Macht, media & Montesquieu. Over nieuwe vormen van publieke macht en machtsevenwicht

Macht, media & Montesquieu. Over nieuwe vormen van publieke macht en machtsevenwicht

Wilk - van Baren, E.W. van der

Citation

Wilk - van Baren, E. W. van der. (2009, February 12). Macht, media & Montesquieu. Over nieuwe vormen van publieke macht en machtsevenwicht. Retrieved from

https://hdl.handle.net/1887/13474

Version: Not Applicable (or Unknown)

License: Licence agreement concerning inclusion of doctoral thesis in the Institutional Repository of the University of Leiden

Downloaded from: https://hdl.handle.net/1887/13474

Note: To cite this publication please use the final published version (if applicable).

Macht, Media & Montesquieu

Over nieuwe vormen van publieke macht en machtsevenwicht

‡‹†‡‹˜‡”•‹–›”‡••‹•‡‡‹’”‹–˜ƒ•–‡”†ƒ‹˜‡”•‹–›”‡••









ˆ„‡‡Ž†‹‰‘•Žƒ‰ǣǮ—•–™‡”–‡”Š‡”‹‡”‹‰ƒƒŠ‡–ͺͲͲǦŒƒ”‹‰„‡•–ƒƒ˜ƒ†‡

‰‡‡‡–‡ƒƒŽ†™‹Œǯ˜ƒƒ•ƒ–‡”•

–™‡”’‘•Žƒ‰ǣƒ‡†‹—ǡ–”‡…Š–



ͻ͹ͺͻͲͺ͹ʹͺͲ͸ͷͻ

ͺʹͲȀ͹͵Ͳ



̹ǤǤ˜ƒ†‡”‹ŽǦ˜ƒƒ”‡Ȁ‡‹†‡‹˜‡”•‹–›”‡••ǡʹͲͲͻ



ŽŽ‡”‡…Š–‡˜‘‘”„‡Š‘—†‡Ǥ‹‡–•—‹–†‡œ‡—‹–‰ƒ˜‡ƒ‰™‘”†‡˜‡”˜‡‡Ž˜‘—†‹‰†ǡ

‘’‰‡•Žƒ‰‡‹‡‡‰‡ƒ—–‘ƒ–‹•‡‡”†‰‡‰‡˜‡•„‡•–ƒ†ǡ‘ˆ‘’‡„ƒƒ”‰‡ƒƒ–ǡ‹‡‹‰‡

˜‘”‘ˆ‘’‡‹‰‡™‹Œœ‡ǡŠ‡–œ‹Œ‡Ž‡–”‘‹•…Šǡ‡…Šƒ‹•…Šǡ†‘‘”ˆ‘–‘‘’‹‡´ǡ‘’ƒ‡‘ˆ

‡‹‰‡ƒ†‡”‡ƒ‹‡”ǡœ‘†‡”˜‘‘”ƒˆ‰ƒƒ†‡•…Š”‹ˆ–‡Ž‹Œ‡–‘‡•–‡‹‰˜ƒ†‡—‹–‰‡˜‡”Ǥ



‘‘”œ‘˜‡”Š‡–ƒ‡˜ƒ‘’‹‡´—‹–†‡œ‡—‹–‰ƒ˜‡‹•–‘‡‰‡•–ƒƒ‘’‰”‘†˜ƒƒ”–‹‡Ž

ͳ͸—–‡—”•™‡–ͳͻͳʹŒ͑Š‡–‡•Ž—‹–˜ƒʹͲŒ—‹ͳͻ͹Ͷǡ–„Ǥ͵ͷͳǡœ‘ƒŽ•‰‡™‹Œœ‹‰†„‹ŒŠ‡–

‡•Ž—‹–˜ƒʹ͵ƒ—‰—•–—•ͳͻͺͷǡ–„ǤͶ͹ͳ‡ƒ”–‹‡Žͳ͹—–‡—”•™‡–ͳͻͳʹǡ†‹‡–‡†‡

†ƒƒ”˜‘‘”™‡––‡Ž‹Œ˜‡”•…Š—Ž†‹‰†‡˜‡”‰‘‡†‹‰‡–‡˜‘Ž†‘‡ƒƒ†‡–‹…Š–‹‰‡’”‘”‡…Š–

ȋ‘•–„—•͵Ͳͷͳǡʹͳ͵Ͳ‘‘ˆ††‘”’ȌǤ‘‘”Š‡–‘˜‡”‡‡˜ƒ‰‡†‡‡Ž–‡ȋȌ—‹–†‡œ‡

—‹–‰ƒ˜‡‹„Ž‘‡Ž‡œ‹‰‡ǡ”‡ƒ†‡”•‡ƒ†‡”‡…‘’‹Žƒ–‹‡™‡”‡ȋƒ”–‹‡Žͳ͸—–‡—”•™‡–

ͳͻͳʹȌ†‹‡–‡œ‹…Š–‘–†‡—‹–‰‡˜‡”–‡™‡†‡Ǥ



ƒ…Š–ǡ‡†‹ƒƬ‘–‡•“—‹‡—

˜‡”‹‡—™‡˜‘”‡˜ƒ’—„Ž‹‡‡ƒ…Š– 

‡ƒ…Š–•‡˜‡™‹…Š–

 

   

 

–‡”˜‡””‹Œ‰‹‰˜ƒ

†‡‰”ƒƒ†˜ƒ‘…–‘”ƒƒ†‡‹˜‡”•‹–‡‹–‡‹†‡ǡ

‘’‰‡œƒ‰˜ƒ‡…–‘”ƒ‰‹ˆ‹…—•’”‘ˆǤ”ǤǤ Ǥ˜ƒ†‡”‡‹Œ†‡ǡ

˜‘Ž‰‡•„‡•Ž—‹–˜ƒŠ‡–‘ŽŽ‡‰‡˜‘‘””‘‘–‹‡•



–‡˜‡”†‡†‹‰‡‘’†‘†‡”†ƒ‰ͳʹˆ‡„”—ƒ”‹ʹͲͲͻ

Ž‘‡ͳͷǤͲͲ——”

†‘‘”

ŽŽ›‹ŽŠ‡Ž‹ƒ˜ƒƒ”‡

‰‡„‘”‡–‡‡ƒƒ‰‹ͳͻͷͲ



Promotiecommissie:

Prof.mr. H.R. van Gunsteren, promotor Prof.dr. J.J.M. van Holsteyn, referent Prof.dr. K.L.K. Brants

Prof.dr. W.J.M. Voermans

Prof.dr. W.J. Witteveen, Universiteit van Tilburg







‡œ‘—Š‡–™‘‘”†’”‘„Ž‡‡‘‡–‡˜‡”‹Œ†‡

‘–™‡‡•‹’‡Ž‡”‡†‡‡ǣ

”œ‹Œ‘‡‹†‹‰˜‡‡Ž˜‘‘”„‡‡Ž†‡˜ƒ’”‘„Ž‡‡

†‹‡‡”‹‡–œ‹ŒȂ‹‘Š‹‡”‘’–‡”—‰

”œ‹Œ‡˜‡‘‡‹†‹‰˜‡‡Ž˜‘‘”„‡‡Ž†‡˜ƒ’”‘„Ž‡‡

†‹‡‡”™‡Žœ‹Œǡƒƒ”‹‡–œ‘™‘”†‡‰‡‘‡†Ȃ

‘‘Š‹‡”‘’‘‹–‡”—‰Ǥ



ŽŽ‡‰‡„‡—”–‡‹••‡„‹Œ˜‘‘”„‡‡Ž†ǡŒƒƒŽŽ‡ǡ

‘‘•Š‡‡‡‹‘•ǡœ‡œ‹Œ‰‡„‡—”†

‡‡˜”ƒƒ‰–™ƒƒ”‘Ǥ

‡”‰‡‡ˆ‹Œ‹Œ‡‹‰‡ƒ–™‘‘”†ǣ™ƒƒ”‘‹‡–ǫ

ƒ–ƒŽŽ‡‰‡„‡—”–‡‹••‡œ‹Œ—‹–œ‘†‡”‹‰‡‘’

ƒŽ†‹‡”‡‰‡Ž•˜‘Ž‰‡•™‡Ž‡œ‡‹‡–‰‡„‡—”‡Ǥ

‡–‹•†—•„‡–‡”Š‡–™‘‘”†’”‘„Ž‡‡‹‡––‡‰‡„”—‹‡

™ƒ–†‡’”‘„Ž‡‡†‹‡‡”œ‹Œ‡‡”‹‡–œ‹Œ

œ‹Œ†‡œ‡Žˆ†‡Ǥ



‘œ‘—‹—‡†‘‘”‰ƒƒ–‘–‹‘’Š‘—†Ǥ

ƒƒ”‹•˜‡‡Ž˜‘‘”–‡œ‡‰‰‡ǡ‹‡–•†ƒƒ”ƒǤ





—–‰‡”‘’Žƒ†

‡Ž—‹•‰‡˜ƒƒ”Ž‹ŒǡͷͿͿͿ

Inhoud

INHOUD ... 1



1



MACHT EN TEGENMACHT ... 5



1.1



INTRODUCTIE ... 5



1.2



MACHT EN TEGENMACHT ... 11



1.3



ONDERZOEKS- EN VERIFICATIEBUREAUTWEEDEKAMER ... 12



1.4



^RAAD VOOR DE RECHTSPRAAK ... 13



1.5



MEDIA ... 14



1.6



PROBLEEMSCHETS ... 17



1.7



CENTRALE VRAAG EN ONDERZOEKSMETHODE ... 18



2



POLITIEK-FILOSOFISCHE EN STAATSRECHTELIJKE NOTIES ... 23



2.1



INTRODUCTIE ... 23



2.2



POLITIEKE FILOSOFEN AAN DE BRON ... 24



2.3



^MODERNE POLITIEK FILOSOFEN: REPUBLICANISME EN VRIJHEID ... 30



2.4



^ENKELE HEDENDAAGSE STAATSRECHTELIJKE NOTIES ... 37



2.5



TAKEN VAN DE OVERHEID EN CHECKS AND BALANCES ... 40



2.6



CONCLUSIE ... 42



3



GOED DAT ER MACHTENSCHEIDING IS ... 46



3.1



INTRODUCTIE ... 46



3.2



DE LOGICA VAN MACHTSEVENWICHT ... 48



3.3



EEN DESIGN VOOR EVENWICHT VAN STAATSMACHTEN ... 66



3.4



^RIJP VOOR VERANDERING? ... 68



3.5



^CONCLUSIE ... 69



4



WIE GEVEN WE MACHT EN WIE NIET? ... 71



4.1



INTRODUCTIE ... 71



4.2



MACHT IN DE VISIE VAN FILOSOFEN IN DE 15^E TOT 20^E EEUW ... 71



4.3



VISIE OP MACHT IN DE 20^E EN 21^E EEUW ... 76



4.4



MACHT EN LEIDERSCHAP ... 79



4.5



DEFINITIE VAN MACHT ... 80



4.6



^WIE GEVEN WE GEEN MACHT? ... 82



4.7



BUITEN DE EIGEN MACHT TREDEN ... 86



4.8



CONCLUSIE ... 89



5



DE MEDIA, MACHT IN ACTIE ... 91



MACHT, MEDIA & MONTESQUIEU

ʹ

5.1



^INTRODUCTIE ... 91



5.2



C’EST LE TON QUI FAIT LA MUSIQUE ... 93



5.3



DE MEDIA ALS REPRESENTATIE- EN VERANTWOORDINGSFORUM ... 97



5.4



RECENTE ONTWIKKELINGEN ... 101



5.5



PUBLIEKE MACHT EN VERANTWOORDING ... 105



5.6



^EXIT, VOICE AND LOYALTY ... 117



5.7



^CONCLUSIE ... 119



6



MACHTENSCHEIDING IN ACTIE: HET ONDERZOEKS- EN VERIFICATIEBUREAU VAN DE TWEEDE KAMER ... 123



6.1



INTRODUCTIE ... 123



6.2



TAKEN EN WERKWIJZE VAN DE TWEEDEKAMER ... 125



6.2.1



Denkende instituties... 130



6.2.2



Versterking parlementair controlevermogen ... 134



6.3



TOTSTANDKOMING VAN HET OVB ... 135



6.4



VERRICHTINGEN VAN HET OVB IN DE PERIODE 2002 - 2007 ... 141



6.5



INTERNE EVALUATIE OVB ... 145



6.5.1



Vergelijkend Europees onderzoek? ... 147



6.6



^HOOFDOVB AAN HET WOORD ... 148



6.6.1



Conclusie ... 151



6.7



SITUATIE NÁ OPRICHTING OVB ... 153



6.8



CONGRESSIONALBUDGETOFFICE ... 156



6.8.1



Een Nederlandse variant? ... 161



6.9



MACHTENSCHEIDINGSSCHEMA ... 162



6.10



^EEN MUIS GEBAARD? ... 163



6.11



^CONCLUSIE ... 164



7



MACHTENSCHEIDING IN ACTIE (II): DE RAAD VOOR DE RECHTSPRAAK ... 166



7.1



INTRODUCTIE ... 166



7.2



DERAAD VOOR DE RECHTSPRAAK IN DE MACHTENSCHEIDING ... 169



7.3



^RECHTSPRAAK IS GEEN RUSTIG BEZIT MEER ... 170



7.3.1



Grondwet ... 172



7.3.2



Visie Hoge Raad ... 175



7.4



SPANNINGSVELDEN RAAD- JUSTITIE ... 180



7.4.1



De verantwoordingsrelatie met de minister van Justitie ... 180



7.4.2



De aanwijzingsbevoegdheid ... 181



7.4.3



Rechtsbescherming ... 186



7.4.4



Ontslagverlening inclusief tuchtmaatregelen ... 188



7.5



EMANCIPATIERECHTSPRAAK? ... 188



7.6



VOORZITTER VAN DE RAAD AAN HET WOORD ... 191



INHOUD

͵

7.7



CULTURAL THEORY ... 196



7.8



SYSTEEM VOOR GRENSGESCHILLEN ... 199



7.9



EUROPESE VERGELIJKING VÓÓR 2002 ... 205



7.10



^MACHTENSCHEIDINGSSCHEMA ... 208



7.11



^CONCLUSIE ... 209



8



MEDIA IN NATIONAAL EN INTERNATIONAAL PERSPECTIEF ... 214



8.1



INTRODUCTIE ... 214



8.2



REPRISE: MEDIA EN MACHT ... 216



8.2.1



Neorepublikeins burgerschap ... 218



8.2.2



Verantwoording is geen straf ... 220



8.3



KLOOF EN ETHIEK ... 222



8.4



^INTERNATIONALE ONTWIKKELINGEN ... 224



8.5



ZELFREGULERING ... 229



8.6



NEDERLAND ... 231



8.6.1



Raad voor de Journalistiek ... 231



8.6.2



Codes ... 233



8.6.3



Overige maatregelen ... 237



8.7



^{GROOT-BRITTANNIË} ... 240



8.8



ITALIË ... 242



8.9



DUITSLAND ... 246



8.10



BELGIË ... 247



8.11



FRANKRIJK ... 249



8.12



CULTURAL THEORY ... 250



8.13



^CIVIL SOCIETY EN DE AFNEMERS VAN HET NIEUWS ... 251



8.14



DOG DOES NOT EAT DOG ... 253



8.15



MACHTENSCHEIDINGSSCHEMA ... 257



8.16



CONCLUSIE ... 258



9



MONTESQUIEU REVISITED ... 260



9.1



TRADITIE VAN MACHTENSCHEIDING ... 260



9.2



NIEUWE MACHTEN IN ‘OUDE’ MACHTENLEER ... 263



9.3



^{MEDIA EN MONTESQUIEU} ... 266



9.4



^INSTITUTIONELE TEGENMACHT ... 268



9.5



CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN MEDIA ... 270



BRONNEN ... 293



BIJLAGEN ... 299



1.ENKELE GRENSGESCHILLEN TUSSEN MINISTER VAN JUSTITIE EN RAAD VOOR DE RECHTSPRAAK ... 301



MACHT, MEDIA & MONTESQUIEU

Ͷ

A.



^BEGROTING ... 301



B.



HET SECTOROVERLEG RECHTERLIJKE MACHT (SORM) ... 303



C.



^STELSELVERANTWOORDELIJKHEID ... 306



2.ENKELE JOURNALISTIEKE CODES ... 309



A.



CODE VAN BORDEAUX ... 309



B.



DELEN UIT DE LEIDRAAD RAAD VOOR DE JOURNALISTIEK ... 310



C.



CODE NEDERLANDS GENOOTSCHAP VAN HOOFDREDACTEUREN ... 313



D.



^{CODE STICHTING M}EDIAOMBUDSMAN NEDERLAND ... 316



E.



‘CODE VAN HULTEN’ ... 318



3.NADERE UITWERKING VAN DE AANBEVELINGEN VOOR DE MEDIA ... 320



REGISTER ... 323



CURRICULUM VITAE ... 325