III is,

Onderwys in Suid-Afrika. word dikwels as Christelik-na,siona.a.l b:e= skryf en volgens 'ltJet

39/1967

moet brel3 ChristeliJt-na~iona.le beginsels in die na.siona.le onclerwysstelsel· geha.ndha.a.f wor· fu :M~ar n'erens word t;rr ampteli'ke beskrywing van wa.t nou efntlik Christelik-nasionaal is, ge= vi'nd nie .. O:pvoedkuncliges het wel hulle stemme la.at hoor,1} ma.a:ri' hulle· menings kom nie altyd ooreen nieo Dis egter geen a.m:ptelike opva.tit:i'nge ni e. D:te b:epa.l fng da.t die ondervJys Christel ik-na.siona.a.l moet wee ts ·, . i's 1 _{n 1 ee houer v-Ja.a.ri n elkeen eli e iJ.'ihoud wa.t hom :pas kan giet o In hd} e~clie

ve~a.ndeling word vera.l aanda.g geskenk aa.n clie Chri stelike element.

Die Ca.lvini.s en Roomskato1;i.e..k ka.n dan afsonderlik sy Christelike begin= sels i:r;n sy onderwys lallflswyd toe:pa.s en <H t a.s CJ:itrliistelik .. nasiona.m.l bestempel. Ten einde helderheid vir hierdie skrywe te kry, word die·

Ca.lvinistiese opva.ttinge WEl.t tra.disioneel is en geldig was in Trans= vaal tot

1907,

as ba.si s geneem .. 2) Met hierdie beginsels as grond.slag word verder in die lig van die Skrif besin ten einde tn werklik Cal= vinistiese o:pvoeclingsleer te formuleer. Tn hierdie verhandeling kan net enkele grondged.agtes van hierdie leer a.angestip word as basis vir evaluering van die pre.gma.tistiese tendense 't<Ja.arna. in,hoofstuk III ge= soek 't<rord o

Sedert die Smutswet (

1907)

van krag ge1vorcl het, is ondervtysowerh~de in Transvaal va.sgeva.ng in di.e :probleem van integrering van ten minste twee ra.dika.al-verskillende onderwysstelsels, die tra.disionele en die Engelse. En a.a.ngesien Tra.nsvaa.l n:ie 'n ge:isoleerde besta.a.n voer nie,

is di t f:'?mJt-etrmydelik dat van o:pvoedkundige strominge elclers kenni s

geneem moet word. Hierdie hcmdehryse kon moontlik a.d.disionele elemente in die onderwys gebring het .. 'n Stroming wat internasionale bela.ngstel=

1_{) In hciofstuk III sal o:pva.ttinge van Greyling as voorbeeld a.angeha.al}

word ..

LP-lO~

.

·

2_{) Die Smuts't<ret het ni.e die Chri stel:ik-na.sions.le beginsels ui t die} onderwys verwyder nie, maar dit wa.s die begin va.n vreemde elemente wat die amptelike sta.nct:punt en die onclerwys geraa.k l;l.et.

ling gewek het

3),

1illa.s die Pra.gma.tisme .. Die eerste probleem van hierdie . . .

verha.ndeli~ng is die ondersoek van hoeda.nige invloed die Pra.gma.ti sme op

Transva.a.lse la.eronderwys uitgeoefen het ..

Pra.gma.tistiese opva.ttinge toon dikwels ooreenkoms met andeJT. denk= rigtingso Dis ook moontlik dat OJ?Va~t·inge van pra.gma.ti stiese aard OJ? heel ander wyses· a.s direkte be'invloecling deur t;n verskeidenheid denk= rigtings in Transvaa.lse la:eronderwys gekom het .. Die verdere probleem is da.n om vas te stel vJelke tendense van pra.gma.ti stiese a.a.rd in genoemde· onderwys gevind ka.n word.

Indien pragma.tistiese tendense gevind ltJord, sa.l dit nodig "tvees om hulle te eva.lueer. Da.ar'W)or word bepaa.lde kriteria vereis .. Die derde probleem is dan om te bepa.al of die pragma.tistiese opvoeding wel as o:pvoeding kwa.lifiseer en of dit net 'n geva.l is da.t d:ie kind leer, onderwys ontvang, gevorm of gedresseer word. Begripsomskryt.Jings is hiervoor nodig. Da.a.rmee iS' nog nie be:pa.a.l of die Calvinistiese begin= sels in berekening gebring is nie. Die vierd~ ::_)robleem is dan om te be= paal hoe moontlike pragmatistiose tendense vergelyk met Ca.lv:i.nistiese beginsels.

Samevattend~ Die vier probleme is:

(i) Het die Pra.gmatisme invloed uitgeoefen op Transvaalse la.eronderwys?

(ij)

Word pragmatistiese tendense in genoemcle ond.er>'l'ys gevind? (iii) Is dit wa.t pragma.tiste opvoeding noem wel opvoeding? ( iv) Ha.tter kri tiek ka.n o:p pragma.ti stiese en Trc:msva.alse laer= onder'\iifYS gelewer v.JOrd₇ wat ka.n van clie Pragmati sme geleer word. en wat kan in· die J?lek v:an die gekritiseerde gestel word?

In 'n pog:ing om ant"tvoorde op hierdie vrae te vind7 sal dit nodig wees om te be:paal wat Pragma.ti sme is en erltel(j{~~,' grondvra.agstukke van die opvoeding van pra.gma.ti sti ese kant te ondersoek. Sodoende kan 'n betrou= bare beeld'van die pra.gmc-i.tistiese o:Pvoeding,"of J:ie't'-ver dit wa.t.,pra;grna= tiste as o:pvoeding beskou, gevorm 1rJord~ Di't ga.a.n dan om vertrekpunte, moontlikheid, noodsa.a.klikheid, waarde, doel, vJese, nrag en grense van die OJ?Voeding asook o:pvattinge oor vryheid en gesago Met di~e oog op verge= lyking is dit nodig om~ die Calvinistiese sier:iing vooraf baie kortliks te beskryf".

lfa. a.a.nleidfng van wa.t so :pas gese is ₇ Nord d:i e volgende program in vooruitsig gestel~.

(a.) Orientering ten o:psigte van

( i)

begronding van die o:pvoodi'ng,

( ii)

begri:psomskryvTi'ngs en

(iii) :pedagogiese beginsels 1rV'a.t as kriteria. kan dien.

(b) Be-skrywing van die Pragmatisme en die o:pvoedingsleer va.n die Pra.gmati sme ..

(c)

Ondersoek van die Transva.alse laeronderVJys wa.a.r:iin die volgende aspekte wa.t moontlik :pra.gma.ti stiese tendense ka.n ontbloot 1 aanda.g sa.l genietg

( i) Ffi stori ese gebeure (ii) Invloede van buite (iii) Leerga.nge

·( iv) Leerboeke

(v)

Die onderwysgeb.$ure

(v:i)

Onderwyserso:pleiding

(d) Eva.luering en a.a.nbevelings

God. o:penbaar ]fom in die ske:pping. Die mens besit vyf sintuie vTa.a.r::: mee hy die Godso:penba.ring bin.11.e en buite hom kan wa.a.rneem. Daa.r is geen a.ndeJT moontlike verkla.ring vir dio besta.a.n van 7 7iets11 as da.t dit deur God ui t ni ks tot s·ba.nd gekom het ni e, want hoe ka.n t n on:per-soonl ike lewelose , ,niksn 7 ,ietsn te voorskyn la.a.t kom? Ka.n a.a.ngeneem 1r.1ord da.t die kosmos hom uit niks geska.:pe het? Elke na.tuurverskynsel en -wet ka.n verder en verder in die tyd terug na.ges:peur word totda.t die onder::: seeker voor die oer:feit te sta.an komg Buite God kan die oors:prong van dit wa.t nages:peur worcL, nie gevind word nieo

Die eerste beginsel van alle wetenska.p isg

, 7\In die bogin het God die hemel en die a.a.rde geska.:pe .. 114)

-3-Die Christen weet da.t hy die ware God dien. Hy beskik oor die ge=. loo:f vJa.t God in s;y- hart gele het so"tvel @l.s die ra.sionele lrewyse., En om= da.t hy wee-t da.·t sy s·ba.r..d:punt gegrond is :in die enigs·be Wa.a.rheid twy:fel hy nie., Da.a.ro:n w:il en mag hy n:ie sy ₇₁eio :persoamlike installing, lewens=

0

o:pva.titing₁werLSe₁ bege·ertes, terie0₇ Haa.rder:ings₁ ens,11

1 ,tussen ha.kies

:ple.a.s 11 _{ni o o 5)}

God is universeol en sy ha.ndeNerk is universeelo D:l'e beg:insels dem" God da.a.rgestel? is un:i. verseel 1 ma.a.r 7 omda.t die sonde in d±e wereld gekom he·(;1 word dit nie deur a.lle mense· aa.nva.a.r nie.,

6

')

Di:e· nr.ens wa.t :poog om sy wetenskaplike bevindinge il"D die lig vc:m die Woord te vertolk₇

stree:f bewus na. d.ie kennis van universele beginsels1 a.l ka.n sy indiv:iJ.= duele bena.dering en sieni'ng nie a.nders a.s :partikulier wees nieo Die eind:punt van alles is tog Godt

D:i.e t~tveede beginsel va.n a.lle vJetenska:p :isg

1 ~Ek is die Al:fa .err die Omega, d::e begin em dio einde, die

eeJ:•ste e1'll die la.aste

11T)

GCJd stel Homsel:f bekend in sy vioord.~~ Elke mens met 'n o:pe verstand~

har·(, en "t,r;~l word belrJus van die intieme verrhouding tussen hom en God, <laa.rdis vertika.lo relc-,sie- Ha:~ sin verleen aa.n a.lle hori so;nta.le rela.=

si e s tussen die ms:-rs on sy medege ska.:pe mense en ander elemente van d:i e· heelal, Die Woo:rrd be:pa.c:.l uitdruklik die driehoeksirerhouding God-

mens-k . 8\

o .e:p:p:mg. ) So leor dio mens die T;'ieg wa.t hy moet bev<a.ndel tussen clie· eind:puntP- van oors:prorig en e:i.ndbestcmm:ing~

IJ:le derc"~J beg:J.:i1.sel van a.Ile vJetenska:p i sg

, ₇U -li'Ioord :is

~n

la.m:p vir my voet en jn lig vir my :pado 11

9)

Die :perscon <'ll'at ho:nse1:f ~ n Christen ag en. be:ru.:evJen8 sy Chr:i stelike o:pvat·::::ingc :poog om ~n , 7:;,;.euJ.iraleil w0'tenska:p -lie verkondig1 ve:r·keer in 'rrdua.l:i::-r.n~3 van nek glo c:n ek twy:fel11

o Die vm.re Christen weet en gloo

Hy tvJy:fel nie. Hy begin sy s·[;udie van enige ~tvetenska.p by d;l.e ~mre Oor= srcong· en n:i.e by en:ige baken langs die :pad w::Jren-boe nieo 10).

s)"~a:.~~:;..,.,.,;:;~=~-;;.aomenologie

en fundamen-bele o:pvoedkunde? :p

o45'

t:.·

:-J,)

Die· gedagte da.-t; algemeerr-a.anvaarde beginsels₇ o:f beginsels l'll'a-b deu:rr ·die outeur~.s -van toe:pa.ssing o:p alle mense beskou -.vord; universeel

:i.s₁ is 'n k:J-e::i.nlike kor-bsig't:i.ge :mmslike o:pvat-!t.:ing~ Diit: ka.n nie verge= lyk vJord met die godde1ike universa.liteit· nieo

1';

_{O:penb '·} 22 g 13 ·

8)

_{Die medemens is dee1 van die ske:p:pingo} 9 ) Ps .. 119gl05

10

)I

])i e o:pv.oedings:fenomeen verskyn en 'n lewensopva.titing 'PJord verwer:f· op die :pad vorentoe en is dus n:i e die beste vertrekpunte ni eo.

-4-Die v:ierde beg:insel van enige wetenska.:p is dam

Die vertrek:punt van enige studie is apri.ori die onverkla.arba.re wonders van God •

.As die opvoedingsverskynsel net bestudeer word soos dit onder men= se voorkomj is clit trronvo.ll"'Gt.ige studie enkan daarom 'n ske1rve beeld te voorskyn la.a.t' kom. 'n Stu.di e in totali tei t moet terugga.an na. die begin= :punt en m·oet oak ui t strek nt'l. die eindpunt. Dus ₉ opvoedi ng onder mense

is net een segment van die opvoedi'ng. Die goddelike opvoedtng tref nog veel wyer as die menslike. Di'e volgende stellings vJord gema.akz

(i) Gbd skenk die mens die· vermoe om o:p te voed en om opge= voed te W!Ordo

( ii) Opvoeding is 'n genadega.we en gena.dewerking.

(iii) Di'e opvoedi'ngsleer is ni'e outonoom nieo Net God is out·o,.. noom en die godsdiensi-vetenska.:p is die enigste wa.t sy vleuels oor alle· a.nde:rr wetenska.ppe ui t sprei .. Indi en enige wetenska.pl ike ui t spra.a.k met· die godsdienswetenska.p bets, het die mens 6f nie die ha.ndewerk van God reg verstaan nie7 6f die lol'oord van God verkeerd ge1nterpreteer.

(iv) God is die eerste opvoeder .. Dit' wat God met die me.ns doen₇ verska.f kri teria. wa.a.ra.an v:oldoen moet word iroor menslike ha.ndelinge as

11 opvoeding·beskryf kan wordo )

( w)

Die mens heiJ· die opdra.g ontvang om op te voed en om opge-= voed te word in ooreenstemwing met die Skri£.12)

( w:i.)

God v:oed net mense o:p en net mense beoefen opvoed.ing onderling ..

4o

]§gripsoms~rywings .

Vir die doel van hierdie verhandeling is die onderstaande voldoe1meg

(a.) Teosentrie

Tn breer sin beteken dit da.t 1_{n god of" gode a.s micldelpunt van 'n}

il:f')'""K:;~~;i-e;,:p

'n a.ncl;r--wyse gevind., ·kan d.ik:ltJels met Bybelse inhoud gevul li>Jord.o Vgl o Oberholzer-, C .,K .. Prolegomena. van 'n prinsi'piele pedagogiek1 :P• 317-325·· Soos a.ldaar verska.f', is hulle lee v:orme sender inhoud en vJord. eers sinvol as die Bybelse inhoud d.a.a.rin gegiet vJord. 12

) I Pet:rr.

4~10

-5-wereld- en lewensbeskouing aanvaar worcl., Alle a.ncler sake is d<m onde:rr= geskik aa.n die· dien ~W.n hierdie god/eo In enger sin word tn god by naa.m genoem en sy diens omvat die eerste beginseis van '·n wereld- en le~vens= beskouing. Hier-word vera.l die Ca.lvin:isme bedoel wa.t teosentries--Chris= to sentries is en wa.arin onder andere die ged:a.gteJ':?'ciewereini tei t en selfgenoegsa.a.mhei d van Gocl :prominent vertoon.

Hie:rr is die mens en sy ~oJerke van eerste bela.ng. Hy is die as wa.ar= om alles wentelo As da.a.r miskien nog die bestaa.n van •n god of gods= diens erken word, is dit' ond.e:rrgeskik a.an die mens, ma.etr in die meeste· geva.lle word

of'

'n a.tel'stiese houding ingeneem, of die godsdiens· wo:ml verswyg.,

'n :Besondere ke:nmerk van die antro:posentrie is die klem· o:p menslike vermoe en :prestasie · wat, konsekwent deurgev.oe:rr, lei tot· a.a.nvaarding van die o:pvatiJ:ing da.t die mens deur· eie ins:panning, byvoorbeeld van sy intellektuele kra.gte9 iw staat is tot die berei1dng van ~nige ideaal. Die mens ltet dusver hom self be:pa.al en sal dit i:n toenemend& mate· !iin die toekoms doeru en da.ar besta.an geen grense v;:ir sy ontwikkel;ingsmoontlik= hede nie, behalwe d.at di t tyd neem om enige :punt langs die ontwi klcelings·= weg te. be rei k.

(c)

Pedosentrie •. ....,...,... . • . -=n'"'b-k ... ="" ... _,

Frierdie woord wo.rd dikt-Jels gebruik in verband met die ondorwys= :praktyk en da.a.rmee word ni k.s meer bedoel as da.t die kind eLi e mid.del:punt van die onderwys moet i<Vees nie. Die leerinhoud moet 1Jy die kind se ont= wikkeli ngsgraa.d aa.n:pas, die metodiek moot s:pe sifi ek inger·I g wees om op

ma.ksimale wyse die kind se verstancl~ gevoel en wil te ontwikkel en so meer .. Die hoofgedagte is da.t die kinc1 nie ':rr miniatuurgrootmens is nie dog sy ei e kenmerke besi t wa.t a.s basis- van die hele onderwys en o:pvoe= ding moet dien. Tooreties gesien gaan dft om die kfnd in sy gerigtheid o:p norme, ma.a.r die normatio1rJe as:pek wom:l nie konsekwer.Li:i in berekening gebring in o.:i.e :praktyk nie. Yn die· verdere bespreking sal met 1 7:peo.o= sentrie11 _{net bedoel word dat die kind en sy belange be:pa.lend vdr di'e}

onderwyser se handelinge sa.l weeso Dit kom neer o:p 'n element· in die · ;:mtro:posentriese bena.dering1 wa.nt dfe kind en nie God nie is die middel:::o

:punt,

Die sogena.amde kennisont:ploff'ing en die swa.argele1.aide leerga.rige va.n die huidige tyd noodsa.a.k dat vcmda.g se kinders veel meer ml,)et weet

~.~ die van enige vorige gesla.g~ Df6 omvangryko leergange lmn maklik toil; gevolg he dC'I.t in die geva.l van sommigo onderwysers die leerinhoud die si tua.si e oorheers sode1.t di'e ondervJys slogs gedeel teli k pedosentrios kan v-reeso Dis dan tn geval van kennis in bolang van di:e kfnd (pedosentriese benacloring) en oak kennis opgedring c:mn die kind (leerinhoudsentriose benadering)o

Schoeman kri t:i seer die pedosentrie op 1ftysgerige gobiecl soos volgg

, 1 'n Peclosontriese opvoeding stoun in laaste insta.nsie op

ni ks a.nclers as 'n onverva.l ste na.turali stiese kyk op clfe mens o o ~

dfe kind is uit die oog van dfe pedosentriese opvoeding· sl0gs be= reikbaar v.ia sy biologiese dryfkragte wa.t moganies-kousnal ten opsigto van elke godragsuiting sta.a.no11₁₃₎

Dit is dan ook die basis VRn die oorspronkliko S~R-formuleo

D

F.rierdie staatkundige begrip is van bola.ng omdat sekere demJ<:ra.tiese beginsels op l5Bpaalde wyso deur die pra.gmati sto in hullo leer gebruilt worclo Die volgende onderskeidings is nodigg

122.1JlOJS£_C);_§.i_EL_ in. di'~ __ f:l:.lge~z Enfge v.orm van regeri ng 1 oak van

sosia.le instellings, is gebaseer op vrye verk:iosfngs.

Amori kaa.nse demokrasi e _{..._='"" =-,.. ... ,.} g Di't omsl ui t onder andere eli o godagto

'*·""P"--*'=;r-=tt:Ot-~

van ma.ksimale vryheid van clio individu7 m<w.r die gem.:oonskapsbelange is n:ietemin die hoogsto gosagt

Yn alle gevalle vJaar die kind leer, opgevood, gevorm of gedresseer word7 gebeur daar :iets met horny wc-mt hy kan nie daardeur ona.angera.ak gelA.at word nie .. Da.a.r word dikwels voorfl.f' 1Jereken of beplan om '·n ver:= langde resul taa.t te bereik., Na.ar die kind is nio ma.toriaal. in 'n fa= briek.sproses nio., Die eindresu.lt.:::.at.ka.n :r.ri'e haarfyn voorspel1rrord nieo Aanha.ngers van eli e S-;R-fo~mule het a.a.ngeneem· dat die kind wel so be= vJork ka.n 1orord on da.armee die mens godegradeor tot die· ding in die na.= tuuro Dit :is wel wa.a.r d'a.t die kind goHoonlix:o:p stimuli roa.geor on dik= wels geheel of gedeeltelikreageer soos vooruit boplan·9 maar d:io kind besi t nietemfn ''n mate van vryhe'id om te kios. Hy kan byvoorbeeld in dC1.gdrome verva.l in pla.a.s van a.a.nd.ag aan sy skoolwerk te skenk7 of· hy

mag be sl ui t clat di t wa.t die ondorvJys·er se ma.a.r net praa.t j i e s v:i r die vaak i So Dus₉ in 'n ste:rrefabr'iek sal die S--;R-formulo geld.ig 1freos

13 ) Schoemc:m, SoJo P'edagogiose momente by die antropologfe van V.,E.

Fra.nkl9 P•

75

-7i-sola.nk C'li-s masjinerie in orde is e'n al die nod:ige , , s1ti'muli11 kor:~rok·

toegedien word, ma.a.r in die kla.skamer is dit nie va.nselfs:prekend da.t die regte stimuli di ® go1'11onste ro sul tate sal lowe:rr ni e •

Ten einde die mens·

im fui.erdi;e·

situasie· va!lll die ding to ondGrskei sal in hiordie yerha.ndeling vorwys ·Hord na 'n :proses 1r1anneer aa.nvaar worc1 c"fe,t 'd~e HR-formule geldi'g is en na. gebeuro wannGer.- di t ni e die gev.al is nio.

liierdie sa.a.k word' tor inleiding genoem vir.- die studio· van lee:rr₁ onderwys, o:pvoedi'ng, v::orm±:ng en dressuur omdat onderwys in Transvaal nog nie v.olledig gesuiwer is van hi.erdio- wana>pva.tting ni'o.,

14)

Onderwy= sors vorwa.g soms dat die leerlinge direk soos bereken moet roageer. As d:fe roaksie onbevredigend is, kry dfe kind die sku.ld daa(V')or asof hy

t n slegte fabriek is wa.t nie goeie stone kan :produseer nie. Toegegee-.,

die kind hot· 'li'Tel die gawe van t n wilskra.g ontva.ng, maar hy het ook die

ga.-r,~e van 1_{n ellie keuso, al is dit be:perko As dit ni'e so was nie, sou} individuele verskille so be:pork .soos by 'lta.kstene 1~ees on sou dfe mens rui.e '·n sondige wese kon woes nie.

(f)~

Die skodl word algemeen beskou as die :plok wa.ar die kind moet leey.1

5)

Dan word eol!Btons godink. aa.n kenni s opdoen• A.s diG ki:nd in' '·n be:paalde eksa.mG:m geslaa.g hot 7 word. aangoneem dCl.t hy tn be:pa.a.lde hooveeJ.=

heid kennd..s soos v::oorgeskryf goed ba.asgeraak hot. Feda.gogfes. boskou is dit egter onvoldoende om· iie se dat d'ie kind net in di'e skoal· en van dile onder't~yser leer. Eiy leer ook bui tG diG skoal en' di'kwels geskied dit terloo:ps.

Oor di:io aa.rd· van diG leergebeure die volgGndo;

, ,E.eoir d'Jm nio .daartoe by O'm 'n meerderG d.iergestn.l to by d'i e dier rrn C\?onsYn to roe:p niq by di:o mens ontvou dfe mensgosta.l te jui s irn nieeTdoro siw ac.m die hand van lee:rrakti 1-Ji toi te, err word h;w deu:n: die leerhandelfug, die leerstof, di;e loor.:o6estasio e:t:aJ so meer ge'lzorm·, en word hy dus eill!.itlik tn a.nder menso nl )

Im

die laerskool word in die leerinhoude voorsiening gemaa.k vir-o:pd.oen. van kenmis·, · aan'k:10Teek van va.ard.ighode en oefenfng in die- vormo~ om pro"Bleme· OP' te los. :fn al hferdfe geva.lle 'VJOrd beoog· dat die lee:rr= ling, nadat hy geleer het, insi.g verwerf sal h'E3.

l4

_{) V'Olgens ondersoek <leur sk:rywer ingestel. Lee,s· hoofstuk}

_file

15).;·

, Eees ook o.a . ., · Thn Hulst:, J.W o 8C Wan der l\1oleru, IJ.. Leerboek d.e:rr

:peda.gogiek, :Po 238 16

:) Wan-der Stoop, F. & OoAo Dida.ktfese

·o:tdifumtasie~

I>• 17:9

-8-Di:t wat gele&r is, oefen: invloed uft OP' die krnd. se toekomstige· handelwyse, In sommdge gevalle lei dit tot be:pa.a.lde keu.ses:₁ of help dit die kind om te kies₁ terwyl d:i t i'n and-er ge'Walle le·i ito·tl; gewoonte-v:ormi;J:Tg' wa.t \v:ttlo·op

ov

gedrags:patronEh Dj}e ui'tkonrs van dii:J; wat geleer i s1 lta.n:t egte:r ni e voorui't gewa.arl:torg li'Jord ni eo

Da.ar" moet onderskei word tussen leer en o:pv,aedende aanwending van leerinhoude .. Hiermee- word bedoel da:l:i die kind ka.n leer en vera.ncl'ering ondergaa.n sander om- da.ardeu:rr o:pgevoed te word, soos ge:nlustreer deu:r:r· die' brilja.nte- leen'Ung wcy,t ba.ie en goed' geleerr het1 maar desnieteeri= sta.ande sy kenr:rd s vir mi sda.o.ige doeleindes a.angel'Jend het o .Anders· gestel go

t ,Daar is mense w±e se gees: vol kemrl s gesito:p is-·₇ maar- i>1a.t

van die kennlis geeJJJ- of geen- regte gebruik maa.k nie2 onder dj.e:vJe en riloordenaa.rs :fs da.ar ook ba.ie goed geleerde mense c Gelee.rdhei d:₇ doi..-. die· 11esdt· van ve-el kennis· en •n gevormde verstand.7 is nood=

lotit:i..g as dit nie- regcverwerf en gebru.iJtvJord nie,fl17)

Jindien die kind: byvoorbeeld bai e goecr leer r.eken het, maar nie ver.= o.er as intellektuele ontwi kJteli'ng gekom het omda.t sy onderwyser· net kennis bygebring het ni:6'9 k.a.n hoogstens van intellektuele opvoeding wat maar net een elemerot ilT dfe o:pvoedi.ng verteenwoordi.g₇ gepra.at ·Nord en;

kam die onvolledigheid' van soda.nige o:pvoeding ba.ie ma.klik veroorsa.ak dat 'n be:paa;lde doel mi sgeloo:p wor.do Di t ma.g ook gebeur da.t dio- mli-lr= '\-Jerking van· d:t.t wa.t geleer is jui~s ni8' met 'n be:paalde gestelde· doel sal

st:rrook ni'e~ Hi.erdie· doel wo:u.d nie vanselfs:prekend in di'e leerinhoud' sig= baar nie en as dl.e keuse van 'n doel a.a.11J d'i.e kind oorgela.a.t word~ ka.n nie

m:et

enige sekerhe:id be:paal word' wat d'it sal wees nie· ..

Df.e lee:Jr>gebeure ka:m n:ooit sander uitwerkingo;p· die kind wrloo:p nie sodat die· kind· wel vera.nd'erfng' ondergaa.n a.s hy lee•r-o Dfe, v.erband tussen hierdi'e uitwerking en. o:pvoeding sal onder die o:psltrif' r. 70:pvoe= dende onderi-Jys·11

· lte s:pree'k word o

Vir·

die huidige ondersoek is dit van belang om duidelik tussen onderwys en opvoeding,.te onderskei aangesien een van die probleme soos reeds genoem handel oor die kor:rrektheid van die benc:~.ming o:pvoeding· in die pra.gma.tist'iese opvoedingsleerG Veroer gebeu:ir· dit ook vJel da.t o:pvoe~

ding en onderwys so deureengestrengel ra.ak da.t hierdie tweH sake moei'= lik onderskei kan word-o Dit is· ooJr. so dait: onderwys soms as o:pvoedend beskryf word sonder om1 te spesifiseer wat met o:pvoedend bedoel word en

1

₇₎

_{Coetzee, J}

.,.c~

_{Inleidfng in die}

~lgemene ~oretiese

_{ij:pvoedkunde,}

Po

95

-9-d:awkan dit probleme meebringc Hierdf:a verhandeling het met die Trans= va.alse laeronderwys te doen en daarom sal die huidige begr:i.p onrskrywe· word net soos d.it van die skoal se kant a.f gesien 'lrJord'o

Wanneer 'n kind leer, hetsy onder opsetlike leidi.ng a$ hulpaanbie~ ding van 'n o:rulerwyser of medeskolier o:F eni"ge ander persoo:r:r₇ ontv.ang hy onderHys. Die kind kc=m ook leer sander die hulp van 'n persoon, byvoorbee·ld deur 'n boek te lees, maar dan ontv;;mg hy· nie onderwys ni6lo Die leeri~oud is uitgesoekte grepe uit die ontsaglike wye veld van df:e kenni.so In Transvaa.lse laerskole word hierdie seleksies in die leergange voorgeskryf err dA.arvan kan net in beperkte mc:de afgewyk word a.l word daar "n mate van vryheid toegela.at o 18) :Sui tebedrywighede is ook vJel skoolaktiwiteite. Hierin geniet die skool baie meer vryheid a.angesien

van o~v-erheidswee so min moontlik ingomeng word. Daar besta.a.n byvoorbeold

geen leergange vir buitel)edrywighede nieo Sola.nk die inspekteurs van onderwys a.anvaar da.t hj e;rdie bedrywi ghede 'n genoegsa.me pogi ng is om·

die skoo1W:1lkke aan te vul in die stre1'1le na ₇ ,die vorming van die hele· mens11

·9 is alles in orde.

Die leerinhoude kan soos volg gekla.ssifiseer vJOrd: , ,(1) • • • die omtwikkeling van di~e denkvermoe;

(2)

dio- verruiini'ng van kenni s₇ en- ₁₀

( 3)

die ontvrikkeling van Vf-l.ard'ighede. 11 . / )

Die begrip , ,.va.a.rdighede11 _{mag misvorstand veroorsaak .. Di t moe:fr s6}

begryp 't-Jordg Vaardighede v.olg op oefening en' na. die kind iets so goed: geoefen het da.t hy nie meer nodig het om sy denke of konsentrasie fn te span 'lrJanneer hy tot 'n bepa.a.lde a.kti 1vi tei t oorga.an ni e, het di t 'n VE1.a.rdigheid geword. Voorbeeld: Die ki.nd wat leer- lees, moet aanvanklik sy denke inspan en harcl konsentreer op wat hy lees, maar gaandeweg is mincler en minder inspa.nning noclig en sodra. hy gema.klik lees sonder om

s

eers te probeer ontsyfer wa.t claar g~ryf staa.n₇ het die kind leesva.a.r-= di gheid ont'lrJi kkel.

Die leermeoster onderwys dus en die leerling leero Onclerwys het net met die leergebeure te doen en enige adcl:'i si.onele ui t~verking, wa.t wel onvermydeli k met die leerhandeling s8.a.mva.l, soos beinvl<;>eding van die kind. se keuse, is ni e meer ondervJys ni.e o Hi ercli e onderskei ding is

nodi g i ncli en onderwys en opvoedi ng ni e met

me

ka.ar verwa.r wi 1 word ni eo Daa.rom konsta.teer Pre tori us dat 'tvaarde s 1 wa. t deugcle, lJeginsel s 7 norme

~---~---~ 18

) Die vryse wa.arop die leergango opgestel is, laat min ruimte vir

a.f'wyking .. Die leergange worcl in hoofstuk I I I onclerso~ko

1

₉₎

_{Pretorius, irJoG •. Die ta.ak van die skoal t.ooV• opvoeding en onder=} vrys, p. 20 ·

"" · 1 · t ·· d · d ·

a·

20)

n ·

_,

.,n, ffO meer J.:rrs _{Ul 7} ge1gnoreer war J.n J..e on ervJys.. J.e onu.ervJyser

wat dan 1Jyvoorbeeld' .kardykskuncte as blote a.ka.clemi ese kennd s a.anb:i ed sonder om d.ie kind bewustel:ik te be'invloed tot die aa.nva.ardi.ng van bs:::: :pa.alde deugde, beginsels, norme en so meer is dan ne·li met ondervJys besig<> Hierdie begri:p:pe naa:nl:ik cteugde7 beginsels7 norme en so meer bly egter leeg totdat hulle gevul is. In hierdie verha.ndeling word hulle gea.g as gevul te wees met Christelike inhoucle.

O:pbouing van die vier relasies, naa.mlik die God-ek-₇ ek-ek-₇ ek-jy- en ek-d:it-realsies7 val nie binne die veld van die onderv-1ys n:ie. mote kenni s ~aa.rvan kan wel cleur onclervJys oorgedra. worcl₇ ma.a.r sodra. ':n:

:paging a.ange1:-Jend word om deur middel van da.a.rdie kenni s d.i.e keuse van die kind te 1h:~'invloed_{7 word die gebied van die o:pvoeding betree. Onder=} 1-rys ka.n nie :pla.asvincl sonder om hierdie relasies te ra.a.k nie7 maar on=

derwys as soda.ni g stel ni e bela.ng in die ui twerking wa.t ·k.enni s o:p die rela.si es het ni e. Dus, onderiri!ys het net te d.oen met blote kenni s, na= denke en va.a.rdighede wa.t hierdie relasies· ra.a.k, maar nie met die o:pbou, uitbou en verstewiging da.a.rva.n nieo Onderwys vind byvoorbeeld :pla.as vmnneer die onderwyser di'6' geskieden:i s van Josef'' a.anb:ied as '·n mooi ver= haal₇ maar sonder om beirlUstelik die kind in inniger rela.sies met Gbd₇ homself 1 sy medemens en die handeWell':k van Gbd te bring. Daar word somS' bewee.r dat soiets ni e moontlik is nie .. Dft iin:pli seer da.t onderwys a.l tyd

tegelyk o:pvoeding is. Dis egter '·n onrealistiese stand:punt·omdat sodani= ge gevalle wa.ar die onderwys nie opvoedend a.a.ngewend word n:ie7 iriel in :pra.ktyk voorkom. Voorbeeldg Ka.n die onderwyser aanva.a.r cla.t die kind se keuselewe deur die a.a.nbieding van a.kademiese a.ardrykskuni'jj~ kenms >-Ta;ft in leerboeke dikwels hoofsa.aklik in die vorm van reekse name en ei en= lilka.:ppe van be:pa.a.lde gebiede voorkom7 sodanig beinvloed word d21,t hy nacler

aan Gbd7 homself7 sy medemens· en die ske:p:ping kan kom? Kan die onderwy=

ser a.anva.a.r dat die kind gshelp is om 1 _{n beter mens (in Chri steli ke siJm}

bedoel) te word? Die skool lewer tog baie voorbeelde van leerlinge wa,t by gebrek a.an normering 'n a.fkeer in' skoolwork het, en hoe kan so 'n gesindheict die gevolg van o:pvoeclirrg wee·s?

Hierdie begrip le in die bra.ndpunt van die huictfge stud:ieo Da,a.:rr moet ond.er andere antwoorde o:p die volgende \i.il'R.e gevind word·g

( i)

Wa.t is nou· eintlik o:pvoeding volgens Chri stelike opva.t= tinge?

-11-( ii)

Is dit wat :pra.gma.ti ste o:pvoedfng noem wel opvoeding soos deur Christene bedoel?

(iii) lrJord~ in Transvaalse laersl'!i:ole "tvel o:pvoedi'ngswerk gedoen en wo.rd daar v;oldoer/aan die beginsels· van opvoed:ende onclerwys?

(iv) Ts Transvaa.lse la.eronder·wys wel Christel:ik-nasionaal, socl.a.t die Christelik-nasionale begfnsels daarin toege:pas word?·

Dit is .cl.uidelik dt~.t o:pvoeding altyd in 1_{n sosiale en kulturele} milieu plnasvind. Die bymekafl.rkom van opvoeder en opvoedeline; ske:p on= middellik 'n sosiale situasie en vJannee·r die o:pvoed'er iets wil oordra a.a.n dxe o:pvoedel ing 1 is kul tuur eli o voo:rr die hat:~i:El:iiggertdste• da.a.r.- ,o:pvoe=

der en o:pvoedeling deur k:ul tuur omring is. Maar die· sosia.le en die kul= turele ka.n nie vc:m die religieuse losgeme.ak word niEH

, 9'\rJanneer wij vJillen zeggen7 da.t de mens relfgieus is on da:l:t-hi j. ook leeft im.de gemeensoha:p en tevens in het oul turele verbancl, . dc:m moeten lvi j het zoo ui tdrukken7 da. t de mens rel:i'gi eus is, en. ·

.de~__g_Q sooiale verbanden kent en §...§..~G.E,2 ook in oul tureel verband zioli' l~fl.n ont:plooie:r.D9 maar- vJi j' mogen hoi! n:i et omkeren door te zeggen. da:t de mens eon sooiaal on oul tureol wezen ka.n zi jn en da.t hi j ook religious is· .. Ret religieu:ze g:rroeit niet uii:i hot sociale of cultu= role, maar- wel komt het sociale en cul turele ui iJ· het re1.igiel'.Z6' a.ls vrucht·. n21)

Dit sluit aan-1Jy wat o:p :P• 3-5· hiorbo staa.n. As da:rr verkla.ar word de1.t o:pvoeding 1 _{n oergeboure i s}

7 betoken eli t dat die mens van die begin van sy besta.an a.f' godsdietmstig is· en '!ill goddelike o:pdrag in die o:pvoe= ding het. Die :Sybel beva.t dt:-!.l't ook "B·a.ie vorvrysings na hierdi'e bevel van G'Odo

As die talle omskry-vvings van wa.t o:pvoeding is in :pedi'\.gogiese vJerke ondersoek word, is dit duidelik dat da.a.r vorskillende opvattinge bestaan, maar meesal omdn.t elke skrywor 'n besond'ere faset van die opvoeding wil beklemtoon·., Ri er volg nou enkele voorbeelde g

uOpvoeding is 1_{n bepa.ald'e norma.tie1'11e· be'invloeding· deur 'n} v;ol"i!Jassene wa.t deur 'n v:ohJassene-worclende orvaa.r ~ beoordeol en

d 1122)

8.a.nvaa.r wor o

; 70pv.oed:fng is die be:invloeding9 bewus en onb-ewus, Vfl.n die lewe van die jeug dour die ouer, die volwasse gesla.g, met die doeJl. om hulle bekwa.a.m te ma.ak of(\hulle plek in hulle aa.rd.se tui ste en tussen hulle medemense: i'n te·neem en vol te stfl.an.n23)

7 r.D:i.'e vTa.re o:pvoedi'ng is dus tn , volkome toerusting' \i"'ff.n die mens van God vir elke goeie werk . . . o Di'e opvoec1ing is in laaste en hoogste insta.ns:i e :in die skorre def'i ni si.e van H oH o Horne o • • -,.. ?di.e- e;.Jige :proses wm suporieuro a.a.DI>a.ssing van die liggaa.mlik en

geesteli'k cintwi kkelde 1 vrye 7 bewuste mens van G'ocl aa.n sy God, soo s

21 _{) '\rTateri'nk, J·. Theorie dor o:pvoed.ing}

1 :po2l

22). _{Van Tonder, W .,J o Die o:pvoeding a.s steunge-vri.ng tot vryheidsa.anvaar=}

ding, po 11 2

geope:t llraa~ in die intellekt'uele, di:e emo sionele ew. diie

.WOl:i

si.onele omgewi·ng van die mens!

n24)

1 ,opvoed"ing is enersyds d'ie· hulp wa.t 'n 'WQ!].wassene aa.n t.n kind gee sodat hy ook ~mlwasse kan \<Jord, ell' llll~'l.d-Brsyds die kfnd se a.allt= v<1.arding ew verwerJdng· van hierdie hulp,112

.5)

Diir is d'an opmerklik dat somin'ige skrywers poog om dio sogenaa:md unfversele in hulle definisies aR.n te teken sodat daarmeo einitlik

'n

veJYskraa.lde beeld v.an die opvoeding voorgcs'ti:el wor.clo Die mens wat dan Wil opvoed7 Word daaruit' min:wys7 Want die onontboerlike part.ikuliere

element ontbree~(. d'ik:wels·, veral in 'lrJerko va.n rosenrf:J·e ja.re. Di't is ook opmerklik dat net opvoeding op hori sontale vlak, eli t wi 1 so tussen mens en mens, as opvoeding opgevat word sodR.t die oerste en ware opvoeding waarin Go(l d"ie Opvoeder en die mens, kind of grootmons, die opvoedeling is, nie in a.anmerking geneom word nie.

Die gedagte dat opvoodi.ng tot volwassenheid lei., i's ook 'b!lootgestel aan kri tiek. Wat is· nou eintlik voh.rassenhoid en kcm dit ooft beroik word? As Landman se beskrywing van die normboold van volwassonhoid26) b~11roorbeeld. ondersoek 1orord? word onder andere gevind dat di t 'n lee vorm sonder inhoud is. Il:rd'i en d:i t met Chri steli ko i nhoud gevnl 11vord 1

ka.n net een govolgtrekking da.a.ruit gemaak word~ Goon mons o:p aarde is vohw.sso niet

Vir di'e doel van hierdie skrywe is dit dan wonsli.k om li.eviTer d:ie ke.nmerke van die opvoeding aan te duf as om op definisios to steun.

Die opvoeder wil die kind be1nvloed om in 'n bo:paalde rigting to ontwikkel, waar hierdie rigting dour 'n bepa.alde onkolvoudige finale doel aangedui worcl, na.a.mlik om te loef tot oer van God. 27)

:Met be1nvloeding word nie bedoel dait die opvoocler d.io opvoedeling in 'n bepa.alde rigting sal dwing nie1 maar dat dio opvoedor die opvoedo== ling sal bowoog om self die vorlangdo r:i.gting to kioso

( ii) .T;y;d.J?q£,~

710pvoeding dui o:p 'n afgebakende :poriodo in hierdie groat

~rormingsgang err w·el gedurende d.io ja.ro dat di.o selfvormondo ve:i:=

moe van di~

₈

worclende mens nag nie is· wat clit behoort te woos ni e • o .. II. ) ..

24

.

.

)Coetzoe, JoCo O:p. cit.,

P•

100

25)

_{Pistorius, P .. Ka8.rt en kompa.s van die opvooding, :po}

₅₇

26_{) Landman, W}

oAo e.oa.o Opvoedkund.e en opvood:ingsleer vir beginners,

P"

35-37

27)

_{Die doel van die opvoeding word bespreek o:p}

28)

.

Wa.nneer is die _{7 ,} selfvormendo vermoe 11 _{,.., vJa.t di.t behoort te woesn?} Die eindba.ken s8.l sekerli k nooi t ge:plant kan word ni e t Geen mens kan dnaro:p aans:pra.ak ma.ak da.t hy sondor en:i go hul:p sy solfvorming · ka.n waa.:zr= neem nieo

,,Die ware geestel:i.ke o:pvoeding duur dus lowenslank en• God: is self deur d:io il11erking vrm clio Heilige Goos die.o:pvoeder.n2

9) · ·

As God die o:pv:oocier is, kom· die vJa.re o:pv.oodi'ng to voors1cyn, wanir die o:pvoeding ka.:rr slogs voltooid 1/>Jecs· n.s die mens volmaaktheid.bereik het, en dit ka.rr nooit gedurende die le'W'e o:p aa.rde gobcur nieo Hior 'Word d'ie ware o:pvoedingsfonomeon fl.nngetref en eli t gee sin en cliepto a.an die i:'ntermenslike op~roedi'ng.

(iii)

2!n.£.?1l.&'lij,g_;1·~:!2

O:pv:oed:i'ng vi nd :plaa.s in t n omgangsi tua.si o en ,,rel i:rr eli e vom van

'·n :pecla.gogiose ontmoetingo30) Die situa.sio ontstaan en di6 ontmoetfng vincl :plaas wannoer o:pvoeder en o:pvoedeling met clio ui tdruklike doel dcdl opvoecling moot :pla.a.svd.nd~ ontmoet o Goer is clio eo:rrsto o:pv:oeder, maar eli e -31) mens hot ook die opdra.g ontv::cmg om onder leiding van GocJ. op to voedo

C

i

w)

H'ill.J2.:'1.an1ii.s.9Jng d..§l __ lb"l:'tiLit;L..9Jl.'I?:Q.O_c3.9.:£

Die ttrenEtlikE'f o:pvoed!er 'meet

·bew.us~elik

hul:p aanbied, net soos God·o 32) Dis d:an eli(:> opdm=t.g~ weping err voorreg vEm die mens om sy medemens tot hul:p te snel.

Cv)

llill...I?.P ...

~4.~on@..eJJi

vau==W ..

2.__.t!lme·

Geen' mens kan

00

it heel to mal self standi g 'lrJOG s ni e' 'lrJa.nt a.l sou di'e ui tors on1111aarskynlike gebeur, nfl.a.mli k da:t hy sonder eli e hulp van sy me= clemens kan klac'1rkom, is d::i. t totaal onmoontlik om sond'er die hul:p van God te loaf o

Ten ei.nde los to broek van die :rr<'Lcl:ikaa.l-naturEl.listiese o:pva.tiJing, nC\.a.ml1 k da.t hul:pbehoewendhe:i a_ slogs o:p ma.teriole vla.k besta.a.n en eli it te:~r

'W'illo van aa.n:pfl.ssing by clio omgo'W'ing, .is dj,.t hier nodig om aa.n te token da.t di.o geestelike on ver8,l cJ.ie godsdienstige hul:pbehoe·~~<rendheid vorre= 1ifeg d.ie bela.ngrikste iso

(wi)

B.W,.P®..~Q.-v~n di.C'LQJ2.__1[0Gc3;.eling

O:pvoeding kan n.ie :plaa.svind. f!.s clio o:pvoedoling nie ook aktiof 2

₉₎

_Pistorius

1 P. O:p .. cit., :po 181

30) _{Meer hierpor nan die eincle van hoofstuk TVo} 31

) Deuto

6g4-9

3

2)

~'lat.

llg28g ₇₁Kom na. l\1y t'oe, o o ou

-14-soelt- na. hulp ni e a Om passi ef net da.a.rna. te hunker 7 of om te poog om hulp= verlening te vermy, ka.rn nie tot opvoeding lei nie. Die a.te'i's we.t meew. da:!t-hy sonder die hulp van God ka.:m kla.arkom ₇ str::-~ . net op die pow ere bloot: menslike hulp wa.t so oneff'ekt:i ef is dat di t ni e as opvoeding besltryf' kan word n:ie.

( wi i ) lhQ...:e~ctnv~_e~:Ai:n,g

Opvoed:fng _. kc.m ni'e plaa·svfnd· _I as die hulpsoekende opvoedeling nie die aangebode hulp aane(ryp ₇ hom daa.raan onderwer.:p ell' d'ie leidi:ng v;a.n die Opvoeder of opv.oeder navolg ni e. Opwoedfng· is dan tvJee 1)ersone se ant= woord op die goddel:ike o:pdra.g •

. (vi :i

i)

.:n,_]3etet, .!!l§lJl_,§! wo:s,_Cj;

Die finale t'oets of o:pvoeding pla.a:sgevind het, is d'i'e ondersoek o:f' die opvoedeling t n peter mens geworcl het. Di t betekerr da.t die dri ehoeks= verhouding God'-mens-ske:pping9 soos· verklank in die vJet va:ro die- liefde7

33

}

ve:rrd'er verstew:ig is.

(ix) ~Q:._agog:iese krit·eria.

Tn bostaamd'e is di'e kri teria vir die be:paling vir wanneer o:pv.:oedi'JDJg pla.asvind, ac:mgera.ak .. Virr die hu:idige doel is d:it voldoende .. Dh~ wolle= diger uiteensetti.ngs van ander skrywers7 byvoorbeeld Oberholzer,

34

) is

meesal ne·t blote vorme sander inhoucl en is in alle geval nie nodig vir-die huidige ondersoek nie.

(x)

O-eyoedi:ng :i;_,~~ .. itief en koB:-strukti=ef

As die menslike hul:pa.anbieder vJel die roepende hul:pbehoewende be'i'nvloed7 spre®k di-tr. nii6n vangelf dat diit 1·JX. :positievJe konstruktiewe

rigting sal v.:olg n:ie. Die begr.i:ppe positief en negatief' word vanuit: lewensbeskoulike voo:rro:pstelling geinterpreteer, want hoe a.nders kan clie o:pv.oeder be:paa:l wat positie~ en konstruktief is? Die· o:pvoedkundige wat hom net' t'ot' die ui tgangspuntlo se sogenaamde uni versele wi 1 be:pa.al 7

bied "n bc:de skrale troos "wir-die opvoeder-voor-die-klas .. Die O'alwinis= tiese opvoeder vind egter in die :Sybel so '·n rykdom voorligt:ing :i'n die normering vs.n hierdie begdlJ:PG da.t daar by hom geen onsekerheid bestaan nieo

Dis verder nodig om hier aa:n te teken d.at be'l.nvloedfng wat dc:m nie :positief en konstruktief is nie₇ nie as o:pvoE/ding aanvaa.r vJord ni.e·.

33)

Mat o

22g 37-40

34)

O'berholze!Y7 C .K ... Op .. o::i:t

a,

:P•

308-325·

-15-·Cri)

QE._yo§.d:i":~a.:Lf'~~~:i,_~d2~1iuf3tE:JJ_;ik €lP op"J?~usi:_eli___k

11i.erdi e- a.s:pek u:i t die defi n:i sie va.n Keyter mag mi sversta.nd veroor= saa.ko D:re o:pvoecler 1Jiec1 doelbewus· hul:p a.an en sy- o:ptrede- teenoor die o:p= voedeling is ger:ig o:p hul:pv.erlening₇ maa:rrhy is nie a.ltyd bewus van die ·,, :invloed wa.t hy v-Jel uitoefen nieo Die gevolge van sy be'invloecling word

nie altyd orunidclellik sigbaa.r 1'1ie7 i.nclien dit ooit gebeuro Dio o:pvoe= der wat meen cl.a.t sy boodska.:p o:p dowe ore geva.l het 1 livord soms vJel verras by 'n la.tere. geleentheido

(:x:ii) I&t~jons.lj_i_ei_t

Ui t bo staande is di t ree-ds dui delik dfl.t o:pvoeder en. o:pvoedel i ng o:psetlik tot die o:pv.oedingsi.tuasie moet toetreeo Di t mag aanleiding- tot: wano:pva.tt:inge geeo Perquin merk o:pg

7 7 o .. .. er daagde· hot inzi cht', dat het dee-lgenoot wo:rrclen en z:ijn va:rrhet o:pvoeclingsmilieu fe:itelijk cle kern d:er opvoed:i'ng uit·= maakte o

u-35)

Maar. hy voer verder aan dat die gedRgte van di.e aktivering van die lee'r!"ling, (w-a.t sterk herinner aa.n die S~-formu].®), nie steek hou nie · elT oo:1t nie die gedc:1.gte da.t die skoal die efntlike: o:pvoedi'ngsinstiiluut is ni eo

(In

a.lbei gevalle word. eksterne faktore oorbeklemtoon) o DB.a.rom beweer hy verd:e:rrg

7 7 We:rrvolgens moet mew zi'ch met hot idee' vertrouwd maken1 dat· hO>t niet 6m?{')'v;orming' gaa.t 7 maar om het lei den en' begeleidew. van

het groei .. u . .J ).

Di.O> i'ntensionele o:ptrede van beide o:pvoeder en o:pvoecteling moO>t dus ni.e gesien word as soeke na en a.anbiedi'ng err uiteind.elike aanna.me van :prfkkels wat tot be:paalde voors:pelbare reaksies lei ni eo

(:x:i

H)

~..,..., Die rol var.o a.-priori. ..,.... __ ... ..,...,..,_..,... ... ..,...,....,... ... c-:.,..,.

Ferquin meld dat groei en ont>vikkeling in ruim mate o:p a:prfori, in hierd.ie, geval di6 van geerfde vermoens, :plaa.svind.

37)

Ifiermee is ook weer net. een as:pek van die saak gonoem .. Die-· kind val ook oncter di·e ge= narleverbond van God7 met ander 1.uoorde1 hy ontvang ook fl.S voorafgegewene, sekere gena.dega.wes~ byvoorbeeld clio kenmerk van vatbaarheid vir bel'n= vloeding., Verder het

a·od

in hom di·e v-Iil tot die goeie a,s teenwig teen die geerfde biaa:d ge:plfl"nt o Dfe neigi'ngs tot good en kwaad i's dus oak reeds nog voor di'e kind o:pvoedi'ng ontva.ng aanvJesig ..

35)

Rbogveld Insti tuut o Herbezi:t:J.n!i_ng o:p funda.meniiele vra.agstukkelll der·

:ped'a.gogi.e ₁ p o

24

(lll

HoogvelcL Insti tuut o O:p zoek naar een :peda.go=

gisoh denken) 36 ) Loco cit·.

(xi

v) Q~r._i__g_t.h_ej,S:Lo.R

!

n=-p~~;?_:l9&_~Sk_q_~l,

Ten einde die begrip o:pvoeding helderder te omlyn word_ tans net dfe volgende o:pmerkings gemaalt-:

'·n Enkel voudige onveranderlike einddoel word nagestreef' o Dit kan

vergelyk ·tvord met t n groot blin.'k;. ster wat ba.i.e ver gevolg ka.n vJord₇

maar·wat so hoog verhewe is dat die mens· hom noofiJ kan bereik nie .. Die wyse manne ui t die Ooste het ook '·n groot blink ster gevolg en by Chris= tus ui tgekom. We·t so moet die o:pvoedi ngsdoel, al· is di t onbere:i kba.ar, d:i e mens na Chr:i stus lei o Hi erdie einddoel is omva:ttend genoeg om gel= dig te· wee·s vir a.lle o:pvoedingo Vir besondere gev8.lle besta.an daar on= dergeskikte verwydercle sowel as na:byliggende doelstellinge wat almal erie rigting van die finale doel volg. Hierdie verske-idenhei.d doelstellfnge vorm 'n vaste ee:nheid en daar kan geen s:prake van verf.ltnderli kheid or-· verwisseling van doelstellinge wees nia. Vir nuwe situasies mag nuwe cloelstellinge nodi!g v.rees₇ maar hulle moet i'n:p8$ 'By eli e :rreedsgevestigde groot :patroono Indi.en die doelstellinge by <Iie situasies aa,nge:pas moet~

word, sal dit led tot t:n verskeideriheicl' uiteenlo:pende doelstellingeo O:pvoedi ngsi tua.si e s moet CJ,ange:p8.s word by di'e ri gti ng deur eli e f'i na.le doel a.angedui •

(xv) Die normatie1i11e as-pek _"""'=•...

~t="' ... ...,.,_..,

Sonder norme ka.n die o:pvoeder nie be:p8.8.l of sy 1J-e1nvloeding in die· regte rigt:ing ga.an nieo Hierdie norme verteenwoordig dan be:pa.aJ.de waar= des wat na.gestreef 1rJord. By normering 1roJord be:paal i.n Welke mate de.a.rdie liJa.a.rdes wel nagejaa.g i So

Hiermee is nog geen be:p0.alde waardes 1\lf\,t as norme aangewend moet word, aangedui· nieo Om· v-reer die :Bybelse lig te la8.t skym Die· eerste7 grootste· en allesomvati:tende irJaarde -vm.t uit God self kom, is" die liefde· vir God

e~

mecremens,3

8 )

waaru:it baie ander waarc1es soos die geloof, hei= ligheid en so meer vloe:i'o

Wa.terink meld _{7 7}dat het God. zelf is d:ie normen en regels voor het

1Leve:ro stel

t.

n39)

( xvi ) ~~J.?._O..Q£.9:¢M

:By be1nvloeding is di t vanself's:prekenc1 da.t iets deur- d:i e o:pvoeder aan eli e o:pvoedel i ng oorgedra sal wordy al is eli t net · kenn:i s wm en :i den= t:ifi sering met sekere waardeso Die o:pvoecler se :persoonlikhe:id7 sy o:ptre=

de en gesindheid₇ mag ook sender doelbewuste :poging tot oord!'f1,g Wl.n

38

)=;lat

o_.,;;:*;;:;=-tt.

kennis 'to-g Jeennis oord:ua

en

die o:pvoedeling be:t'nvloecr~

Hy

d.ra. kemri s oor

maar nie deur middel van onderwys nie. Nbu wond v.an cHe onderwyser in

d.i.e :praktyk verwa.g om veral a.ka.demiese kennis oor te dra ... Hier.dfe eis·

mag tot oordrywing aanleiding gee. In PBaksie· hier.teerrmag d~e onderwy=

ser ook te veel mora.liseer .. Die ·kind kom verder gedurig in aa.nra.king·

met twee· ~rJerelcle, die geestelike en clie ma.terHne, wat a.1 te dikwe1s nie

met meka.ar :in ha.rmonie verkeer of ge!i'ntegreer is nie₇ vera.1 wanneer dfe.

een oorbek1emtoon word ten koste van die ancler. Van Pra.ag het die :pro= b1eemsitua.sie van die kind ingesien en: noem dan as dee1 van die bel'n== v1oeclingg

, 7 o • ., zoda.t ik hun 1eiding· geven bi j het varen tussen de

k1i:p:pen van natuurlijk en geeste1ijk e:x:tremisme . . . . o40)

l'laar Waterink oor cUe inte11ektue1e o:pvoeding skryf, iJoon liy o:p ona.ubbe1sinnige 1iJyse a.an da.t denke en godsdiens onskeibaa.r is en cia.t

kenni soord.ra.g daarom :primer in o:pdra.g van God moet geski eel .. 41)

C:x:v:i i) P~X.9_Lva_J!'Jl.je. o:q_d_en~?.:S

Dfe onderwyser word hier

a.s

voorbee1d van 'n o:pvoeder geneem.

, ,nit· is die :per soon va.n die ondervJyser 'tv at deur die kind

bekyk en be1ui ster, a.anva.a.r of ver1i7er:p 1iJord .. n42 )

Da.a.rom ka.n eli e :persoon1ikheid en optrede van die onderv-ryser reeds 'n sterk inv1oed o:p die kind uitoefen soda.t.hy V>rel kenn:is ka.n o:pd:oe11D.e-:tm dft sy eie maak sander cla.t die onderwyser bewustelik kennis oordra.

Di.e onderHyser as opvoeder dra. verantwoorde1ikhe:i cl. Hy kan ni e

maar net ke~mi s ( a11e vorms) oordra en sy ha.nde se1fvo1daan vou en te:::::

rugsit nie .. Hy het 'n opdrag, 'n roe:ping en moet alles in sy vermoe doen om a.ie kind so te be1nvloed da.t hy in die r:igting van die gestelde doe1 sal bev-Ieeg. As dte kind mi.slu.k, moet die onderirJyser ook verant1iJOor= ding doen.43} Dit beteken nie dat die o:pvoedeling a.lgeheel vryges:preek

kan word nie. Hy moet gewillig wees om die aangebode le:i.di.ng ii:e ~ro1g·o

As hy dit nie doen nie₇ moet hy ook rekenska:p geeo

(:x:vi i

i)

to_,g_Ls:l.? ... eJ.l_~v~rhouc'J.iug, van opv~e\le:r e:p. ,9J?.i(O_e_C!;§..lin.g Perquin se a.nali se van die o:pvoedingsverskynsel ke.n soos volg o:pgesom wordg

('a.a.) Die ouers se :posi s:i e ( irJat ook die :posi sie van clfe on=

40) Vc':l.n Pra.a.g7 Ho De zin der o:pvo~ding, :po 159

41) _~~a.terink

7 J'. Op .. oit .. 7 :P• 300-327

4.

2) WanTonder₁ WoJ. O:po oi-Go ₇ Po 47

43)

Vg1.

Ibid~

₁ P• 47-48

-18-derwysers- moet wees) moet getuig va.n lief'de v:br die k:ind, bereidwillig= he:id om of'f'ers ten bc:te va.n die kind te bring, bevordering va.n· die k:i.nd se welsyn, beheers-ing v<;m verEl.l die humeur in nots:ingsdtuasi.es·, gebru±k= ma.k:fng van d'ie rede en kenni s in die o:pvoeding err diie dra.ng orr: di'e ge=

slE!.g voort te :plant. (Ouers wir wie ki'nders onwelkom is₇ ka.n t'og nie goe:ie o:pv:oeders Nee·s: nie).

(13b) Di'e ki:nd se :posisie getuig va.n hul:peloosheid, hul:pbehoe= wendheid, soelte nB. en a.a.nva.arding va.n hul:p ₇ "El:ehoefte a.a.n liefde ern ge=

'

:b<:r.genheid, behoef'te om aktief' te wees₇ die ske:p:pingsdra.ng, die vermoe om va.a.rdighede te ontwikkel en· d±e 'W'il om self'standig te vrord.

(oo)

Die ouer-ki'ndverhouding getuig van cUe begeerte orrr by· rrtek8.ar a.an te ·a:lwi:t-, die besef' van ouer/kind da.i:J· die lewe in 1_{n groat} mate deur d:fe kind/ouer gevul word in hulle volledige menswording en d.:ie· begee·rte van die ouer om sy voor:r.aacl kermis: en ervaring a.an die· kind oor te dra .•

44)

Da1aJJOm· kan diie ondemvyser net sla.a.g Cl.s o:pvoeder as hy die

l~erli~ge

heelhfl.rtig 9 ,

a.a.nne~m"·

as , ,

s~eie

11 kinders.

Perquin het oak net o:p hor:i sontRle vla.k beweeg. S'onder diie dr:ie== hoeksverhoud:ing God-ouer-kind ka.rr die :posisi.es van ouers en kinders sovJel a.s die ouer-kind.verhoud:ing nie waarl:ik sin en die:pte kry nie. In sy bes:preking maP~ Perguin oak n:ie melding va.n gehoorsa.amheid a.an die o:pdra.g van Gorl nie 1 soos in die doo:pbelo:fl:te geformuleer. Hy vert-Jys net na vera.ntHoordelikhecLe van ouers en kinders teenoor meka.a.r wa.aru:i t by im:plikasie a.f'gelei kan word da.t die o:pv.oed'er die o:pdra.g het om hul:p te verleen terwyl die kind dit moet a.a.nneem ..

( i) Opv.oede::rnd'e ,9.JlderiN.Y§

O:p hierrd:ie stadium is dit nodig om die woord leerinhoud na.der te ondersoek aa.ngesien o:pvoedkundiges verskillende betekenisse da.araan heg .. Soms 11\ford met leerinhoud bedoel dat dit reeds ,,~le-e-:rrtt· is,

e{it

soms da.t moantl:fk t ,₁gelee·r'1_{· kan ;,vord err som:s du:i dit' net o:p die studie=} /"

temas in 1 _{n leer gang of' leer:pla.n. Daar moet daxr. onderskei. word tussen} d:it wa.t die kind reeds geleer het en a.nder f'eite .. Met' 77lee-rinhoudn word' voo:nrla.a.n bedoel da.t die· kind di t geleer en daar betekeni s aa.n ge= heg het., D:it het hom be'invloed en vera.nder. Die woord· ₁ 9kennisinhoud11·

sal gebruik. 11vord om alle f'eite, bekend of' onbekend aan die mens, te

omslui t. Leerinhoud :is da.n daardfli9' deel van die kennisinhoud WEd die kind

reeds sy eie gema.ak het.,

44)

Perquin, No Peda.gogiek1 :p ... 21-30

-19-Uit die beskryNing van opvoeding hierbo is dit duidelik dat diiJ die mens in die driehoeksverhouding stewiger meit God en die skepping moet verbina.o In die beskryt.ving van die begrip ondervJys is a.a.ngetoon dat dit (ondervJys) n:ie-, noodwendig opvoedende· invloed sal uHoefen nieo ,--Vir die doel van hiorcUe verha.ndeli.ng Hord opvoedende ond.ervJys as idea.al gestel. D:it kan ook as goe:ie onClerwys beskryf word. Aa.n Clie ancier kant kan opvoeding vJel sonder doelbevmste konn:isoordra.g soos by onder>vys· die geva.l isf goskied.

45)

Maa·r sender bekendheid. met d:ie alterna.ti.ewe vJaar= tussen die mens ka.n kies, sal die keuse nio wa.nselfsprekend die regte vJee-s nie. Aa.nname van cLie goeie ttl;' ve:rJ.Herp:ing van die kt.vaad is ook nie

'n instinktie~·Je ha.ndeling n:ie. Gevolglik moet clie mens op een of ander wyse kenn:i s van die a.l ternatiev-re opd.oen voorc1at hy ka.n kies. Hi.erdie kenni s ,,rord in verro'~iJeg die mee-ste geva.lle opsetlik a.an die kincL oor= gedra., selfs wa.nneer die onder1.vyser bedoel cla.t sy voorbeeld die k:ind moet beinvloed9 in welke goval kennis oordra la.ngs die l;Jeg van onderV>rys geskied. Dit kan egter gebeur. clat die onderwyser onbewus en onopsetlik die kind be'invloed deur sy porsoonlikheid7 gesindhoid en godrag, in

welke geva.l da.a:r nie onderwys pla.asvind nic.

In

sulke u:itsonderl:ike geva.lle v:ind opvocding dan pla.a.s sonder ondervJys. Die kind leer 1vel iets, maar nie langs die 1.veg van €lie ond~rwys< nie.

Die skeidings tussen onder1rJys, opvoecUng en opvoedende onclorV>rys kan egter nie duidelik afgeba.ken word n:ie. In onderstac=mdo diagram word di t net met s·bippellyne a.angedui g

Onder-vvys

1 onderV>rys

l

- .... j Opvoeding

Opvoedende ondervJys is da.ardie onder1,1ys v-raarin• die opvoedings= doel na.gestreef' vJor.-d deur gebruik te ma.ak va.n die onder~ws.

Die ~lgehde opmerkings van Waterink en Coetzee vorm die sentrale

gedagte~

77Tie onderwijzer(es) in de Christelijke school moot i.n het

oncle~~

j s drager ( draagster) zi jn van de

ls;y:§..:J:}§2 ..

Yertui&:Ll]S: der

45)-;;:~;:;-;_s

reeds gese da.t net die skoo'lgebeure :in hierdie verhandel:ing ondersoek -r,rordo

-20-christenoudors? en d8.t moet in het ondervvijs blijken.u.

9 ,De ond.erwi j zer( es) moot niet alleeTt ve:rrtellen en :fo:i ten

medeclelen, h:ij/z:ij moet de leerl:ingen ook overtuigen ..

n46)

77Die bron vir die opvoeding van d:io mens is die 7hele Skrif1 o

o o o Die hoo-gste e:i s wa.t die Chri stelike opvoeder a.a.n die verska.:f=

:fing on ver111erking-va.n'kennis-.. kam:. ste±·; ¥Fercr ,volkome bevredicg del;l.r die ::lkrif··; • ~ · .. _Go.d~openbnar Hom fiie,:.4l;tat, il'l.')die· ·beson<:ilor· 1n-· di o-· Skri1nie7 Hy openbaar Hom ook in die algemeen in die na:tuur7 die gesk:Cedoni s on d:i e ge>-Jete VEl.n die mens. Om Gbd reg to leer ken7

moet die Chri stelike opvoeder oak kenni s van d.ie na.tuur, die- ge= skiedeni s en die gewete 'Bybring.

u47)

e-Die gevolgtr,fking h:ieruit is da.t die onderv-ryser soos volg to work· meet gaam Die doelstellinge van die opvoeding vJa.t vir sy geva.l geld, moot nooit uit die cog verloor word nieo As in Suicl-.Afrika. beweer worcl dat die ondervJys Chri steli k-nasionaa.l is, bote ken di t dat doelstellinge 1.-1at uit hierd:ie beginsel voortvloe:i, gedurig deur die onderwyser nage=

streef meet word .. V.Janneer hy met sy leerlinge te doen het7 hetsy geduren= de lesse of buiteborlryi.'>~ighed.e, moot hierclio doelstellinge ged.urig rig= ting gee .. Ind.ien die d.oelstellingo nio in ag genefJm '1.-Jord nio o:f selfs verwer:p word, moot dit nood.wendig uitloo:p o:p 'n ondervJys wa.t meer as een rigting togelyk :probeer inslaa.n en clit is dan niks a.nclers a.s 'n koers= lose onderi.vys nd..e& Hierdie doelstollinge verska.f be:p8.a.lde norme vir die booorcLeling van alles 1r1at in dio skool gebeur en aamJending van hierclie norme rig die betekenisgeuing en wereld.stigting van die kind. Die onder= vJyser kfl,n nio verwag dat cl:lo kind, verrel as hy nog in die laerskool is,

self die ge1vensto norme sal kios nie. Indien hullo a.an hom bekond gestel is, is dit nie va.nselfs:prok.end d.a.t hy hulle rog sal a.a.nwend nie .. Kenriis van norme is nie genoeg nie. Die kind het loiding nodig. Da.a.rom mag die ondervJyser nooi t nala.at om hi erdi o norme gea.urende di o aanb i edi ng van

r--a.ka*demiose kenni s of bui tobedrywighode by to ha.a.l un in vorband met die

~

leerinhoud te bring n:i'G. Dis n:io ~roldoencle om gecluroncle 'n godsd:ions= onderl"'igles die beginsel van naa.stoliofdo to bok! ermtoon en d'i t to ig= noreer ge·durondo Yn rugbyoofening of to vor>vag cra.t die seuns o:p dio ru-gbyveld self aa.n hiord:io boginsol sal dink nio. Dis ook wa.a.r dat die kind geleidelik die vermoo om solf'sta.ndJ..g to kios moot ontwikkol on da.t-d:io ondor~vyser n:ie sondor ui tsoncloring moot be1nvloed nio. Hy moet go= dur:ig die kino.ers se solfsta.ndighoid in sa.k.e die keuselewe dophou so= clat hy, soos in alle ander govalle van·solfsta.nd:i.go optrodo7 net genoeg

lta.n lei. En a.a.ngesien h:ierdio verhandeling tc doon hot met cLie laerskool

4

6

_{);;;:t;~-i~~~, J~--=~;··}

...

=;i-;:

1 }?o

309

47).

Coetzee,

J·.c.

Opo cit., P•

98-99

-21-beteken di.t dat die leerlingo nog ba.ie leiding in riormering nodig het. Hie·rmee· word nie bedoel dat die onclerwys in 'n geclurige gepreek moet verval nie, want clan sal cHe leerlinge bai. e gou dCJ.a;rdeur afgestom:p ~-vord

en kan eli t jui. s 1_{·n ongewenste ui. twerking heo As die onclerwyser o-pv:oeclend.} te werk Wil ga.a.n₇ moet clit nie voorkom of hy die groot waarclebeginsels losma.a.k van die aka.demiese kennis of buitebedrywighede nie. Daa.r moe-b sorgvuldig beplan 1iJord om onderv>Jys en opvoeding te integr-eer7 afges.:ien van die opvoedend.e be1nvloecling wat onbewus of sonder die gelJruik van leerinhoude geskied. Opvoedende onderwys is nie onderwys ~~~~ opvoecling_ nieo

As hierdie sake nou vergelyk word met wat Oberholzer te se het oar-die

p__elb.<~gpA,i£C1·_.P~e.£.~~

en :peda.gogiese kriter.:ia., 48) word opgemerk da.t hierdie beskryvJ.:ing wm opvoedende onderlvys wel voldoen aa,n die ei se van die ped,~og:i&Cl..EetrelEl_t~ en Cl.an die kri teria. van normsentri si tei t en behoort-te-wees, maar dat nie veel a.c:mda.g aan di.® c:mder kriteria. geskenk

is ni.e. Dit sal eg-Ger nie moeilik vJees om Ran te toon hoe hulle ook wel in ag geneem kc:m word nie. Vir cl:i.e doel van hierdie skrywe hoef dit nie gedoen te word ni.e. Dit is moontlik om waarli.k op te voecl deur gebruik te mfl.a.k van kennisinhoude en die normering daarvan. Dit is die kern van die sa.a.k 7 maar die aanbieding van genormeerde kenni sinhoude sal nie son=

der meer d:i. e lee-rl ing o:pvoedend be'invloed ni e. DH is immers eli e belang= rikste kritiek o:p die S-7R-formule .. Dit is ook belangrilr.. Dit kom daarop neer clat clit onvera.ntwoordba.a.r is as gese Hord da.t die kennisinhoude self'vormende of opvoedencle wa.arde besit7 maar clat d.:it wel verantHoord

kc:m 1.-Jord as gese word da.t die e.a.nbieding van kennisinhoudo o:pvoedende moontlikl1.ede het en d.at die onderwyser moet poog om hierdie moontl:ikhe= de te rea.liseer wanneer die k:ind leer.49)

Kenn:isinhoude is vir d:ie mens neutraal, betekenislooso ~1a.ar soclra. d:i e mens da.arvan kenni s neem, kry d:i t vir hom betekeni s en ont staa.n daar 'n verhoud:ing -Gussen mens en kennis. Dit ka.n rrie anders l1Ilie, 1.-Ja.nt God het die mens so gemaak. Die mens heg geen wa.ard.e of b.etekeni s a.a.n d:it wat hy n:ie k.en nie. Hiermee word nie ontken dat alle kem1is ge= grond is op apri ori ₇ d:i e grondkenni s n:i e" Sodra. 'n mens nou 1iifa.arcle en betekeni s aa.n kenni s heg7 is sy uniekheid verc:mt1·roordelik da.a.rvoor dat

be:Paalde kenni s vir hom ie-Gs anders se as vir enige a.nder mens. O:p grond hiervan kcm die sogena.amae universele beginsels met :Pa.rtikuliere toe=

48)=

Ob;r~:;:er,

CoKo Opo cit. 7 :Po 315-325.

49)- Aa.n die einde wm hierdie verhandeling is 1_{n a.P.nha.ngsel 'tva.a.rin}

:pra.ktiese voorbeelde va.n O:PVOm:lende onder'!,vyslesse a.a.ngeteken is. -22;...

:pE!.ss :i ngsmoontl i khede nd e aa.nvaar Word' n:i e., IT:fe Christen soek na. die be=

I • : · : ~··: ' ) .. ·: ~ ' .. : : ~·. ~

-Gek~nJ s i'Jfl,t God vJJ 1 dat hy a.a:ro <illlle- kenni sfnhoude moet· heg 1r1anneer hy leer uant diit strook met die Hoard' en' ha.ndewerk van Gbd €m dit is unf= versee.lo Daa.rmee' word die goddelike beginsels

.<ii:J:9.!S:

deel van die mens se lewe en is daar geen s:prake Vfl,n toe:pa.ssingsmoontlikhede op 'n a.fson= derlik la:tere sta<Uum n:ieo

·Die geva.lle van onderv-Jys vJa.t nie o:pvoeclencl is nie en o:pvoed"ing son= der onderwys word nie al tyd erken nie o .Daa.r vJord dan a.a.nva.a.r da.t a.lle ond.erHys wel o:pvoedend :is en dat alle o:pvoecli'ng 1_{n onde:rrwyskom:ponent} vertoon" Hie-rd:ie standpunt is die gevolg van 'n fl,nderse begri:psomskry= 1rr:ing a.s die in h:ierd:ie verha.ndelingo DaA,r word eerstens aa.ngeneem da.t a.lle be"invloed:ing as o:pvoed.ing hJal:ifi seer sod.at da.f1.r wm :pos:itievJe ₇ nega.tiewe en selfs zero-o:pvoed.:ing gepra.at ka.n wo:mio 1_{J:lweed:ens woml a.a.nge=}

neem da.t die kind net kenn:i s opd.oen deur onder1rrys te ontvang, met a.ncter vJoorde 1 die :insidentele o:pcloen van kenn:i s :is ook onderwyso As 1 n kind

dan gedurende 'n les beha.hvo die kenni s iriEl.t cl:ie ondervJyser doelbewus oordra ui t: clie voorbee,lc1 van die onderwyser ook iets leer9 al :is d:i it nie

as gevolg van cloel be1r1uste kenni soordr8.g ni e ₁ kwa.lifi seer lac-sgenoemde ook as onderwys.,

Die hooflJ-e-swa.a.r teen hierclie opva.titinge is da.t die begr:ippe oncler= wys en o:pvoeding afsonclerlik geen doel dien nieo Hullo is in soveel o:p= sigte oorvleuelend cla.t vfr :praktiese d.oeleindes een begrip clikwels vol= d Oencle Jilra:rn WGGS'o

'n T1.veede besvJa.a.r is dat nega.tie:rJe en zero-o:pvoed:ing tog nooit met c1io Bybel gerym kan word nie.

t n Derde beswaa.r is da.t onderwys sander doelbewuste Chri stelike o:pvoeding in elke les ge'integreer, dit wil

so

blote do·elbewuste ke1m:ii.s= oordr<J.g en ~'n· lukra.a.k be'hwloeding deur die voorboeld va.n die onder'tvyser, so onseker is d.at dit glad nie \.'11ffili!DS:eif's:prekencl die kincl in clie rigting 'Wc'l.n die gestelde dool Sfl,l be'invloed' nie. Di'i:t is wm C8.lvin:istiese kant ges:ien dw:ingend noodsaa.kl:ik da.t die mens die vertika.le verhoucling elke oombl:ik vEl.n sy 8.a.rclse bestaan sa.l bel ewe. Di t ka.n nooi t goedgekeur word a.s die mens o:p •·n oomblik o:pkyk na. Bo en die volgende oomblik net hor:i.= sonta.a.l voor hom ui t staa.r nie. Verbreking va.n die dri ehoeksverhouding d.eu:rr soms na. Bo en soms nie na. Bb to kyk nue is iJ-og 'n dua.lisme. Die kind vJa.t a.a.rdrykskundige kenni s o:pcl.oorr of rugby s:peel sander da.t Goa. in sy gedagtes '·n :plek inneeni7 word· tog nie deur midciel im.n Aa.r.drykskun=

de of rugby o:pgevoed niet

Die hedenda.a.gse omsta.ndighede is besondor gunst:ig vir die ontstaan

-23-vc=m oncl.erwyspr.aktyke W8.A.rin cl:i e intelle'knw.l 'i sme hoogty· viero D'i e h~=

veelheid kenn:is van d'ie mensdom neem teen 'n steeds stygende tempo toeo In hoofstuk III sal h:ierd:ie SCl.£l.k herhf1C1.lclelik c\E1.ncl2.g geniet. Vir die hu'i= eli ge is . d:i't wm belc:n1g om clCl.El.rop te let clat ·eli e gev<'.f1.r lJe ste.a.n cl2.t clie ond.erwyser sod.fl.nic: op intellektuele ontNikkel:ing sn] lwnse~treer d0.t-clie opvoed.ing vervJc.e..rloos sfl.l 'lrJOrcl. Te.lle opvoedkuncLiges het reeds hier= oor besim

1 9De moderne school m[l.g hP.ar te..ak. niet eenz'ijd.ig richten op het mem0ri seerb<'ne en e.fvre.agbare? dp.(l.rmee verfll)soluteert z:i j

slechts een aspect wm het kennen. Ook al is bi j veel oud.ers de school nog eenzi jclig een leerinsti tuut ₁ de school self zal clcl.ar= boven moeten sti jgen. Z:i j mv.g .zi ch oncLer geen voorvJil.c:.rclo verlEl.gen tot een soort fl.fr:i oht:ingsm2.ohine eli e slechts tot tN1.k heeft de leerl:ingen klfl.e.r to stomen, n50)

1 ,Bovencl:ien hebben veel k:incleren in mindoro of meorcLere mfl.te

een affeoti'eve binding nrm het actuele7 cle vorstil.ndel:ijke opvoecl:i'ng ka.n hior clu.idelijk b.ij 8.C:\nslu:iten₉ omdo.t het kenniselemont de gehele :perzoonli jkheicl 8.a.ns:preel-d. Reeds hier:in heeft de school een m0.g= tig '\1118.pen tegen hfl.ar zondevf1.lg hot i'ntelleotut.'.l:i sme. PROF·. GIELEN f\il.nt zover1 clC'.t hi j het i ntel].octuali sme eon belemmeri'ng ncht voor eoht godsd:ienstit3' levem 7Het me.akt cJ.e mens klfl.<'.r voor onkerkelijk=

he:id en il'Oor ongeloof ₉ ter'l!v:i jl hot vvan.r1:i'jk fntelleotuele klfl.El.r ka.n me.ken voor hot' geloven' 11_.51)

Die i:clec.C.1'.1 w.n Chri stel:ik-nEJ.si'onP.le onderv<ys skfl.kel nou met die be grip o:pvoedende onderwys. Tn Suid-Afri k.e1. ~eJorcl cHkwol s verwys n£1. Chris= tel i k-nfl.si onale onderv-Jys fl.s tracl:i s:i oneel en clui· eli t clrm ook a.an 1-Jatter soort onderwys VC1.nd.c-,.g gevincl vJord. · D:it rark cUe huidige ondersoek.7 '?.l'Emt

dit se1,l noclig v.1ees om v0,s te stel of Tr<'l.nsve.r.lse lC'.eronclervJys ·tverklik ChJ;'.i stelik-nnsionfl-8.1 is en hoe hierd:ie :icloF'\.EJ.l vergolyk met J?rfl,gmA.tis= t:iese o:pva.tting0. P::mgesien Chr:istel:ik-nas:ionc.le oncler11ys nie tn nfson= clerl:ike begri:p is 11fe₇ maar net 1_{n V[tr:iant wm opiroed!ende,·:.dn!ii.e;t:Mys;}

wcrnd. 'uiif i).ie

h~~r.-

bespreE7k ni<ll. :m:t·:·.sal ·ogtci' nodig w:ees

omle~cle.·~

G groncllJeg:insols van ChristE.Jl:ik-nasi:onalo ondorwys to besproek sod.nt Vf\S= goste1 k2.n <1Torc_ 0f hierdio beginsols wol in Trc:msvC1.fl.lse lf'.oronclerliJys eerbieclig word.52)

Di'e behoefte EJ.a.n '·n begr:i':p Wfl.t vo0rs:ioning m8.ak

:will"

n.lle gevalle Vfl.n be"i'nvloed.:ing, ke.n bevrecl:ig Horc3~ dour eli o begrip vorming. Dit is dan tn bn.ie 1.:ryer bogrip as opvoocLing en sluit 1n.0.sgonoemdo :in. Oborholzor oms'l<;:ry:f hierd.ie bogrip sog

50) _{Va.n Hulst} .T

1 J'. h ~ en Vc.n cler Ho 1 en 9 IJ' o Op.

51 _{) Tbjd~}

1 po 241

52) Lees hoofstuk III r pe.r.

5(

a)