Terugblik bijeenkomst 27 mei 2015 Zingevingsvragen bij sociaal werk
Aanleiding
Tegen wil en dank ben ik mantelzorger geworden, wat nu? Ik voel me schuldig nu mijn partner is opgenomen in een verpleeghuis, maar wat moet ik
daarmee? Na een ongeluk ben ik afgekeurd, ben ik nu afgeschreven en nutteloos? Mijn man heeft mij verlaten en mijn dochters zie ik niet meer, waar doe ik het allemaal nog voor? Het is wel mooi geweest zo, mijn tijd is gekomen, wat wil ik nog zeggen en tegen wie?
Bij een tussentijdse crisis of aan het eind van de rit zijn dit bij uitstek vragen waar mensen mee bezig zijn. Zingevingsvragen of levensvragen: wezenlijke, fundamentele kwesties waarop vaak alleen de mensen zélf een antwoord kunnen geven. Toch kunnen sociaal werkers en vrijwilligers op zulke momenten van grote invloed zijn. Soms is een luisterend oor al cruciaal, soms kunnen ze mensen op weg helpen om weer zin te krijgen ín en zin te geven áán hun leven.
Maar professionals en vrijwilligers durven niet altijd door te vragen. Ze zijn bang dat ze niet genoeg te bieden hebben, want een hulpaanbod is vaak niet het passende antwoord op zingevingsvragen.
Hoe vaak komt dit voor bij sociaal werkers en vrijwilligers? Hebben ze voldoende zicht op het type vragen en hoe ze die kunnen oppakken? Waar worstelen ze mee, welke oplossingen hebben ze in hun bagage en tot welke successen leidt dit? Hoe kunnen sociaal werkers steun bieden aan vrijwilligers die met indringende zingevingsvragen te maken krijgen? Wat is er alles bij elkaar nodig om de rol van sociaal werk bij levensvragen nog beter in te vullen?
De afgelopen zes jaar is binnen het Expertisenetwerk Levensvragen Ouderen (zie www.levensvragenouderen.nl) veel gedaan en ontwikkeld op dit terrein:
informatie, trainingen, bijeenkomsten, een kwaliteitsstandaard, enzovoorts. In de ontmoeting tussen het Expertisenetwerk Levensvragen Ouderen, ouderenorganisaties en medewerkers van instellingen voor sociaal werk is een deel van deze kennis gedeeld. Zowel vraagstukken waar uitvoerende in de dagelijkse praktijk mee te maken hebben, als strategische en beleidsmatige vragen zijn besproken.
De aftrap werd gegeven door Christien Begemann, projectleider van het Expertisenetwerk Levensvragen Ouderen. Haar presentatie vind je hier. Vervolgens hadden we een goed gesprek waarin een aantal vraagstukken/uitdagingen en bijbehorende kansen zijn benoemd. Onderstaand een poging om deze samen te vatten.
Besproken punten
Vraagstukken / uitdagingen Kansen
Operationeel niveau Veel mensen eenzaam (“wie weet dat ik er ben?”), maar:
- geven hun eenzaamheid niet toe
- praten er niet over, zijn dat ook niet gewend
• Open gesprek voeren, van mens tot mens (dus niet van hulpgever tot zielige hulpbehoevende)
• Helpen bij het realiseren van kleine dingen die aansluiten bij wat mensen zelf willen
• In gesprekken aansluiten op passie, niet op eenzaamheid.
Eenzaamheid bij ouderen soms/vaak onzichtbaar • We moeten accepteren dat ouder worden soms ook terugtrekken uit het leven betekent. Wij (professionals en vrijwilligers) willen ze juist bij het leven betrekken. Dit is een spanning. De grens zou kunnen liggen bij de vraag of sprake is van vrijwillige of onvrijwillige afzondering.
Hoe kunnen mensen gevoel van betekenis houden? • Benut kracht van mensen, bv om iets voor ander te doen.
Hoe open gesprek voeren? • Vraag naar ‘het verhaal van je leven’, niet problematiseren.
Vraagstukken / uitdagingen Kansen
Strategisch / beleidsmatig niveau Gemeenten en sociale (wijk)teams hebben oa bij keukentafelgesprek niet
altijd voldoende aandacht voor zingevingsvragen, of hebben handelingsverlegenheid.
• Opleiden/trainen Wmo-consulenten en medewerkers van sociale (wijk)teams.
• Laten bijstaan door cliëntondersteuners / vrijwillige
ouderenadviseurs, bv in voorbereiding op keukentafelgesprekken of tijdens deze gesprekken.
• Verhogen prioriteit van zingevingsvragen bij gemeenten door problemen en oplossingen op individueel cliëntniveau te tonen:
een goed gesprek doet wonderen
• Wellicht is (aandacht voor levensvragen tijdens) een bijeenkomst op beleidsmatig/politiek niveau gewenst.
• Wellicht verder uitwerken wat ‘van betekenis zijn voor anderen’
betekent in het licht van de transformatie van het sociale domein.
Hoe op netvlies blijven bij verwijzers? • Terugkoppelen eenzaamheid en gevonden oplossingen bij cliënt
naar betreffende huisarts
Hoe te zorgen voor voldoende toegeruste vrijwilligers? • Ouderenbonden: organisatiestructuur (lokale afdelingen) benutten om ouderen te bereiken op de dieper liggende vraagstukken, deze ouderen vervolgens vragen als gespreksleiders.
• Ouderenbonden: organisatiestructuur benutten om ook ouderen buiten de eigen achterban hiervoor te bereiken.
• Bijscholen van vrijwilligers, bijvoorbeeld door de Trainingswinkel van Reliëf.
Hoe preventief werken? • Uitdragen van een passende slogan in lijn met “Een slimme vitale
oudere is op zijn/haar toekomst voorbereid”. Oftewel: nu sta je nog vol in het leven en straks niet meer, hoe bereid je je voor?
• Benoemen ondergrens: ‘je moet jezelf kunnen vermaken’.
• Zo niet, dan signaleren en in contact brengen met anderen. Bv via Welzijn op Recept
Geen structurele financiering voor o.a. professionele ondersteuning van
vrijwilligers • Cofinanciering door mensen zelf (eigen bijdragen)
• Benut wederkerigheid: mensen die elkaar bijstaan, vanuit ervaringsdeskundigheid een ander helpen.
• Zorgorganisaties en PRIL kunnen samen zoeken naar nieuwe financiering
• Burgerinitiatieven laten adopteren/crowdfunden door corporaties
