Een klein draadje
Met dat hoofd gebeurt nog eens wat.
Het gelaat ligt me al te plat op de vette hersenkast.
Er gebeurt vast wat.
O, als ooit dit peinskistje splijt als een vrij eetbare brei verschijnt dan dit brein van mij en bevlekt met gedachten de grond maar de dood verzegelt mijn mond, en minder dood dan wel veilig sterft het schijnheilig.
Door de dood word ik graag overmand.
Ik vrees meer mijn gezond verstand.
Ik vrees dat leger van spinnen - - de zenuwcellen daarbinnen.
Dat vreselijk web vol webben kan ik eigenlijk niet goed hebben.
Wat zou er b.v. gebeuren als twee draadjes zouden scheuren en contact maken met elkaar onzichtbaar, diep onder mijn haar, terwijl ik uitwendig zo
maar in een winkel bezig ben groenten en vlees te ko- pen...
Er knetteren geen vlammen en vonken.
Iemand zegt: is hij dronken?
Opeens zit ik voor ons huis op de stoep met zes duizend blikken soep.
En zegt mijn tedere vrouw:
lieverd, wat doe je nou?
Dan zeg ik: nu gaan we eten, o nee, ik ben de soep vergeten.
Gebeurt het onder het dichten, wie purp publiek dan inlichten dat dit geen genialiteit maar een purpje los is, of kwi jt? Een draadje dat stroom opslurpt van murp gedachtengurpt.
En kurpsluiting leidt tot brurp - Brarp! Hurp! Hurp!
Leo Vroman (1915- 2014)
_Inhoudsopgave
_Inleiding
6
_Conclusie
26
_Kern b proces
14 _Kern a _Inhoudsopgave
hoofd- en deelvragen
_Kern c
positionering & visie
10
22
_Inleiding
_Samenvatting
In dit essay haal ik een moeilijk en breed onderwerp aan, namelijk:
dementie. Het is een actueel onderwerp, met verschillende programma’s, artikelen en acties van stichtingen proberen ze Nederland aan het denken te zetten. Hier probeer ik op in te spelen en te kijken hoe ik er kan zijn voor familie en vrienden van dementerende.
Ik behandel de hoofdvraag ‘Hoe kan ik oordeelvrij beeld creëren van dementie?’
en ga in op deelvragen. Met die vragen probeer ik het medische en feitelijke deel van dementie duidelijk te maken voor jou, de lezer, maar ook voor mijzelf.
Naast de medische en feitelijke informatie zie je ook mijn zoektocht naar beeld, hoe kan dementie er volgens mij uit zien? En hoe kan ik inspelen op mijn gekozen doelgroep? Je ziet hoe ik met diverse media-uitingen aan de slag ga om tot passende eindproducten te komen. Maar vooral een belangrijk aspect in het beeldproces is:
Hoe breng ik de gevoelsmatige kant overbrengen van dementie?
Je leest ook mijn belangrijkste conclusies over het onderzoek, feedback en het gemaakte beeld.
Linda van Rossum
Afb 00 Papier met ecoline en gezeefdrukte tekst door Linda van Rossum
Afb 01 Man in stoel, foto genomen in het St. Elisabeth te Beneden-Leeuwen, dementie afdeling
“ Nederlander wil iemand
met dementie helpen, maar
weet niet hoe”
‘Hé Diny, waar ga je heen?’ ‘We gaan samen eten, toch? Wat ga je nou doen?’ ‘Diny?’ Dit was 5 minuten na een gezellig gesprek met een demen- terende man. Ik had mijn naam al een aantal keer verteld, maar hij was er heilig van overtuigd dat mijn naam Diny was en niet Linda.Door veel gesprekken te voeren met en over dementerende mensen, heb ik gemerkt dat niemand me duidelijk kon vertellen hoe het is om dement te zijn. Je krijgt er wel een bepaald gevoel bij, ja. Vaak een akelig en negatief gevoel. Vage hersenscans en moeilijke woorden van doctoren zijn te medisch. Ondanks alle uitleg, blijft het moeilijk te bevatten. Er mist een toegankelijke (beeld) taal die aanknopingspunten biedt voor familie en vrienden.
Ik heb ontdekt dat er in dementie eigenlijk alle vormen van verlies zitten. Zo ver- lies je herinneringen, woorden, familie maar bovenal jezelf, je identiteit. In het boek ‘Hersenschimmen’ van Bernlef (2007) stond de volgende quote die mij enorm inspireerde: “Daarom is het ook meer een gevoel dan een beeld” 1. Vanuit die gedachte ben ik aan de slag gegaan met het verbeelden van het gevoel wat ik verbind aan dementie.
Onlangs is er door ‘Samen dementievriendelijk’ een campagne 2 gestart. De or- ganisatie heeft als doel om de omgang met dementie in het dagelijkse leven te vergemakkelijken. In het artikel 3 dat bij de campagne hoort staat letterlijk
“Nederlander wil iemand met dementie helpen, maar weet niet hoe”. Er is dus duide- lijk behoefte aan een andere vorm van communicatie dan de bestaande, medische vorm.
In mijn project zoek ik naar een relevante taal / uiting die minder feitelijk en medisch is. Door middel van bewegend beeld, participerend ontwerpen en een tastbaar (boek)ontwerp wil ik dementie een andere insteek geven. Het is belang- rijk om de dementerende erbij te betrekken, want zonder hen is er geen reëel beeld.
Het project zal relevant zijn voor familie en vrienden van de dementerende, zodat de ziekte voor hen toegankelijker en makkelijker te begrijpen is.
_Inleiding
_Inleiding
Het onderzoek naar dementie ben ik gestart met de hoofdvraag: ‘Hoe kan ik oordeelvrij beeld creëren van dementie’.
De bijbehorende deelvraag luidt: ‘Leven mensen met dementie in een andere wereld?’.
Ik begon het onderzoek helemaal blanco en ik wist nog weinig af van dementie.
Daarom heb ik mijzelf nog een aantal deelvragen gesteld.
Deelvragen
• Welke stadia van dementie zijn er?
• Verandert je persoonlijkheid door dementie?
• Weet je het als je dementie hebt?
• Hoe is dementie positief te benaderen?
• Wat zijn de voor- en nadelen?
Momenteel zijn er ongeveer 270.000 4 mensen met dementie, waarvan 12.000 5 mensen jonger zijn dan 65 jaar. Dementie blijft toenemen; naar schatting zal het aantal dementerende in 2050 ongeveer een half miljoen mensen 6 zijn!
Het is belangrijk om te beginnen met het beantwoorden van de vraag: ‘Welke stadia van dementie zijn er?’. Dit is een van de belangrijkste vragen om mijzelf te kunnen verdiepen in deze ziekte. Mijn vraag wordt beantwoord in de brochure ‘Dementie en nu?’ 7, gemaakt door Alzheimer Nederland. Er zijn meer dan vijftig soorten dementie, waarvan dit de vier 8 meest voorkomende zijn:
• Alzheimer;
• Vasculaire dementie;
• Frontotemporale dementie (FTD);
• Lewy body dementie.
_Kern a
Afb 02 Arm in arm, foto genomen in het St. Elisabeth te Beneden-Leeuwen, dementie afdeling, nabewerking Linda van Rossum
_Hoofd- en deelvragen
Per vorm en per persoon zijn de stadia eigenlijk verschillend, maar om het te onderscheiden en globaal te maken zijn er drie stadia/fases 9 binnen dementie:
• De vroege fase
(kleine veranderingen in het gedrag);
• De middenfase
(de veranderingen verdwijnen niet en je wordt afhankelijker);
• De late fase
(de hersenen zijn ernstig beschadigd).
Verandert je persoonlijkheid door dementie?
Ja, helaas verander je wel door dementie 10. Zo kun je bijvoorbeeld last krijgen van stemmingswisselingen, wordt je karakter anders of in sommige gevallen krijg je last van hallucinaties. Je karakter kan versterkt worden door de ziekte, waardoor je ineens agressief kan worden of juist heel aanhan- kelijk. Het is maar net welk gedeelte van je hersenen wordt aangetast.
Mensen met dementie zijn zich er bewust van dat er iets mis is met hen 11. Ze weten niet meteen dat het dementie is, maar ze weten wel dat ze vergeetachtig zijn en dat kan zorgen voor angst of juist extreem lachen of huilen.
Afb 03 Wat is dementie? Korte samen gevat door Linda van Rossum, Zie bijlage 1 voor alle bladen.
Er zijn nog geen medicijnen die het volledig oplost, er zijn wel
remmende medicijnen Remmende medicijnen werken vooral bij mensen
met Alzheimer
(en een aantal andere vormen)
Behandeling bestaat vaak uit logopedie en het fit houden van het
geheugen casemanager wordt
toegewezen voor begeleiding patient
en familie
Alzheimer
Vorm van dementie Meest voorkomende
Is niet hetzelfde als dementie 2/3 van de mensen
met dementie heeft deze vorm
Eiwit (bèta-amyloide) hoopt op tussen de
hersencellen Het begint in de
Hippocampus
(die slaat ‘normaal’ nieuwe dingen op in je hersenen)
Dementie
Verzamelnaam 50 vormen van dementie
Progressief ziekte
(toenemend)
Meest voorkomende vormen
Alzheimer Vasculaire dementie Frontotemporale dementie
Lewy Body dementie
Chronische hersenaandoening 1 op de 5 mensen krijgt het
< 65 jaar (12.000)
‘jonge dementie’
Nu 270.000 mensen met dementie
in 2040 verwachtig ruim half miljoen
Fases dementie
Voorstadium 2 tot 3 jaar
minder geheugen, namen/woorden vergeten, verminderd initiatief/interesses
Beginstadium +/- 2 jaar
afspraken vergeten, recente dingen vergeten, nieuwe situaties zijn moeilijker,
weg naar huis vergeten, gesprekken niet meer kunnen volgen
Middenstadium +/- 4 jaar
hulp nodig bij dagelijkse dingen, problemen met geldzaken, belangrijke dingen vergeten, verstorende slaap (niet altijd),
moeizaam aankleden, zelfverwaarlozing
Laatste stadium 6 tot 9 jaar
spraakvermogen slecht, niet meer zelfstandig
kunnen zijn
Behandeling
Is dementie ook positief te benaderen? In een artikel 12 van Jeroen Wapenaar (bijlage 2) zegt hij dat familie en naasten van meerwaarde kunnen zijn voor dementerenden. “En ze hebben een belangrijke meerwaarde: mensen met dementie meer laten genieten van het leven”. Ik ben van mening dat er ook meer- waarde in dementie zit, uit gesprekken die ik heb gevoerd met dementerende, zie ik ook geluk in andere dingen. Als ze over vroeger praten zie je ze vaak glunderen en opleven 12. Maar ook als ze met muziek bezig zijn of juist met kinderen zie ik dat ze daarvan genieten en in mijn ogen is dat ook zeker een positieve kant van dementie.
Dementie heeft ook zijn nadelen. In het boek ‘Dement: zo gek nog niet’ 14 staat het volgende: “In het begin reageert mevrouw Jansen meer met haar hoofd – dus beredeneerd – dan met haar gevoel. Later reageert zij meer met haar gevoel dan met haar hoofd.” Ik ben van mening dat het een voordeel is om meer vanuit je gevoel te handelen. Je kan soms zo lang piekeren en nadenken, terwijl van- uit een gevoel een beslissing nemen tien keer makkelijker is. De nadelen nemen helaas wel de overhand bij dementie. Naar- mate de ziekte vordert, kan je niet meer voor jezelf zorgen en mag je niet meer thuis blijven wonen 15.
Het accepteren daarvan is ook enorm lastig en kan hevige gevoelens van verlies met zich meebrengen 16.
De antwoorden op bovenstaande vragen gaan al over de deelvraag ‘Leven mensen met dementie in een andere wereld?’. Ik ben ervan overtuigd dat dit zo is, alles wijst erop dat ze zich (helaas) vaak in de verleden tijd be- vinden. Midden in gesprekken vertellen ze dingen over vroeger, hun jeugd of het ge- zin wat ze net gestart zijn. Ze zien je zelfs voor iemand anders aan; ze zien de wereld gewoon anders dan dat wij dat doen.
Mijn hoofdvraag is nog steeds een lastige vraag om te beantwoorden. ‘Hoe kan je oor- deelvrij beeld creëren van dementie?’ Eigenlijk kan dit niet, het is heel lastig om géén oordeel te hebben over dementie. Voor mij ziet dementie er op een bepaalde manier uit, en voor iemand anders ook. Er zullen overeenkomsten zijn maar ook beelden waarover de meningen verschillen. In mijn project ben ik ingegaan op mijn eigen ver- beelding en gevoel van dementie.
“ Ik ben van
mening dat er
ook meerwaarde in dementie zit”
_Hoofd- en deelvragen
Afb 04 Zelf geschept papier met draad en zeefdruk d00r Linda van Rossum Afb 05 Oude foto bewerkt met draad en tekst door Linda van Rossum
Tijdens mijn theoretische onderzoek ben ik ook begonnen met het creëren van beeld. Dat doe ik eigenlijk altijd. Soms is het enkel om de informatie kwijt te kunnen.
Vaak komt er bruikbaar beeld uit. Ik werk in de vorm van collages omdat ik dit mak- kelijk en fijn vind werken.
_Kern b
Afb 06 Overzicht analoog gemaakt beeld door Linda van Rossum
_Proces
Ik was nog erg zoekende naar welke kant ik op wilde gaan met het project en ik wist dus ook nog niet goed welke beeldtaal daarbij hoorde. Ik ben gaan kijken hoe ik oude foto’s in kon zetten. Ik heb dit gecom- bineerd met draad, zelfgemaakt papier en zeefdruk om meer de gelaagdheid op te zoeken.
Afb 07 Overzicht analoog gemaakt beeld door Linda van Rossum
_Proces
Om een nieuw experiment aan te gaan ben ik digitaal gaan werken omdat al mijn voorgaande beelden allemaal analoog zijn.
Het idee bij deze beelden was om te laten zien dat er eerst iets was en nu niet meer, zo voelt dementie voor mij ook.
Afb 08 Overzicht digitaal gemaakt beeld door Linda van Rossum
Film is een medium dat ik graag in wil zetten voor mijn expositie omdat ik daar zelf enorm veel van houd. Ik heb ook gemerkt vanuit mijn onderzoek dat film heel erg goed werkt bij het publiek/doelgroep omdat het een snel medium is om iets te communiceren. Met mijn eigen beeld en met bestaande beelden heb ik een korte video gemaakt met een duidelijke boodschap ‘zo kan dementie aanvoelen en eruit zien’.
Afb 08 Overzicht film stills video 1 Dementie. Bekijk de hele video:
https://www.youtube.com/watch?v=xPjPH9BduNI&feature=youtu.be
_Proces
Graag wilde ik participerend ontwerpen met de dementerende. Ik heb gekozen om een ‘cultural probe’ in te zetten. De cultural probes zijn twee analoge camera’s geworden.
De mensen op de dementie afdeling zijn op leeftijd en een moderne camera met allerlei knopjes zou afschrikken. Ook wilde ik niet dat ze zelf te veel invloed hadden op het beeld (denk aan foto’s verwijderen of goed kan zien wat je fotografeert). Ik heb gezegd dat ze juist vrij mogen zijn in wat ze wilden fotograferen, omdat ik vanuit hun oogpunt de wereld wil zien en niet geforceerd vanuit vragen of regels. De foto’s die gemaakt zijn, heb ik gebruikt voor een boek met een poë- tische insteek waar ook feitelijke informatie in te vinden is. Dit om het (beeld) meer ondersteuning te geven.
Afb 09 Negatieven analoge foto’s St. Elisabeth Beneden-Leeuwen Zie bijlage 3 voor alle foto’s.
Afb 10 Overzicht impressie spreads voor het boek
De vorige video bleek nog niet goed genoeg te zijn. De boodschap was duidelijk, maar hij mocht een stuk korter zijn. Met de analoge foto’s en mijn eigen beeld heb ik een posi- tievere draai aan de video gegeven. Dit deed ik met mijn eigen insteek, collages en foto’s gemengd met typografie. Het beeld wat ik maak moet verwarring brengen maar tegelij- kertijd je ook aan het denken zetten.
Afb 11 Overzicht film stills video 2 Dementie. Bekijk de hele video:
https://www.youtube.com/watch?v=dEAosqePJ-E&feature=youtu.be
_Proces
Over dementie zijn al zoveel verschillende boeken, (medische) verhalen en documen- taires/films te vinden. Hoe verhoud ik me tot het bestaande materiaal en wat voegt mijn project daaraan toe?
Documentaires hebben vooral mijn voor- keur gehad. Ik merkte dat veel Nederlandse documentaires zoals: ‘Ger, mijn hoofd in eigen hand’ 17, ‘Voor het te laat is’ 18 en ‘Het doet zo zeer’ 19 wel over dementie gaan, maar dan veel meer over wat de ziekte en het ouder worden allemaal met zich mee brengt. Na- tuurlijk is dat goed, omdat je zo een beter beeld krijgt van het mogelijke verloop van de ziekte, maar ik ben van mening dat er veel meer is dan dat. Ik mis vaak een andere, meer subjectieve (beeld)taal.
_Kern c
Afb 12 Film still ‘Ger, mijn hoofd in eigen hand’
Afb 13 Film still ‘Voor het te laat is’
Afb 14 Film still ‘Het doet zo zeer’
_Positionering & visie
‘Still Alice’ 20 is een film die gaat over een vrouw die vroegtijdig de diagnose Alzheimer krijgt. De film is heel sferisch en ik vind dat deze film dichter in de buurt komt van de beeldtaal die ik zou willen zien in mijn eigen project.
In de documentaire ‘Alive inside’ 21 wordt er veel meer ingegaan op hoe muziek in- vloed heeft op de hersenen. De makers brengen goed in beeld wat de ziekte met een dementerend persoon zelf doet.
Ze kunnen zich bijna niet herinneren hoe het vroeger was, maar zodra ze de muziek horen, vertellen ze honderduit. Ik werd er door geraakt om te zien hoe iemand zo op kan bloeien door muziek.
Afb 15 Film still ‘Still Alice’ Afb 16 Film still ‘Alive inside’
Naast documentaires zijn er talloze boeken te vinden over dit onderwerp en ik heb er twee gekozen om te lezen.
Dat waren ‘Hersenschimmen’ (1984) 22 van Bernlef en ‘Ma’ (2015) 23 van Hugo Borst.
‘Hersenschimmen’ is al een ouder boek en
‘Ma’ is nog vrij nieuw. Ik heb expres geko- zen voor deze twee boeken, omdat ze zover uit elkaar liggen qua tijd, maar ook omdat
‘Ma’ een waargebeurd verhaal is.
“ Kan aan
niets anders denken dan
aan verdwenen herinneringen”
Quote uit het boek Hersenschimmen van Bernlef
Laat ik het eerst over ‘Hersenschimmen’
hebben. In dit boek gaat het over een fictieve man en hoe hij ineens beland in de wereld van dementie. Het verhaal is zo geschreven dat ik er soms nogal akelig van werd. De herhalingen werden me soms teveel, maar dat hoort wel bij de ziekte.
Het zette mij enorm aan het denken en in het boek kwamen veel interessante zinnen voor, die mij inspireerde om beeld te maken.
In het boek ‘Ma’ worden er korte anekdotes verteld, maar ook heftige verhalen. Deze gaan over de moeder van Hugo Borst. Je voelt dat het waargebeurd is, en dat sprak mij aan. De manier van schrijven is ook erg fijn: kort, maar wel met een boodschap.
Dat wil ik ook terug laten komen in mijn ontwerp voor het boek dat ik ga realiseren.
Als ik kijk naar wat ik dan belangrijk vind voor mijn eigen project is het vooral sferisch beeld met een boodschap, zoals in ‘Still Alice’. Maar ook grappige en heftige anek- dotes. Mogelijk biedt mijn project nieuwe inzichten in dementie. Het hoeft niet alle- maal medisch te zijn, het mag best gezien worden als een mooi iets. Ik hoop daarmee familie en naasten een ander perspectief te geven, een kijkje in dementie.
_Positionering & visie
Afb 17 & 18 Spreads uit het boek ‘Ma’
Dementie is momenteel een ontzettend actueel onderwerp waardoor ik veel onderzoek heb kunnen doen. Zoals ik al eerder concludeerde kan je géén oordeelvrij beeld hebben of maken van dementie. Het is een lastige ziekte waar- bij enorm veel komt kijken. Je kan er ook niet te luchtig over denken. Dit kwam vooral naar voren in de gesprekken met familie van dementerende. Ze lijden er ontzettend onder. Een positief beeld over dementie hierbij plaatsen is dan te eenzijdig. De harde, feitelijke en medische informatie is ook nodig om de beel- den meer context te geven en om de werkelijkheid te laten zien. Mijn doelgroep vindt de huidige informatie wel duidelijk genoeg maar er mag zeker wel ander beeld bij om de gevoelsmatige kant over te brengen.
De beelden die ik wilde plaatsen in het boek heb ik eerst getest bij familie en vrienden om te kijken of het ook daadwerkelijk de beeldtaal is die zij graag wil- den zien. Volgens hen kwam dementie in de meeste beelden goed naar voren, maar er zaten ook beelden tussen die zij meer over ouderdom vonden gaan.
Sommige familieleden vonden het heel moeilijk om naar de video te kijken;
ze snapten het té goed of het zorgde voor té veel verwarring.
Naar aanleiding van bovenstaande conclusies heb ik twee eindproducten ont- worpen: een boek en een korte video. Deze producten moeten ervoor zorgen dat familie en naasten met een ander perspectief naar dementie gaan kijken. Mijn ontworpen uitingen zullen niet voor iedereen relevant zijn binnen deze doel- groep, maar dat is ook prima omdat ieder op zijn eigen manier naar deze ziekte kijkt. Ik weet dat ik de ziekte niet kan oplossen, maar ik kan het wel aanvullen en verrijken met beeld. De medische taal is een belangrijke taal om over demen- tie te communiceren, maar zeker niet de enige.
_Conclusie
_Conclusie
Afb 19 & 20 Impressie eindproducten (wijzigingen onder voorbehoud)
_Bronnen & bijlagen
Gebruikte bronnen inleiding 1 - Hersenschimmen - Bernlef (2007, vijf-
enveertigste en zesenveertigste druk) pagina 11, regel 8 en 9.
2 - Geraadpleegd van https://samendemen- tievriendelijk.nl/
3 – Samen dementievriendelijk. (2017, 30 januari). Nederlander wil iemand met dementie helpen, maar weet niet hoe. Geraadpleegd van https://samen- dementievriendelijk.nl/samen-de- mentievriendelijk/nieuws-media/
nederlander-wil-iemand-met-dementie- helpen-maar-weet-niet-hoe_36
Gebruikte bronnen kern a – hoofd- en deelvragen
4 - Stichting Alzheimer Nederland. (2015, augustus). Dementie op jonge leeftijd [Brochure]. Geraadpleegd van https://
secure.alzheimer-nederland.nl/bro- chure-pdf-Dementie-op-jonge-leeftijd.
Pagina 1, alinea 1
5 - Leven met Alzheimer. (2016) Feiten en cijfers over dementie en Alzheimer.
Geraadpleegd van http://www.levenme- talzheimer.nl/content/alzheimer/fei- ten-cijfers.asp
6 – Leven met Alzheimer. (2016) Feiten en cijfers over dementie en Alzheimer. Ge- raadpleegd van http://www.levenmetal- zheimer.nl/content/alzheimer/feiten-cij- fers.asp kopje ‘Aantal patiënten’
7 – Alzheimer Nederland. (z.j.) Dementie en nu [Brochure]. Geraadpleegd van https://
www.alzheimer-nederland.nl/informa- tie-brochure.
8 – Alzheimer Nederland. (z.j.) Dementie en nu [Brochure]. Geraadpleegd van https://
www.alzheimer-nederland.nl/informa- tie-brochure. Pagina 4 en 5.
9 – Alzheimer Nederland. (z.j.) Dementie en nu [Brochure]. Geraadpleegd van https://
www.alzheimer-nederland.nl/informa- tie-brochure. Pagina 6 en 7.
10 – Alzheimer Nederland. (2014, septem- ber). Leven met dementie [Brochure].
Geraadpleegd van https://secure.alzhei- mer-nederland.nl/brochure-pdf-le- ven-met-dementie. Pagina 8, alinea 2 11 – Alzheimer Nederland. (2014, septem- ber). Leven met dementie [Brochure].
Geraadpleegd van https://secure.alzhei- mer-nederland.nl/brochure-pdf-le- ven-met-dementie. Pagina 8, eerste alinea, regel 1 en 2.
12 – Wapenaar, Jeroen. (2016, 27 september).
Alleen thuis en dementerend is niet zielig [Artikel]. Geraadpleegd van htt- tp://link.springer.com/article/10.1007/
s41185-0164-y > Zie bijlage 2, pagina 3, Kop
‘Aanknopingspunten’ regel 1 t/m 7.
13 – Targi Bakkali, H. (2017, 4 april). Laat je oma met dementie niet in de steek.
Geraadpleegd van https://decorres- pondent.nl/6251/barbara-27-bepleit- laat-je-oma-met-dementie-niet-in-de- steek/753370201199-a5b63a5a . Alinea
‘Praten over herinneringen’.
14 – Miesen, B. (2009, vierde druk) Dement:
zo gek nog niet [Boek]. Geraadpleegd van https://books.google.nl/book- s?id-2NK9qY7b23oC&printsec-front- cover&hl=nl%source=gbs_ge_sum- mary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false pagina 38, alinea 3 ‘gedrag en gevoel:
dicht bij elkaar’. Regel 3 en 4.
15 – Alzheimer Nederland. (2012). Als thuis wonen niet meer gaat [Brochure].
Geraadpleegd van https://www.alzhei- mer-nederland.nl/informatie-brochure pagina 4 en 5.
16 – Alzheimer Nederland. (2014, septem- ber). Leven met dementie [Brochure].
Geraadpleegd van https://secure.alzhei- mer-nederland.nl/brochure-pdf-le- ven-met-dementie. Pagina 8, eerste alinea.
Gebruikte bronnen kern b - proces Bronnen afbeelding 08
1 - EenVandaag, & AVRO TROS. (2016, 25 oktober). Dement echtpaar ‘ontmoet’
elkaar elke dag opnieuw [Video]. Geraad- pleegd van https://ww.youtube.com/wat- ch?v=JmX0BINEgh0
2 - Yune. (2013, 7 januari). De Wondere We- reld van Dementie [Video]. Geraadpleegd van https://www.youtube.com/watch?v=- cu4aX6omrUc
3 - NED7.nl, & Bohemen, M. van. (2016, 16 november). Binnen Bij Een Gesloten Dementie Afdeling [Video]. Geraad- pleegd van https://www.youtube.com/
watch?v=Ye4CBYvifPU
Gebruikte bronnen kern c - positionering & visie
17 – Zorgverzekeraar CZ. (2016, 14 janu- ari). Ger, mijn hoofd in eigen hand [documentaire]. Geraadpleegd van https://www.npo.nl/2doc/06-06-2016/
POW_03200038
18 – v an Bronkhorst, G. Duijsings, M. &
KRO-NCRV. (2016, 18 mei).Voor het te laat is [Documentaire[. Geraard- pleegd van https://www.npo.nl/
2doc/18-05-2016/KN_1680874 19 – Royen, H. van. (2017, 28 februari). Het
doet zo zeer [Documentaire]. Geraad- pleegd van https://iffr.com/nl/2017/
films/het-doet-zo-zeer
20 – Glatzer, R., Westmoreland, W., & Geno- va, L. (2014). Still Alice [Film]. Geraad- pleegd van http://www.imdb.com/title/
tt3316960/
_Bronnen
21 – Rossato-Bennett, M. (2014, 18 juli).
Alive Inside [Documentaire]. Geraad- pleegd van http://www.imdb.com/title/
tt2593392/
22 – Bernlef (2007). Hersenschimmen (vijf en veertigste en zesenveertigste druk).
Amsterdam, Nederland: Querido.
23 – Borst, H. (2015). Ma (2e ed.). Amster- dam, Nederland: Lebowski.
Losse afbeeldingen in kern c Afb 12
Ger, hoofd in eigen hand [Foto]. (z.j.).
Geraadpleegd van https://www.mijnhoofd.
com/wp-content/uploads/bfi_thumb/germ- lbqeu5p3la5eppurzuk59muovomy4koyvzl- cybho8.jpg
Afb 13
Voor het te laat is [Foto]. (z.j.). Geraad- pleegd van http//www.filmvandaag.nl/
covers/99000/99629.jpg Afb 14
Bron 16 Royen, H. van. (2017). Het doet zo zeer [Foto]. Geraadpleegd van https://media.
pathe.nl/nocropthumb/1600x900/gfx_con- tent/other/48050697_85853_Still_1_s-high.
jpg Afb 15
Glatzer, R., Westmoreland, W., & Genova, L.
(2014). Still Alice [Foto]. Geraadpleegd van http://trailers.apple.com/trailer/sony/stillal- ice/images/thumbnail_20340.jpg
Afb 16
Rossato-Bennett, M. (2014). Alive Inside [Foto]. Geraadpleegd van https://i.ytimg.
com/vi/3S-C2rHO5ZU/maxresdefault.jpg Afb 17 & 18
Borst, H. (2015). Ma (2e ed.). Amsterdam, Nederland: Lebowski.
_Bijlage 1
Er zijn nog geen medicijnen die het volledig oplost, er zijn wel remmende medicijnen Remmende medicijnen werken vooral bij mensen met Alzheimer (en een aantal andere vormen) Behandeling bestaat vaak uit logopedie en het fit houden van het geheugen casemanager wordt toegewezen voor begeleiding patient en familie
Alzheimer Vorm van dementie Meest voorkomende Is niet hetzelfde als dementie 2/3 van de mensen met dementie heeft deze vorm Eiwit (bèta-amyloide) hoopt op tussen de hersencellen
Het begint in de Hippocampus (die slaat ‘normaal’ nieuwe dingen op in je hersenen)
Dementie Verzamelnaam 50 vormen van dementie Progressief ziekte (toenemend) Meest voorkomende vormen Alzheimer Vasculaire dementie Frontotemporale dementie Lewy Body dementie Chronische hersenaandoening 1 op de 5 mensen krijgt het < 65 jaar (12.000) ‘jonge dementie’ Nu 270.000 mensen met dementie in 2040 verwachtig ruim half miljoen
Fases dementie Voorstadium 2 tot 3 jaar minder geheugen, namen/woorden vergeten, verminderd initiatief/interesses Beginstadium +/- 2 jaar afspraken vergeten, recente dingen vergeten, nieuwe situaties zijn moeilijker, weg naar huis vergeten, gesprekken niet meer kunnen volgen Middenstadium +/- 4 jaar hulp nodig bij dagelijkse dingen, problemen met geldzaken, belangrijke dingen vergeten, verstorende slaap (niet altijd), moeizaam aankleden, zelfverwaarlozing Laatste stadium 6 tot 9 jaar spraakvermogen slecht, niet meer zelfstandig kunnen zijn
Behandeling
_Bijlage 2
_Bijlage 3
Zie de volgende link voor alle foto’s
https://myalbum.com/album/Ehy6Rx2NLbX1
