ANGOLA_
BULLETIN
13e jaargang no. 1 januari 1975
verschijnt maandelijks losse nummers 50 cent
VRIJHEID VOOR ANGOLA
MOZAMBIQUE GUINEE BISSAU PORTUGAL
VRIJ PORTUGAL
breekt met kolonialisme
Door de actie van de PvdA, VARA "
en NVV voor de verkiezingskas van de Socialistische Partij van Portu
gal zal de maand januari in Neder- J land in het teken van Portugal staan.
In verband met deze actie willen we in dit Angola Bulletin aanvullende informatie over Portugal geven. Er wordt ingegaan op de opstelling van de verschillende politieke partijen.
Verder wordt uiteraard aandacht besteed aan de voortgang in de de-
4
kolonisatie. Pas de laatste maan den is duidelijk geworden, welk
een enorm struikelblok De Spfnola vormde voor de dekolonisatie. On
der De Spinola werden de bevrij dingsbewegingen op alle mogelijke manieren door de Portugese rege ring tegengewerkt. De huidige Por tugese regering stelt zich zeer po sitief op tegenover de PAIGC in Guinee-Bissau en op de Kaap Ver dische Eilanden, tegenover het FRELIMO in Mozambique en tegen over de MPLA in Angola. Zelden heeft een koloniale mogendheid zo van harte meegewerkt aan de over dracht van de macht aan de bevrij dingsbewegingen in de koloniën.
De hiernaast afgedrukte foto sym boliseert het Portugese streven de koloniën zo goed mogelijk over te
dragen. In de hoofdstad van Mozam bique, Lourenco Marques, slopen de Portugezen alle beledigende ge denktekens uit de koloniale tijd voordat ze de macht in dit land op 25 juni aanstaande aan het FRELI MO zullen overdragen.
Portugal draagt macht over
in alle koloniën
Een van de belangrijkste taken van de Portugese regering is het voltooien van de dekolonisatie van het Portugese rijk.
Na de 25ste april begon het allemaal weinig hoopgevend. Ge neraal De Sprnola wilde de realiteit van het echec van het ko lonialisme niet aanvaarden. Hij dacht nog in termen van een terzijde schuiven van de bevrijdingsbewegingen in door Por tugal te organiseren verkiezingen. In plaats van onafhanke lijkheid dacht De Spfnola aan een federatie onder Portugese leiding. De bevrijdingsbewegingen stelden hier twee duide lijke eisen tegenover:
a) erkenning door Portugal van het recht op onafhankelijk heid en
b) machtsoverdracht aan de bevrijdingsbewegingen als recht matige vertegenwoordigers van het volk.
Er is een enorm verschil ten aanzien van de houding tegen over de dekolonisatie tussen de eerste Portugese regering na de 25ste april en de huidige regering. Het standpunt van de huidige regering ligt zeer dicht bij dat van de bevrijdings bewegingen. Het verdwijnen van De Spfnola betekent ook voor de dekolonisatie van het Portugese rijk een enorme opruiming.
Overeenstemming over onafhanke lijkheid en machtsoverdracht voor Guinee-Bissau en Mozambique wer den door de bevrijdingsbewegingen nog onder De Spinola afgedwongen.
De militaire situatie in deze kolo niën liet de Portugese regering ten
slotte geen andere keuze.
De huidige Portugese regering pakt de problemen van Angola, de Kaap
Verdische Eilanden, Sâo Tomé en Principe, thans ook aan op basisvan machtsoverdracht aan de bevrij dingsbewegingen, zonder dat de mi litaire situatie de Portugese ree ring tot een dergelijke stap dwingt.
Voor Timor, waar geen bevrijdings beweging was, zal Portugal verkie
zingen organiseren waarbij de bevol king kan kiezen tussen een blijvende
band met Portugal, aansluiting bij Indonesië of onafhankelijkheid.
Vreemd genoeg blijft Macáo in de toekomst de enige Portugese kolo nie. De oorzaak is dat China zich
tegen dekolonisatie verzet. Tenslot te heeft de Portugese regering zich ook neergelegd bij de inlijving van
de vroegere kolonie Goa door India in 1961.
Sâo Tomé en Principe
De Portugese regering heeft de be vrijdingsbeweging van Sâo Tomé en Principe, de MLSTP, erkend als de enige en wettige vertegenwoordiger van de bevolking van deze eilanden en met de MLSTP een accoord ge sloten over de onafhankelijkheid en overdracht van de macht. De bevrij dingsbeweging van Sáo Tomé en Principe werd in 1960 opgericht on der de naam CLSTP (Comité voor de Bevrijding van Sáo Tomé enPrin cipe). Aanvankelijk vond de bewe ging gastvrijheid in Ghana. Na de val van Nkrumah in 1966 week de
C LSTP uit naar Brazzaville.
In 1972 vond op een congres in Ga bon een herstructurering van de be weging plaats. Sinds dat jaar heet de organisatie MLSTP (Bevrijdings beweging voor Sâo Tomé en Prin
cipe) en is haar hoofdkwartier in Gabon gevestigd.
Door de moeilijke geografische si tuatie is er op de eilanden nooit een
militaire strijd tegen het Portugese gezag gevoerd. Toen de bevolking
echter na de 25ste april zich vrijer kon uiten bleek er een grote steun voor de MLSTP te bestaan.
ACCOORD
Op 27 november jl. tekende de Por tugese regering met de MLSTP in Algiers het accoord over de onaf hankelijkheid. Afgesproken werd dat er naast een door Portugal te benoemen Hoge Commissaris een overgangsregering zou komen, waarvan de minister-president en vier ministers door de MLSTP zou den worden benoemd. Eén minister wordt benoemd door Portugal; hij moet de contacten verzorgen tussen de overgangsregering en de Hoge Commissaris.
De overgangsregering heeft tot taak verkiezingen te organiseren voor een parlement. Deze zullen op 7 ju-
li worden gehouden. Dit parlement moet de onafhankelijke staat uitroe pen en een grondwet opstellen. Dit uitroepen van de onafhankelijkheid zal op 12 juli plaatsvinden. Portu gal heeft zich verplicht binnen 30 dagen na deze datum zijn laatste troepen terug te trekken.
MACHT
Op 21 december heeft de Portugese regering de macht over de eilanden aan de overgangsregering overge dragen. Hierbij waren aanwezig vertegenwoordigers van de Verenig de Naties en van de regering van Gabon. Bij deze gelegenheid riepde nieuwe eerste minister de Portuge se en buitenlandse handelaars op te blijven. Aan de arbeiders werd be loofd dat er voortaan 'gelijk loon voor gelijke arbeid' zou worden be taald. Op korte termijn zal er een wettelijk minimumloon komen.
Kaap Verdische Eilanden
De toekomst van de Kaap Verdische Eilanden is lange tijd een strijdpunt geweest tussen de bevrijdingsbewe ging van Guinee-Bissau en de Kaap Verdische Eilanden (PAIGC) en de Portugese regering onder De Spino la. Na de val van De Spinola heeft de Portugese regering de PAIGC als onderhandelingspartne r aanvaard 'omdat de Verenigde Naties en de Organisatie van Afrikaanse Eenheid de PAIGC erkennen als de wettige vertegenwoordiger van de bevolking van de Kaap Verdische Eilanden'.
De onderhandelingen met de PAIGC verliepen echter zeer moeizaam.
De delegatie van de PAIGC eiste een zelfde soort overeenkomst als met de MLSTP over Sâo Tomé en Prin-
cipe was gesloten. Tenslotte kwam het op 19 december tot een accoord.
Volgens dit accoord krijgt de 'Staat Cabo Verde' een overgangsregering die onder leiding van een door Por tugal te benoemen Hoge Commissa ris zal komen te staan. Verder be noemt Portugal twee ministers.
Drie ministers worden aangewezen door de PAIGC.
PARLEMENT
Deze overgangsregering bereid ver kiezingen voor een parlement voor, die op 30 juni worden gehouden. Het parlement roept dan op 5 juli de on afhankelijkheid uit en bereidt een grondwet voor. Over de datum van het vertrek van de Portugese troe-
pen moet nog nader worden onder handeld. Op 31 december heeft Por tugal de macht aan deze overgangs regering overgedragen.
De verwezenlijking van de wens van de PAIGC dat Guinee-Bissau en de Kaap Verdische Eilanden in de toe komst nauwe banden zullen aangaan, lijkt door dit accoord met Portugal veel dichterbij gekomen. Door haar deelname aan de overgangsregering met voorbijgaan van allerlei oppor tunistische groepjes die na de 25ste april waren ontstaan en die door ge neraal De Spinola naar voren wer den geschoven, lijkt de kans groot dat de PAIGC ook op de Kaap Ver dische Eilanden aan het bewind komt.
Angola
De ontwikkelingen in de dekolonisa tie van Angola zijn echter het meest belangrijk. De Spinola had de deko lonisatie van Angola geheel naar zieh toegetrokken teneinde een snel le 'uitlevering' van het land aan de bevrijdingsbewegingen te voorko men. Hij was van plan in oktober 1976 voor het eerst verkiezingen te laten houden voor een Constitutione le Raad die de grondwet op zou moe ten stellen en die zich over de wen-
selijkheid van een blijvende band met Portugal uit zou moeten spre ken. Een eventuele onafhankelijk heid zou dan tussen 1976 en 1978 kunnen volgen.
Tot 1976 zou een overgangsregering Angola besturen, waarin naast zes vertegenwoordigers van de bevrij dingsbewegingen ook zes vertegen woordigers van de verschillende stammen zouden zijn opgenomen.
0 Door met MPLA-vlaggetjes te zwaaien tonen Portugese militairen in de Angolese hoofdstad Loeanda hun sympathie voor de MPLA.
De Spinola wilde niets van de MPLA als progressieve beweging weten en begon besprekingen over de toe komst van Angola met president Mo butu van Zaire. Bovendien schoof
hij allerlei kleine rechtse groepjes, die in Angola na de 25ste april wa ren ontstaan, naar voren. Hij nodig de hen uit naar Lissabon te komen om besprekingen te voeren over de toekomst van Angola.
RADICAAL
Na het verdwijnen van De Spinola veranderde het standpunt van Portu gal over de dekolonisatie radicaal.
Nu streeft de Portugese regering naar onafhankelijkheid en machts overdracht aan de bevrijdingsbewe gingen nog in 1975. In de over gangsregering zullen alleen verte genwoordigers van de drie bevrij dingsbewegingen en van de Portuge se regering plaatsnemen.
AGENT
Daarnaast voelt de huidige Portuge se regering zich nauw verwant met de MPLA. Het FNLA beschouwt ze als een agent van Mobutu ende Ame rikanen. Het gevolg is dat de ver houdingen tussen Portugal en Zaire, die onder De Spinola zeer hartelijk waren, snel afkoelen. Alle gevaren voor Angola zijn nog allerminst ge weken. Maar met de huidige Portu
gese regering staan de zaken er aanzienlijk beter voor dan enkele maanden geleden onder De Spinola.
van oeieanu
s aaangeg a lï i ...
n iemand uit het' vok
ik heb gevochte
ierbij, "
ideren verlo rn
;eond peen dag edeterrur binnen. T
aar we in zijn g
oro oinn ýe t onworden.
Aráï
De MFA is aktief
bij politisering
De belangrijkste progressieve or ganisatie in Portugal, zeker ook in politiek opzicht, is de Beweging van de Strijdkrachten (MFA). Het ziet er niet naar uit dat de MFA zich na de verkiezingen volledig terug zal trekken. De sympathie voor en het prestige van de Beweging zijn der mate groot, dat grote groepen van de Portugese bevolking zich ook zouden verzetten tegen het verdwij nen van de MFA van het politieke toneel.
Hoewel de MFA geen directe banden met enige politieke partij heeft, kent zij wel een duidelijk socialis tisch geinspireerd programma.
Voor de uitvoering van dat pro gramma wil zij zich, ook na de ver kiezingen, in blijven zetten.
POLITIEKE MACHT
Kolonel Carmona e Silva zei in een interview in het Portugese blad 0 Século (31-12-1974): "Het program ma van de MFA is allereerst een politiek programma. De consequen tie daarvan is, dat de strijdkrach ten een politieke macht moeten vor men willen ze hun eigen programma trouw blijven en willen ze niet door een passieve houding de anti-demo cratische krachten de kans geven de macht te grijpen."
"Na de verkiezingen voor de grond wetgevende vergadering en ook na de presidentsverkiezingen zal de MFA zich, in overeenstemming met haar programma, actief op moeten blijven stellen. Want de anti-demo cratische krachten zullen ook na de verkiezingen klaar blijven staan om zowel via de constitutionele als via de gewelddadige weg op te treden.
Dit gevaar kan pas bestreden wor den als strijdkrachten en bevolking samen een werkelijk bewuste demo cratische kracht vormen. (... ) De eenheid van volk en strijdkrachten
moet niet slechts een 'slogan' zijn, of een visitekaartje voor bijeenkom
sten, of een verbaal hoogstandje.
Het gaat er om te overleven. Het is onvoldoende om te schreeuwen om die eenheid. Zij moet ook actief worden opgebouwd. "
VOORLICHTINGSCAMPAGNE Een van de belangrijkste activitei ten van de MFA is thans de voor lichtingscampagne die de beweging voert op het platteland. De MFA is de enige groepering die voldoende prestige heeft om effectief de propa ganda, waarmee vooral de Portuge se katholieke kerk tracht de achter lijk gehouden plattelandsbevolking te indoctrineren, te bestrijden. De MFA tracht door een eerlijke voor lichting de angst van de kleine boe ren voor "diefstal van hun grond" en andere vooroordelen tegen alles wat progressief is weg te nemen.
Daarnaast kan de Beweging binnen lands door haar morele en mate
riële macht als enige effectief op treden tegen de economische sabo tage van Portugese grootgrondbezit ters en industriëlen.
Nationalisaties werden voor een groot deel geëffectueerd door de MFA, terwijl de Beweging ook ac tief heeft getracht geldsmokkel te voorkomen. Het grootste gevaar dat Portugal nu en in de toekomst be dreigt is de economische sabotage, zowel door Portugezen zelf als door buitenlandse belanghebbenden.
Uitermate belangrijk is, dat de MFA erin geslaagd is na de coup haar ba sis aanzienlijk te verbreden, ter~
wijl bovendien de opbouw van de MFA steeds democratischer is ge worden. Aanvankelijk werd het be leid van de MFA gevoerd door de
zogenaamde coördinatiecommissie.
Deze commissie'werd in feite ge vormd door een voorhoede van ge-
politiseerde officieren. Die coördi natiecommissie is inmiddels ver vangen door de "Raad van 20", die wordt gecontroleerd door het hoog ste orgaan van de Beweging: de As semblee. Deze Assemblee is op de mocratische wijze samengestelduit gekozen vertegenwoordigers van de verschillende strijdmachtonderde len.
De belangrijkste discussie die nu speelt binnen de Assemblee, gaat over de vraag op welke manier de MFA uitvoering van haar program ma moet garanderen. Een van de belangrijkste discussiepunten is of de MFA al dan niet moet deelnemen aan de grondwetgevende vergade ring. Momenteel wordt deze kwes tie nog intern besproken, waarbij het debat zich ook uitstrekt tot even
tueel participeren in het toekomsti ge parlement.
Overigens bestaan er ook binnen de Beweging van de Strijdkrachten te genstellingen. Naast de progressie ve officieren die op het ogenblik aan de macht zijn is er een belangrijke 'Spinolistische' stroming. De leider van deze meer conservatieve rich ting binnen de Beweging van de Strijdkrachten is Fabiáo, de laatste gouverneur en militaire comman dant van Guinee-Bissau. Deze aan hanger van De Spinola dringt zich steeds meer op de voorgrond.
De progressieve stroming in de Be weging van de Strijdkrachten is min of meer gebaseerd op de invloed van de dienstplichtige officieren, meestal studenten die onder de wa penen zijn geroepen.
Met het aflopen van het kolonialis me zal Portugal de dienstplicht kun nen verkorten. Hierdoor zal de in vloed van de conservatieve krach
ten in de Beweging van de Strijd krachten in de toekomst relatief toenemen.
De afgang van De Spinola
in drie bedrijven
De ontwikkeling die op 25 april door de omwenteling in Portugal op gang is gekomen, heeft pas op 29 sep tember jl. vastere vorm gekregen.
Dat was de datum waarop generaal De Spinola gedwongen werd af te
treden. Zijn ontslag was een gevolg van een zeer subtiele krachtmeting.
Het spel om de macht in Portugal begon in feite op de dag waarop de generaal werd gevraagd om presi dent te worden.
In de april-revolutie had De Spinola part noch deel gehad. Pas ná de succesvolle omwenteling vroeg de Coördinatiecommissie van de Be weging van de Strijdkrachten hem de junta te presideren.
Er werd van uitgegaan dat in een dergelijke militaire staatsgreep een populair figuur nodig is. Maar De Spinola vertegenwoordigde in geen enkel opzicht de zeer progressieve ideologie van de Beweging van de Strijdkrachten. De Spinola vocht in de Spaanse Burgeroorlog aan de kant van Franco, woonde als waar nemer aan Duitse zijde de slag om Leningrad bij en was in een nabijer verleden gedelegeerd commissaris van de Nationale IJzer- en Staalin dustrie die eigendom is van de zeer invloedrijke Portugese kapitalist Champalimaud. Het is duidelijk dat zo'n man het progressieve pro gramma van de jonge officieren niet
0 Een van de vele affiches die opriepen voor de manifestatie van de zwijgende meerderheid (maioria silenciosa). Bovenaan het affiche staat: manifestatie tot steun aan generaal Spfnola: nee tegen het extremisme.
kon accepteren, noch er aan kon meewerken. Toch had hij gezworen dit programma te eerbiedigen en na te streven. Aan die eed heeft De Spinola zich nooit veel gelegen la ten liggen. Driemaal bond hij een machtsstrijd aan tegen de Beweging van de Strijdkrachten. Driemaal heeft hij die strijd ook verloren.
VERBOND
De eerste vond in juli plaats. Om zijn persoonlijke positie te verster ken vormde hij een verbond met de gewezen premier, Palma Carlos, om de presidentsverkiezingen te vervroegen. Ook liet hij maatrege len goedkeuren die de macht van de premier moesten versterken. De Beweging van de Strijdkrachten doorzag het spel en Palma Carlos werd gedwongen af te treden. De Spinola werd tot de orde geroepen en accepteerde een nieuwe regering waarin de Beweging van de Strijd krachten een groot aantal postenbe zette. In die nieuwe regering waren ook de drie politieke partijen verte genwoordigd: de communistische-, de socialistische- en de Volksde mocratische partij (PPD).
VERKLARING
De tweede aanval vond plaats op 27 juli, de dag van de Verklaring van de Erkenning van het recht op Zelf beschikking en Onafhankelijkheid voor de Koloniën. Toen deze ver klaring, die opgesteld was door de officieren van de Beweging van de Strijdkrachten, aan De Spinolawerd voorgelegd, weigerde hij de tekst voor te lezen, omdat hij niet ac coord ging met de inhoud. Mensen uit zijn directe omgeving, o. a. ge neraal Costa Gomes, haalden hem tenslotte over. Dit gebeurde enkele uren voor de uitzending voor de te levisie, die deze historische ver klaring reeds had aangekondigd, zou plaatsvinden.
MANIFESTATIE
De derde en laatste aanval vond plaats op 28 september 1974. Deze dag telde twee belangrijke gebeur tenissen. Een ervan heeft grote be kendheid gekregen, de andere is nauwelijks tot het grote publiek doorgedrongen. Op 28 september was er in Lissabon een manifesta tie van de 'zwijgende meerderheid' georganiseerd, ter ondersteuning
van De Spinola. De partijen van links en van centrum-links uit de regering keerden zich fel tegen de ze manifestatie, omdat de betoging, die door het groot-kapitaal was ge organiseerd, als dekmantel moest dienen voor het omverwerpen van de democratie door de fascistenvan het oude regiem. De progressieve partijen eisten dat de betoging zou worden verboden.
Net zoals in de dagen van Caetano, zouden voor de betoging mensen uit alle streken van het land in door groot-kapitalisten betaalde autobus sen naar Lissabon gehaald worden.
Ondanks duidelijke bewijzen voor wat er gaande was, weigerde De Spinola categorisch de betoging te verbieden.
In de nacht van 27 op 28 september, bepaalde Portugal zijn toekomst.
Het werd gelukkig geen 'Portugal en zijn toekomst met De Spinola'. De progressieve partijen en de vakbon den riepen in die nacht hun aanhan gers op om alle wegen naar Lissa bon te barricaderen. De hele nacht bewaakten spoorwegarbeiders alle spoorlijnen. In de provincie organi seerden de mensen zich. Zij pa trouilleerden bij de uitvalswegen van steden en dorpen om elk ver trek naar Lissabon te verhinderen.
WAPENS
Auto's, autobussen, treinen en vliegtuigen werden doorzocht, waar bij wapens ontdekt werden.
Terwijl dit alles zich op straat af-
In de Portugese pers van 28 de cember verschenen enige sensa tionele onthullingen over de hou ding van generaal De Spinola tij dens de onderhandelingen in Lu saka met het FRELIMO.
Deze onthullingen werden gedaan door brigadier Otelo de Carvalho, het brein achter de opstand van 25 april en een van de meest in vloedrijke mensen uit de Bewe ging van de Strijdkrachten.
speelde, heerste er in het paleis van de President van de Republiek grote spanning. De Spinola had be vel gegeven premier Vasco Gonçal ves,en de militaire gouverneur van
Lissabon Otelo de Carvalho, diehet brein achter de coup van 25 april was, gevangen te nemen. Tevens gaf hij de Nationale Republikeinse
Garde opdracht de radiostations te bezetten. Maar hij zag twee funda mentele zaken over het hoofd.
Enerzijds meende hij op de steun van een deel van het leger te kunnen
rekenen. Dat bleek een illusie. Zo dra de militaire eenheden die het dichtst bij Lissabon gelegerd wa ren, bericht kregen van de gevan genname van de beide leiders, lie ten zij weten, dat zij naar het pa leis van De Spinola zouden oprukken als Vasco Goncalves en Otelo de Carvalho niet onmiddellijk in vrij heid zouden worden gesteld. De ma rine liet zelfs een fregat de Taag opstomen om eventueel het paleis te beschieten.
Anderzijds had De Spinola zich mis rekend in zijn vriend Costa Gomes.
Deze koos duidelijk partij voor de Beweging van de Strijdkrachten. Hij speelde een belangrijke rol bij de bevrijding van zijn twee kameraden die in het paleis van De Spinola ge vangen zaten. Costa Gomes toonde aan over meer moreel en politiek prestige bij het leger te beschikken dan De Spinola.
De Spinola en zijn fascistische bond genoten hadden het spel definitief verloren. Op 28 en 29 september
'Generaal De Spinola was erg te leurgesteld in mij. In Lusaka zag hij al spoedig in dat er geen ande re oplossing was dan degene die nu tot stand is gekomen. Dr. Ma rio Soares was gedurende de on derhandelingen erg voorzichtigen diplomatiek en wilde zich op geen enkele manier vastleggen. Ik sprak zeer openlijk over mijn ideeën. Toen wij in Lissabon te rugkwamen vroeg Mario Soares me mee te gaan naar het Belem paleis om De Spinola verslag uit te brengen. Mario Soares legde het geschil zo voorzichtig moge lijk aan de generaal uit en gaf mij daarna het woord. Ik sprak dui delijk over de voorwaarden van de dekolonisatie en zei dat naar mijn mening het standpunt van het FRELIMO het enige juiste was en ook het enige mogelijke.
De Spinola was buiten zich zelf van woede. 'Er moeten andere op lossingen zijn. Ik wil hier niets van weten. Hou verder je mond.'
'Nee, mijnheer, dat zal niet ge beuren', vervolgde De Spinola, 'want als het nodig is neem ik in mijn functie contact op met Nixon en vraag hem Amerikaanse troe-
werden honderden van de meest be kende persoonlijkheden van het oude regiem, die deel hadden genomen aan de mislukte staatsgreep, gevan gen genomen. Toen werd de gehele gang van zaken duidelijk: de beto ging van de 'zwijgende mieerderheid' had de publieke wettiging moeten worden van de staatsgreep die De Spinola meende te kunnen uitvoeren door Gonpalves en Otelo gevangen te nemen en hen te vervangen door mannen waarop hij kon vertrouwen.
MONOCLE
Tegelijk met het ontslag van de ge neraal met de monocle (tegenwoor dig naar de Chileense dictator ook al De Spinochet genoemd..) werden drie andere generaals uit de junta verwijderd: Silvério Marques, Gal váo de Melo en Diogo Neto. Allen hadden deelgenomen aan de misluk
te staatsgreep. De politieke kracht van de progressieve stromingen in de Beweging van de Strijdkrachten werd aanzienlijk versterkt. Er is nu een grotere eenheid in de ver
schillende sectoren van de uitvoe rende organen waar te nemen.
De veranderingen zijn al zichtbaar in de vervanging van de fascisten die tot voor kort belangrijke posten in regering en het ambtenarenkorps bekleedden, en in de wijze waarop het dekolonisatie-proces zich ver snelt met de volledige deelname van de bevrijdingsbewegingen van Ango la, de Kaap Verdische Eilanden,
Sâo Tomé en Principe.pen naar Mozambique te sturen.' Ik wees hem op het gevaar van een Vietnamisering van het con flict in Mozambique, waar Nixon wel niet veel voor zou voelen.
'Wel, als Nixon dan geen troepen wil leveren, wil Zuid-Afrika het wel', aldus De Spinola. Hij bracht alle mogelijke argumenten op ta fel om toch vooral maar niet aan het FRELIMO te hoeven toege ven. '
De Spinola heeft kort daarop in een persverklaring deze gang van zaken ontkend. Op 31 december gaf de Beweging van de Strijd krachten echter voor het eerst een persconferentie waarop jour nalisten ondermeer vroegen wat er nu waar is van deze ernstige beschuldigingen tegen De Spinola.
Namens het Coördinerend Comité van de Beweging van de Strijd krachten antwoordde kapiteinVas co Lourenco: 'Aan de waarheid van de verklaringen van brigadier Otelo de Carvalho hoeft niet ge twijfeld te worden. Het Coördine rend Comité was van deze zaak op de hoogte. Generaal De Spino la heeft meerdere malen derge lijke uitspraken gedaan. '
7
Politiek bestel krijgt vorm
Volgens de laatste berichten zullen in april (aanvankelijk eind maart) in Portugal verkiezingen worden ge
houden. Het betreft geen parle mentsverkiezingen; die worden pas eind november gehouden. In april gaat het om de samenstelling van een grondwetgevende vergadering.
Onder het fascistische regiem zijn er in Portugal nooit vrije algemene verkiezingen gehouden. Nu is iede re Portugees boven de 18 jaar ver plicht zich als kiezer te laten regis treren. Dat gebeurt met groot en thousiasme; de mensen laten zich bij duizenden inschrijven om straks hun stem te kunnen uitbrengen.
Over de datum van de verkiezingen is vrij veel te doen geweest. Een vroeg tijdstip zou de jarenlang on derdrukte progressieve partijen weinig gelegenheid geven zich be hoorlijk te organiseren (zie de uit slagen van de geforceerd snelle ver kiezingen in Griekenland.
STEMMEN
Naar het zich laat aanzien zullen
een drietal partijen het merendeel van de stemmen wegslepen: de com
munistische partij van Cunhal (P CP:
naar schatting goed voor 10 á 15 procent van de stemmen; de socia
listische partij van Soares (PSP:
waarschijnlijk circa 20 procent van de stemmen) en de centrum-rechtse PPD van Sá Carneiro (waarschijn
lijk goed voor circa 40 procent van de stemmen). De PCP, PSP enPPD vormen nu, samen met de Beweging van de Strijdkrachten, de regerings
coalitie.
De overige stemmen zullen terecht komen bij partijen die links staan van de socialisten en communisten (MES, LUAR, MDP en MRPP) en bij een aantal extreem rechtse splin ters, waaronder ook enkele chris ten-democratische partijen.
COMMUNISTISCHE PARTIJ De enige partij die vanaf 1926 een goed georganiseerde ondergrondse oppositie heeft gevoerd tegen het Portugese fascisme, is de commu nistische partij. Partijsecretaris Cunhal (momenteel minister zonder
*Het politieke spectrum in Portugal. Links de MES, vervolgens de minis ters Alvaro Cunhal van de Communistische Partij, Mario Soares van de So cialistische Partij en Sá Carneiro van de PPD. Op de rechtervleugel de christendemoeraten en een verdwijnende generaal De Spinola. Boven het ge heel de Beweging van de Strijdkrachten (MFA) met (van links naar rechts) Melo Antunes , eerste-minister Gonealves en president Costa Gomes.
portefeuille) heeft daarvoor jaren lang in Portugese gevangenissen
moeten boeten. Ongetwijfeld is de PCP de enige partij die erin ge
slaagd is gedurende de jarenlange onderdrukking zijn partij- apparaat in stand te houden. Zelfs slaagde de partij erin haar partij-orgaan Avan te, hoewel onregelmatig, te blijven uitgeven. De aanhang van de PCP vindt men vooral in Portugals ver stedelijkte en gerndustrialiseerde kuststreek. Het platteland was, en is nog steeds een bastion van de Portugese katholieke kerk en dus van de zwartst denkbare reactie.
BOEREN
Dat geldt vooral voor het noorden van Portugal, waar kleine boeren vanaf de kansel wordt ingeprent dat socialisten en communisten hunland willen stelen. De meeste Portugese gastarbeiders, wier inkomsten een van Is lands belangrijkste deviezen bronnen vormen, komen uit dit ge bied. In het buitenland, met name in Frankrijk en Duitsland, wordt nu ge tracht deze arbeiders ertoe over te halen hun geld niet meer naar Por tugal over te maken. In het zuiden van Portugal, waar het land voorna
namelijk in handen is van groot grondbezitters, is onder de landar beiders de angst en haat voor de communisten en socialisten minder groot.
De PSP, de Portugese socialis tische partij van minister van bui tenlandse zaken Soares, heeft onder Caetano en Salazar niet een bijzon der belangrijke rol in de oppositie gespeeld. De partij beschikte niet over een massaal georganiseerde achterban. Hoewel mensen als Soares en Manuel Serra (de belang rijkste representant van de op het laatste congres overstemde linker vleugel van de PSP) ongetwijfeld een moedige rol hebben gespeeld in het verzet, konden zij bij hun acti viteiten niet steunen op een duide lijke achterban. Ook werd de poli tieke tactiek van een man als Soares mede bepaald door een flinke dosis pragmatisme.
GEVAARLIJK
De PPD, de democratische volks partij, vormt ongetwijfeld een van de belangrijkste politieke machten in het huidige Portugal. En ook een van de gevaarlijkste. De advocaat Sá Carneiro, de belangrijkste re presentant van de PPD, was tot
voor enkele jaren parlementslid voor Caetano's partij ANP. Net zo als andere technocratische, Euro pees georiënteerde, Portugese pseudo-socialisten, heeft hij zich door Caetano laten gebruiken in diens poging om het fascisme een modern gezicht te geven.
Nu het achterhaalde fascisme pur sang niet langer blijkt te voldoen om de arbeiders arm, de winsten hoog en de kerken vol te houden, hebben kerk en kapitaal hun hoop ge
steld op de PPD. Zich presenterend als een centrum-linkse partij, die zelfs om aansluiting bij de socialis tische internationale heeft verzocht, blijkt de PPD in werkelijkheid een politiek voor te staan die weliswaar
is gericht op modernisering van het vermolmde Portugese systeem, maar bepaald niet op een werkelijke verandering van de fundamentele onrechtvaardigheden die dat sys teem steeds hebben gekenmerkt.
De PPD wordt gesteund door de ka tholieke kerk, met name door de priesters op het platteland.
De Socialistische Internationale heeft de toenadering die de PPD zocht afgewezen en steunt alleen de partij van Soares.
MES
Tenslotte verdient de MES nog aan dacht. Het is evenals de PPD een partij die zich pas na de omwente ling als zodanig gepresenteerd heeft. Daarmee houdt dan ook iede re overeenkomst met de PPD op.
Globaal zou men kunnen zeggen dat de MES wordt gevormd door radi cale christenen en socialisten. De partij staat qua politieke lijn links van de PSP van Soares. In de MES vindt men een groot aantal van de mensen terug die in de nadagen van Caetano's bewind steeds heviger werden vervolgd wegens hun jaren lange oppositie tegen de koloniale oorlog.
Op een onlangs gehouden congres besloot de MES mee te doen met de komende verkiezingen, hoewel ze eigenlijk van mening is dat het in
Portugal nog te vroeg is voor ver kiezingen.
Het ziet er niet naar uit dat een van de Portugese politieke partijen bij de komende verkiezingen de absolu te meerderheid zal behalen. Dan blijven er in feite slechts twee mo gelijkheden over: een volksfront van communisten en socialisten (even tueel versterkt met links daarvan
staande partijen) of een coalitie van socialisten en PPD. Gezien de stel lingname van de PSP in de huidige verkiezingsstrijd, waarbij de partij niet geheel vrijgepleit kan worden van een zekere speculatie op de ja renlang ingepompte angst voor het communistische gevaar bij de Por tugese bevolking, lijken de kansen op een volksfront klein. Van een realpolitieker als Soares kan men bovendien moeilijk verwachten dat hij bereid zal zijn het risico te ne men van een economische boycot door de westerse landen (met name de Verenigde Staten). De mogelijk heid van een dergelijke boycot naar Chileens model is zeker niet denk beeldig wanneer in Portugal een volksfront aan de macht zou komen.
Edward Kennedy heeft tijdens een recent bezoek aan Portugal openlijk druk uitgeoefend door te dreigen met een dergelijke sabotage van de Portugese economie indien de com munisten deel gaan uitmaken van de regering.
COALITIE
Het ziet er dus naar uit, dat PSP en PPD een coalitie zullen sluiten.
Door samenwerking van de socialis ten met een partij wier belangrijk ste verkiezingsstrategie lijkt te be staan uit het speculeren op de be staande angst voor het rode gevaar, zal aan de toekomstige samenwer kingsmogelijkheden tussen socialis ten en communisten schade worden toegebracht.
De politiek van een coalitie tussen PSP en PPD zal, wat Europa be treft, ongetwijfeld gericht zijn op
0
Minister-President Vasco Gon palves met onder zijn voet een rat.Het woord boato op de rat betekent gerucht
aansluiting bij de EEG en op besten diging van het NATO-lidmaatschap.
Voor Portugal betekent het dat er geen dramatische veranderingen in de economische structuur van het land zullen worden aangebracht.
Omdat tegen die tijd hopelijk alle koloniale problemen geregeld zijn, zal een dergelijke coalitie hier waarschijnlijk niet veel kwaad meer kunnen doen.
* Geruchten; het Portugese dagblad Diario de Noticias drukte bij onderstaande tekening het volgende bijschrift af:
"Het gerucht is op dit ogenblik een van de krachtigste wapens van de reactionairen - en van hen die in hun dienst staan - in hun strijd tegen de vestiging van een democratie in Portugal. Daarom moet iedereen waakzaam zijn en niet meewerken aan het verspreiden van geruchten waarbij een poepende vogel langzamerhand verandert in een bombarderend vliegtuig.
m
In overleg met de Angolese bevrijdingsbeweging MPLA en de Nederlandse vakbeweging heeft het'Angola Comité besloten de Nederlandse koffieprodu centen niet langer te houden aan een boycot van koffie uit Angola. Dit bete kent dat na bijna drie jaar een eind komt aan de Nederlandse boycot van An gola koffie.
De Nederlandse koffiebranders hebben zich tot het eind toe goed gehouden aan de door het Angola Comité uitgeroepen boycot. Terwijl vroeger onge veer ý0% van de Nederlandse koffieinvoer uit Angola kwam lag dit de eerste negen maanden van dit jaar beneden de drie procent.
Het Angola Comité is zich ervan bewust dat nog tal van moeilijkheden de de kolonisatie van Angola in de weg staan. Door de gewijzigde omstandigheden
heeft de koffieboycot thans zijn voornaamste functies ter ondersteuning van de vrijheidsstrijd verloren. Het Angola Comité zal haar steun aan het Ango lese volk met andere middelen voortzetten.
Er zal nog een langdurige politieke strijd nodig zijn voordat het Ango lese volk zelf over zijn natuurlijke hulpbronnen kan beschikken. In dit verband moet ook met name worden gewezen op het feit, dat de eigen domsverhoudingen in het koffiege bied nog niet ten gunste van de land bouwers zelf zijn gewijzigd.
MOTIVERING VAN HET ANGOLA COMITE
De actie tot boycot van Angolese koffie werd gevoerd op twee gron den:
a) Het feit dat de productie onder omstandigheden van extreme uitbui ting plaatsvond, namelijk met dwangarbeid door Afrikanen die vele honderden kilometers zuidelijker werden geronseld op plantages in eigendom van Portugese kolonialen, b) Het systeem van heffingen op de verbouw en export van de koffie die rechtstreeks ten goede kwamen aan het Portugese leger, dat een kolo niale oorlog voerde tegen de bevol king van Angola.
De actie had zodoende twee wezen lijke componenten. In de eerste plaats kon door het onthouden van geld aan het Portugese leger een
zinvolle bijdrage worden geleverd aan de strijd van de bevrijdingsbe weging MPLA in Angola. Naar
schatting droegen de Nederlandse koffiedrinkers jaarlijks dertien mil joen gulden aan de koloniale oor logsmachine bij.
Daarnaast was de Angolese koffie cultuur bij uitstek geschikt om de Nederlanders inzicht te verschaffen
en hun bewustwording te bevorderen over de primitieve uitbuiting en de onderdrukking waarmee Portugal
zich in Afrika probeerde te handha ven. Bovendien verschafte de Ango lese koffie een uniek handvat om de
medeplichtigheid van het westerse bedrijfsleven aan de koloniale prak
tijk duidelijk te maken.
Doordat Nederland meer Angola kof fie afnam dan alle Europese landen samen, en koffie het belangrijkste uitvoerproduct van Angola was, be
rustte er op het Nederlandse be drijfsleven een zware verantwoor ding.
Inmiddels is in Portugal het dekolo nisatieproces op gang gekomen. In Angola is intensief overleg gaande om te komen tot een overgangsrege ling waarin ook de MPLA vertegen woordigd is. Daarmee zijn de meest dringende redenen voor de koffie boycot weggevallen.
In Angola is een algemene wapen stilstand van kracht, waardoor er aan 13 jaar gewapende strijd een einde is gekomen. Hiermee is ook de financiering van de koloniale oor log uit de opbrengsten van koffie productie en koffieexport beëindigd.
Daarnaast is sinds oktober een be gin gemaakt met de terugkeer van de geronselde dwangarbeiders naar hun woongebieden in het zuiden.
Bovendien heeft de Portugese rege ring zich openlijk verplicht alle In ternationale Arbeids Conventies na te leven en met name artikel 105 dat handelt over dwangarbeid. Hoe wel de situatie in Angola nog ondui delijk is, is de politieke basis van de boycot naar de mening van het Comité nu te smal geworden om de ze met voldoende kans op succes te kunnen voortzetten.
DE MENING VAN DE MPLA.
De voornaamste belanghebbende van de boycot, de Angolese bevrijdings beweging MPLA, heeft laten weten
in te stemmen met een beëindiging van de boycot onder de gegeven,
zeer gewijzigde omstandigheden.
Een medewerker van het Angola Co mité had onlangs over deze kwestie een gesprek met de voorzitter van de MPLA, Agostinho Neto.
De voornaamste vertegenwoordiger van de MPLA in Angola, Luco
i ~G ... SL A D BOYCOT!!i! BEEINDlii IGD!i ii iii!!i!!!!i
Lara, wees er onlangs op dat 'on oplosbare problemen in Angolaver meden moeten worden, ook al ko men de vruchten van de arbeid nog niet direct aan de volksmassa's ten goede.'
'We zullen al het mogelijke doenom de situatie in het koffiegebied te verbeteren omdat we ons niet kun nen permitteren daar een chaos te laten ontstaan, gezien het grote be lang van de koffie voor het verkrij gen van deviezen. '
HET STANDPUNT VAN DE NEDER LANDSE VAKBEWEGING.
Zoals bekend hebben de drie Neder lanse vakcentrales zich in een vroeg stadium achter de boycotac
tie gesteld. Door haar actieve stel lingname heeft de vakbeweging in belangrijke mate bijgedragen tot het besluit van de Nederlandse koffie verwerkende industrie om een ein
de te maken aan de aankoop van An gola koffie.
BRIEF VAN HET NEDERLANDS VERBOND VAN VAKVERENIGIN GEN AAN HET ANGOLA COMITE.
4 december 1974.
Zoals ik in een recent telefonisch contact u reeds heb meegedeeld, heeft kortgeleden overleg plaats gevonden tussen de drie vakcentra les over de vraag of de ondersteu ning door de vakbeweging van de door het Angola Comité georgani seerde Angola-koffieboycot voort gezet moet worden. In dit overleg hebben de volgende overwegingen een belangrijke rol gespeeld.
Zoals bekend is in Angola inmid dels besloten tot een wapenstilstand en bestaat er een reëel uitzicht op een onafhankelijkheidsverlening op redelijk korte termijn. Bovendien zijn er vrij stellige indicaties dat de dwangarbeid op de koffieplanta ges in Angola (altijd het belangrijk ste motief van de vakbeweging tot ondersteuning van de Angola-koffie boycot) opgeheven is. In dit ver-
band is de verklaring van de Portu gese regeringsvertegenwoordiger op de laatste conferentie van de In ternationale Arbeidsorganisatie van belang, waarin plechtig de verzeke ring werd gegeven dat Portugal al les in het werk zou stellen om alle geratificeerde internationale ar beidsverdragen (dus inclusief de dwangarbeidsconventie) integraal toe te passen in de nog onder haar verantwoordelijkheid staande over zeese gebiedsdelen.
Op grond hiervan zijn de drie vak centrales van mening dat de Angola koffieboycot stopgezet kan worden.
De betrokken vakbonden zijn van dit standpunt, dat een stopzetting van de steun door de vakbeweging aan de boycot impliceert, in kennis ge steld. Gaarne laten wij het aan het Angola Comité zelf over, een be slissing over de stopzetting van de boycotactie als zodanig te nemen.
U dankend voor de goede samen werking, verblijf ik, met vriende lijke groeten,
drs. 0. G. de Vries Reilingh, Internationale Dienst.
GESCHIEDENIS
Sinds haar oprichting in 1961 was het Angola Comité zich bewust van het feit dat Nederland uitzonderlijk sterke handelsbetrekkingen onder hield met de Portugese koloniën.
Het voornaamste product was de An gola koffie, waarvan Nederland meer afnam dan alle andere Euro pese landen (met inbegrip van Por tugal) samen.
Pas in 1971 meende het Comité vol doende steun onder de Nederlandse bevolking te hebben om een boycot actie te beginnen. Voor het begin van de actie werd de datum 4 febru ari 1972 gekozen, de elfde verjaar dag van de bevrijdingsoorlog in An gola. Voor het begin van de boycot hadden Albert Heyn en De Gruyter al toegezegd geen Angola koffie meer te verwerken.
De boycotactie duurde precies vier weken. Op 4 maart 1972 plaatsten
Douwe Egberts, Van Nelle en Nie meyer advertenties in de Nederland se dagbladen waarin deze bedrijven toezegden een eind te maken aan de verwerking van Angola koffie.
In 1973 deed Albert Heyn een poging de koffieboycot te doorbreken.
De actie tegen Albert Heyn duurde in totaal zes weken. Wederom steun den honderden plaatselijke actie groepen in het hele land de actie.
Ook de drie vakcentrales oefenden krachtige druk op Albert Heyn uit een eind aan de verwerking van An gola koffie te maken.
GEVOLGEN
Het doel van de koffieboycot was in de eerste plaats Portugal te tonen dat haar koloniale politiek op ern stig verzet in het buitenland stuitte en dat het land - als het zijn politiek niet wijzigde - economische maat regelen kon verwachten. Daarnaast was er hoop, dat de actie zelf eco nomische schade aan het Portugese kolonialisme kon toebrengen. Als gevolg van de boycot liepen de in voercijfers voor Angola koffie in Nederland aanzienlijk terug. Ter wijl Nederland in de jaren tot 1971 ongeveer 30% van zijn koffie uit An gola haalde, was dit percentage na de boycot aan het eind van 1972 tot onder de 5% gedaald. Nederland was grotendeels Angola-vrij. Voor de periode van 1974 waarover cij fers bekend zijn ( tot en met sep tember 1974) bedraagt de import van Angola koffie 2, 99% van de to tale Nederlandse koffieinvoer. Dat er toch nog een geringe aanvoer plaatsvond is het gevolg van het feit dat een aantal kleine bedrijven door gingen met de verwerking van An gola koffie.
De onafhankelijke Afrikaanse lan den profiteerden van de Nederland
se boycot. Hun aandeel in de Neder landse koffieinvoer - tot 1971 onge veer 5% - liep eind 1972 op tot 30%.
Gedurende de eerste negen maan den van 1974 was hun aandeel34, 7%
van de Nederlandse markt.
Een nieuwe fase in steun aan bevrijdingsbewegingen
Het werk voor de bevrijdingsbewe gingen in de Portugese koloniën is nu duidelijk in een nieuw stadium gekomen. De tijd van massale poli tieke acties, zoals de koffieboycot, lijkt thans voorbij.
Toch blijven de bevrijdingsbewegin gen in Afrika een dringend beroep doen op de steuncomité's om het werk voort te zetten. Men kampt daar met enorme problémen na de onafhankelijkheid (zoals in Guinee Bissau) of in de overgangsperiode naar de onafhankelijkheid. Terwijl de behoeften enorm zijn toegenomen, neemt de steun die men altijd heeft ontvangen, sterk af. Sommige or ganisaties hebben hun steun stopge zet omdat de bevrijdingsbewegingen naar hun mening geen bevrijdings bewegingen meer zijn, maar poli tieke partijen worden. Anderen vin den dat het nu in de Portugese kolo niën wel bekeken is en dat er be langrijkere problemen in de wereld
zijn.
Naast allerlei organisaties die in het verleden hulp gaven, komt er nu hulpverlening op gang vanuit krin gen die vroeger zeer moeilijk tot steun aan de bevrijdingsbewegingen konden komen. Soms wordt deze hulp met de beste bedoelingen aan geboden. In andere gevallen probe ren instanties, die tot het laatst toe aan de zijde van het Portugese kolo nialisme hebben gestaan, zich te re habiliteren en hun verloren gegane
invloed te herwinnen. Het is van be- organisaties. In de toekomst zijn lang dit gevaar te onderkennen en nog grotere bedragen te verwachten tegenmaatregelen te nemen, voor dit door het FRELIMO goedge
keurde kanaal.
Het Angola Comité in samenwerking met de Eduardo Mondlane Stichting heeft de laatste tijd een actieve rol gespeeld bij het zoeken van de nood zakelijke fondsen in West-Europa en het kanaliseren van deze fondsen naar de juiste adressen. In samen werking met de bevrijdingsbewegin gen is gewerkt aan het vinden van kanalen die een goede besteding van de fondsen garanderen.
Zo werd ten aanzien van Mozambi que samengewerkt met missionaris sen die de kant van het onderdrukte volk hadden gekozen en door Portu gal het land werden uitgezet. In de stad Beira werd een organisatie op gericht, die door de Voorlopige Re gering van Mozambique is belast met hulpverlening aan de noodlijden de bevolking van de provincie Mani ca e Sofala. Mede door de oorlog was daar een ernstige hongersnood ontstaan. In deze organisatie zitten vertegenwoordigers van het FRELI MO, van de Voorlopige Regering
en van de verschillende kerken. Al le activiteiten van deze organisatie moeten worden goedgekeurd door de (FRELIMO-) gouverneur van de pro vincie.
In korte tijd werd voor deze organi satie in Europa een bedrag van meer dan 6 miljoen gulden bijeenge bracht door bijdragen van diverse
* Een belangrijke gebeurtenis voor Angola: op 19 december tekenden
Agostinho Neto (met bril) voor de MPLA en Jonas Savimbi (in uniform) voor UNITA in Luso (Angola) een accoord voor onderlinge samenwerking.Hulpverlening aan Angola blijft even noodzakelijk. Hier ondervindt de de kolonisatie veel meer moeilijkhe den dan in Mozambique. Allerlei
machten proberen het rijke Angola binnen hun invloedssfeer te halen.
Sommige bevrijdingsbewegingen hebben machtige bondgenoten achter
zich en beschikken over veel geld.
Bewegingen die voor een werkelijke dekolonisatie opkomen zoals de MPLA hebben een enorm gebrek aan geld. Daarom is het van groot belang dat gelden in de goede rich
ting vloeien. Ook op dit terrein is het Angola Comité actief in West Europa bezig en zullen grote bedra gen loskomen.
Een soortgelijke behoefte doet zich voor in Guinee-Bissau en op de Kaap Verdische Eilanden. Voor de ze gebieden wordt nog gezocht op welke wijze hulp kan worden gebo den. Voor de hulpverlening is van belang dat de Kaap Verdische Eilan den tot het Sahel-gebied behoren.
Naast de grotere bijdragen van in stellingen komen er ook in allerlei kringen in Nederland initiatieven los om onder de bevolking fondsen te werven voor de (voormalige) Por tugese koloniën.
Al deze vormen van steunverlening kunnen een belangrijke invloed heb ben op de richting waarin de deko lonisatie zich zal ontwikkelen.
Daarom blijft het een belangrijke taak voor het Angola Comité deze projecten en acties grondig te bege leiden.
ANGOLA COMITE
Het Angola Comité gaat door met de verlening van steun aan de be vrijdingsbewegingen in de (voor malige) Portugese koloniën.
Dat kan alleen, als de mensen die het Comité tot nu toe steun den, ons hiertoe in de gelegen heid stellen. Voor het versprei den van informatie is het voort bestaan van het Angola Bulletin van groot belang. Wij roepen onze lezers op om hun abonne mentsgeld,
f
10,- voor de ko mende twee jaar, over te maken.Ons gironummer is 600657 t. n. v.
Angola Comité, Amsterdam.
1974 is een spannend jaar geweest voor de Mondlane Stichting. De om wenteling in Portugal, gunstige ont wikkelingen in de Portugese kolo niën, moeten we nog wel doorgaan?
Als de koloniën onafhankelijk wor den, is de steun die wij kunnen ge ven maar een schijntje in vergelij king met wat een regering kan doen.
Toch gaan we door!
We gaan door omdat de bevrijdings bewegingen ons vragen door te gaan. Het ziet er nog niet naar uit,
dat de hulp van de Nederlandse re gering in de toekomst een bijdrage zal leveren die in verhouding staat met de enorme problemenwaarvoor deze landen staan. Juist nu hebben de bevrijdingsbewegingen steun no dig. Met name de PAIGC en het FRELIMO krijgen nu de verant woordelijkheid over het land. Veel blanken zijn weggetrokken, waaron der technici, landbouwspecialisten, leraren enz., mensen die nodig zijn bij de opbouw van het land.
Het is nu belangrijk dat er nieuwe deskundigen komen en dat in Mo zambique en Guinee-Bissau be roeps-opleidingen komen.
De onafhankelijkheid van Angola zal moeilijker verlopen, maar ook de MPLA zal deskundigen en technici nodig hebben. Er moeten nieuwe scholen, ziekenhuizen en landbouw coöperaties gesticht worden. De MPLA heeft practisch geen geld.
Wij gaan door. En we hopen dat we in de toekomst nog steeds op Uw ooit!
De Mondlane Stichting in 1974
* Practisch zonder middelen begint het FRELIMO overal in Mozambi que met het opzetten van scholen.
De aktiviteiten in het afgelopen jaar
DEKENACTIE
De dekenactie die eind 1973 gevoerd werd, bracht 70. 000 dekens en ruim
f
200. 000,- op. Begin 1974zijn de laatste dekens bij de bevrij dingsbewegingen aangekomen. Het geld werd gebruikt voor het vervoer van de dekens en voor twee vracht wagens. De vrachtwagens zijn naar het FRELIMO gegaan.
ACTIE TRANSPORTMIDDELEN In 1973 riep de PAIGC de onafhan kelijkheid van Guinee-Bissau uit.
Veel landen gingen over tot erken ning van de staat Guinee-Bissau.
De Nederlandse regering weigerde tot die erkenning over te gaan. Om de bevolking van Guinee-Bissau toch iets aan te bieden namens het Nederlandse volk nam de Mondlane Stichting het initiatief tot deze actie
voor transportmiddelen.
Voor
f
100. 000, - werden boten, buitenboordmotoren, veldflessen.plunjezakken, draagstellen, radio's en landkaarten gekocht.
VOEDSELACTIE
In de vredesweek 1972 begon de Mondlane Stichting met een voedsel actie voor Angola. Deze actie loopt nog steeds door. Ook op de Kaap Verdische Eilanden heerst door de jarenlange droogte hongersnood. De PAIGC deed een beroep op de Mond lane Stichting voor onmiddellijke hulp. In het Angola Bulletin heeft toen een oproep gestaan om geld te
storten.
De Mondlane Stichting vulde het be drag wat hierop binnenkwam aan tot
f
20. 000, - Duizenden kilo's mage re melkpoeder, soja-olie, witte bo nen, bruine bonen en groene erwten werden naar de Kaap Verdische Ei landen verscheept.NAAIMACHINES EN STOFFEN Van de bevrijdingsbewegingen kre-
gen we lange lijsten met diverse aanvragen, van schoolmateriaal tot zaaigoed. Vooral de vraag naar naaimachines en stoffen was groot.
We plaatsten oproepen in diverse kranten. Van het geld wat hierop binnenkwam hebben we al elf naai machines kunnen kopen en honder den meters stof.
ACTIE LOEANDA
We zijn gestart met de actie Loean da, nadat een van de mensen die in samenwerking met de MPLA in de Afrikaanse krottenwijken (musse ques) werkt, verslag kwam uitbren gen en steun vanuit Nederland vroeg.
De Afrikaanse bevolking in de musseques was tot voor kort afhan kelijk van instellingen die door de kolonisten beheerd werden. Winkels en zelfs water waren in handen van de kolonisten. Er is geen riolering, geen electriciteit. Onderwijs en me dische zorg zijn verwaarloosd.
Sportvoorzieningen of speelplaatsen voor de kinderen zijn er niet. In de wijken worden nu door de MPLA buurtcomité's opgericht, die op bouwwerk in de musseques gaan op
zetten, zoals onderwijs, medische zorg enz.
Omdat de kranten in Angola nog steeds rechtse informatie geven.
wil de MPLA in Loeanda een eigen krant gaan drukken. De Mondlane Stichting stuurde een offset pers, betaald uit giften in Nederland. Er is veel meer geld nodig. De actie Loeanda zal dan ook voortgezet wor den.
MAAKGROEP
In Utrecht is een groep erg actieve mensen. Zij maken spullen die de bevrijdingsbewegingen hard nodig hebben. Afgelopen jaar hebben ze tweehonderd oprolbare schoolborden en honderd transportfietsen ge maakt.
LAN DBOUWGROEP WAGENINGEN Deze groep onderzoekt de mogelijk heden van de bevrijdingsbewegingen op het gebied van landbouw. Ook be reidt ze concrete projecten voor ter ondersteuning van landbouwcoöpera-
ties in Angola, Mozambique en Gui nee-Bissau.
SCHOLENPROJECT
Hoe gaat het nou op een school van de bevrijdingsbewegingen? Is het hetzelfde als in Nederland, welke vakken worden er gegeven enz.
Deze vragen krijgen we regelmatig van scholen in Nederland. Om wat beter op die vragen in te kunnen gaan hebben we twee brochures sa mengesteld. Een over het onderwijs van de MPLA en bestemd voor het basisonderwijs in Nederland en een over een middelbare school van het FRELIMO, bestemd voor het voort gezette onderwijs.
Deze brochures zijn nog verkrijg baar en kosten vijftig cent per stuk.
Verschillende scholen hebben geld en schoolmiddelen ingezameld voor de bevrijdingsbewegingen.
ACTIE MOZAMBIQUE
Samen met de NOVIB werd een actie gevoerd om het FRELIMO onvoor waardelijke en rechtstreekse steun te geven. Een verslag van de actie komt in maart. Giften op giro 555, t. n.v. Actie Mozambique, DenHaag,
zijn nog steeds zeer welkom.
INCIDENTELE ACTIVITEITEN Doordat de Mondlane Stichting veel geld ontvangt waaraan door de ge vers geen aparte bestemming wordt gegeven, kunnen we vaak meteen
reageren op acute vragen van de be vrijdingsbewegingen.
Het afgelopen jaar hebben we dat geld onder andere gebruikt voor:
- het overmaken van ’ 25. 000,- per kwartaal voor iedere bevrijdingsbe weging. Voor benzine, voedsel of
lopende kosten van een school, enz.
- een bijdrage aan Vitoria ou Morte, het blad van de MPLA.
- een rivertruck voor de MPLA. Dit is een voertuig dat op het land en in het water gebruikt kan worden. Deze rivertruck was in eerste instantie bedoeld voor het vervoer tussen de verschillende vluchtelingenkampen
aan de grens met Zambia.
- een aangepaste DAF voor een in valide arts van de PAIGC.
- kosten voor tijdelijk verblijf in Nederland van mensen die uit Portu gal vluchtten en via ons land aan sluiting zochten bij de bevrijdings bewegingen. Het betrof hier vooral Angolezen.
- de inrichting van een crèche van de MPLA.
- copiën van films voor de PAIGC.
*21 dec. '74: de MPLA opent haar eerste bibliotheek in een Afrikaanse wijk in de Angolese hoofdstad Loeanda.
Financieel overzicht - Mondlane Stichting
INKOMSTEN UITGAVEN
Ontvangen voor de bevrij dingsbewegingen in het al gemeen, of voor MPLA,
FRELIMO, PAIGC of Mo zambique Instituut Niet in het kader van acties In het kader van acties waarvan
Voedsel
Dekens (nagekomen) Guinee-Bissau Loeanda Maakgroep Administratie * TOTAAL Waarvan
Ontvangen van organisaties Ontvangen van particulieren, uit collectes, per giro etc.
308.566, 164.305,-
12.051, 13.466, 100. 000, 38.458,
330,-
28.504, 501.375,-
197.495, 303.880,-
*Tweede helft 1973 en eerste helft 1974
N. B. Nadelig saldo werd gedekt door reserverin gen in 1973, waaronder 100. 000,- voor ver voersmiddelen en 30. 000,- ontvangen van de stichting Kinderpostzegels.
Administratiekosten Actiekosten waarvan
Dekenactie Guinee-Bissau Maakgroep Scholenproject Loeanda Besteed t.b.v. de bevrijding sbewegingen waarvan
MPLA FRE LIMO PAIGC
Aard van gegeven steun
Gezonden in geld vrij te besteden Verpakking en transport dekens Vervoersmiddelen en trans portkosten
Onderwijs, schoolmateriaal, bouwkosten, crèche trans po rtkosten
Transportactie PAIGC, boten, radio's etc.
Voedsel
Offset-pers en transportkosten Naaimachines en transport kosten
Stof en transportkosten Reis- en verblijfkosten Diversen, o.a. film- en foto materiaal, propagandamate riaal
TOTAAL 831.250,-
Het gaat om films die in Guinee Bissau opgenomen waren en in Ne derland op de televisie uitgezonden zijn.
- schoolmateriaal.
- propagandamateriaal voor de MPLA.
- reiskosten voor leraren voor het FRE LIMO.
Ook andere organisaties in Neder land hebben de bevrijdingsbewegin gen gesteund, vaak door geld over te maken aan de Mondlane Stichting.
X min Y heeft diverse keren grote bedragen overgemaakt. Deze wer den door de Mondlane Stichting op verzoek van de bevrijdingsbewegin gen besteed aan goederen of recht streeks overgemaakt.
De Stichting 'Kinderpostzegels' heeft de inrichting van de kindercrèche in een vluchtelingenkamp van het FRE LIMO in Tunduru (Tanzania) voor haar rekening genomen.
Wilde Ganzen vloog voor het zieken huis van het FRELIMO in Mtwara.
De Vastenaktie heeft verschillende
projecten gefinancierd en zal waar schijnlijk in de toekomst haar steun uitbreiden.
Gast aan Tafel (NOVIB) heeft ver schillende keren grote bedragen uit gegeven voor voedsel en landbouw projecten.
Bij de regering (via de Novib) wer den enkele medefinancierings-pro jecten ingediend. 75% van een pro ject wordt dan betaald door de re gering, 25% moet uit andere bron nen komen.
De belangrijkste buitenlandse orga nisatie waar de Mondlane Stichting
afgelopen jaar mee samen werkte was de World University Service in Denemarken. De bouw van een
school van de MPLA en een garage in Dar es Salaam werd gezamenlijk gefinancierd.
TOE KOMSTP LANNEN
De Mondlane Stichting is bezig met het op schrift stellen van een aantal concrete projecten, zodat groepen, scholen, wereldwinkels etc. actie
kunnen voeren voor een bepaald pro ject van de bevrijdingsbewegingen.
De actie Loeanda en de actie Mozam bique gaan door.
Al eerder noemden wij het grote te kort aan deskundigen in Guinee-Bis sau, Mozambique en Angola. Op verzoek van de bevrijdingsbewegin gen zijn wij bezig met het zoeken naar vrijwilligers. Nodig zijn voor
al artsen, verplegend personeel, vakleerkrachten o. a. wis- en natuur, kunde, landbouwspecialisten, tech nici.
Het werk van de Mondlane Stichting is het meest gebaat bij regelmatige bijdragen. Bijvoorbeeld door maan
delijkse overschrijvingen van een vast bedrag. Machtigingskaarten voor automatische overschrijvingen
zijn op het secretariaat verkrijgbaar.
Mondlane Stichting Hagestraat 10 Haarlem
Tel. 023 - 321494 b.g.g 023- 324350 Giro: 1884800
21.528, 34.204,-
775.518,-
4.959, 2.598, 23.044, 3.244, 359,
227.110, 328.657, 219.751,
235.056, 61.148, 144.533,
166.748,
83.918, 20.000, 23.232,
2.312, 8.779, 23.399,
6.393,-
