Sociaal Werk:
onmisbaar in de schuldhulpverlening
Nederland papierland. Juist de mensen die de meeste moeite hebben met lezen, schrijven, plannen en ingewikkelde bureaucratische rompslomp, worden daar dagelijks mee geconfronteerd. Want wie arm is, is vaak ook afhankelijk van toeslagen, tijdelijke baantjes, instanties en regelingen. Dat betekent voor meer dan 1 miljoen mensen een extra risico op administratieve fouten, betalingsachterstanden en schulden.
Sociaal werkers weten precies welke hulp bij welke fi nanciële situatie past. Ze schatten vanuit hun vakkennis de (fi nanciële) zelfredzaamheid van schuldenaren in en spreken hen daarop aan. Samen met vrijwilligers scheppen ze preventief orde in de papierwinkel. Ze zetten inkomsten, uitgaven en schulden op een rij. Ze geven budget
begeleiding, helpen met het aanvragen van voorzieningen en begeleiden vrijwilligers. Ze kennen de wijk en de problemen achter de voordeur, kijken naar alle leefgebieden en pakken de oorzaken van de problemen bij de wortel aan.
Deze fl yer beschrijft kort wat sociaal werk te bieden heeft bij schuldhulpverlening.
Dan gaat het vooral om sociaal raadsliedenwerk, maatschappelijk werk en ouderenadvies.
Dit is wat ze bijdragen:
• Vroeg signaleren: sociaal werkers komen in de wijk én bij de mensen thuis.
Zij signaleren geldproblemen, maken die bespreekbaar en verwijzen naar schuld- hulpverlening
• Helpen bij crisis: een dreigende ontruiming of energieafsluiting? De sociaal werker gaat eropaf, kalmeert de cliënt en regelt praktische zaken.
• Noodhulp regelen: is er niet snel genoeg een oplossing beschikbaar? De sociaal werker weet de weg naar gemeentelijke of particuliere noodpotjes aan en voorkomt dat problemen escaleren.
• Waar te beginnen: de sociaal werker weet de weg in het woud van regelingen.
Hij ordent en zorgt dat zijn cliënt zelf verder kan.
• Een begin maken: de sociaal werker verzamelt met de schuldenaar alle informatie die nodig is om een plan van aanpak te maken en/of een schuldregeling op te zetten.
• Breed oppakken: de sociaal werker biedt niet alleen schuldhulpverlening, maar gaat ook aan de slag met psychosociale problemen.
• Nazorg plegen: tijdens de afl osperiode en na een minnelijk of wettelijk traject houdt de sociaal werker de vinger aan de pols en stuurt hij bij.
De rol van het sociaal werk in 17 modules
Al in mei 2011 presenteerde Sociaal Werk Nederland (toen nog de MOgroep) de handreiking Maatschappelijke dienstverlening in de schuldhulpverlening - een modulair aanbod. Met 17 modules die vanuit sociaal werk konden worden ingezet in de schuldhulpverlening aan uiteenlopende doelgroepen en bij diverse hulpvragen.
Maar sinds 2011 is er veel veranderd.
Zo werd in 2012 de Wet Gemeentelijke Schuldhulpverlening (Wgs) ingevoerd, met veel meer aandacht voor de toegevoegde waarde van sociaal werk, vooral bij het voorkomen van schulden en van recidive. Tegelijkertijd werd het regime van de Algemene wet bestuursrecht van toepassing op de schuldhulpverlening, met eisen rond de processen en termijnen binnen de schuldhulpverlening.
Nieuwe inzichten over armoede
Daarnaast waren er de drie transities in het sociaal domein. Dankzij de Jeugdwet, de nieuwe Wmo en de Participatiewet zijn gemeenten vanaf 2015 verantwoordelijk voor een nog grotere groep kwetsbare burgers.
Veel gemeenten zijn gaan werken met wijkteams, die vaak ook de toegangspoort zijn geworden voor de schuld
hulpverlening. En wat blijkt? Maar liefst 85% van de wijkteamclientèle heeft een financiële hulpvraag. Bovendien worden steeds vaker vrijwilligers ingezet, al blijven beroepskrachten onmisbaar gezien de ingewikkelde en hardnekkige problemen.
Ondertussen zat ook de wetenschap niet stil. Nieuwe inzichten wonnen terrein, bijvoorbeeld over de invloed van gedrag bij schulden. Ook werden harde cijfers gepresenteerd over de effectiviteit van schuldpreventie en hulpverlening. Een goed geïnvesteerde euro verdient zich ruimschoots terug, zo blijkt.
Ook het sociaal werk zelf is geëvolueerd
Al die veranderingen hebben het sociaal werk niet onberoerd gelaten. Niet voor niets heet de MOgroep sinds mei 2016 Sociaal Werk Nederland. Het benadrukt de hoofdopdracht die de brancheorganisatie voor zichzelf ziet:
• integraal ondersteunen van mensen bij zelfredzaamheid en maatschappelijke participatie;
• verbindingen leggen tussen vrijwilligers en burgers, tussen informele en formele netwerken, tussen professionals in eerste en tweede lijn;
• hulp bieden of inschakelen als zelfredzaamheid ontbreekt;
• agenderen van problematiek die het sociaal werk overstijgt en de rechten van mensen aantast.
En dus is er een nieuwe handreiking
Een update van de handreiking uit 2011 leek dus geen overbodige luxe. En die is er nu. Die geactualiseerde handreiking is geen uniform model, want de positie en werkwijze van sociaal werkers in de integrale schuld
hulpverlening is divers. Afzonderlijke organisaties komen steeds op basis van de lokale situatie en in samenspraak met hun financiers tot een passende formule.
De handreiking biedt tien modules. Ieder daarvan beschrijft een specifiek onderdeel van de inzet van sociaal werk bij effectieve en duurzame schuldhulpverlening, van vroegsignalering tot waakvlamcontacten, van crisishulp
verlening tot veranderingsgerichte begeleiding. De modules vormen geen blauwdruk, maar maken een lokale invulling mogelijk.
Gratis en voor niks
Voor de nieuwe handreiking hoeft niemand zich in de schulden te steken. U kunt het instrument gratis down
loaden via de webshop op de website www.sociaalwerknederland.nl. Op www.sociaalwerknederland.nl vindt u meer informatie over de visie en werkwijze van het sociaal werk. Bekijk bijvoorbeeld het dossier Armoede en Schulden en lees meer over kwaliteit, vakmanschap en professionalisering, effectiviteit en governance.
Kijk ook eens op de website van de sociaal raadslieden: www.sociaalraadslieden.nl. Sociaal raadslieden helpen burgers op een laagdrempelige manier met informatie, ondersteuning en adviezen. Hun werk is een onderdeel van het brede sociale werk, maar vraagt ook om specialistische sociaaljuridische kennis en vaardigheden. De sociaal raadslieden zijn verenigd in de LOSR (Landelijke Organisatie Sociaal Raadslieden) die is aangesloten bij Sociaal Werk Nederland. Samen signaleren ze averechts werkende wetgeving en regelingen, die ze vervolgens agenderen bij de betrokken ministeries in Den Haag.
Sociaal werk in uw gemeente
Bekijk welke sociaalwerkorganisaties actief zijn in uw gemeente. Nodig hen gerust uit voor een gesprek over hun rol in de schuldhulpverlening!
