u de bouwni jverheid in vele sectoren steeds er de kenmerken van een vragersmarkt at vertonen, is het logisch en terecht dat er
meer aandacht besteed wordt aan kwa
it. Kwal iteit op zich is echter een onduidel i j k r i p e n roept d a n o o k vele vragen e n m is
nden op. Daarom is het al lereerst nood
kei ijk goed te onderkennen dat er diverse van kwa l iteit bestaan. De belangrijk
categorieën zijn: stedebouwkundige kwali
architectonische kwal iteit, kwa liteit van de ng, gebruikskwal iteit en bouwtechni
kwal iteit.
deze opsomming blijkt duidel i j k dat het over kwal iteit zonder nadere precise
onzi n is. In het vervolg van deze column ik me tot de bouwtechnische kwa liteit be-rken.
lor purpose
het a lgemeen laat kwa l iteit zich het beste rijven door de Engelse u itdrukki ng 'fit
for purpose'. Praten over kwa l iteit (ge
i ktheid) zonder het doel (de bestemming of functie) te kennen is dan ook wein ig zinvol.
t nu echter is bij de vele, vaak heftige d iscus
over kwal iteit schering en i nslag. Een paar .... mogen d it i l l ustreren. Als de verf gevelkozijnen na, zeg drie jaar geheel ver
moet worden in het kader van een mo-preventief onderhoudsschema, vindt een er dat heel gewoon en klaagt niemand over
slechte kwa l iteit van de verf. Als beton na bijv. twi ntig jaar gerepareerd moet en, is heel Nederland in rep en roer en oeit zelfs het parlement er zich mee. En i ntig jaar is heel wat langer dan drie jaar.
arom dan toch deze reactie? Dat komt om
t bij het begrip kwaliteit, naast de initiële l iteit, er een verwachtingspatroon bestaat aanzien van de duurzaamheid en de le
sduur. Verf na drie jaar geheel verva ngen i j kens dat patroon heel normaal, doch be
na twintig jaar repareren bli jkbaar n iet.
het nu echt onmogelijk zijn verven te ont
kelen die bijv. zes jaar of nog langer mee
n? Natuurl i j k niet, maar a l les heeft zijn En zo lang daar niet om gevraagd wordt, de producent niet fabriceren. Nu dreigt er
het gevaar van een vicieuze cirkel. Er niet geproduceerd omdat het n iet ge
wordt, en er wordt n iet gevraagd om-men denkt dat de geleverde kwa l iteit de ge is.
no. 1 9 13·9·1 986
Mijns i nziens wordt het dan ook hoog tijd bij het denken over kwa l iteit n ieuwe wegen in te slaan. In de eerste plaats betekent dit dat, naast initiële kwal iteit er objectieve duidel i jk
heid moet komen over levensduur en duur
zaamheid. In de tweede plaats moet er niet meer gesproken worden over 'de' kwa l iteit (d.w.z. voldoend aan normatieve kwa liteits
eisen), doch d ienen er per produkt(soort) ver
sch i l lende kwa l iteitskiassen geïntroduceerd te worden. Bi jv. verven die drie, zes of negen jaar meegaan. Glassoorten die tien, vi jftien of twin
tig jaar gegarandeerd worden, enz., enz .. . Dit doorredenerend zie ik dan per produkt(groep) in voor de consument duidelijke en herkenbare taa l d iverse kwal iteitskiassen aangeboden worden met elk u iteraard haar eigen prijs. Het l igt dan aan de consument/afnemer te bepalen of hij/zij de meerprijs voor een hogere klasse verantwoord vindt, resp. d it überhaupt kan be
talen, gerelateerd aan de levensduur en daar
mede samenhangende onderhoudskosten. I n de doe-het-zelf winkels staan d e bouwmate
rialen dan per produktgroep in vakken u itge
sta ld met een sticker welke duidel i j k de kwali
teitsklasse aangeeft. In de professionele bran
che zijn de producenten dan eindelijk van de eeuwige druk af steeds hogere kwa l iteit te moeten leveren tegen dezelfde, ja vaak zelfs lagere pri jzen. Want laten we eerl ijk zijn, ie
dereen wil wel de hoogste kwa liteit, maar wie wil daar nu echt voor beta len? De optelsom van d it al les is natuurl i j k dat uiteindel i j k ook het eindprodukt gebouw in kwa liteitskiassen i ngedeeld kan gaan worden. Veel misverstan
den en teleurstell ingen verbonden aan de hui
d ige systematiek kunnen hiermede worden voorkomen.
Nieuwe denktrant
In bedrijfseconom ische zin bevordert dit idee de brood nodige verschuiving in het denken van i nvesteringskosten naar exploitatiekosten.
Een aangepaste, n ieuwe denktrant waar de gehele gemeenscha p mee gebaat is. Ki jken we h ierbij bijv. al leen maar naar de giga ntische nationale inspanning die nu vereist is om de slechte bouwtechniscne kwaliteit van de wo
n ingvoorraad te herstel len, laat staan te verbe
teren. En dan praat ik nog n iet eens over de noodzakel ijke verbeteringen terzake van de woontechnische kwa liteit. Maar dat is een ver
haal op zich.
Paul van Wijnen
59
Dit is de laatste maal dat de rubriek computer in deze vorm verschijnt. Na twee jaar deels technische en deels praktische informatie te hebben gegeven, lijkt er meer behoefte te zijn aan specifieke informatie over programma's en over het wer
ken met computers in de prak
tijk. Zeker nu een PC voor ie
dereen bereikbaar is gewor
den en veelal ook is aange
schaft. De technische informa
tie zal meegenomen worden in de rubriek produkten, terwijl andere aspecten van compu
tergebruik in de normale arti
kelenserie aan bod zullen komen.
60
Software
CtlDlCAn nieuwtjes
Eagle CAD-systeem
In april 1 986 startte Somatech BV uit Zeist met de verkoop van het Eagle CAD-systeem.
Inm iddels zijn zo'n 25 werkstations ge'instal leerd o.a. bij d iverse HTS'en. De hardware waarop het CAD-systeem geleverd wordt zijn:
Apollo, (Micro)VAX, Sun, Stride/
Seiko en Prime. Als besturingssys
teem wordt hier b i j voorkeur U N IX 5 of 4.2 geleverd. Sinds kort is aan deze l i jst de nieuwe I BM 6 1 50 U NIX
computer toegevoegd . Als werksta
tion wordt h ierb i j gebruikt de Seiko hoge-resol utie k leurenterminals.
Met name voor architecten en stede
bouwers is interessant de koppeling tussen Eagle-bestanden en het 'solid modelling' programma MovieByu.
Hierdoor kunnen complexe ruimte
l i j ke situaties afgebeeld worden met volledige schaduw- en lichteffecten.
In ontwikkeling is een interface naar het eindige elementen-programma G ifts. Gifts kan gebruikt worden voor berekeningen aan de meest u iteen lopende constructies. Ook in ontwikkel ing is een versie van het Eagle CAD-systeem voor de I BM
XT. Naar verluidt zal d it systeem binnenkort tegen een scherpe (?) prijs op de markt gebracht worden, terwijl bovendien nu reeds gegaran
deerd wordt dat doorgroei naar een g roter systeem, met behoud van te
keningenbestanden e.d., mogeli j k z a l zijn.
Ondersteuning en cursussen biedt Somatech aan in samenwerki ng met de TH-Delft (binnenkort TU-Delft), afdeling Lucht- en rui mtevaart. Het Eagle CAD-systeem, MovieByu en Gifts zullen te bewonderen zijr op de Ciad-dag, Domain Europe en de VCA-dagen in de Fl int. Voor meer informatie kunt u terecht bij Soma
tech BV, Zeist, tel. (03404)2 33 1 4.
steund ontwerpsysteem, dat in een dag kan worden aangeleerd, dat toch snel en uitgebreid genoeg is om de meeste technische tekeningen te kunnen verwerken en dat bovendien besch ikt over de nodige foei l iteiten, is iets dat iedere ontwerper zich wensen zou. De Engelse fi rma RoboSystems beweert nu in deze be
hoefte te kunnen voorzien met het programma RoboCAD. Dit pro
gramma werkt op een IBM-PC, -AT, of -XT en op de daarmee vergelijk
bare MS-DOS machi nes met mini
maal 640 Kbyte geheugen en een seriële poort. Ook is een Hercules g rafische kaart met hoge resolutie vereist. RoboCAD kan zowel in combinatie met een dubbele 'floppy diskdrive' als met een 'hard disk
drive' gebruikt worden. Het pro
gramma geeft een zeer gebrui ks
vriende l ij ke indruk. Er wordt uitvoe
rig gebrui k gemaakt van om laag lo
pende menu's ('pu l l down menu's') en beweegbare pa l lettes waarmee de beschikbare tekenhulpmiddelen op iedere wenseli jke plek op het scherm geprojecteerd kunnen
wor-LAB
,. r l I'�I
" 1 I
" I J
den. Volgens RoboSystems tekeningenbestanden van volledig uitwisselbaar met die van AutoCAD. Omdat AutoCAD zich i tussen, ook i n Nederland, een 00
zienlijk deel van de CAD-markt PC-/MS-DOS machines heeft eigend en zich hierdoor min of m als een soort standaard heeft worpen, is dit ontegenzeggel ijk van de positieve eigenschappen RoboCAD. Een andere gunstige genschap van het pakket is de Voor ongeveer f 6250,- kunt u i bezit komen van het RoboCAD
ket. Vergeleken met andere CA pakketten is dit zeker niet duur te noemen. Zolang echter niet meer specificaties van het pakket be
schikbaar zijn, is over de prij tatie verhoudi ng weinig te Voor meer informatie kunt u pig u itsl u itend i n Londen RoboSystems, Cl iftonhouse, Cli Terrace, Londen N4 3TB, tel. 01 -2638585.
Systemen
Computer als
Onder de naam Costomat 1 is on langs een compacte computer markt gebracht waarmee op eenvoudige wijze, en afstand, ketelhuizen kunnen bewaakt en gestuurd. Storingen ketel of pomp kunnen hiermee m iddel lijk geregistreerd worden, waarna meteen de nodige maat gelen zijn te treffen. Dit kan zijn inschakelen van de storingsdien maar bovendien is het, bij meer gebreide installaties, moge l i j k h computersysteem zodanig te g rommeren, dat bij een defect weggeval len functie automatisch overgenomen wordt door een o n deel v a n de installatie. Volt bi beeld een circulatiepomp uit, wordt een andere automatisch in een hoger toerental geschakeld.
Ook zwart op wit reg istratie van gevens en storingen is moge l i jk,
'dragen tot een betere service, en beheer.
n interessante mogel ijkheid is, dat ia communicatieli jnen het beheer
n de installatie ook op afstand worden uitgevoerd. Bouwver
iging De Waart in Sliedrecht heeft r al enige ervaring mee opge
Vijf ketelhuizen in een woon
zijn reeds van een Costomat 1 rzien en twee zullen nog volgen.
installaties voor zo'n 556 wonin
zuIlen dan via het 'De Waart' , en de personal-computer , beheerd worden. Di recteur der Sluis van Bouwveren iging
rt: 'Het is voor ons een koud om zittend achter onze per
mputer controle op de van zaken in de ketelhuizen uit
en en een doelmatig ener
eer te voeren'. Wie wil zien een en ander in zijn werk is altijd welkom in Sliedrecht,
k 747, tel. (01 840) 1 50 00.
i nformatie over de Cos
kunt u terecht bij Technische Costerm BV, tel . (034 1 0) 2 09 99.
ursussen
Contactcentrum HBO-Bedrijfs
zal binnenkort een tweede jktraining op het gebied van
rondersteund ontwerpen bouwkunde en de civiele
uceren van een oriëntatie ining in het computeronder-d ontwerpen. Nu computeronder-de klei nere
systemen economisch renda
n gebleken voor het m idden
inbedrijf, is de belangstell i ng r computerondersteund ontwer
(CAD) enorm toegenomen. Het organiseert deze ktijktraining in nauwe
samen-no. 19 1 3-9-1 986
Hier worden viif (straks zeven) ketelhuis
commandanten op de voet gevolgd
werki ng met de HTS te Arnhem, het PBNA en het Adviesbureau voor Bouwtechniek (ABT) te Velp.
De cursus bestaat uit twee delen, een theoretisch en een praktisch ge
deelte. In het theoretisch gedeelte wordt ingegaan op methodisch ont
werpen en het opbouwen van tekensystemen en -pakketten. De leerstof voor dit gedeelte is ontwor
pen door een team van deskundi
gen, in samenwerking met PBNA
onderwijsdeskundigen. Medewer
kers van het ABT en de HTS zorgen voor de begeleiding b i j het prac
ticum.
De totale training heeft een loopti jd van vier maanden. De eerste weken zijn bedoeld om door (voorname
l ijk) zelfstudie de nod ige theoreti
sche kennis op te doen . Daarna vol
gen tien wekelijkse avondbi jeen
komsten voor de praktijktraining.
Deelnemers moeten rekenen op een studiebelasting van ongeveer tien uur per week. Het cursusgeld be
d raagt f 1 200,- per deelnemer.
Voor nadere informatie kan men zich wenden tot het Contactcentrum H BO-Bedrijfsleven, N ieuwe Plein 1 B, 681 1 KN Arnhem, tel . (085)-51 69 69. Contactpersoon is de heer J.J. Lammers.
Computergebruik in de normalisatiepraktijk
Op 7 oktober zal b i j het Nederlands Normalisatie-instituut in Delft weer een cursus computergebruik in de normalisatiepraktijk worden ge
houden.
Artikelenbestanden vormen de basis voor het ontwerpen, inkopen, verko
pen, beheren, onderhouden, fabri
ceren, maar ook het normaliseren van produkten en produktiemidde
len. Uit de artikelgegevens die voor deze activiteiten doorgaans in com
puters zijn vastgelegd, kan men arti
kei normen samenstel len. De cursist leert daarom hoe articelgegevens te
structureren, hoe deze gegevens met een computer te bewerken zijn, als
mede de gebruiksmogel i jkheden van gestructureerde artikelbestan
den voor norma lisatie, inkoop en onderhoud. De cursusstof gaat u it van de principes van normalisatie, met name het modulair opbouwen van informatiesystemen. Dat wil zeggen, het samenstel len van de in
formatie u it een optimum aan ele
mentaire informatiebouwstenen. De cursus is bestemd voor functionaris
sen belast met de ontwikkeling, en
gineering, fabricage, onderhoud, i n koop, verkoop en kwal iteitbewa
k ing. Er is geen specifieke voorken
nis vereist. De theorie wordt ge'il lus
treerd met praktijkvoorbeelden, groepsopdrachten en een demon
stratie. De kosten bedragen f 500,-, (excl. BTW). Nadere informatie b i j de heer W . Winter van het N N I, tel . (01 5)61 1 0 61 , toesteI 3 1 5.
-J'ostgoed en Automatisering'
Voor d iegenen die regelmatig te maken krijgen met toepassingen van computers bij beoordeling, ver
werving en beheer van vastgoed, heeft de Stichting Beleggers Advies Centrum (NSC) in Vlaardingen, een tweedaagse leergang georgan i seerd. D e leergang vindt plaats op 1 en 8 oktober 1 986 in het kantoren
complex Merweborg in Sliedrecht.
De automatisering heeft in het vast
goedvak haar i ntrede gedaan. Na
dat grondbedrijven en d iensten van het kadaster hierb i j voorop hebben gelopen, gaan beleggi ngsinstellin
gen, projectontwikkelaars en ook makelaarskantoren er steeds meer toe over hun vastgoedactiviteiten te automatiseren. Specifieke onderde
len die geautomatiseerd kunnen worden zijn: bestandsbeheer, be
g roten, calculeren (vooraf en achteraf). planning van bouw
ontwikkeling, exploitatie, en onder
houd van vastgoed.
Voor deze leergang heeft het NSC in samenwerking met de cursusleiding een selectie gemaakt van een aantal
computerprogromma's en systemen op deze gebieden. Bij ieder onder
deel van de leergang zal een be
paald programma of systeem cen
traal staan. Doel is de deelnemers op een begrijpelijke manier met de toepassingsmogel i jkheden en de voor- en nadelen van dergel i j ke sys
temen vertrouwd te maken. Hiertoe zijn een aantal deskundigen uitge
nodigd, die de stof zul len toel ichten en de leergang begeleiden. Daar
naast zal verspreid over de twee da
gen de nodige documentatie over de leerstof, de vraagstukken en de oplossingen worden uitgereikt. De kosten voor de leergang bedragen f 1 200,-, (excl. BTW) . Voor meer in
l ichtingen kunt u terecht bij het Nederlands Studie Centrum, Vlaar
dingen, tel. (01 0)4 34 99 66.
Actueel
Software paviljoen op
EI'IiclenqJ Beurs '86 Ruim zestig bedrijven op het gebied van software zullen tijdens de Effi
ciency Beurs '86 een gezamenlijke inzending verzorgen. Rond de grote zaal van het RAl-Congrescentrum komt op meer dan 1 .250 m2 het soft
ware paviljoen.
Het is voor het eerst dat in een apar
te presentatie op de Efficiency Beurs aandacht wordt besteed aan soft
ware producenten en leveranciers.
Ta lrijke specifieke software-toepas
singen zul len in het pavil joen wor
den gedemonstreerd.
De Efficiency Beurs '86 wordt d it jaar groter dan ooit. De totaal ver
huurde standruimte is circa 48.000 m2 netto, hiervan is meer dan 3.000 m2 in verd iepingsbouw. In 1 984 be
sloeg de beurs 45.000 m2 Tijdens de vakbeurs voor kantoor
en informatietechniek zullen ook weer een groot aantal lezingen wor
den gehouden. Het programma hiervoor is vrijwel rond. Enkele the
ma's waar zeker aandacht aan zal worden besteed zijn: de rol van de informatica i n het voorbereidings
proces en financiële p lanning op de m icro.
De Efficiency Beurs '86 (6-1 5 okto
ber) heeft in vergelijking met voor
gaande keren iets gewijzigde ope
ni ngstijden. De open ingstijden zijn:
dagelijks van 9.30 tot 1 7.00 uur en op maandag 13 en dinsdag 14 okto
ber van 9.30 tot 2 1 .30 uur.
De rubriek staat onder redactie van ir. H_ L. Gits, Eindhoven
61
Bouwgeschiedenis gedoem'lenteerd
De monumenten van Drenthe I.
Auteurs Corneille F. Janssen en Meindert Stokroos.
U itgave Bureau Monumentenzorg van de provincie Drenthe.
1 64 blz., geïl l., prijs f 1 9,50.
Op het omslag van deel één von 'De monumenten van Drenthe' pri jkt een fraaie afbeelding van een om
streeks 1 5 1 5 aangebracht fresco in de kerk van Rui nen. Dat wekt na
tuurlijk de nieuwsg ierigheid op, maar in het boekje zelf komt de le
zer geen woord meer tegen over deze opmerkelijke sch i ldering. Is ze blootgelegd b i j de jongste restaura
tie van het gebouw, of is ze altijd al zichtbaar geweest? Wanneer zijn de beschadigi ngen ontstaan? Jammer dat we hierover geen opheldering krijgen, immers, dergelijke illustra
ties komen in onze noordeli jke mid
deleeuwse kerken vri jwel niet meer in hun oorspronkelijke gedaante voor.
Maar over de bouwkund ige details van de Ruinense kerk - van origine een abdi jkerk, het (dubbel) klooster is echter verdwenen - komen we des te meer te weten. Ook de locatie van de vroegere altaren wordt nauw
keurig getraceerd. Aan de ontluiste
ring bij de reformatie wordt echter weer geen woord gewijd, wel l icht door gebrek aan gegevens. Of
schaon het in het betreffende hoofd
stuk uit dit boek natuurlijk vooral om de bouwgeschieden is van de kerk gaat, - en die is volmaakt weerge
geven - bli jft het jammer dat de schri jver de verleiding om een zij
weg in te slaan, heeft weerstaan.
Dezelfde soort opmerkingen zou gemaakt kunnen worden n .a.v. de behandel ing van de bouwgeschie
den is van het huis Echten. Voor wie uitsluitend en alleen in kwesties geïnteresseerd is als de vroegere plaats van ei ndgevels, of die van oude funderingen, kan in deze lec
tuur volop aan zijn trekken komen, maar dat veronderstelt tegelijker
tijd, dat die geïnteresseerden zich ter plaatse op de hoogte zouden kunnen gaan stellen. De beschrijvin
gen hebben m.i. vooral documentai
re waarde en zijn van m inder be
lang voor diegenen d ie hun globale kennis van Drentse monumenten willen aanvullen.
I n het hoofdstukje over Coevorden 62
-l .,1
komt een m i nder bekende episode over zijn stadswording aan de orde.
Het boekje wordt besloten met een bijdrage over 'funerair' gietijzer, waarmee dan bij nader inzien be
doeld wordt de gietijzeren doods
allributen op grafmonumenten e.d.
Misschien mogen we i n deel 2 van de reeks meer over Drentse mensen rond monumenten vernemen. Want het zijn tenslotte altijd de mensen die monumenten interessant maken.
HS
Culturele aanpassing?
Ontwerpen voor de export
onder redactie van Renny Ramakers uitg. Uitgeverij 01 0, Rotterdam 1 986 47 blz., geïl l., prijs f 1 4,50
Volgens Renny Ramakers is 'de brandende kwestie' bij het exporte
ren van Nederlandse produkten naar het bu itenland de vraag of je moet standaardiseren of juist je moet aanpassen aan de cu lturele omstandigeden van het land, waar
voor je produceert. Deze en derge
li jke aspecten komen aan de orde in dit zesde deel van de goedkope se
rie 'Industrieel ontwerpen i n Neder
land'. Moet je bijvoorbeeld ter plek
ke produceren of de zaak versche
pen naar de bestemming? Het hangt van de produkten af, van de kwanti
teit, de markt enz.
Als voorbeeld wordt er een serie produkten beschreven, zoals de woningtextiel van de firma Kedix uit Waalre, of het plastic tuinmeubilair van Bemico uit Enschede, producen
ten die dikwijls met vallen en op
staan hun produkten in het buiten
land pogen te sli jten. Het is een le
zenswaardig boekje, en die merk
of fi rmanamen en ontwerpers mo
gen ook wel eens genoemd worden.
De leek beseft te weinig dat aan elk voorwerp een vormgever is verbon
De leek beseft te weinig dat aan elk voorwerp een vormgever is verbon