IN DIT

(1)

~"' ~~TiJEI·

POLITIEKE PARTIJ DEMOCRATEN '66 JAARGANG 16- NR. 1 -FEBR. 1983

NIEUW HOOFDSTUK

door partijvoorzitter Jacob Kohnstamm

In een aantal D'66 periodieken zijn de laatste maanden vergelijkingen verschenen tussen de Vrijzinnig De- mocratische Bond en D'66. Dat kan niet louter toevallig zijn.

Het zoeken naar de historische wor- tels komt soms voort uit onzekerheid.

De· tweede helft van het afgelopen jaar heeft sterk in het teken gestaan van omzien in verwondering. Veel leden van D'66 (en zij niet alleen!) hebben uren- en dagenlang gepraat over het hoe en waarom van het ver- lies. In die discussie - soms genade- loos en in ieder geval vol zelfkritiek - zijn veel vragen gerezen. Heeft D'66 grondslagen en zo ja zijn deze voldoende onderscheidend om een eigen- soortige en onafbankelijke politieke groepering te rechtvaardigen?

Wat zijn de hoofdproblemen van onze samenleving en wat is daarbij de door ons gestelde diagnose? Zijn wij in staat onze grondslagen en onze diagnose te vertalen in concrete beleids- doelstellingen?

Deze en andere vragen leveren zoveel op als een evaluatie ten principale. Bovendien herkennen veel partijgenoten zich in de mentaliteit die achter die vragen schuil gaat: bereid en in staat te zijn te allen tijde aan alles te twijfelen.

Deze levensinstelling mag dan bewonde- renswaardig zijn, voor een politieke partij die zich met succes aan kiezers wil pre- senteren is het ten ene male onvoldoende.

Daarvoor is het noodzakelijk om antwoorden te geven op die vragen.

Sinds 1966-en voorwie verder terug wil in de geschiedenis sinds de oprichting van de Vrijzinnig Democratische Bond in 1901-

DEMOCRAAT JAARGANG 16-NR.I-FEBRUARI 1983

. . . . . . ^'

kenmerkt onze politieke groepering zich door een aantal wezenlijke uitgangspunten. Een fundamenteel democratische ge- zindheid; het streven naar een waardig bestaan voor ieder, vanuit een diepzittend respect voor mensen elk met een eigen unieke persoonlijkheid; een verantwoord beheer van de aarde met al zijn levensvor- men; solidariteit zonder betutteling en met open oog voor het feit dat telkens anderen in de snel veranderende samenleving zwak komen te staan.

Belangrijk bij dit alles is niet zo zeer het opsommen van die uitgangspunten, maar het aangeven van het karakteristieke ac- cent dat ze binnen D'66 krijgen.

Bovendien is het voor de toetsing daarvan noodzaak om aan te geven tot welke standpunten deze grondslagen leiden, hier en nu, in de nederlandse politieke arena.

Het Democratisch Manifest dat via onze Democraat voor U ligt, bevat de verwoor- ding van het denken en het beleid van D'66.

Het Hoofdbestuur hoopt daarover met U in de komende weken en op het Congres op 6 en 7 mei 1983 van gedachten te kunnen wisselen. Het vaststellen van het profiel tenslotte, markeert de positie van D'66 alsmede het begin van "een nieuw hoofdstuk" in de roerige geschiedenis van de

Democraten '66. •

IN DIT

NUMMER

Progressief-liberaal Uit de fracties Groene lijn Brieven TWEEDE

CONGRESDEMOCRAAT Een nieuw hoofdstuk Adviesraad

Democraatjes

Akersloot moet blijven In het hart

Democraat EXTRA

3 4 6 7

9 19 21 22

• . - • ._ t " -I 'o •:'t_!.."•.J ~ • ' I r!~

(2)

' .. ·, ··"':4'1>

ROEL

1-iSSKAMP>èiè

nieuwe partijvoor- lichter

Met ingang van I januari 1983 is Roei Heskamp bij de partij in dienst getre- den als partijvoorlichter.

Eén van zijn hoofdtaken is de coör- dinatie m.b.t. het nieuwe blad DE- MOCRAAT-EXTRA.

Verder is hij degene die aanspreek- baar is voor de organisatie van spreekbeurten en werkbezoeken.

Ook voor campagnevoorbereiding kunt u bij hem terecht. En verder hoopt hij antwoord te kunnen geven op allerlei vragen op voorlichtings- gebied, zolang die niet specifiek de kamerfracties betreffen. Daarvoor moet u zich wenden tot Jan Goeijen- bier, de fractievoorlichter.

Roei kunt u bereiken op het partijbu-.

reau, tel. no. 070-832468:

Voorjaarscongres

De 35ste Algemene Ledenvergade- ring van D'66 vindt plaats op vrijdag en zaterdag 6 en 7 mei 1983 in de Hanzehof in Zutphen (en NIET, zoals eerder aangekondigd, op 8 en 9 april 1983 te Amersfoort!).

IN VOORBEREIDING het boek:

Theater Taveerne

Elke dinsdag, tussen 18.00 en 20.00 uur kunt u fractieleden, hoofdbe- stuursleden, medewerkers van fractie of secretariaat enz. ontmoeten in de Theater Taveerne, lange Hout- straat 25 te Den Haag.

Kom eens langs voor een informeel gesprek. Een glas wijn of een toma- tensap! Een eenvoudige maaltijd behoort ook tot de mogelijkheden.

Betalingsregeling

"Tussen Daad ... "

Droom en contributie 1983

Interviews met Jan Terlouw, Hans van Mierlo, Ineke Lambers ... en alle andere D'66-bewindslieden uit het Kabinet Van Agt-Den Uyi-Ter- louw en het Interimkabinet.

En: De visie van Laurens Jan Brink- horst en Jan Glastra van Loon, de fractievoorzitters, op kabinetsdeel- name.

Hoe kon het zo gaan?

Wat deden D'66-ers eigenlijk in het kabinet?

Waarom de drie "A"zen: Amelis- weerd, Ameland en Afval?

De teleurstelling en het onbegrip in het kabinet.

De missers; de kritiek en het succes.

Het isolement en de ergenis.

Wel of geen lijsstrekker, de neder- laag van september '82.

D'66-ers over ideeën en macht. En over hoe het verder moet.

Feiten en visies over D'66 in het cri- sisjaar '81-'82, bijeengebracht in interviews door: Joris Backer.

Een uitgave in samenwerking met het PSVI, die wellicht ook in de boekhandel . verschijnt. Prijs ca.

f 10,-.

Belangrijk

Laat horen of u belangstelling heeft voor deze uitgave. Dat is belangrijk om de oplage te bepalen!

Stuur vrijblijvend deze bon in:

Ons is gebleken, dat de regeling rond de gespreide contributiebetaling nog niet iedereen duidelijk is. Het is mogelijk, als U daar prijs op stelt, dat U een regeling tot gespreide betaling treft.

Voorwaarde is wel (vnl. om admini- stratieve redenen) dat U een schrif~

telijk verzoek tot zo'n regeling aan de penningmeester richt.

Tot op heden zijn alle verzoeken in- gewilligd. (Overigens vragen wij U dringend, als een regeling is getrof- fen, de contributie automatisch van uw bank of giro te laten afschrijven).

Landelijk secretariaat

Herhaalde oproep voor vrijwilligers Dagelijks worden wij overspoeld door verzoeken van leden, afdelin- gen en geïnteresseerden om toezen- ding van lijsten, stukken en andere informatie.

Wij willen iedereen graag goed en correct van dienst zijn.

Echter, er is een levensgroot probleem: In enkele maanden tijd is de personele bezetting van het Lan- delijk Secretariaat teruggebracht van 371 naar 215 uur per week.

Op korte termijn is dit alléén op te lossen door inzet van vrijwilligers;

op langere termijn ook door le- denaanwas.

Er is kopieer- type-, archiveer- en

r---,

1 1

D ja, ik heb te zijner tijd belangstelling voor "Tussen droom en ¹ daad" 1

I I

I Naam: . .... .. .. .. . ... ... .. .. .. ... .. .. .. ... .. I

I I

I Adres: . . . ... . . . I

I I

I Plaats: . . . I

I I

I Aan: PSVf, Bezuidenhoutseweg 195, 2594 AJ Den Haag. 1

I Of bel: Arthie Schimmel 070 - 858308. 1

L---~

lil

verzend werk.

WIE HELPT ONS U BETER TE HELPEN?

Bel Marin Engelhard, landelijk secretariaat 070-858303.

Tijdsplanning voor- bereiding congres 6-7 mei 1983 (ALV-35)

Waar staat het in?

a) Beleidshoofdstuk Informatiebe- leid:

in de december-Democraat (ECD- 35),

b) het Democratisch Manifest in deze Democraat (TCD-35), c) voorstellen m.b.t. organisatie en communicatie:

ook in deze Democraat (TCD-35), d) hoofdpunten m.b.t. concept-in- leiding, organisatie en communicatie ter beslissing voor het congres:

in de april-Democraat (DCD-35, ver-·

schijnt ± 20 april 1983),

e) alle moties, amendementen, be- slis- en hoofdpunten die op het congres worden behandeld:

in het Congresboek (verkrijgbaar op het congres; wordt u toegezonden als u vóór 15 maart de bon uit de vorige Democraat aan het partijbureau stuurt).

Sluitingsdatum;

a) Moties/amendementen m.b.t.

informatiebeleid moeten uiterlijk 16 maart 1983 op het partijbureau zijn;

b) hoofdpunten op het Democra- tisch Manifest moeten uiterlijk 7 maart 1983 binnen zijn;

c) hoofdpuntén op de voorstellen m.b.t. organisatie en communicatie moeten uiterlijk 16 maart 1983 binnen zijn.

LET OP: Over het manifest moet u dUSJ.Iiterlijk op 5 maart vergaderen!

Wilt u dat uw vergadering wordt bij- gewoond door een DB-, HB- of Ad- viesraadslid, bel dan de vergader- datum door naar het landelijk secretariaat (070-858303).

RADIO....,

&Tv...-... ...

RADIO

De eerstvomende uitzending heeft. plaats: op 10 februari van 18;20 tot '18.30 uur op Hilversum

2.

. Daarná op 24 februari e~.

10 maart.1983. enz.,. elke 14 dagen. zelfdè. tijd, zelf-

«}e zender.

TELEVISIE

De eerstvolgende televisie- uitzending is op woensdag 6 april van 19.11 tot 19.21 uur op Nederland 2.

De daaropvolgende op 22 juni 1983, zelfde tijd, zelfde zender.

DEMOCRAAT JAARGANG 16- NR. I -FEBRUARI 1983

COLOFON

De uitgave van de Democraat ge- schiedt onder verantwoordelijkheid van een door het Hoofdbe- stuur benoemde redactieraad die als volgt is samengesteld: . Jan Goeijenbier, Marie-Louise Tiesinga, Ed Veenstra, Stijn Verbeeck, Mieke van Wagen- berg, Kitty Warburg, Roei Hes- kamp.

Als secretaris is aan de redactieraad toegevoegd: Corry Hupkes.

Correspondentie, copy e.d.

richten aan het redactiesecreta- riaat van:

De Democraat, Bezuidenhoutseweg 195, 2594 AJ Den Haag.

Verantwoordelijkheid

De redactieraad draagt de eindver- antwoordelijkheid voor inhoud en. op- name van publikaties in de Demo- craat. Het moet duidelijk zijn dat deze verantwoordelijkheid zich niet uit- strekt tot bijdragen van het Hoofdbe- stuur, fracties in vertegenwoordigen- de lichamen, het SWB-bestuur, het PSVI-bestuur, de Adviesraad en andere officiële partijorganen. Al deze bijdragen zijn als zodanig herkenbaar aan het rubriekshoofd.

Ook de inhoud van ingezonden brieven, die steeds de naam van de schrij- ver vermelden, valt buiten de verantwoordelijkheid van de redactieraad.

Voorzover er enig misverstand omtrent de redactionele verantwoordelijkheid mocht dreigen, worden de ti- tels van bijdragen die buiten die verantwoordelijkheid vallen, voorzien van een*

De Democraat

De Democraat wordt gratis toegezonden aan alle leden van D'66. Niet-leden kunnen zich abonneren voor f 35,- per jaar.

Losse nummers zijn verkrijgbaar bij het secretariaat voor f 4,- per stuk.

Wanneer verschijnt de Democraat?

De Democraat verschijnt 8 maal per jaar.

Democraat nr. 2 verschijnt ± 20 april 1983.

De sluitingsdatum voor ALLE kopij voor dit nummer is:

maandag 21 maart a.s. 17 uur.

Advertentietarieven per 1-2-1982 1/1 pagina: f 1300,-

1/2 pagina: f 800,- 1/3 pagina: f 600,- 1/4 pagina: f 500,- 1/6 pagina: f 400,-

Steunkleuren zijn mogelijk;

meerprijs op aanvraag verkrijgbaar.

Contractprijzen op aanvraag verkrijgbaar.

Plaatsing van advertenties is mede onderworpen aan de goedkeu- ring van de redactie.

Oplage: 15.000 ex.

Druk en Lay-out:

Brouwer Offset BV /Utrecht Partijsecretariaat

Bureau SWB D'66 Bureau PSVI D'66 Bezuidenhoutseweg 195 2594 AJ Den Haag Telefoon: 070-858303 giro 1477777

(3)

DILEMMA

EN HOOGMOED

door Gerrit-Jan Wolffensperger Nadenken over de koers en de toekomst van 0'66 is, ook na het krankzinnige jaar dat we achter de rug hebben, niet mogelijk zonder te beginnen bij de zwakke plekken.

"Wie men lief heeft kastijdt men" geldt ook voor ons. Een analyse voert al gauw tot de slotsom, dat vele van de lange diskossies die wij h~bben gevoerd cirkelen rond enkele kernvragen, die juist daarom zo moeilijk zijn, omdat zij vervlochten zijn met de oorsprong en de historie van 0'66 zèlf.

Misschien wel het meest wezenlijke van die punten is wat ik zou willen noemen het dilemma van D'66. Wij zullen de vraag moeten beantwoorden, waarvoor onze partij is opgericht: voor het fatsoenlijk bedrijven van politiek, of voor het bereiken van een maatschappij die ons voor ogen staat? Is D'66 doel of middel?

Wie de korte historie van onze partij be- kijkt moet wel constateren, dat wij de na- druk teveel op het eerste zijn gaan leggen.

We hadden, in de tijd dat we onszelf nog een "ontploffingsbeweging" vonden, voor dat "fatsoenlijk politiek bedrijVen" zelfs eeneigen naatn: we noemden het Pragma- tisme Maar pragmatisme en fatsoen zijn niet voldoende om politiek te beoordelen of overeenkomsten met oliemaatschappij- en ter diskussie moeten worden gesteld, of er een weg door een bos moet worden aan- gelegd, of we in een kabinet tnet het CDA moeten blijven zitten. Pijnlijk duidelijk is geworden, dat "pragmatisme" nimmer een excuus kan zijn voor het ontbreken van een heldere maatschappijvisie, die richtsnoer is voor ons politiek handelen.

En daarmee is een eerste conclusie gege- ven: wil D'66 bestaansrecht hebben, dan zullen we een visie op de maatschappij moeten hebben die aangeeft wat we met onze partij willen bereiken.

En Iaat nu niemand roepen: die visie ligt in ons programma. Ons programma is niet zo uitstekend als wij onszelf op congressen voortdurend voorhouden. Het is een vrij rommelige en ongelijke compilatie van ideeën die goed waren in 1974, 1978 of 1980. Meer nog dan in partijorganisatie of ledenwerving zullen we onze energie moeten steken in het herijken en vernieu- wen van het programma, waarmee we de toekomst ingaan.

Zijn we er dan met een goed programma en een maatschappijvisie? Hier ligt een misverstand dat ik als onze hoogmoed zou willen aanduiden. Al te lang hebben wij gedacht dat als wij maar briljante ideeën over de maatschappij opschreven, de kiezers vanzelf wel kwamen. We wezen op dat dikke, grijze beleidsprogramma en zei- den: daar moeten de kiezers het mee doen, duidelijker kunnen we onze plaats in de politiek niet maken.

Het was misschien beter geweest, als die hoogmoed meteen was gestraft, maar de kiezers kwamen wèl. Maar ze kwamen

maar ten dele af op ideeën; teveel kwamen ze uit onvrede elders, of om een nieuw gezicht. Voor velen van ons is is het pijnlijk om te ervaren dat een goed programma nog geen waarborg is voor een blijvende plaats in de politiek. We zullen om electoraal te overleven, moeten leren een onderscheid te maken tussen D'66 van binnen uit, en van buiten af. Het beleidsprogramma is de weerslag van het denken binnen D'66.

Maar van buiten af, voor de kiezer, is iets anders nodig, een herkenbare identiteit die onze plaats in het Nederlandse politieke bestel aangeeft.

Dat is, ik zeg het ten overvloede, heel wat anders dan grondslagen. Grondslagen zijn dingen die je van God of van iemand anders krijgt en die je gebruikt om er je programma op te bouwen. Wat wij nodig hebben is het omgekeerde: het programma moet uit- gangspunt zijn om er een naar buiten toe herkenbare identiteit op te bouwen. En het is als vaker gezegd, daarvoor zijn ook min- der subtiele middelen nodig: een aandui- ding, een plaatsbepaling. Maar als die aan- duiding dan weer correspondeert met de maatschappijvisie die aan het programma ten grondslag ligt, is de cirkel rond, en D'66 al bijna een echte politieke partij.

Dat er voor D'66 een toekomst is lijdt voor mij geen twijfel. Daarvoor zijn er teveel mensen voor wie er, net als voor mij, geen redelijk alternatief voorhanden is. Niet in de dogmatiek van de Partij van de Arbeid, niet in het materialisme van de VVD, en zeker niet in de geloofsvermenging van het CDA. Maar de behoefte aan een vierde stroming moet manifest worden gemaakt door een maatschappij visie, een consisterit programma en een herkenbare identiteit.

Nederland heeft een progressief liberale

partij nodig! •

DOCUMENTATIECENTRUM

'. ·T.. NEO.jA. LANOSE PO.·LITIEKE

pt

Uft de

PARTIJEN .

redactie

Op pagina 7 van de augustus-Democraat uit 1972 stond een stukje met de kop "In- terne communicatie bij D'66 is vatbaar voor verbeteringen''. In dat artikel van een toenmalige "voorbereidingsgroep" werd gesteld, dat "bijna ieder lid van D'66 zich weleens afgevraagd zal hebben: is D'66 een beweging als alle andere"?

Sinds 1972 zijn dergelijke opvattingen wei- nig veranderd, maar er is qua organisatie en communicatie enorm veel verbeterd. In het "Van de redactie" van oktober 1982 werd al gesteld, dat het onbehagen velen naar de Democraat heeft gedreven. Daar- om en vanwege de aangenomen motie op·

het laatste congres nu dan de Demo.craat- Extra. Door die Democraat-Extra willen we U sneller en vaker gaan informeren wat er in "Den Haag" en elders op stapel staat.

Verbetering van de interne communicatie dus. In het afgelopen jaar is die onvol- doende geweest. Met name de informatie- stroom uit het kabinet liet te wensen over.

Daar hebben we op het ogenblik weinig last van. Alle ruimte om te laten zien, dat bijvoorbeeld de Tweede Kamerfractie enorm veel werk verzet.

Iedereen zal spoedig merken, dat de De- mocraat-Extra niet het enige middel zal zijn om de leden beter op de hoogte te houden. Ook de (nog)-niet leden zullen dat gauw merken.

* * *

Op dezelfde dag, dat de CDA/VVD-coali- tie in de opiniepeilingen terugzakt naar 76 zetels, gaat de PvdA een onderzoek in- stellen naar "de vormen, mogelijkheden en perspectieven voor burgerlijke en be- stuurlijke ongehoorzaamheid". /

Opvallend dat de PvdA-partijraadjuist nu met zo'n onderzoek komt. Een onderzoek door velen in de PvdA-top als onverstandig geacht. Die top voelt er veel meer voor om de komende periode op een D'66-achtige en dus zakelijke parlementaire manier op- positie te voeren en daarmee krediet bij de kiezers te winnen.

Dat onderzoek zou die redelijke, zakelijke oppositie weleens kunnen schaden en de groeiende populariteit van de PvdA aan- tasten.

De PvdA bleek liet vorig jaar ,als rege- ringspartij met de kiezers aan de stok te krijgen, terwijl vanaf mei vorig jaar de ver- houding tussen de PvdA als oppositiepartij en achterban zienderogen verbeterde.

Een typisch tweesporenbeleid. Het ene spoor voor de tijden in het Catshuis en het andere voor de oppositiebanken.

Als de uitkomst van het onderzoek naar de burgerlijke ongehoorzaamheid de wissel moet worden tussen het brede opposities- poor en dat smalle van het Catshuis is die toenemende populariteit van de PvdA een bijzonder tijdelijke zaak.

(4)

UIT DE FRACTIES

ONVOLDOENDE GELD VOOR

BODEMSANERING

Door Marie-Louise Tiesinga

Ook de Interimwet Bodemsanering werd oog tussen Kerst en Oud-en- Nieuw in de Eerste Kamer behan- deld. Marie-Louise Tiesinga bena- drukte in het debat het belang van een preventief beleid, omdat we an- ders het paard steeds achter de wa- gen blijven spannen. Ze sprak de hoop uit, dat de huidige minister van Ruimtelijke Ordening en Milieube- heer wat de bodemsanering betreft dezelfde voortvarendheid aan de dag zal leggen als de bewindsvrouw, Ine- kè Lambers, die milieuhygiëne in het vorige kabinet in haar portefeuille had! De fractie van D'66 kon zich in grote lijnen in het wetsontwerp vin- den, maar vond de antwoorden van de Minister over de financiering van de bodemsanering in de Memorie van

Antwoord erg teleurstellend. Reden voor Tiesinga om de Minister tijdens het debat daarover nog enkele vragen voor te leggen.

Voor bodemsanering aan te wenden be- drageJ1 moeten, zo stelt de MvA, beschik- baar komen door herschikking van finan- ciële rijksmiddelen. Dat is een mager vooruitzicht en Marie-Louise Tiesinga weesdan ook op de in de Tweede Kamer met algemene stemmen aangenomen motie Mik, die pleit voor reservering van voldoende geld voor bodemsanering in de meerjarenraming.

In het Regeerakkoord wordt gesproken over f 200 mln. voor milieuzaken. Het werd n.a.v. een vraag van Tiesinga duidelijk, dat dit bedrag ook de kosten van bodemsanering bevat. En dat is natuurlijk een lachertje als je kijkt naar wat er alle- maal dringend aan sanering toe is en wat dat kost!

Op haar vraag of de voor 1983 voorziene

f 115 mln. voor bodensanering niet onvol- . doende zou zijn, antwoordde Minister

Winsemius dat dat inderdaad het geval was, "maar dat dit bedrag ~amen met de mogelijkheid van intering op de overloop van verledenjaar t.b.v. f 50mln. voorhet komende jaar voldoende zou zijn, op kas- basis". Er blijkt dus een "stuwmeertje" te zijn, waardoor in 1983 voor bodemsanering f 165 mln. kan worden aangewend.

D' 66 behoudt haar twijfel- Ineke Lamhers heeft dat overigens ook de volgende dag in een radio-interview duidelijk gemaakt- of dit bedrag voor 1983 voldoende is en of er de komende jaren aan de financiële behoefte voor bodemsanering kan worden voldaan. En concreet antwoord was ook niet te krijgen op de vraag van Tiesinga of de Minister de bodemsanering structureel denkt te kunnen maken zonder heffingen.

D'66 vond en vindt, dat die heffingen er moeten komen al heeft dat ook door ons erkende haken en ogen. Bij de behandeling in de Tweede Kamer is het artikel dat heffingen mogelijk maakte uit de wet ge- schrapt. De toenmalige Minister beloofde daartoe met een apart wetsontwerp heffingen bodemsanering te komen. In de MvA van dèze Minister lij~t deze toezegging van de baan en dat betekent, dat de VVD - daarbij trouw geholpen door het CDA, waarmee D'66 een interimkabinet vormde!

-eerst in de Tweede Kamer het heffingen- artikel om zeep heeft gebracht en dat het volgende kabinet, bestaande uit dezelfde partijen, vervolgens de toezegging om deze zaak bij apart wetsontwerp te regelen, niet gestand dreigt te doen. Een fraaie vertoning! Op dit punt wenste Winsemius

DEMOCRAAT JAARGANG 16-NR. I-FEBRUARI 1~3

overigens niet nader in te gaan. Hij wil daar in de loop van het jaar bij de financiële paragraaf van de Wet Algemene Bepalin- gen pas op terugkomen, om dan de gehele financiering van het milieubeleid opnieuw te bezien.

WERELDOMROEP

Marie-Lquise Tiesinga behandelde voorts nog een wijziging van de Wet Omroepbij- dragen, die behelsde, dat de bekostiging van Radio Nederland Wereldomroep voortaan uit de omroepmiddelen, in plaats van uit de algemene middelen zou plaats- . vinden. Dat laatste is overigens naar de mening van D'66 terecht, maar de fractie ging akkoord omdat anders het voortbe- staan van de Wereldomroep zou worden bedreigd. De gekke situatie deed zich namelijk voor, dat de Eerste Kamer deze wetswijziging behandelde, terwijl de feite- lijke situatie al op I januari 1982 was inge- treden en er binnen de begroting geen ruimt (meer) was voor bekostiging van de Wereldomroep uit algemene middelen.

Een pragmatische aanpak dus, maar een waarschuwende vinger naar de verant- woordelijke bewindsman!

Verder stelde Tiesinga de afgelopen maanden vragen over de toedeling van de ar- beidsplaatsen uit het arbeidsplaatsenplan quartaire sector, over de bezwaren tegen het varen met een gemengde bemanning bij de marinè en over de samenstelling van de Staatscommissie Euthanasie, waarin geen vertegenwoordigers zijn benoemd van groeperingen die zich al jarenlang met deze problematiek hebben bezig gehouden, zoals de Nederlandse Vereniging voor Vrij-

willige Euthanasie. •

THEMADAG

Op 23 februari 1983 organiseren de ge- meente Den llaag, buro werkloosheidsbe- strijding, de Gemeentelijke Sociale Dienst, de Federatieve Vereniging YRIJBAAN en de Stichting De Nieuwe Aanpak Den Haag een themadag "(on)betaalde Arbeid".

Er komen steeds meer initiatieven van werklozen, die zich in willen zetten voor de samenleving. De gemeenten worden gekonfronteerd met de vraag, voorwaar- den te scheppen om deze initiatieven te ondersteunen en te stimuleren.

Aan de hand van eeh aantal praktische in- leidingen zal uiteengezet worden, welke problemen een gemeente daarbij onder- vindt.

Na de lunch zal er een forumdiskussie plaatsvinden, o.l.v. dhr. A.P. J. Planken.

De themadag wordt gehouden in hotel Ba- bylon, gelegen naast het Centraal Station te Den Haag (9.00--15.15 uur).

De kosten van de dag bedragen f 25,- . (incl. dokumentatiemap). Dit bedrag dient overgemaakt te worden op gironummer 1879724 t.n.v. Federatieve Vereniging VRIJBAAN te Den Haag o.v.v. , ,Deelna- me themadag (on)betaalde Arbeid".

Voor verdere informatie kunt u kontakt opnemen met de Federatieve Vereniging VRIJBAAN, Benoordenhoutseweg 23, Den Haag, tel. 070-246806.

(5)

ALGEMENE

BESCHOUWINGEN

door Jan Glastra van Loon Jan Glastra van Loon sprak in december in zijn bijdrage aan de Alge- mene Beschouwingen over tweeon- derwerpen: het sociaal-economische en het vredesbeleid. In telegramstijl weergegeven zei. hij het volgende. Een aantal dingen dat dit kabinet wil, willen ook wij. De manier waarop het

· kabinet zijn doelen wil bereiken en wat het daarbij verwaarloost, stuiten echter bij ons op kritiek.

Goed stuurmanschap wordt niet alleen bepaald door het weer buiten, maar ook door het klimaat binnen aan boord. Het is ruw buiten en de proviand aan boor~ slinkt. Dit kabinet moet worden geprezen, dat het de zeilen reeft (al doet het dat in onze ogen te abrupt en brengt het daar- door de bestuurbaarheid van het schip in gevaar). Zijn zorg voor de verdeling van de proviand laat veel te wensen over.

Er moet worden bezuinigd op de over- heidsuitgaven. Er moet ook voor worden gewaakt, dat hierdoor alleen maar kosten en problemen worden verplaatst en dat deze zo vooral terechtkomen bij dezelfde mensen die ook het zwaarst worden ge- troffen door oplopende kosten vaQ levens- onderhoud. Dit kabinet baseert zich telkens op macro-economische gegevens, het verwaarloost allerlei processen die niet in zulke gemiddelde cijfers zichtbaar kunnen worden gemaakt. Wij mogen de lasten van

BEZUINIGINGSRECORD

door Suzanne Bischoff

Tussen Kerst en Nieuwjaar was het ongewoon druk in de Eerste Kamer.

Alleen al in de sociale zekerheid werd tijdens dit twaalf uren durend debat ruim 47 miljoen per minuut bezuinigd. Een triest record, temeer daar het aantal wetsontwerpen er werkelijk is doorgejast. Woordvoerster Su- zanne Bischoff wees erop, dat we in Nederland een rechtsstaat hebben ge- creëerd.

We zijn er daarbij trots op dat onze burgers een zekere rechtszekerheid hebben dat hun lonen niet kunnen worden gehalveerd zoals in Argentinië of ze worden opgepakt zoals in Chili en achter het ijzeren gordijn.

En vooral al~je uitkeringen - dus het be- staansniveau - van mensen aanpakt moet je met de grootste zorgvuldigheid te werk gaan. En dat was juist niet gebeurd. Bi- schoff had, het aantal onzorgvuldigheden opgeteld, dat waren er twee in de argu- mentatie, twee in de wetgeving zelf en vijf in de procedure, b.v. het achterwege laten van adviesaanvragen aan daartoe bif wet ingestelde colleges.

Daarbij was het als parlementariër bijna onmogelijk om te beoordelen wat de ge-

volgen zouden zijn voor bepaalde groepen in de samenleving, zoals de bijstandsmoe- ders en de gehandicapten.

Ook werd weer een stap gedaan om de vrouwen terug te duwen achter het aan- recht, ondanks alle lippendienst die is be- wezen aan individualisering en de derde richtlijn van de EEG.

In de kinderbijslag werd de zesde grote wijziging in vijf jaar ingevoerd en als de politiek hàar zin krijgt zullen daar volgend jaar nog drie op volgen. De vraag is of je na zoveel wetswijzigingen nog wel van

DEMOCRAAT JAARGANG 16- NR. I- FEBRUARI 1983

een oplopende staatsschuld niet afwente- len op een volgende generatie, maar ook niet die van een ontwrichte maatschappij en een cynisch sociaal klimaat.

Harde cijfers en kwalitatieve beschrijven- de gegevens vechten niet alleen binnens- lands, maar ook buitenslands om de voor- rang. In internationaal verband betreffen die cijfers vooral aantallen kernbommen en lanceerinrichtingen, de zachtere kwalitatieve gegevens de (wederkerige) afschrikwekkende uitwerking daarvan. Niet de wapens, maar de men&en die ze maken en kunnen gebruiken vormen de echte bedreiging van vrede en veiligheid. Niet op de vernietigende kracht van die wapens en op de vraag, of zij elkaar in evenwicht houden, moeten we daarom onze aandacht concentreren, maär op de vraag, of de wederkerige afschrikking met die wapens een duurzaam, stabiel systeem kan zijn.

In feite is het een bewapeningswedloop- systeem. Ook vermindering van de wapens kan echter geen duurzame stabiliteit ople- veren. Technologische ontwikkelingen en het streven de eigen veiligheid te vergroten zullen ieder tijdelijk bereikt evenwicht toch weer verstoren. Een waarachtig en effectief veiligheidsbeleid mag daarom niet beperkt blijven tot wapensystemen en hun afschrikwekkende werking. Het zal er ook op gericht moeten zijn vertrouwen en po- sitieve wederkerige afhankelijkheidsrela- ties te doen ontstaan. Vermindering van de bewapening moet gepaard gaan met ver- groting van gemeenschappelijke economi-

sche belangen. •

rechtszekerheid kunt spreken. Dit zijn een aantal voorbeelden van de rommeligheid en onzorgvuldigheid waarmee de wetten tot stand kwamen. Bischoffheeft ten prin~

cipale de stelling verdedigd dat de rechtszekerheid niet mag wijken voor de bezui- nigingsdrift.

In het debat waren een aantal kleine lichtpuntjes te bekennen. Allereerst noemden de bewindslieden de procedure die was ge- volgd "nauwelijks toelaatbaar" en spra- ken van "als het effe kan gebeurt dit nooit meer''. Ten tweede werden er twee moties aangenomen,. een waarin werd verzocht om maatregelen, indien de gehandicapten er door allerlei bezuinigingen samen teveel op achteruit gàan, een andere ten behoeve van de gedeeltelijk arbeidsongeschikten opdat ze niet gestraft gaan worden voor het feit dat ze nog een paar dagen per week wèrken. Aangezien moties in de Eerste Kamer meestal kamerbreed worden aangenomen (anders worden ze meestal niet ingediend) hebben ze wel enige invloed.

Ondanks deze lichtpuntjes moet het geheel worden gekenschetst als het bezuinigen van 47 miljoen per minuut met de oogjes dicht, vooral bij de CDA en VVD frakties.

Een zwarte bladzijde in de geschiedenis

van de rechtsstaat. •

(6)

UIT DE FRACTIES

.TELEURSTELLING EN EEN WAPENFEIT

door: Doeke Eisma

Het vak van Europarlementariër ver- eist een dikke huid en een groot uit- houdingsvermogen. Keer op keer worden we geconfronteerd met te- leurstellende ontwikkelingen, meestal·

als gevolg van besluiteloosheid van de Raad van Ministers. Zo vond in november de Jumbo-Raad plaats die een aanzet zou moeten geven voor een gemeenschapsbeleid ter vermindering van de werkloosheid. Plannen, zoals een richtlijn voor vrijwillige deeltijd- arbeid, een garantie tot beroepsoplei- ding of een baan voor jongeren die zich voor het eerst op de arbeids- markt aandienen, zijn er voldoende.

Maar de Jumbo-Raad kwam niet tot besluiten en dat was teleurstellend.

Rapporteur-Eisma

Ook in Europa denkt men dat herstel van de werkgelegenheid en herverdeling van beschikbare arbeid de werkloosheid zullen verminderen. Zelfs als dit lukt dan blijft er toch sprake van een strukturele werkloosheid.

Daarom moeten we ons bezinnen over de huidige arbeidsmoraal, betaalde versus onbetaalde arbeid en de traditionele ver- houding tussen werk en vrije tijd. Diverse keren heb ik in de plenaire debatten zowel als in de parlementaire kommissievergade- ringen aandacht voor deze essentiële on- derdelen van een werkgelegenheidsbeleid gevraagd. De Commissie Sociale Zaken benoemde mij onlangs tot rapporteur over het onderwerp vrijwilligerswerk zodat ik mij met bovèngenoemde problematiek bezig zal kunnen houden.

Een tweede teleurstelling vormden de re- sulaten van de Milieuraad die begin december plaatsvond. Tot een communautair verbod op invoer van zeehondenpro- dukten werd niet besloten. Onbevredigend voor het milieu was ook het resultaat van de Rijkscommissie die omstreeks dezelfde tijd bijeen kwam. Frankrijk kon nog steeds niet een definitieve datum noemen waarop een begin zal worden gemaakt met de vermindering van het lozen van afvalzout in de Rijn. Moest Nederland zo langzamer- hand niet eens een proces bij het Interna- tionaal Gerechtshof aanspannen?

Samen met Steven van Hoogstraten be- zocht ik commissaris Narjes om ons voorstel voor een communautaire regeling van grensoverschrijdende milieu-effecten nader toe te lichten. Het bleek ons dat dit

D'66 initiatief, inmiddels unaniem onder- steund door het parlement, door de Euro- pese Commissie niet wordt bestreden, doch om politieke redenen (nog) niet haal- baar werd geacht Ik hoop daarop elders uitgebreider terug te komen.

Met het rapporteurschap over de dumping van chemisch en radioaktiefafval in ocea- nen, dat de parlementaire milieucommissie mij ook toewees, hoop ik een bijdrage te leveren om het (onterechte) image dat onze partij in de weken voor de 2de Kamerver- kiezingen opgedrongen werd, te verbete- ren.

Onderwerpen waarover Aar de Goede en ik in de parlementaire vergaderingen van november en december debateerden betroffen het Zeerechtverdrag, alternatieve

EUROPEES~

PARLEMENJi)

energiebronnen en energiebesparing, de economische situatie in 1983, bescherming Middellandse Zee, de cadmiumrichtlijn, de 2de lezing van de begroting 1983, veilig- heidsmaatregelen in vliegtuigen en ver- eenvoudiging van formaliteiten op lucht- havens, het deens voorzitterschap en de topkonferentie te Kopenhagen, Suriname, de Vredelingrichtlijn, invoerbeperkingen in Frankrijk, toetreding 'van Spanje en Portugal en communautair onderzoeks- beleid.

D'66 Europolitiek

De volgende anekdote wil ik in dit verslag niet onvermeld laten. Bij de plenaire behandeling van een rapport over het onder- wijs-onderricht in de rechten van de mens in de EEG kondigden wij aan tegen dit verslag te stemmen, hoewel ook wij natuurlijk felle verdedigers van de mensen- rechten zijn. Dit deden wij omdat de Ge- meenschap geen enkele bevoegdheid op dit terrein heeft, bovendien behoort dit reeds tot het werkterrein van UNESCO en de Ra;td van Europa en aan doublures hebben we geen behoefte.

Na mijn bijdrage aan het debat betuigden enkele liberalen en socialistische collega's en zelfs een christen-democratische ita- liaanse buurman instemming met mijn be- toog. Wie schetst onze verbazing toen later bleek dat deze frakties het betreffende rapport steunden. Verklaringen die ik achteraf kreeg betroffen zaken als de betreffende rapporteur en daarmee zijn frak- tie niet afvallen, afspraken die tussen frakties waren gemaakt, steun die in ruil voor rapporten van anderen wordt verkregen e.d.

Het is slechts als voorbeeld voor de wijze waarop D'66-ers politiek bedrijven. De zaak onafhankelijk op zijn merites bekij- ken, zich niet teveel laten hinderen door gevoeligheden bij anderen en daar ook konsekwent naar handelen.

Ik besluit met het wapenfeit van de begro- tingsbehandeling in december. De botsing tussen Raad van Ministers en Parlement betrof niet eens zozeer de begroting 1983, doch de aanvullende en gewijzigde begroting 1982. De wijze waarop de Raad Enge- land wilde compenseren leek het Parle- ment teveel op een institutionalisering van de verwerpelijke "juste-retour" methode en was daarom onaanvaardbaar. De ongewoon talrijk aanwezige parlementariërs toonden zich, op de engelse vertegenwoordigers na, unaniem in de afwijzing van deze aanvullende begroting en veroor- zaakten een konflikt met de Raad.

Het is goed dat van de, overigens geringe, parlementaire bevoegdheden, het begro- tingsrecht ten volle is benut. •

"De groen.e lijn"

Hebt u dat ook wel eens? Dat u denkt: "Wat zou D'66daar nou van vinden?" En dan in de krant wel de.

opvattingen van andere partijen vindt en niet die van ons?

Toch wilt u antwoord op uw vraag en eigenlijk meteen.

Natuurlijk kunt u proberen een frac- tielid, iemand uit het Hoofdbestuur of het partijbureau te bellen, maar vaak zult u toch niet direct antwoord krijgen.

In het vervolg gaat dat gemakkelij- ker: U belt

"DE GROENE LIJN": 070-850788 en gedurende drie minuten hoort u de meest actuele standpunten van onze Tweede-Kamer-, Eerste-Kamer- en Europees-Parlement-fracties en het Hoofdbestuur.

Let wel: u kunt alleen luisteren en het antwoordapparaat is 'tijdens de kantooruren niet ingeschakeld.

DE GROENE LIJN: 070-850788.

(7)

ANDROPOV-VOORSTEL SERIEUS NEMEN

door, GEORGE KNOTTNERUS, Baarn

Naar aanleiding van de jongste ontwikkelingen op het gebied van wa- penbeheersing (althans de schijnbaar vruchteloze pogingen daartoe) verzoek ik met klem aan te dringen bij de voorzitter van de tweede kamer op.

een spoeddebat.

Met die ,jongste ontwikkelingen"

bedoel ik het voorstel van Sovjet lei-·

der Andropov waarbij hij aanbiedt het aantal russische raketten voor de middellange afstand te reduceren tot 2!50 (was 600) in ruil voor niet moder- nisering aan NAVO-zijde en de af- wijzende reactie van de belangrijke westerse mogendheden.

Dit voorstel is mijns inziens bepaald niet van constructieve elementen ontbloot, aangezien 150 van die 250 raketten op West Europe gericht zouden blijven - ongeveer hetzelfde aantal als W. Europa (Engeland en Frankrijk) op de Sovjet-Unie hebben gericht.

De rubriek "Democraten schrij- ven" staat open voor alle leden van D'66.

Kopij dient getypt te worden ge- leverd.

Om zoveel mogelijk mensen aan het woord te laten zal de redactie waar nodig stukken inkorten.

Eventuele reacties op de inge- zonden brieven zijn van Ed V een- stra en worden cursief gezet.

met vuur in de buurt van explosie- ven. Het Andropov voorstel heeft ditmaal namelijk wel degelijk een handvat geboden voor werkelijk zin- volle onderhandelingen.

Daarom verzoek ik D'66 met grote voortvarendheid en gerechtvaardig- de vastberadenheid alle krachten in de Kamer te mobiliseren om de rege- ring publiekelijk de kans te geven dit handvat vast te pakken.

Het is mijns inziens niet zo onterecht HET RECHT VAN DE VROUW als VS, Frankrijk en Engeland ons OM TE WERKEN

willen doen geloven dat de SU deze door J. H. ten Haken, Enschede Britse en Franse raketten wel als een In de Democraat van december 1982 bedreiging van haar veiligheid er- lees ik - wat ik overigens ook reeds vaart en zodoende wil betrekken in uit de dagbladpers had vernomen - de onderhandelingen. dat D'66 blijft vast houden aan het De snelle en eensgezinde afwijzing recht van vrouwen te gaan werken, van het Andropov voorstel door VS, ook als hun man werkt.

Engeland en Frankrijk heeft mij dan Dat recht wordt, voor zover mij be- ook verbijsterd. kend, door niemand betwist en ook Het voorstel verdient een construc- ik zal dat niet doen.

tieve benadering uit ethische en tac- Nu echter het kabinet heeft besloten tische overwegingen. Immers: om dubbelinkomens extra te gaan I. Het gaat hier om een verminde- belasten en de D'66 fractie zich ook ring van vele tientallen SS 20 raket- dáár tegen keert meen ik evenwel ten en enkele honderden SS 4 en SS 5 daarbij enkele kanttekeningen te raketten in ruil voor niet plaatsing moeten plaatsen. Wat is namelijk het van 572 (nog niet geleverde) NAVO geval?

raketten. Niet voldoende misschien, Op het moment dat ik dit schrijf zijn maar een heel eind in de goede (wa- er in Nederland over de 600.000 penbeheersings)richting. werklozen. Enkele consequenties 2. Wanneer de SU al zover is dat zij daarvan zijn b.v.:

de grootte van haar arsenaal mid- I. Diegenen onder de werklozen die dellange afstandsraketten koppelt kostwinnèr zijn van een gezin met aan de grootte van die van Engeland een enkel inkomen moeten een flinke en Frankrijk, zou dit op zichzelf een financiële veer laten. Nog gezwegen basis zijn voor kansrijke onderhan- van eventueel later optredende ern- delingen voor verdergaande weder- stige gevolgen als "eigen huis ope- zijdse wapenreducties. . ten" e.d.

3. Als Nederland dit initiatief, zo 2. Schoolverlaters die niet aan de vlak voor de heropening van de on- slag kunnen komen raken gefru- derhandelingen in Genève, niet op- streerd en gedemotiveerd.

pakt, zou dit voor de vredesbewe- 3. De premies voor de werkloos- ging een reden kunnen zijn een radi- heictsverzekering moeten opge- caler koers te varen. Hierdoor zou, brachtwordendoorde(snelinaantal wanneer straks een besluit moet afnemende) werkenden.

worden genomen over plaatsing van Nu de ontvangers van de dubbelin- de nieuwe raketten in Nederland, komens blijven vasthouden aan het onze democratie wel eens ernstig op (moeilijk te betwisten) recht van bei- de proef kunnen worden gesteld. de partners om te werken- kan niet Dat de NAVO landen ieder Sovjet schelen ten koste van hoeveel wapenbeheersingsvoorstel tege- werklozen - lijkt het mij niet meer moettreden met een flinke dosis dan billijk, dat deze althans een extra scepsis, is begrijpelijk. Maar in de bijdrage leveren aan de kosten van huidige Europese situatie staat over- de mede door hun houding bestaande dreven wantrouwen gelijk aan spelen werkloosheid.

Verder dient bedacht te worden, dat vrijwel uitsluitend in de gezinnen zonder kinderen of met de kinderen het huis uit, de vrouw de kans heeft een werkkring buitenshuis te aan- vaarden; dus diegenen die de extra inkomsten het minste nodig hebben.

Een voorman van D'66 hier ter plaat- se wist deze categorie zeer treffend aan te duiden met de "happy few".

De gezinnen met kleine kinderen blijven evenwel op één inkomen aangewezen. En al is dat ene inkomen modaal of minimaal, ze moeten evengoed bijdragen aan de kosten van de sociale verzekeringen als de

"happy few".

De verkiezingsleuze "Eerlijk delen in een schoon land" die D'66 enkele jaren geleden hanteerde raakt nu wel erg in de mist.

De redactie heeft gemerkt dat het ingekomen standpunt door de fractie in de Tweede Kamer vragen oproept met betrekking tot de dubbele inko- mens. Daarom is besloten er bij de fractie op aan te dringen in de De-

mocraat het standpunt toe telichten.

D'66 EN HET LEERPROCES door H. GROOT, Rheden Naar aanleiding van het december- nummer van de Democraat kan ik niet nalaten nu reeds de discussie te openen omtrent de politieke lijn, welke D'66 de komende jaren moet gaan volgen.

In de artikelen van onze nieuwe voorzitter, onze nieuwe fractievoor- zitter en de secretaris-buitenland vond ik zo veel stof om aan te tonen dat de rol van VVD-haters voor ons in de komende jaren zeker zalleiden naar het einde van D'66.

Niemand van de genoemde partijgenoten wil inzien, dat er tijdens de groeiperiode van D'66 uit het verle- den iets met de VVD is gebeurd. Zij hebben goed geluisterd en hun lessen geleerd. Lessen, welke de FDP in de Bondsrepubliek heeft overgeslagen, met als gevolg dat deze partij op 6 maart a.s. waarschijnlijk een zo'n grote verkiezingsnederlaag zal leiden, dat zij niet meer in de Bondsdag zal terugkeren. Waarom vermeldt de secretaris-buitenland in zijn artikel in het geheel niet de rol van "Die Gruünen" in deze? Dezen hebben toch wel degelijk een grote rol ge- speeld. De FDP heeft niet geluisterd en dat zal de nieuwe "Liberal De- mokratische Partei" zeker wel moeten doen, als het al niet te laat is.

De VVD was in Nederland niet te laat. Zij hebben goed gekeken en geluisterd naar D'66. Zij moesten dit zeker-doen, omdat D'66 in tegenstel- ling met "Die Grünen" verantwoor- ding wilde en wil nemen als rege- ringspartij en getoond heeft realistische besluiten te willen nemen.

Daar komt de term realistisch om de hoek kijken, waaruitblijkt dat ook de P.v.d.A naar D'66 heeft geluisterd.

De burgers in Nederland verlangen geen hoogdravende woorden meer.

Zij willen daden. Daden, welke wellicht in deze tijd èen teleurstelling voor velen met zich meebrengen en weerstand oproepen. Doch wanneer die daden duidelijk met realistische argumenten worden onderbouwd, zal iedereen daar niet meer omhéen kunnen. Dat is de weg van D'66 in samenwerking met iedere andere

partij welke ook bereid is realisme te tonen.

D'66 kan daarbij een belangrijke rol blijven vervullen als voorstander van het realisme, wat niet ander is dan het redelijk alternatief. Zij zal daarbij een voortrekkersrol moeten vervullen, doch er niet van uit moeten gaan een grote partij te worden. Daartoe zal een grote achterban blijven ontbreken. Zij zal een partij blijven voor idealistische intellectuelen zonder dogma's maar met frisse en nieuwe ideeën.

De politieke termen links en rechts, progressief en conservatief moet D'66 maar eens gaan vergeten.

D'66-LIBERAAL

DEMOCRATISCHE PARTIJ door RINDERT STRAA TSMA, Ljouwert

Nu D'66 voor een nieuw begin staat, komt ook de vraag op, of dit nieuwe begin niet gesymboliseerd dient te worden door een nieuwe naam.

De naam D'66 suggereert dat we te doen hebben met een gedateerde partij, die nog steeds haar inspiratie put uit de problemen der zestiger jaren.

Aanvankelijk overheerste in D'66 het pragmatisme, een stroming die het er slechts om te doen was, het partijpolitieke systeem op te blazen.

.Het streven naar een progressieve volkspartij door een te innige samenwerking met de PvdA, deed D'66 pijna van het politieke toneel verdwijnen.

· Dat laats.te werd voorkomen door degenen die behoefte hadden aan een vierde stroming in de Nederlandse politiek, een links of progressieflibe- rale partij. Dat zou in de naam meer tot uiting moeten komen. Nu de partij voor een nieuw begin staat, lijkt het een geschikt moment om tegelijk dit nieuwe begin te symboliseren door een nieuwe naam, die aangeeft dat de kiezer niet te doen heeft met een ad hoc groepering uit een voor- bije periode, maar met een politieke stroming die zich een blijvende plaats wil veroveren in de Neder- landse politiek.

Om de band met D'66 aan te· houden zou het woord Democratisch wel in de naam gehandhaafd moeten worden. Dit zou kunnen door dezelfde naam te kiezen als de nieuwe groepering die in Duitsland in oprichting is:

Liberaal Democratische Partij. So- ciaal Liberale Partij zou misschien een nog betere naam zijn, maar dan zou in de naam niet meer herinneren aan D'66.

In een periode van overgang zou een dubbele naam gevoerd kunnen worden: D'66 met als ondertitel de nieuwe naam zoals de ARP zich in de laatste periode van haar bestaan Evangelische Volkspartij noemde.

Wellicht zal de toekomst uitwijzen dat Shakespeare het met zijn uit- spraak "What's in a name?" toch niet helemaal bij het rechte eind had.

Contributie al betaald?