13 september 1986 nummer 19
Criminaliteit en omgeving Brokxniet schuldig aan lJe%uiniging Woonlasten
systemen
krakkemikkig
8EWIJSEXEMPLAAR
de FK9 en FK16 gevelketels zij[Lgesloten voor alle
binnen
lucht!
Verwarming op maat en gemaakt voor de moderne woningen.
Ook leverbaar met ingebouwde trekonder-
• breker. Standaard uitgevoerd met pompschakelaar.
VR rendement meer dan 80% op boven
waarde (ca 90% op onderwaarde.).
TECHNISCHE UNIE
ElI
lal
VegroFasto ev, Spoorstraat 2, 9528 PN Buinen. Tel. (05998)-12999/12390. Telex 53297.
STELKAART
A,
noteert u mij d i rect voor een abonnement op BOUW.Ik wens BOUW te ontvangen rechtstreeks/via boekhandel:
__ ex. abonnement(en) à f 139,- per jaar.
__ ex. studie-abonnement(en) à f 89,- per jaar.
(met opgave studie en inschrijvingsnummer).
Voor invul len van uw naam en adres z.o. z.
PriJS exclusief BTW. inclusief verzendkosten.
Afzender:
Naam:
Straat:
Postcode:
Plaats:
Functie:
Datum:
Handtekening:
BOUW
Port betaal
�
VUGA UitgeVerij
l
VUGA Uitgeverij B.V.
Antwoordnummer 1601 2500 VG 's-Gravenhag
I
I:"'''.'lU11.fl.nliteit
I bestaan bij ons nog geen Amerikaanse toe
nden, steeds vaker worden we geconfron
met criminaliteit en vandalisme. Hoe omt het dat sommige straten gevoeliger zijn
dergelijke problemen? En valt daar iets en te doen door anders te ontwerpen en ligheidsmaatregelen te nemen? In de Am
amse Nieuwmarkt proberen ze dat nu uit.
n koste van de oorspronkelijke mensvrien
ijkheid en openheid, weliswaar (pag. 1 5).
niet de schuld
rhalf miljard gulden bezuinigen op de 'ng van volkshuisvesting. Staatssecreta
G. Brokx moet dit karwei de komende vier zelf opknappen. Hoe heeft het zover kun
n komen? Er bestaat geen belangstelling r voor de volkshuisvesting, niet bij de op
itie, de vakbonden, werkgeversorganisa
en zijn eigen partijgenoten. Een cynische haalt uit (pag.1 2 ) .
oonlostensysteem
Rotterdam heeft Amsterdam een eigen rstel voor een nieuw woonlastensysteem
rpen. Een nieuw systeem ontwerpen at altijd bloot aan kritiek en is een zaak van ge adem. Zeker in deze periode waarin niet woonlasten maar het financieringstekort de cussie beheerst. Een kritisch verhaal en een
idooi van een auteur van het Amsterdamse voor een samenhangend beleid: op bres tegen de liberalisatie (pag. 46) .
retaris G. Brokx over regeerakkoord:
mij n iet schuldig aan bezuinigingen' Ie controle woonomgeving i l l usoir, wel effectief
ligheid in de N ieuwmarktbuurt.
doen tegen prikken en spuiten studentes ontwierpen alternatief.
Rotterdamse schouwburg en plein ifecfuurdocumenfafie:
Jan Ruften
drs. P. de Savornin Lohman
Theo Sfeemers He/een Meinsma
Monique van Hattem-de Tombe
ingbouw voor de stadsvern ieuwing te Rollerdom-Crooswijk koopwoningen te Vlaardingen
collectief te Purmerend lement
Art Klandermans i n Amsterdam en Rotterdam.
nische gebreken in ander woonlastensysteem drs. F. A. van Dug/eren Pau/ van Wijnen
ken nda
no. 19 13·9·1986
6 1 2 1 5 1 8
22
29 34 38 42 46
50 59 60 62 63
Onafhankel i jk opiniërend vakti jdschrift voor de bouw verschijnt eenmaal per twee weken 41 ste jaargang
U i tgave Stichting BOUW Redactie
Weena 700, 301 4 DA Rotterdam postbus 299, 3000 AG Rotterdam telefoon (01 0) 4 30 99 1 1 telex Bouwcentrum rt 22530 lid van Eurostructpress Uitgever VUGA Uitgeverij BV, postbus 16400,
2500 BK 's-Gravenhage
Hoofdredacteur d rs. Jan Rutten Verantwoordelijke vakredacteuren drs. Gerda ten Cate (archi tectuur) ir. Ronaid Rovers (techniek) drs. Jan Rullen (maatschappij) Hans Stevens (economie) Redactiesecretariaten
BOUW algemeen (01 0) 4 30 94 1 7 BOUW architectuur (0 1 0) 4 30 94 1 5 Lay-out Arie J . landman
basisontw. W. Crouwel, T otal Design Abonnementen per jaar
telefoon (070) 61 40 11:
Binnenland f 1 39,- plus 5 pct. BTW;
België f 1 46,-;
Ned. Antil len en Suriname f 146,-;
andere landen f 146,- plus f 85,
portokosten. Studenten f 89,- plus 5 pct. BTW: inschrijvi ngsbewijs overleggen. Deelnemers BIS-Bouw
centrum Informatie Service 20 pct.
reductie. Opgave via Bouwcentrum.
Abonnementen kunnen ieder moment ingaan, doch slechts worden beëindigd, i ndien schriftel ijk vóór 1 december van de lopende jaargong is opgezegd. Bij n iet tijdige
opzegging wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.
Losse nummers f 9,75 (inc!. BTW) Advertenties
Commercieel: Bureau Van Vliet, postbus 20, 2040 AA Zandvoort, telefoon (02507) 1 47 45 Personeel: VUGA Uitgeverij BV, postbus 16400, 's-Gravenhage, telefoon (070) 61 40 11
Sluiting: 18 dagen voor verschijning (commercieel), 1 Odagen (personeel) Omslag Criminaliteit in de
woonomgeving
(zie pag. 15) foto Theo Baart
3
4
...
ALUMINIUM RAMEN EN DEUREN
/
•
Of het nu draait, kiept of schuift
Intal wint in kwaliteit, prijs en assortiment
Intal heeft het programma gecompleteerd met een nieuwe serie aluminium draaideuren en draai/kiepramen. In de beproefde ISOTHERM kwaliteit die aan de hoogste normen voldoet. Uitgevoerd in zware 60 mm profielen met
koudebrugonderbreking, isolatieglas en afgewerkt met soliede hang- en sluitwerk.
Draaien/kiepen/schuiven: Intal kan technisch en budgettair uw wens vervullen.
Of het nu gaat om woning- of utiliteitsbouw, om nieuwbouw, renovatie of isolatie. U zegt maar hoe u het hebben wilt. In zware of lichtere uitvoering.
Akoestisch en/of thermisch geïsoleerd. Naturel geanodiseerd of in kleur gemoffeld. Intal heeft elk facet van de
produktie in eigen fabriek geïntegreerd. Tot en met de eigen glaslijn voor isolatieglas met
KOMO-keur. Intal bekroont kwaliteit met een heldere garantie op de beglaasde ramen ALUMINIUM RAMEN EN DEUREN en deuren!
Veelzijdig en verrassend economisch
Watermolenweg 6, Postbus 31, 4190 CA Geldermalsen. Tel.: 03455-2941
aars opsteken voor volkshuisvesting
'nr,rc:r'hijnl i j k beleeft d e volkshuisvesting mo
ei één van de moei l ijkste ogenbl ikken de naoorlogse periode. Na een bezu ini- g op de begroting van Vol kshuisvesting die n weerga niet kent, zitten we nu met de rel
de declaraties van te hoge stichtingskos- van prem iehuurwoningen waardoor huur
en overheid er, naar het schijnt, honder
miljoenen bij ingeschoten zijn. Zo'n rel is l i jk wel het laatste wat we kunnen heb
Het krediet voor de vol kshuisvesting dat l itiek en publ iekelijk toch al op een d iepte
nt zit, kri jgt een nieuwe knauw. Met alle equenties van dien.
reen in de bouw weet dat het er geen isjesinternaat is. Aan regels heeft men een . dood en persoonl i j ke relaties worden
s met royale hand op peil gehouden. De ruk echter dat het één grote frauduleuze
de is, tot aan de hoogste regionen van de l ijke diensten toe, is zowel rampza l ig als uist. De hele kwestie met de prem iehuurwo
van het ABP en wel l icht van andere wordt momenteel in een verkeerd icht gesteld. Missch ien is er gefraudeerd
het ABP en anderen: d.w.z. is er een dub- e boekhouding bi jgehouden waarbi j te ho
. htingskosten zijn opgegeven. Hét pro
m zit in de pol itieke besluitvorming en de _",r", '''''' dynamiek van subsidieregelingen.
pol itiek heeft begin jaren tachtig van links .r<>rhtc: na het instorten van de koopmarkt
en voor het op peil houden van de wo- bouwproduktie. En omdat men zelf het
niet had, moest er bij anderen aangeklopt n. De beleggers, kopschuw na de invoe
van de dynamische-kostprijsregel ing, wil
best. Maar dan moest er voor hen wel wat n worden. Zoal s een half procent hoger nt dan op staatsleningen, geen rente
rsie na tien maar na twintig jaar en een paste huurtabel. Dat laatste is nu de crux de zaak. Namen voorheen de objectsubsi
af bij sti jgende stichtingskosten, vanaf bleven die gel i jk als percentage van de ingskosten. Aangezien de individuele
bsidie toen nog aan hogere maximale tingskosten was gebonden en er geen ven bestonden, was voor de beleggers de ngrijkste reden om goedkoop te bouwen
oral te declareren verdwenen. Gewoon at op het spek binden d us. Waarbi j we het
hrijven van stichtingskosten naar wonin
bij gemengde projecten maar even verge
Want als dat al fraude is, kunnen de direc-
no. 1 9 1 3-9-1 986
teuren van gemeente l i j ke grondbedrijven acuut en masse in de bak gezet worden.
Wat veel interessanter is dan een doorlichting van de boeken van de beleggers zoals Brokx nu heeft aangekondigd, is dan ook een onder
zoek naar de dynamiek van subsidieregel in
gen. Dat levert geen spectaculaire series op in de kranten, maar raakt wel de kern van de zaak. Subsidies hebben per definitie een ele
ment van verspi l l ing; althans kostenbewustzi jn en innovatie (tenzi j in frauduleuze sfeer) wor
den er niet door bevorderd. Dat geldt voor de premiehuurwoningen, en voor de prem iecor
poratiewoningen waarmee hetzelfde gra pje u itgehaald kan worden, maar ook voor ande
re subsidies. Bij de premiekoopsubsidies A en B bestaat al leen een inkomenstoets; een toets van de prijs-kwaliteitsverhouding vindt niet plaats. Door de invoering van het Normkos
tensysteem en verschuiving van de pIantoet
sing naar de gemeenten, komt de prijs-kwali
teitsverhoud ing ook op de tocht te staan, zoa ls het Rigo twee jaar terug al heeft aangetoond.
Locatiesubsidie is helemaal een bijdrage met een open eind : de inefficiency van gemeente
l i j ke diensten en ruimteverspi ll ing worden daardoor beloond. De individuele huursubsi
die heeft ook zo zijn eigen dynamiek. Zeker in combinatie met voordeurdelers- en tweever
dienersregel ing krijgt de individualisering met alle maatschappeli jke kosten van d ien een ontegenzeggel ijke push. En het systeem van bijdragen ineens, wat nu de trend is, werkt niet anders. Per definitie, extreme marktomstan
digheden daargelaten, gaat men op de hoog
ste stichtingskostengrens zitten. Drees jr.
noemde in zijn oratie bijdragen ineens in de landbouw en woningbouw dan ook geld over de balk smijten en onzin.
Het effect van a l le toestanden is voor de volks
huisvesting ongetwi jfeld zeer negatief. De be
leggers, net als bankiers toch a l zo gevoelig voor hun image en rendementen, zul len nóg minder trek kri jgen in de woningbouw als de controle wordt versterkt en er voor hen finan
cieel m inder eer aan te behalen valt. Zeker op moei l ijke locaties kan men het schudden (weg publ ic-private partnersh ip en private financie
ring). Overstappen op een systeem van bijdra
gen ineens wat Brokx nu wil, is zogezegd ook geen garantie tegen verspill ing. 'Het ministerie met een gat in zijn hand' was de kop in nota bene de NRC. Als dat het beeld gaat bepalen voor de komende tijd, kunnen we het beste nu vast een kaars opsteken.
Jan Rutten
5
NCHP baggert
Waarsch ijnlijk heeft de afdeling Bouw van de Vakorganisatie van middelbaar en hoger personeel NCHP een jonge dynamische PR
medewerker aangetrokken. Moch
ten we tot nog toe weinig van het NCHP hebben vernomen, bi nnen twee weken dwarrelden liefst twee persberichten op de redactiebure
len. In het eerste persbericht werd melding gemaakt von een onder
zoek van het NCHP noor de imago
verbetering van de bouwni jverheid.
Het tweede persbericht droeg de klinkende kop 'baggeraars maken elkaar kapot'. Zeker is dot beide persberichten de aandacht trokken.
Hopelijk zul len ze ook de aandacht bli jven trekken. Klinkende koppen a lleen zijn onvoldoende om de pers, en zeker de vakpers, te blijven boeien.
Het onderzoek naar een imagover
betering van de bouw bleek slechts een concept-gespreksnotitie te zijn die door een PR-bureau was ge
schreven. Veel geschreeuw en wei
nig wol. En in het laatste persbericht mogen we vernemen dat 'zeker niet i n de laatste plaats door toedoen van een aantal kaderleden van de NCH P-afdel ing Bouw' de Amster
damse Ba llast Bagger en Grond van de ondergang is gered. Waarschijn
l i jk heeft men wil len suggereren dat de Ballast vooral dankzij de inspan
ningen van de actieve NCH P-kader
leden is gered. Er staat echter dat de kaderleden daaraan ook een steen
tje hebben bi jgedragen en niet eens het belangrijkste. Wat ook wel het geval zal zijn geweest.
De i nflatie van het persbericht heeft reeds grote vormen aangenomen.
Zo bont als de afdeling Bouw van het NCHP het nu maakt, is echter uitzonderlijk. Als iedereen die er
gens een duit in het zakje doet, daar meteen melding van maakt in een persbericht, zullen deze voortaan ongelezen in de vui lnisbak verdwij
nen. Hopelijk houdt het NCHP op met het baggeren naar nieuws en beperkt het zijn mededel ingen tot echte i nformatie. Baggeraars ma
ken elkaar kopot. PR-mensen moe
ten oppassen zichzelf niet kapot te maken.
JR
6
Subsidie voor architecten
Arch itecten, en ook vormgevers trouwens, schi j nen d ikwi j ls n iet te weten dat het ministerie van WVC een potje van acht m i ljoen gulden beschikbaar heeft, waarop zij aan
spraak kunnen doen gelden. Deze subsidiemogeli jkheid is bestemd voor beeldend kunstenaars, én a r
chitecten en vormgevers. Om er achter te komen waarom architecten niet aan de bel trekken heeft het m i nisterie een onderzoekje' laten doen. Opzienbarende uitkomsten.
Zelfs de BNA wist van de hele rege
l ing niets af. In 1 985 hebben 748 beeldend kunstenaars, 59 arch itec
ten en 1 3 1 vormgevers gepoogd subsidie te krijgen. Van die 59 aan
vragen werden er 32 positief beoor
deeld.
De conclusies van het rapport l uiden dat er sowieso haken en ogen aan de regeling zitten. Bovendien zijn veel architecten niet op de hoogte omdat de advertenties waren opge
steld als betrof het projecten voor beeldend kunstenaars. Verder schij
nen architecten het niet prettig te vinden belastingpapieren te moeten overleggen, noch om beoordeeld te worden door een of ander selectie
comi té en een nee te kunnen krijgen.
Beeldend kunstenaars zijn al jaren
lang gewend de overheidskoe te melken en zo vreemd is dat i n hun geval ook niet. Architecten echter zijn niet gewend in subsidietermen te denken, een uitstervend soort dus.
Als architecten werk hebben, zijn ze niet geïnteresseerd in subsidies voor hobby-achtige zaken. Als ze geen werk hebben, zijn ze domweg te hard aan het hollen om het wel te krijgen, dat er ook geen tijd over
bli jft voor het bedenken van een leuk idee om subsidie mee te vangen.
De criteria, waarop wordt beoor
deeld, zouden volgens dit rapport veel helderder moeten zijn. Kun je bijv. een startstipendium krijgen
voor onderzoek aan een Techn ische Hogeschool. Of moet je daarvoor bij het ministerie van Onderwijs aankloppen? Mag je met deze sub
sidie voorbereidingen treffen voor meedoen aan de Biënnale van Jon ge Nederlandse Architecten? Het aardigste idee is om het startstipen
dium te benutlen om een stageplaats te kopen bij een bureau. Het rapport geeft daarvoor enige suggesties en ook voor de situatie waarin het startstipendium wordt gebruikt om zelf met een bureau te beg innen.
Onderzoekster heeft ook een aantal bureaus gesproken om te i nforme
ren naar hun belangstelling voor een pas afgestudeerde stagiair(e) . De ondervraagde bureaus waren niet onverdeeld enthousiast. Het meelopen in de praktijk werd door een aantal oudere arch itecten wel als een voordeel gezien. B i j de in
dustrieel ontwerpers werd de con
currentie als een obstakel onder
vonden. Iemand heeft een jaar vrij toegang tot de kaartenbak met het adressenbestand en vertrekt dan met d ie informatie.
TenslotIe is er nog eens in het bui
ten land geïnformeerd naar het be
staan van dergelijke individuele subsidieregeli ngen. Die zijn er niet of nauweli jks.
• Subsidies voor vormgevers en architec
ten nader bekeken door Warna Oos
terbaan Martinius, uitg. ministerie van WVC, opril 1 986.
SWO exit
Per 1 september is de Stichting Woonkonsumenten Onderzoek op
geheven na zeven jaar een bijzon
dere plaats te hebben ingenomen in het volkshuisvesti ngsonderzoek. Re
denen voor de opheffing zijn, aldus een brief van voorzitter Gerrit Mid-
Dil is hel 'huis' van een gepensioneerde zeeman in Caracas, die van zijn schip blijkbaar geen afscheid kon nemen. Het staat in een villowijk even buiten de hoofdstad Venezuela. De bewoner heeft enige moeite gehad om zijn pand te verzekeren, maar uiteinde/lïk kwam hij terecht bij Lloyds in Landen, dat geen moeite had met een schip dat niet meer kan vergaan. In een havenstad kun je dit soort dingen natuurlijk ver
wachten. Ro/lerdam heeft zijn repetitielokaal voor een jongenskoor in de vorm van de dekopbouw van een vrachtschip, de voornaamste blikvanger voor reizigers die uit het Centraal Stalion kamen. Vrij dicht bij zee ligt, in Bergen-Binnen, het huis 'De Bark', in
7 97B gebouwd door architecl J. F. Slooi waarvan de gevel gemetseld is in de vorm van een scheepsboeg en hel terras in die van een achtersteven. Aan de Zijlweg in Over
veen heeft tot voor kort het huis gestaan van de chocoladefabrikant Droste, dat in :lIïn uiterlijk eveneens sterk aan een schip deed denken.
delkoop van de stichting, de con
centratie van onderzoek van het di
rectoraat-generaal van de Volks
hu isvesting bij enkele grote 'hoOfd-aannemers' en het voorgenomen
j
vertrek van enkele gezichtsbepale'1 de onderzoekers van de SWO. I
SWO werd in 1 978 opgericht als ee
j
soort huisleverancier van de Landel i jke Organisatie Belangengroepe
j
Huisvesting. Uit de toenmalige 'stuurg roepen pot 1 +2' konden on
derzoeken worden uitgevoerd om de regionale clubs 1 +2 te onder
steunen. AI snel verzelfstandigde d SWO zich. Er werden nieuwe onde zoeksterreinen aangeboord en ori g inele methodieken ontwikkeld. Z ontwikkelde de SWO het 'woon
beeldenonderzoek' waarbij woon
wensen gekoppeld werden aan prijsniveaus en zwengelde zij als eerste een i ntegrale benadering v beheersproblemen aan waarbi j ni alleen naar de technische maar 00
naar de sociale en financiële kant van beheer werd gekeken. Tot een indrukwekkende nalatenschap be horen ook de onderzoekscyclus w n i ngaanpassing en allerlei onder
zoeken naar huisvesting van een
tweepersoonshuishoudens en etni sche m inderheden.
Voorzitter Gerrit Middelkoop rea
geert desgevraagd teleurgesteld de opheffing van de SWO. Met na me het onderzoeksbeleid van de d rectie Onderzoek van het DGVH stemt hem somber: 'Door de con
centratie van onderzoeken per de gebied of integratiepunten' en na hoofdaannemer viel de SWO buit de boot. De gedachte alleen al do die hoofdaannemers als Rigo, Te nische Bestuurskunde of Bouwcen trum, onderzoek aan kleinere bu
reaus als onderaannemers zoude uitbesteden, was absurd. Die hal nog eerder een medewerker uit d fietsenstal l i ng voordat ze zullen u besteden. Ook de suggestie van DGVH dat de opbouw van expert van onderzoekers door concentr beter gewaarborgd wordt klopt n De gemiddelde arbeidscarrière v een goede onderzoeker is vier tot vijf jaar. Bovendien sni jdt de d i re Onderzoek z ich in de vingers do dat ze nu niet langer van de conc rentie gebruik kan maken en de h markt kan afgrazen. En de vernie wing van onderzoeksmethodieke en onderzoeksthema's zal ook st neren doordat n ieuwe kleine bu
reaus niet meer in die markt kunn binnendringen'
Door het beleid van het DGVH z de SWO haar i nkomsten uit die hoek binnen één jaar afnemen va ton tot 0 per jaar. Bij de inmiddel ook al oude vertmuwde medewe kers van de SWO was overigens inspi ratie verdwenen om nieuwe markten aan te boren. 'Het ware toch meer onderzoekers dan acq siteurs. De helden waren vermoe aldus Middelkoop. Van de belan ri jkste onderzoekers is R. Jansen verdwenen naar de NWR, W. va der Toorn Vrijthoff naar Karel 0 ker Consultants en J. Singelenbe naar het Bouwcentrum.
JR
Bouw no. 19 1 3-9
���������en �
konsopwerk
werkloosheid onder onge- den is twee keer zo hoog als geschoold bouwplaatsperso
Ook degenen die afwisselend buiten de bouw werken, blijken keer zo vaak werkloos te zijn
en die steeds in de bouw geweest.
resultaten van een
"rll""roE,k dat het Economisch Insti
Bouwnijverheid heeft 1t"I>V,,,I>,''; in opdracht van de Com-
ie Structurele Werkloosheid van Het onderzoek lozen in de bouw' heeft medio plclatsÇJl�vc>nclen onder, bij ar
reaus in Friesland en Zuid
nd ingeschreven, werklozen een bouwberoep. Tegelijk zijn 1>,."I>v,pn< verzameld over de wer
afkomstig uit deze provin
zodat werkenden en werklozen bouw met elkaar konden wor
vergeleken.
bedoel ing van het onderzoek s aan te geven welk deel van de 1>,·kl'17.m in beide provincies vol
aan drie door deze commissie rmuleerde maatstaven. Dat wa- met succes afgeronde vak
ing in de bouw, vijf jaar onaf
en werkzaamheid in de , of met onderbrekingen van uit vijf jaar vijftien jaar werk
zijn geweest in de bouw.
lozen die aan ten minste een deze criteria voldoen, werden de commissie tot het 'daad
l ijk arbeidsbestand' in de gerekend. In Zuid-Holland de helft van de werklozen aan van de genoemde criteria te
en in Friesland gold dit 40 pct. Vooral onge
"()OI'Cler blijken buiten de afbake- vallen. .
deze conclusies zijn er nog de bevindingen:
90 pct. van de ingeschreven met een bouwberoep is
I de bouw zelf werkloos ge-
- ongeveer 30 pct. van de werklo
zen heeft korter dan een jaar in de bouw gewerkt, schoolverlaters niet meegerekend;
- ongeveer 40 pct. van de werklo
zen heeft minimooi vijf jaar onafge
broken in de bouw gewerkt;
- ongeschoolde werklozen hebben in het verleden aanmerkelijk vaker afwisselend in en buiten de bouw gewerkt dan geschoolden;
- kortdurend werklozen zijn in doorsnee jonger en beter opgeleid dan langdurig werklozen. Eerstge
noemden zijn ook aanmerkelijk op
timistischer over hun eigen toe
komstmogel i jkheden in de bouw;
- voor kortdurend werklozen is de kans om weer aan de slag te komen drie tot vier keer zo groot als voor langdurig werklozen;
- bouwwerklozen zijn vrij pessimis
tisch over de eigen toekomstmoge
l ijkheden. Driekwart ziet weinig of geen toekomstmogelijkheden in de bouw. Onder werkenden is dat min
der dan de helft.
Het onderzoeksrapport kost f 30,
en is verkrijgbaar bij het EIB, tel. (020) 42 93 42.
In Nederland zijn mini maal 35.000 en maximaal 200.000 'th uislozen', zo blijkt uit schattingen van Veld
kamp Marktonderzoek BV die hier
over een onderzoek heeft verricht voor het ministerie van VROM. Af
hankelijk van de definitie van 'thuis
loos' is het aantal mensen groter of kleiner. Onder thuislozen verstaat het bureau Veld kamp geen avontu
riers of onbekommerde vagebonds die wel bewust voor een losse ver
blijfplaats kiezen, maar mensen die in een toestand verkeren van 'maat
schappelijke en sociale zwakheid waarin geen functionele banden of medemensel ijke relaties meer wor-
k MAAR IJIET VAr Wf ALt;, ABP- HUUR"71CR1 é/<DP IT G;M,N i 'Vf TEVEEL 'BI3TMU7E' HIAt..If< 'NORPT fER5T Wf6'(�-e;;cH1<A'PT -reGeN 9E HlAUf<5U'[75W/f' OO� �
In september is het huis Fogelsanghstate in het Friese Veenklooster voor het publiek opengesteld. Het staat op de plaats van een vroeger klooster, de Olijfberg genaamd, en dateert uit de zeventiende eeuw. Fogelsanghstate is het vijfde 'monument van de moand' in Friesland. Grotendeels als museum ingericht is het nog altijd in particuliere handen. Aan het interieur is duidelijk de eeuwenlange adelijke bewoning af te lezen.
Men kan er onder meer de zetel zien waarin koning Willem 111 in 7813 plaatsnam toen deze werd ontvangen door de toenmalige bewoner, Hector Livius baron van Heem
stro. Die stoel is getrouw nagemaakt naar een origineel in paleis Het Loo.
den onderhouden, met verlies van een vast leefmi l ieu in de maatschap
pij'. Daa rin zijn verschillende cir
cuits te onderscheiden. Er is de offi
ciële thuislozenzorg, een wit circuit van negentien instellingen met 1 700 bedden waar bezoekers officieel worden geregistreerd. Daarnaast onderscheidt Veld kamp een grijs circuit van opvangcentro met ideële doelstellingen tot louche, commer
ciële logementen. Afhankelijk van de definitie kan men ook krakers en patiënten in crisiscentra en andere inrichtingen onder thuislozen reke
nen. Vandaar de onduidelijkheid over de totale omvang van het aan
tal thuislozen.
Duidelijke beleidsaanbevelingen zijn n iet in het ropport opgenomen.
Veldkamp meent dat gezien hun in
stelling slecht een klein deel van de thuislozen in staat is tot zelfstandige bewoning (2,5% uit het witte circuit en 5% uit het grijze). Voor vormen van begeleid wonen zijn 7,5% uit het witte en 1 0% uit het g rijze circuit ge
schikt. Daarmee zijn tussen de 5000 en 1 0.000 woningen gemoeid. Aan pensioneenheden bestaat een be
hoefte tussen de 5000 en 1 3.000 eenheden. Een beleid op dit punt moet overigens, aldus het bureau, nog helemaal worden ontwikkeld.
Gezondheidzorg
Het Algemeen Verbond Bouwbed rijf heeft geprotesteerd tegen de voor
genomen bouwstop in de gezond
heidszorg waarover een topambte
naar van het ministerie van WVC zich onlangs heeft uitgelaten.
Volksgezondheid dient de komende vier jaar f 1 ,2 miljard te bezuinigen.
Topambtenaar De Beer die bij het slaan van een eerste paal bij een ziekenhuis te Gorinchem namens staatssecretaris Dees het woord voerde, suggereerde een bouwstop als één van de bezuinigingsmoge
l ijkheden. Dat zou f 1 m iljard kun
nen opleveren. J uist dit jaar leek de tot een ongekend laag n iveau terug
gevallen bouw in de gezondheids
zorg weer een beetje van de grand te komen. Tot en met 1 990 was jaar
lijks zo'n f 750 miljoen voor de
bouw beschikbaar. Dit betrof een overloop van de voorgaande jaren wegens onderuitputting in verband met de heroverwegingsoperatie i n 1 983, reguliere werkzaamheden e n extra EVI-projecten.
Onderaonn.em.ers uit do'
In de tweede helft van de jaren zeventig hebben de onderaanne
m ingsbedrijven in de bouw zich voorspoedig ontwikkeld: zowel het aantal bedrijven als de werkgele
genheid namen in de periode 1 975- 1 980 fl ink toe met 16 respectievelijk 26 pct. In de daarop volgende jaren deelden de onderaannemers echter meer dan evenredig in de malaise in de bouw: in de periode 1 980- 1 983 daalde het aanta l bedrijven met 23 pct. en de werkgelegenheid met 34 pct. Laatst genoemd jaar was ook voor wat de winstgevendheid betreft een slecht jaar. Van alle on
deraannemingsbedrijven slaagde slechts de helft erin om winst te be
halen. Gemiddeld was er in 1 983 voor alle bedrijven sprake van winst noch verlies. De grotere bedrijven (meer dan 10 manjaren) hadden bo
vendien te kampen met slechte ba
lansverhoud ingen, waardoor de li
quiditeitspositie te wensen overliet.
Een en ander bli jkt uit een onder
zoek naar de positie van het onder
aannemingsbedrijf in de bouw, dat het Economisch Instituut voor de Bouwnijverheid heeft uitgevoerd i n opdracht van het min isterie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Orde
ning en Milieubeheer. Voor het on
derzoek zijn medio 1 985 ruim 650 bedrijven ondervraagd. Uit het on
derzoek b l ijkt ook, dat het in 1 984 veel beter ging. De omzet steeg met 9 pct. en het aantal bedrijven dat er
in slaagde winst te behalen nam toe.
De uitkomsten voor het jaar 1 985 waren op het moment van onder
zoek nog niet bekend, maar ver
wacht werd, dat de omzet verder zou toenemen, zij het m inder dan in 1984.
Het betrokken rapport kost f 30,
en is te bestellen bij het EIB, tel. (020) 4293 42.
7
Bofill: b
ombastische ge�vers&�
coulissen
Zeer geacht gemeentebestuur van 's-Gravenhage.
Met belangstelling, maar ook met toenemende verwondering heb ik de laatste weken in de Nederlandse dagblad- en vakpers gelezen over de diepingrijpende koerswijziging met betrekking tot de bouwprojec
ten in Uw binnenstad. Daarop is door enkele schrijvers die zich kri
tisch uitlieten over de bestuurlijke aspecten, en door meerderen die kijk hebben op de ontwikkeling van de 'gebouwde omgeving' zeer ver
schillend gereageerd. Er was onge
rustheid en ook groot misnoegen over de wijze waarop Uw college een collega heeft behandeld die ja
renlang in groot vertrouwen Uwer
zijds de plannen ontwikkelde voor de uitbreiding von Uw raadhuis.
Geen enkel zgn. 'afknaphonora
rium' kan de enorme teleurstelling bij hem tengevolge van deze gang van zaken wegnemen. Het feit dat hij zou hebben geweigerd zijn dien
sten in de nieuwe situatie te verlenen aan enkele der door U benaderde promotors, spreekt dan ook boek
delen.
Ik kan me voorstellen dat U, ten aanzien van Uw raadhuisplannen, nu net nog niet met de bouw is be
gonnen, 'een denkpauze inlast' om te bestuderen of in het totale cen
trumgebied zich vooral in wat ver
dere toekomst betere mogelijkhe
den zauden kunnen aandienen. Ik meen wel enkele vroagtekens te moeten zetten bij de wijze waarop U voor een dergelijk belangrijke be
slissing zich wendt tot projectont
wikkelaars en hen zelfs de architec
tenkeuze laat. Ook zet ik vroagte
kens bij de wijze waarop U de studieresultaten die qua vorm en prijs in enkele zomermaanden van overal ter wereld op Uw bestuursta
fel worden getoverd, deskundig zult kunnen laten beoordelen.
Grote vraagtekens zet ik ook bij uw uitlatingen om t.Z.t. de zogenaamde winnaar mogelijk ook de bouw
opdracht te verstrekken van de ont
werpen voor de sociale woning
bouw, ik herhaal sociale woning
bouw van architect Ricardo Bofill op de plek van het juist opgeknapte, maar nu toch te slopen raadhuis.
Niet alleen de vraagtekens bij de tactische betekenis en praktische waarde van dat soort voorstellen, maar veel meer nog van de te ver
wachten kwaliteit van die 'woning
bouw'.
In Uw land hebben architecten als Van Tiien en tientallen mèt en nà hem, na de catastrofe '40-'45, zich onder de meest moeilijke omstan
digheden ingespannen voor een menswaardige volkshuisvesting.
Met alle ups en downs, zeker van hieruit gezien op een begerens
waardig niveau. Behalve in een kor- 8
te periode van wat men in Uw land de Nieuwe Truttigheid noemde, is er gewerkt aan een woningbouw in goed evenwicht tussen het sociaal wenselijke, het bouwtechnisch ra
tionele en het voor velen financieel mogelijke. Een groot deel van de miljoenen na '45 in Uw land ge
bouwde huizen hebben een micro
stedebouwkundige omgeving en ar
chitectonische vorm waarin men zich thuis voelt. Het werk van 25 jaar Stichting Architecten Research resul
terend in een grote belangstelling voor, en toenemende toepassing van het zogenaamde Open Bouwen met goed gestructureerde medezeg
genschap op alle niveaus en in alle ontwikkelingsfasen; en het zojuist gestarte IOP (Innovatie gericht On
derzoek Programma voor de bouw);
dat alles staat toch loodrecht op uit
latingen Uwerzijds van ruim een jaar geleden. Juist de betrokkenheid van de gebruikers bij programma en plan voorbereiding dient hoge prioriteit te krijgen, toen door U met verve bepleit.
Het zou betreurenswaardig zijn als die noodzakelijke inbreng zou moe
ten worden beperkt tot een meewa
rig goedkeurend geknik als de neo
classicistische plannen van Ricardo Bofill worden uitgestald. Van discus
sie kan dan n.l. geen sprake zijn. De bombastische, geldverslindende co
lonnaden, coulissen, waarmee deze kunstenaar z/ïn vaak nog bedenke
lijke plattegronden versiert zijn niet eens de uitingen van macht zoals Hitier in zijn duizendjarig rijk, en Mussolini hier in Italië van hun ar
chitectenslaven verlangden. Zij zijn veel meer uitingen van een bedroe
vende onmacht om de gecompli
ceerde vraagstukken van een ge
zonde volkshuisvesting eigentijds op te lossen. Bij een toneelstuk speelt het leven zich af vóór de coulissen.
Bii Bofil! wordt dat verschrompelend voor meerdere generaties erachter weggedrukt.
Het wederopbouwproces van Uw in 1940 zozeer getroffen nabuurstad Rotterdam toont juist de laatste ja
ren hoe flexibel stedebouwkundige plannen behoren te zijn om zich in de tijd bij voortduring te kunnen aanpassen bij zich steeds wijzigen
de behoeften en inzichten van de steeds van politieke kleur verande
rende machtsdragers.
Stedebouwkundige concepten zoals die door Bofill worden geprodu
ceerd zullen aanpassingen in de toekomst à priori uitsluiten. Hij zal ziin concepten vergezeld doen gaan van zijn architectonisch antwoord op de ruimtevormen. Geldverslin
dende, grootschalige zuilenportijen, colonnaden zonder enige construc
tieve functie geplakt tegen de gevels waaraan de menselijke aspecten van hel dagelijkse leven tolaal on-
Palazzo Porto-Breganze
dergeschikt worden gemaakt.
U weet dat ik uit ervaring spreek.
Meestal trachtte ik gezonde draag
constructies van zuilen en bogen het architectuurbeeld te doen bepalen zoals bij Fondaco dei Turchi in Ve
netië. Maar ook ik vergiste mij wel
eens zoals bij de pompeuze Porto
Breganze, een van mijn meest gepu
bliceerde werken. En omdat ik zo
veel publiceerde heeft men gedu
rende honderden jaren mij bij dui
zenden gebouwen overal ter we
reld, te pas en te onpas, nageaapt.
Andrea Palladio, Vicenza Italië
Hogere omzet, lagere winst mj bouwbedrijven Sinds 1 980 is de omzet b i j de hoofd
aannemi ngsbedri jven in ons land voortdurend gedaald, maar in 1 984 trad een omslag op naar een g roei in de omzet. Dat is gebleken uit een onderzoek door het Economisch In
stituut voor de Bouwnijverheid naar de bedrijfseconomische situatie van bijna 600 grote bouwbedrijven.
De omzet moge dan zijn toegeno
men, de rentabiliteit weerspiegelt dat beeld niet, integendeel, deze daalde verder naar 6,2 pct. (was:
9,5 pct.) op het totale vermogen.
Neemt men het eigen vermogen in aanmerking, dan is de daling nog veel sterker: van 22,8 pct. naar 1 5,3 pct. De wi nstmarge nam eveneens af, en wel van 3,6 pct. in 1 983 naar 2, 1 pct. Deze cijfers gelden voor de B en U -sector. In de GWW-sfeer wij
ken ze daarvan niet ver af, z i j het dat ze fractioneel hoger liggen.
Een ander opva llend gegeven is, dat het aandeel van de omzet in de nieuwbouw van woningen langza
merhand afneemt ten gunste van de renovatie. De percentages naderen elkaar steeds d ichter. In 1 983 be
droeg het aandeel nieuwbouw zo'n 40 pct., in 1 984 was dat tot 35,8 pct.
gedaald. De sector renovatie ver
toonde het spiegel beeld: van 26,3 naar 29,4 pct.
Het rapport is bij het E I B te bestellen, tel. (020) 42 93 42 en kost f 25,-.
Tweede tussenlJerreht Prix de Rome
Inmiddels is wat meer bekend ge-
I
worden over de sector Stedebouw 8
Landschapsarchitectuur, waarvoor
11
eveneens in 1 986 een Prix de Rome zal worden toegekend. Voor de sec tor architectuur worden uit maar liefst 1 76 inzendingen vier deelne
I'
mers gekozen, die aan de eindron
de kunnen deelnemen. Het zijn Wi van den Bergh, Peter Defesche, Gui do Swart en Koen van Velsen. Voor de opdracht van de aanvangsrond het ontwerpen van een cultureel ge bouw aan de Apollolaan in Amster dam, hebben zij inm iddels elk f 1 0.000,- ontvangen.
De vier winnaars van de afdeling Stedebouw & Landschapsarchitec
tuur zijn gekozen uit een totaal van 47. Hun opdracht was niet beperkt tot één locatie. De enige voorwaar de was dat er voldoende stede
bouwkundige en landschappeli jke elementen voorhanden zouden zij Paul van Beek uit Wageningen maakte een ontwerp voor de uiter
waarde Meinerswijk b i j Arnhem;
Mathieu Derckx uit Amsterdam vo het gebied tussen Halfweg en de Amsterdamse Haarlemmerpoort;
Rik van Dolderen, Amsterdam, wierp zich op het Oostelijke Have gebied in Amsterdam en Harm Veenenbos uit Wageningen tenslo maakte een ontwerp voor Marken De eindronde zal in september w den gejureerd, bekendgemaakt e geëxposeerd.
Diefstal op bouwplao Noordhol landse aannemers l i jde jaarl i j ks zo'n f 9 m i l joen schade door d iefstal en f 7,8 m iljoen d o vandalisme. Z o bl i jkt u i t een onde zoek dat het bureau Criminal iteit preventie vorig jaar heeft verricht B i j d i efstallen gaat het vooral om vrij kostbare, maar makkelij k te v voeren gereedschappen als zaag schaaf- en boormachines en pne matisch gereedschap. Ook mate
riaaldiefstal komt vaak voor. Vee gereedschap kan opvallend gen naderhand weer worden aange
wend voor diefstallen elders, zoa breekijzers en betonscharen.
Bij vandalisme komen vernieling aan het bouwwerk het meest voo Machines worden vooral bescha digd als ze er nog nieuw uitzien.
bedrijf varieert de schade door v dalisme op jaarbasis van f 7000, (kleinste bedrijven) tot f 500.000 (grote bedrijven). Uit het onderz springt verder in het oog dat slec 85 pct. van de aannemers is verz kerd tegen vandalisme en 65 pct gen diefstal. Vooral kleine bedrij zijn niet verzekerd. De onderzoe kers bevelen als oplossing aan t nische en organisatorische maat gelen te treffen (beter toezicht, g de sloten etc.), maar ook contact te leggen met buurtbewoners om een oogje in het zeil te houden.
Bouw no. 19 1 3·9·
Qlas
vvaar Ie vvarm vanvvordt.
Vaak heb je zelfs bij dubbel isolatieglas nog het gevoel dat de kou binnenkomt. En dus zet je de verwarming maar weer hoger. Met Super Polyglass sta je nooit in de kou. Dank zij dubbelglas, isolatieglas en een onzichtbaar laagje metaal.
Super Polyglass haalt warmte uit het licht van de zon en isoleert beter dan een geïsoleerde muur, zodat de thermostaat enkele graden naar beneden kan. Terwijl je diezelfde
behaaglijke warmte tot tegen het venster voelt. En de kamer dus groter gaat lijken.
Super Polyglass zorgt voor komfort en ruimte. Maar vooral
voor dat warme gevoel dat je weer 's de goeie keuze gemaakt hebt.
Informatie, dokumentatie én vriendelijk onthaal krijgt u op het nummer 01158-8215. Bellen dus.
super
polyglass®
Een muur van glas
9
ahoy' complex rotterdam nv
e
vakbeurs STADSVERNIEUWING
BEHEER VAN DE STAD"� ....
In Ahoy' Rotterdam wordt de derde vakbeurs Stadsvernieu met
bijbehorend symposiumprogramma gehouden van 27 tot en met 30 januari 1987.
Op deze vakbeurs worden de volgende actuele onderwerpen belicht nameli;k:
Stadsontwikkeling, Kantoor en Winkelrenovatie, Rioolrenovatie, Particuliere Woningverbetering, Systematisch Onderhoud, Pro;ectontwikkeling en Advisering.
Indien u verzekerd wilt zijn van standruimte, verzoeken wij u op bijgaande coupon uw reservering kenbaar te maken en te verzenden aan Ahoy' Complex Rotterdam N.V.
r---
I COUPON �.
: 0 Verzoekt om nadere informatie
I : 0 Voorlopige reservering ... m2
: Firmanaam ... .
...•....•. : Behandeld door ... .
.•... � Adres ... . . ... . . . ... . . . ... . . . ... ... .
: Postcode ... ... Plaats ... .
: Telefoon ... Telex ... . . ... ... . . . .......... I
zulderparkweg 20·30 . 3084 bb rotterdam : Datum ... Handtekening: ... :
telefoon 010·4812122 . telex 2e977 ahoy' nl : :
L-______ __________________ . ____________________ � ________________________________________ J
WE BOUWEN NIET ALLEEN OM
ONDERDAK TE VERSe
De techn ische perfektie van Hurks Beton vormt een stevig fundament.
Voor konstruktieve samenwerki ng en inventieve oplossingen. I nspelend op i ndividuele wensen van architekten, konstrukteurs en bouwers. En voor het bouwwerk zelf dat verdieping na verdieping snel en dus ekonomisch de hoogte ingaat. Het resultaat van zo'n kwart eeuw gedegen onderzoek en vernuftige betontechn iek i n kombi
natie met hoogwaard ige materialen.
En een perfekte planning als leidraad.
Expeditie Knooppunt, Utrecht Architekt: Spruit, de Jong, Heringa
hurks
.... ,...,1",...Locht 126 5504 RP VELDHOVEN Tel: 040·533012
Mooi! 25 iaar Hurks Beton....
. ".::,.
..
..
..........
... .:.>····"···.>···,,· ·
.. ,,,,· .... · ...···:
• •• • :' ••• 1.1•1'
···1.
Natuurliik. Als grote bouwonderneming houd ie reke
ning met de woon wensen van de mensen van nu. Probeer ie hun leef- en werkruimte zo veel mogeliik aan hun huidige eisen aan te passen.
Maar de volgende generatie, met wellicht heel andere wensen en eisen, moet ook een dak. En als bouwer moet ie daar nu al mee bezig ziin. Dat betekent: ie voelhorens uitsteken naar wat er gaande is, naar wat er komen gaat. Veel onderzoek plegen 'en het goede behouden'. Zowel van het verleden als van de toekomst het een en ander opsteken. Zoeken naar nieuwe mogeliikheden. En ze in praktiik brengen als ze hun nut bliiken te bewiizen.
Dat gaat allemaal aan het verschaffen van een onder
dak vooraf Dat de mensen van nu daar bii gebaat ziin, ligt voor de hand. En dat de mensen van straks daar ook hun voordeel bii doen, geeft ons werk een extra dimensie.
NEVANCO. EEN DAK VOOR NU EN STRAKS.
Helden: Industrieterrein 40, 5987 NK Panningen, telefoon 04760-74040 Utrecht: Planetenbaan 7 , 3606 AK Maarssen, telefoon 03465 -77234 Rotterdam: Weena 774,3073 AM Rotterdam, telefoon 070-742422 Zwolle: Hanzeweg 78,8067 Re Hasselt Ov., telefoon 05209-78 22 Almere: Brouwerstraat 8B, 7375 BP Almere-Stad, telefoon 03240-35440 Leeuwarden: fngelseplein 9, 8973 fA Leeuwarden, telefoon 058 -752636
NEVANCO
WONINGBOUW BV c
Jan Rutten
Voor de bouw en volkshuisvesting is het regeerakkoord op een fiasco uitgelopen. De komende jaren zal er een taakstellende bezuiniging van / 1 ,7 miljard doorgevoerd moe
ten worden. Vanaf 1 988 reeds zullen elfduizend sociale huurwoningen minder gebouwd worden, de koop
premies zullen lager worden en de premie B-regeling helemaal ver
dwijnen, zoals staatssecretaris Brokx onlangs liet weten. Andere subsidieregelingen zullen ook niet worden gespaard. BOUW praatte met de staatssecretaris over deze klappen voor de bouw: hoe heeft het zover kunnen komen? Een wel
licht wat cynische Brokx spaart nie
mand in zijn antwoord. Werkge
vers- en werknemersorganisaties, zijn eigen partijgenoten: ze hebben het allemaal laten passeren. Blijk
baar is de bouw van het prioritei
tenlijstje verdwenen. Zelf voelt hij zich dan ook niet schuldig. Hij zal proberen er nog het beste van te maken.
Dit interview vond plaats net vóór de ABP-zaak, rond te veel betaalde objectsubsidies, openbaar werd. Er bestond dus geen gelegenheid de staatssecretaris daarop aan te spreken.
1 2
Staatssecretaris G. Brob over regeerakkoord �
-Ik voel mij niet schuldig !
00" be% ui"iging en�
De volkshuisvesting is in het regeerakkoord behoorlijk gepakt. Tot 7 990 moet er anderhalf miljard gulden worden omgebogen, exclusief 200 miljoen gulden die VROM net als de ande
re departementen moet bezuinigen. U bent door vriend en vijand als sterke man afgeschil
derd. Hoe hebben ze u zo kunnen passeren ?
Daarvoor zijn een paar redenen, in willekeuri
ge volgorde. De afgelopen tien jaar hebben we een hoge bouwproduktie gehad. Er is nog wel woningnood in bepaalde regio's en be
paalde categorieën zoa ls goedkope huurwo
ningen, maar in het a lgemeen is de woning
nood sterk verminderd. Per 1 januari 1 987 zit
ten we op een woningtekort van 60.000 wonin
gen. Dat is zo'n één procent van de voorraad.
Daarmee is de aandacht voor de volkshuisves
ting afgenomen. Terugdringen van het finan
cieringstekort staat ook bovenaan het priori
teitenl i jstje. Een miljard gulden ombuigen is dan niet zo erg veel .
Maar 7 J miljard is wel bijna het dubbele.
Ja, er komen vanaf 1 988 1 1 .000 sociale huur
wetwoningen m inder en verder kan er zo'n / 200 m i l joen bezuinigd worden op objectsub
sid ies en koopprem ies. De isolatiesubsidie zal gehalveerd worden van zo'n f 1 20 m i ljoen nu tot f 60 miljoen in 1 990. En dan moeten we nog zo'n f 400 mil joen vinden. Dat is niet weinig.
Daar wordt een werkgroep voor ingesteld.
In het CDA-verkiezingsprogramma stond dat het budget voor de volkshuisvesting gelijk moet blijven. Dus geen bezuinigingen. En u zelf bent er ook nooit zo'n supporter van geweest.
Ik herinner me dat u in het verleden eens hebt gezegd dat u Ruding te slim af was geweest. Is dit de wroak van de minister von Financiën ?
In de witte Kamerstukken waarin verslag wordt gedaan van de gesprekken van de informateur met derden, staat iedereen vermeld die langs is geweest. Ik ben ook op speciaal verzoek van de informateur bij hem geweest maar m i jn naa m staat niet in die stukken vermeld. B l i j k baa r vonden z e m i j niet belangrijk genoeg. E n de wraak van Ruding ? Dat is t e veel eer voor de minister van Financiën. Alsof hij het regeer
akkoord heeft geschreven. Niettemin heb ik op belangri jke punten toch wijzigingen in het con
cept-regeerakkoord kunnen aanbrengen.
Niettemin stond in het CDA-program nul-be
zuinigen en in hef VVD-program anderhalf miljard gulden. Een succes voor de VVD.
In de politiek moet je altijd compromissen slui
ten. En klaarbl i j kelijk heeft in het CDA een verschuiving in de belangstell ing plaatsgevon
den in het jaar tussen de verkiezingen en het schrijven van het verkiezingsprogram. I k heb trouwens de afgelopen jaren a l meer keren bezwaar gemaakt tegen de geringe belang
stelling binnen mijn parti j voor de vol kshuis
vesting. We hebben nauwelijks wethouders op dat gebied. landel i j k is die belangstel l ing bin
nen m i jn partij nog geringer. Ik betreur dat. Je moet oppassen dat te veel te roepen. Zeggen ze meteen dat je reclame maakt voor je eigen zaak. Wat me overigens een zorg zal wezen.
Maar kennelijk werkt dat zo.
Kijk, bij het opstellen van het regeerakkoord. zijn een informateur, een formateur en een waarnemend fractievoorzitter van het CDA b trokken geweest: de heren De Koning, lubbe en De Vries. B l i j kbaar hebben die andere pri riteiten dan in ons verkiezingsprogram ston
den. Mensen met een betere machtspositie in het CDA hebben kenne l i j k nagelaten zich daaraan te houden. Ik voel me daarom nog m inder schuldig aan d ie bezuinig ingen in het regeerakkoord.
Nog vreemder is dat de
ties niets van zich hebben laten horen.
bij het VNO als het NCW staan oude aan de top, de heren Van der Leede en Van Eijkelenburg. Is de bouwlobby don zo zwak?
Blijkbaar zitten de werkgevers niet op één lijn De werkgevers in het Bouwberaad hebben roepen dat de bouw opgevoerd zou moeten worden en het vol kshuisvestingsbudget mini
maal gelijk moest blijven. Maar bij het VNO en het N CW riepen ze en roepen ze nog steeds: 'belastingen naar beneden, ove u itgaven om laag': Als ik bouwwerkgever bij het VNO of N CW, zou ik acuut m i j n lid
maatschap opzeggen: dit soort belangenbe
hartig ing is niet bevorderl i j k voor de omzet i de bouw.
Bij de werknemersorganisaties is het trouwen idem d ito. De FNV reageerde in eerste inston tie op het regeerakkoord met een zes plusje.
Over de bezuinigingen op de bouw heb je d FNV nauwe l i j ks gehoord . En bij de behande
ling van de regeringsverklaring heb ik ook de PvdA geen motie gezien over de bouw.
Terwi j l de heer Kok toch ook nog begonnen ' bij de Bouw- en Houtbond. Als de bouw dan een lage politieke prioriteit heeft, heb ik ook geen wapens meer in handen.
Bouw no. 1 9 1 3·9·
