaroni
zout, peper
250 gram zeer fijngesneden en gewassen prei één zakje dillesaus
driekwart deciliter room (eventueel op plantaardige basis) 150-200 gram gerookte zalmsnippers
eventueel ongeveer 50 gram geraspte kaas
Kook de macaroni gaar in ruim kokend water met zout volgens de aanwijzingen op de verpakking; kook de prei de laatste vijf minuten mee. Maak intussen de dillesaus volgens aanwijzingen op de verpakking, roer de slagroom erdoor en laat de saus in ongeveer twee minuten zachtjes pruttelen. Giet de macaroni en de prei af in een vergiet; roer de dillesaus en de zalmsnippers erdoor en breng het gerecht op smaak met zout en peper. Geef – eventueel – de kaas apart.
Ratatouille met gehakt (twee personen) één rode paprika
één eetlepel olie 200 gram gehakt
één blik (400 gram) ratatouille 75 gram geraspte belegen kaas zout, peper
Was en halveer de paprika, verwijder de zaadbol en snijd het vruchtvlees in zeer kleine stukjes. Verhit de olie in een braadpan of wok en fruit de paprikastukjes ongeveer drie minuten; voeg het gehakt toe en roerbak het rul en grijs. Roer de ratatouille door het gehaktmengsel en laat alles in nog ongeveer vijf minuten door en door heet worden; roer de helft van de kaas erdoor en breng het gerecht op smaak met zout en peper. Geef de rest van de kaas apart. Serveer dit gerecht met puree, rijst of macaroni.
Andijviestamppot met gehakt (twee personen)
750 gram geschilde en gesneden aardappelen (afkokers) zout, peper
500 gram zeer fijngesneden en gewassen andijvie 150 gram gehakt
vijftien gram boter of margarine 100 gram MonChou
Kook de aardappelen in 20-25 minuten gaar in weinig water en zout; schep na vijftien minuten de andijvie op de aardappelen. Zet intussen een koekenpan op met de boter of margarine. Roerbak het gehakt in de koekenpan rul en grijs. Giet de aardappelen en andijvie af en stamp ze door elkaar. Meng het gehakt, de MonChou in stukjes door de stamppot en breng het gerecht op smaak met zout en peper.
Vruchtenkwarkshake (één schaaltje) twee eetlepels roomkwark
100 ml sap (bijvoorbeeld appel-, druiven- of sinaasappelsap) één bolletje roomijs
twee eetlepels slagroom
Roer alle ingrediënten door elkaar. Klop dit schuimig met mixer of mengbeker. Opdienen in een hoog glas.
Milkshake (twee glazen)
150 milliliter volle melk of yoghurt één bolletje roomijs
25 milliliter ongeklopte slagroom smaakmaker*
Meng alle ingrediënten door elkaar met een mixer, mengbeker of garde.
* voorbeelden van smaakmakers zijn:
fruit, vruchten uit blik of glas, vruchtenmoes siroop
koffie-extract of cacao puddingsaus
Vruchtendrank (twee glazen) drie deciliter vruchtensap
één deciliter ongeklopte slagroom suiker naar smaak
Meng alle ingrediënten door elkaar met een mixer, mengbeker of garde.
Vragen?
Als u weer gewoon mag eten, kunt u het beste beginnen met kleine porties licht verteerbare voeding. Gemalen voeding is licht verteerbaar en de overgang naar vaste voeding is even wennen voor maag en darmen. Begin daarom niet meteen met bruine bonen met spek of patat mét, ook al heeft u hier weken naar uitgekeken. Een maaltijd met gestoofd of zacht gebakken vlees, vis of kip, gekookte aardappels en een groente, zoals wortel, lof, bloemkool of andijvie ‘valt’ vaak beter.
Als u vragen heeft over uw voeding kunt u altijd uw diëtist raadplegen.
De afdeling Diëtetiek is tijdens kantooruren telefonisch bereikbaar via:
locatie Blaricum, T 088 753 22 60 locatie Hilversum, T 088 753 17 00
Contact
Diëtetiek T 088 753 17 00
Di en do 09:00 — 13:00 uur
