tot l36C

- 4

Y·.A VIR DIE J'J0i.R 196C;

Dis s ul V~)rlL. 'n int<::; · cl v-~n die:

:~ 8KO 'n vr"' '::::1 l' .o -tot l36C vmd.s..t Y'l~...; GS V cL.1 b word brvvcl-vo t; in :..Jf' vic .. c: ~~ 1.

,,

a. __ .:...;STA~:D.r::; ""

·--·-

-~'""·-··-· -Inc skool v" .. 1 vurm U·-t lS t0r wat 6 V::.J:l 111 In diG vu=L·c;n

1. Vo temperature, ~s In t~~ 1 worC 0 in- 0n bol 0

telliperatuur 1aer as 0 scos m~t 1_{ll tcrDos~t~r in 'n} S-Gt..VdlbOlL.:Jh:ur:ul u1 1. 2 mcctcr·;:_; be dL.c c,rond c_,dih; 111 ) 1 n

·

,,·Jc

(32°;,•) ·

·

·

'

1

Vf.ll · Tu Glt.: s ,_ _ l s Ctti.s lllv a;:; n &. 0-ve_

VE.4! ry C:..ii.:.. ..Jarb2· ton -'--''-'lfc:_st :Jct.i1a1 C ~J.J..'iBtia.Ll2 .. l(OL2. C U E.ru'--G:cs Licht Io s~.,;:o₁) Loui;::; l •.. s v __ , 2. Ibid., 116 ~u 117. lG.Gs vc:cn c. "' ind.iv~duc a.. 13/l;,

2lJ/9

1/9

9/'3

1/C .) 2_"r ~/o _U

7/9

15/8

3C/6

. 29/v

I

2/9

1 1/7 16/7

I

2/9

177 137 103 1G6 113 0Li 124 71 3 96 106 7 111 IN- £N ~~ 30

3C

3(', v

22

2S 24 3

29

2C~

3C

16 3( 27 21 2) 6.3 C.2

25.9

C.2 L·. 3 6fi.~v l'.1 6.7

3.2

g.

43.2

73.6

33.4

DG~1 I. K1iillaGtsL~uiativ~­ Wb'-'rl;ur·.· 7. B. , 19. d.

oc•r 'r. va~s ~n is dus bstrcubaar.

v

dus c0k ~.;.; duur van

lil,;.sL l, io van tr~)t'"'r bt..; ac,,ntal ryi." Vo S t:r Olll,

' s

In div JC..a.rlilcs\.... a:'2~-~a.J_

~V.'G .. 12i is die vole 01·de v2..11

V 2 .. 11 UL is ~Glfast di~ k . 8. 0l1S 0 tab'"'.L en, ~~l lbc,rg, ?otch'-'fs~r~u~, chttm-tJCLI't; sn 0hr t1;.,1"e<.. in t

iG. Vol~ Jns C..i'-'

st, ·:al:;:K;:;;rstrcu1iJ., d lburt_,

PotchGfscroom, ZG~r~st, Licatcnbur~ en lo.

d is in

ii. GGmiddGldc ~~lliu

---•--c•--• --.,·--••·· ""

Ir~ tab 12 VI'Ord nidciz.;ldv uurlih:st:.: vvac..r

uncclukkl.~ kon nie meer

pl~kkt:.: opges~oor ward

ni0.

---·---GEMIJJDELDE Germiston Nelspruit Pietersburg Piet Retief Pretoria (.'iecrburo) Potchefs oom Standerton . Jan. 19.3 22.8 : 20.8 ' 19.2' 21.3. 21.6; : 19.5. I Feb. 'Mrt. : Apr. 18.9 17.7! 15.4. 22.8 21.7: 19.8 20.4 j 19.3' 17.2: 19.5;19.3:16.2 20.9; .5 16.9 20.7 '19 .. 2 15.9. 18. 5 16.8 i 14.8 Mei 12.2 16.8 13.6 14.4 13.1 12.1 9.3 3)

-

-·--·

---

·---,.

---·-·---(Jun. 1

·Jul.

I

Aug • . Sep,! Okt. ,1\Tov. j 8. :,_TaRr: 'J"yrlperk

. . · - - · -+- ,-. ' 9.4

'l

9.6

i

12.5; 15.3117.9 11').3 I 1C:.? !15.5

i

1032-I~S

,13.8 13.6 i 16,1, 19.0 I 20.4 i 21.2 ?2.5 ,19;2 ~ 1931-36 ;1o.s 110.9 i 13.2 . • 6119.3! 19,9 20.0; 16 91 1932-5o i 10.3 111.8 I 13o0 16.6 jl6.e; 17.7 18.5. 16.1: 1932-33 :10.3 i }0.4: 13,5; 17.0 jl9o9! 20.2 ol ~ 17.01 1938-50 Gemiddeld 8. 0 9.1 ] 12. 1 l 15.6 ! 20. 0 : 20. 2 2 q : 16. 3 II 1933-37 6.6 7.7: 12.0:15.1

i

17.3 1 1P.,3 20.1 ,14.7. 1944-45 20 •. _6_2_0_._2..._1_9_._1..;._._1_6_.6_. i----+-9-.-9-+-:

1-0-.-4

41

-13~2116.51'

18.8

r

1;.j 20.4 :,·

16.51 ' I I I

I

I

---

----·---11:3o.r::enoemr'Je gemiooel(les iP geneem vanaf r1ie gemiiloelcle uurlikse waaroes ve>n lugtemperature

by ~ie paar weerstasies waarvan die gegewens beskikhaar if. Die gegewens is oak ingewin deur ild van or;ravve '-""8 t in Stevens ons op 'n hoogte van 1. 2 meter bo die grond

Lintesr is en waarv~n ~ie gr met behulp van kont:t•oletermometers gekorrigeer is. 11

3.

imaat van Suio-Afrika. Deel 1 - Klimaatstatistieke - ~eerburo ry.B. 19

4.

Ibid. 1 vi.

bel VIII, liJ-2-144.

i ll.;;nd is. , ~'" ' r. ,.-...,..;._)...-~ -· """''-" u...::~ ... ,_, i...ic. ., ~ of tvV~;:;c. t l. " v .::> i ·~ Vl~"c.._ G . l (. J £;:, ::~r G 8 t:_ l l l v , r s ocl:::.t

vr.n5)

rdic. 11 '--' by d.d.::-1 'n a~sv~rski11e; en v~r t ::::.tuur 1.··, .. .l.~..L Julie.,; 0 ill ich:. We.l'Ecr as Ju:ni.c, Jcbstroos. t0rL. c0 :_.:.enliG-j Ecar l3 ( VcJ."

e tv·c o..;r:~b,_;;i· [_I'2Gt:: Ct.J..;.sius): 21.3, 2C.9, 1S.5,

16 . 9 , 13 • 1 , 1 ~ . 3 ( J un i 2 ) , 1 0 • 4 ( '-' ) , 13 . 5 , 17 • G , 19 • 9 ₉ 2L.2;_;n2l.l. Julit-, so st c:.ie ·:r~:-Gr11l2ttSO, is c

h:lcecc v. l cc. -cv ko1lc w~.ar '1: !:o

V~:.--:.:1 V\:.;I'Srdl t

uer

v.rs

b.

v: hl

~~rbburib; ~i~ ir2

is dE .. ~ , JJ._aar i' 6) :.:llS 0 Oh: Ui t Gi 0 De ~ l I . a • vv • ..::VE.lcr, 2 J Ul1:;_v T2.bt::::L 61. soos 'n we<.:-r :) V?.::J Il, vi.

bel 12, ens 0 v

Gn Junic

ur·d. V"r~.:olyk or,s c.l:::u

llo ir:. 9 _{• ./ ?} C: ·' cte:r in tc~-. ) )_,_~-10 (J"< V • sndert~n 12.9 ~n Potchsf 01:::1 13.6 8 dit by l'ct StsLdGrton en daarnc:~ ;;uu:c ~..:a:n C.t:. s s i i i . C:rlVc.l ,)it t i v f' cL i c 11 o 7 34v.2 C d Lll.._ vll C1~ 'n s:ue1le

7.

" . G.l0 cr ~ arme~ rekenin~ G o 001:~ is G 011 21

( s

i i.Jil s~- 52) bv1 1] .::23.4 • JJJ. • ' " '

..

:...~· Gr is aB in n C:. '

met die l1i ttc..

k o:f 'n e~ t ~;;;Ii ,. v "-"l~-- -tabel lil'. 13 V\:.r

7)

~u~, L~. 912.6 £.s., "" r~::;0nva1 in 6.ic J univ 20, ;.;nv:::l1 a tis :;i 12 ~:..n J.6.

TABEL 13 STASIE st Carolina Groot Marico Heidelberg Johanne Lou Tri rd t Messina Ne1spruit Piet Retief Potchefstroom Pretoria Rustenburg Vereenigi Vo1ksru Zeerust REEFVAI-NORf.f'AI·E ( 1921 - 1950) ( m. m. )

·-..---·---• i APR. i ME I JU'\ ,JUI·. t.JY1. i S'7P. : OKT.

I

NOV. i OES.

)141, 2 ' 12

o.

4

~9-5-.-8__,_.

-53. :r-2_4_._9__.__9_._7_.,..._l_C_).-2-r--7-.

~-+--. ;--+-:;~,.

g : 12p. 5 , H5-.-.3"'"1"1-s_1_o_.

~~~:

~128.3 87.4 1 81.5 42.4 20.1 8.1 10.2 7.9 5 74.9 1 o3 I 125.71 7h'=\.3' I 118.4 84.1 89.4 34. 0 21.3 8.1+ 5. 8 8. 1 17. 0 •

s

8 1 I 11 (:

I

6 0' l 119.9 98.5 105.9 33.5 23.9 9.1 9.1~ 6.6 21.1 0 7 107.2 • 119.1 I 2.9' 1 134 •

.4

i 104,7 100,6 43.7 25,2 8.6 11,/.t 7,4 23.6 58o91111.3 128.5 l 758.3 139.51102.4 109.0 33.8 18.8 10,9 17,.8 7.9 13.5 42.2 136.6 913.0: 6130.4 64.

o

1 53.1 • 8 13.7 8. 9 2. 8 1-~. 1

o.

8

s.

6 32. 1

I

so.

5 65. 8

l

340. 2 . 127.51116.1 109.5 42.7 17.3 10.9 11.9 8.1 28.5 58.7

i

100,8 131.3: 763.3. 151. 6. 1121. 2 105.9 49.8 22.1 11. 2 12.7 15.

o

•

9 94. 2

I

129.-8 156. 2

!

912.6 : 105.9 93.5 98.8 31.7 19.8 9.7 7.9 8.4 18.3 40.6

I

77,2 98.81 610,6 1 118.41103.9 102,1 33.5 22,6 6.9 ·0 .6 8.1 20,8 54.6:112,5 ll6.3i 708,-3! 117.31 95.0 1;1_{9.0 .1 18.3 10.7 5.8 7.9 17.5 47.2 I 89.4 • 114.81 670,0} 1 07. 9 I 8 9. 1 u 1. R • 3 • 3 7. 9 9 ~ 7 6. 3 2 2. 6 61. 7

i

9 5. 5 1 09. 0

I

6 51. 4 135.91122.1~ 100.1 .3 22.6 9.L~ 12.7 12.7 27.9 81.8 127.2 133.4 i 823.4: 100.31. 96.3 100.3 36.6 18.5 9.7 3.1 5.3 17,8 40.1 71.6 101.11 600,7. !

JAN. I FEB. ~T~AR

-Dit is egter moeilik om die korrelasie noukeurig te be~aal tussen rs~nval en temperatuur. Geografiese fak-tore soos bcrgreekse, hoogte bo seespie~l, breedtegraad en afstand vanaf die see ens. speel alles 'n rol in die tempe-ratuur v2~ 'n plek. Gewoonlik is die beste re~nval in Transvaal ook gedurende die warm somermaande. Tog moet aanvaar word dat 'n ho~re~nval die klimaat van 'n plek en dus die temperatuur voordelig be!nvloed. So bv. merk ons in tabella 12 en 13 dat Piet Retief 'n gematigde klimaat en 'n besonder ho~ re~nval het. In Nelspruit is die ge-middelde re~nval in Oktober slegs

58.7

m.m., terwyl die gemiddelde temperatuur vir dieselfde maand 20.4°0 is. In Descmber is daar 'n styging van 2.1°0 in die temperatuur terwyl die ret;nval vir die maand 'n toe:name van

72.6

m.m. toon teenoor di~ van Oktober. Die ho~ re~nval het dus 'n invloed op die gemiddelde temperatuur van 'n plek.

iv. Samevatting

Na aanleiding van gegewens in tabella 11, 12 en 13 verstrek, kan die volgende afleidings gemack word:

Temperatuursverskille by verskillende plekke is

taamli~ groot en die klimaat sal ook verskille toon. Daar bestaan egter, sover bekend, geen betroubare statistiese gegewens wat eksperimenteel nagevors is om dio verband tus-sen prestasievsrnwtlns en klimaatsfaktore by leerlinge aan te toon nie. Ook is dit nog nie wetenskaplik bepaal wat die korrelasie tussen drukkende, vogtige dae en lewenslustigheid en gevolglik0 werkver11wi:i van dio skoolgaande kind is nie. Die opvatting dat die konsentrasievermo~ v~n leerlinge op warm dae swakker is as op koel of koue dae, lyk logies maar dit berus slegs op veronderstellings e~ algemene waar-n<::ming.

Georganiseerde en inspannendc sportsoorw soos voetbsl, korfbal en hokkie word gedurende die wintermaandc beoefen omdat die mens dan oar mcer energie beskik. Kinders is gedurende die maande mGer en8rgiek en hulle besit ook meer vitaliteit as gedursndc; die warm somermaandb. As ge-volg vc.n die koue moct die kind meer voeds(;l gebruik om die nodige hitte aan die liggaam te verskaf. Indien die

ver-skynsel van grater viteliteit en liggaamlike aktiwiteite gedurende die wintermaande ook van toepassing gemaak h:a:a word op die. intellektucl~verE10~ van die kind, lyk di t

ge54

-r~gverdig om asn te neem dat leerlinge gedurende die kouer maande beter in hulle skoolwerk bchoort te pre ee-r e..s wat dit die gov2.l dic warm somern~ande s wees.

Die voorstandcrs van 'n valle maand V8kansie in Jul s8 motivering de.t dit die koudste maa.nd is, is nie geregverdig Op so.Illiiligt:: plekke volgens die gegc.wens in tabel 12 is Junie die koudste me.and en dit is byna al-tyd 'n skoolmaand. Die tempere.tuur moet vanselfsprekend teen die einde van Julie noodwendig begin te styg omdat die dae word.

Net so berus die argum~nt dat Desember die warmste maand is, ook nie op fe e ni~. In Nelspruit is beide Jan-uarie en FebrJan-uarie warmer as Desember, sien tabel Ge-durende Desember word dit dan ook vcn leerlinge verwag om

hulle bcste olasties~ prestasies te lewer juis op 'n tydstip wanneer warm, drukkende somcrweer vry emeen is. Di t is trouens ~ 1 _{n posisie wc.t ook in P.nder l~:.nde vc:,n}

die w~reld he;ers aangesien die lang somervakansie gewoonlik die skooljaar afsluit.

In Transvaal sluit die somervakansie dus die klimaat is sodanib dat dit geregv8rdig is om dio vakR.nsic ook lank tG rck omdat di8 somermac.nde nie c.s gewcns ~eag word vir ~oeie werkverrigting by ders nie. Die winter daerenteen, is wel op e ho~veld baie koud n~ar dit ten spyte daarvan tog no§ as 'n geskikte werktyd beskou wo . Die Wilks-Konunissie, ) kom tot die gevolgtrekking dnt klimatologiese faktore nie ernst oor-weg hoef te geniet by die b lanning v~1 die skooljaar nie. Hierdie enswyst:; kan nie vo.n toepassing Tran gemaak word nie en klimatologiese faktorc

ons dus nic neseerbare faktore nie.

Die klima at in Trnn svaE,l so dan

wel er by

dat vakansie-tye e vcrski d hoef tu wees in ver ll~nde geweste nie omdat die som~r orals licwer vir die doel gebruik be-hoort te word as winter.

b. GESOliDE.iDIDSTYDPEHKE

word om

Geen betroubcre stati iese gegew8ns kon v~rkry

sonde- en ongesonde tydperke te onderskei niG.

8. ort of the Provincial Education Committee, l946, Province of Natal. Par.

410, 186.

Die skoolbeso~k-statistieke vir Transvaal in tab~l 14 e 'n aanduidin,s VEtn tydperke wanneer leerlinge mecr afwesie, is 2.s anders, mCLar dacr kc::.n ook 2,nd.er fakt :~rc soos laat-komers na vskansics, voorgenome skoolv8rlaters ens. webs wat die syfc-rs mag be!nvloed.

Di~ blyk ook uit eie waarnemings uit skoolby-woningregisters dat die tendense tot meer afwesighede tog tydens die oorgangstydperke van seisoena bestaan. erdi"'

V~;..rskynscl kan moontlik toegeskryf' word ar~n siektes soos keel-, long- en lugpypanndoenings wat gewoonlik veroor-saak word dour klimactsverandering en oorgangstydperke van sGisovne. Ivl.ear di t kan ook wees c.s gavolg van spo-radiese verskynings van kindersiektes. In die afgelope

j are is dit opvallend d.:.:,t kindersiektes soos pampoant Jies, masels, Duitsc;masels ens. gedurende enige tyd van die

jaar hul vsrskyning maak.

So:mmige jare is die voorl::oms van ep sodanig dat d.it selfs epid esc;; afmetings a~nneem. Sulke epide-nties mag ook enit:,E:. tyd van di8 jaar voorkom.

i . Skoolbeso8k

In tc:.bel 14 wore:. gegewcns von die e;smiddelde

skoolbesoek van ovinsia1e skole in Transvaal gedurende

die;; jare 1956 tot 1960 verskaf. Hierdie gegewens kan as betroubaar aanvaar word 2anbesien dit gebaseer is op

ge-gewens wat op kwart state deur skoolhoofde verstrek is

en wat deur verantwoordGllke persone b~tebuleer is.

TA:SEL 14

GElv~IDD:Ei::UDs SKGCLBBSO:S::C iJ:R.~N3VAALSE SKOLE

1956 1960

(Sicn bladsy 56)

Uit die gubewens in tabel 14 wat oar 'n tydp0rk v2n vyf jaar strek, ffierk ons die volgende~

a. Die g~middelde skoolbcscek in Transvaal is die hoogste gedurende die eerste KWartaal.

b. Die skoolbc.;soek vir di"' vierd~;;; kwartc.,al is die tweE::de hoogste en verskil min met die van die tweede kwartaa1.

c. Di~ v~n e dbrde kwartaal is die laagste. Hibrdie

56

-stedelikG sentrums soos Pretari9 en distrik, ~itw~tcro­

reXtd-Oos-, ;iles- E:n Sentraal en ander ot platt.:;lru.dst::.

gt::bi~de soos Potchefs~room, erksdorp, Lichtenburg, Vcre en 3tand~rton.

d. Dit wil oak voorkom asof die klillia~t nie 'n deurs gewende faktor hier is nie a2ngasien diE: klimaat in Pretoria en distrik sekE:rlik warmer is as in die ge-bi8dE: van Erm.elo en Ht::idE..lberg. Wat~rskynlik ~:_oet die oorsaak e~soek word in die voorkoms van aanste0klike siektes, vsKansiegan~ers wat langer we~bly as wat no-dig is, ens.

e. In 'n paar gebiede is diG bywoningsyfer gedurende die vierde kwart oak laag,wat hoofs~aklik toegeskryf kan word aan afwesighede van leerlinge wat die skoal gs.an V8rle.a t, vcrtrekkc:nds vakL::.nsiegangers, ens.

f. Daar is nie juis 'n noemenswaardite verskil tussen die skoolbesot::k van gebiede in warmer dele of op die ~­

veld gele~ nie. Indien ons die eerste vyf hoogste ge-middeldes oolbesoek neem dan merk ons dat Wolmaran-stad die hoogste hat met Marice, Heidelberg, Pietars-burg en Waterberg kart op di~ hukke.

TABEl

14

GEIViiDDc..LDE SKOOLBLSOl:K -

TR1->.1~SVA.AI.S.E

SK(_,LE

195 6-19 60 9)

·---·-GElHDDELD.t~ PZRS 2:'JT AS SKGOLRAAD VAN le Kw.

2e Kw.

3e

Kw.

4e

K~~v.

_

_...

_____

l. 3rJb?;

96.0

95.3

95.0

95.1

I 95.t:

2.

idclbGr[,

96.1

96.7

95.6

95.2

~i5. 9

3.

Klerksdorp

95.8

94.7

93.8·

95.3

94.9

4.

Lichtenburg

96.1

95.3

93.9

95.7

S5.J

5.

Lyden burg

96.6

95.9

94.4

96.5

0"-_ ; _ / • l .w<'

6.

Marice

97.1

96.0

95.1

97.1

96.3

7.

IVliddelburg

96.4

96.0

94.7

96.0

95.

~) ,., Nelspruit

95.4

C35.4

94.3

95.5

95.1

o.

g.

Pietersburg

96.3

96.0

95.2

96.2

95.9

10.

Pot fstroom

95.5

94.6

93.7

95.4

94.£::

ll. Pr~;:;;t0rit1 Distrik

97.2

96.5

93.3

95.4

I

95.6

J2. Pr0toria ad

96.7

95.0

93.8

95.4

95.2

13.

Rust en burg

95.6

95.4

94.8

96.0

95.5

14.

Standerton

96.3

92.4

93.1

95.7

94 •

L~

15.

Vere8niging

95.4

94.6

93.5

95.6

94.d

16.

Waterberg

96.9

96.1

94.4

96.2

95.<:7

17.

WitwatGrsr8l1d-Coa

94.9

92.8

90.0

93.2

92.7

16.

Witwatersrcnd-S~ntr.

94.8

91.7

9l. 6

93.0

Cl 0 t:> _;<:...U l9. Witwatersrand-Was

95.6

93.6

92.8

94.5

\

94.1

20.

Wolmaranstad

96.8

95. 6

96.1

96.9

_I

96.4

96.5

95.0

94.0

95.5

95.3

9. Statistiek ontvc.n{S, vnnaf Skoolraads<;,kretarisse vsn l:-'ro-vinsiale Skole in Trunsvnal.

ii. Opsomming

Opsommend moet ons konstateer det daar geen sta-tistiese gegewens opgespoor kon word wat 'n duidelike beald kon gee van gesondheidstydperke in Transvaal nie. Die op-gawes in tabel

14

toon egter duidelik dat die laagste (SG-middelde skoolbesoek gedurende die derde kwartaal is. By :Lr..plikasie kan ons dus beweer dat die r:~ugustuswinde en die

oorgang vc:.n die seisoene moontlik oak baie met die algemene

gesondheidstoest~nd van skoolgaande kinders te doen het.

c. V AKAHS IE'l1_YDPERKE

__y

_{AN OUERS}

Argumente wat in hierdib paragraaf aangevoer word,berus op algemene waarneming en persoonlike navraag

wat gedoen is en nie op wetenskaplik-empiriesc ondersock nie.

i. Die Boere

1 _{n Groot persentasie ve.n die skoolga2.nde le ..;;rlinc:e :.u}

T:r:~Lsv::-J:~l st-. o1_Ers is b,,·er~;;. As gevolg v2n klimaatsverskil-le word v0rskilklimaatsverskil-lende soorte boerderye beoefen. Dit is oak sander twyfel 'n na-oorlogse verskynsel dat boere nou meer

gere~ld beplandc vake~sies hou.

Baic v::n diu mielieboere samel hulle oeste in g(j-durcnde 'n de..:.l vcn Junie en begin van JuliE: en vertrek dan met vak2.nsie gedurE:.nde die la2.ste helfte vr:~n Julie. Ander verkies weer om hulle vee te v0rsorg en tuis te bly nadat

die oeste inges~1el is en beskou die Aprilm8.andvakansie as diG aangewese tydperk vr~ vakansie vir diesaaiboer.

Skaapbo0re beskou Julie oor die algemeen as bulle vakansie:rne.and. Vc.i1cd J .. ubustus tot...<.Sept.:::" .. ber en J~.pril tut •• t: 1

is 1\i t lar.ty'J. c:.n vs_ns.f l'iOVeEber tot Fobruarie is di t skeertyd. In die laeveldstreko kan groenteboere nie

bekos-tig om gcdurende Juliem~and met vak2nsie te gaan nie, d2n is hulle besig met die winterboerdery. Oak sitrusboere is ge-woonlik gedur~nde die tydperk met die verpakkine en bem2rk-ing v~n hulle vrugte be

ii. WE-rknemers

'n Groot persentasiG vsn die staatsamptenare ver-kies om e0nkeer p..::.r Jaar vir 'n valle mae.nd te gac:;,n

vake~ 58 vake~

-sic hou. Ouers met skoolgaandc l{ind0rs g.;:,niGt g0woonlik voorlcGur sod.ct hullG vGrlof sac.m m""'t skoolvakemsios kc.n v::cl.

'n ot anntal

werksomstandighe

er, mo..::t maar diG verlof nuem wann.;:,-:;r clit toelaat.

Lede van die Verdedigingsmag, S.A. Polisie ~n

Gev,::,ngeniswes8 nC;em gevvoonlik gedurendu di8 skoolkvvartc.1e

wanneer landsoms dighcde rust is en owerhede maklikC;r

sander hull8 dienstG kan klaarkom,verlof.

In diG Suid-Afrilme,nse Spoorwc;;~ is d.aar duisendo werkne:mers wat soms hulle vakansi&s gL:durendG die skoolva-kansiGs kan neem. Maar daar is die bodryfspersonGel wat uit masjiniste, stokers, kondukt~urs, eetwaperson~el, ens.,

besta~n wat onder ge0n omstru1dichedc durende die lang va-kansies h:an vakansie hou nie omdat hulle d8Jl onmisbaer is E:::n vervot-rgeriewe au1 8.nder vakansiehou&rs moet besort;,.

Hand.clsonderncmings vind dit onpraktiss en on-Gkonomies om gcdurende e spitstye van inkopics voor

K~rs-es 'n aansienlike persGntasie van hulle personeel, v0ral

winkelklcrke, vakansieverl te geo. Gewoonlik neem hulle

ve of gedurende E'J1der tyG van die j:::,ar en nogal dikwels gedurende Julie. Omdat die bou- en . industri8lebedrywG dGur wetgewing verplig word om sekere verlof- en diGnsvoorwc~rdes

aan hulle werknemers te verskaf, het die gebruik ook al by 'n groat aant2,l begin ont stc.c..n om ook c:.llG wE.rkvcrrigting

t~ stack sodra die skole in Desember sluit. Die sluitings-datums v~n sodani€e bedrywe berus gewoonlik op onterling0 ooreenkomste en ken gewysig word na lang v2.n omstandigned0. Daar is dus ~n redo om aan te neem dat ~::;; v2.kunies 0

sal saam w~rk nie. Baie V3D die bodrywe g~::;;0 Ggter aan

hul-le werknemcrs durende diG JE'A:.r vak2"n en slui t s gedur011de die open bare vak",nsiedac.

Werknemers by die mynE.. nedJl ook hullv vGrlof durGnde die .;aar acmgesiun die myne nie slui t nie m2ar vv0l

voortgaan met oduksie. Hierdie groep vorm 'n groat

par-s0ntasio skooloucrs in sekere gebiode soos die WitwatersrcLJ, Carltonville, Kl sdorp, Vvitbank, Rustonburg en Evcmder.

ovinsiale amptenare, amptenare in di8ns van

munisipaliteite ens. n~em ook gewoonlik hulle verlof

du-rende skoolvakansi~s of cnder tye van die jaar na v2.n werksomstc:mdighede.

iii. Opsomming

lli t wil duo voorKom as of 1 _{n groot deel vc~n die}

ouers van skoolgaandc kindors hulle vakansies moet necm

wan--n~;;;er werksomstandighede dit toc;;laat. 1_{n Groot p;;;;:rs "}

ouGrs is weer in die vGrmod om hulle vakansictye to r~::;tn

ooreenkomstig die skoolvakansies.

Skoolouers wat werknemers is by bouersbase, kan dGur midd<;;:l vcn hulle vakunit:s r~anso ek do en by die Ilywer-heidsraad om hulle verpligte vakansiety£ te laat ooreenstem met di.a skoolvak::msies. DlE:: moontlikhede sGl ook bestac:.n dst die werknemers by nywerhede d<.::ur die regte kcnc.le kan vverk om ook dit:: nodige aanpassing van vakansiE;tyG te maak.

1 _{n Groot ac.ntc:l nywerw:~de slui t niE:: gedurendc die Kersg;;:.ty} nie en gee dus ook verlof mm hulle werkm.::mers gedur6ndt:: diG jaar net soos in Clio t,eval van die mynwese. Sulke

ny-werh0de is voorstanders vcn ten minste driE:- langerigG s

:.,~1-v::::J;:ansies sodat h"l~.lle werknemers sG verloftye oor die janr Vi:.:rsprei word.

As gevolg van die V<;;:rskeidenheid van boerdery wst dour boer5 beosfen word, verskil hullt; vcykansietye aen

-..:n-lik. As groep kan hulle op grond hiervan, nie vecl oorwe-ging et by die opstel van die skoolkalender nio. IVIaar aangesien hulle vakansictye die skoolbesoek nadelig mag b0!nvloed, sal hulle belange ook 1_{n faktor vorm by die}

V2.-kansiebepaling. Die m~est0 boere s 66ter hulle vakansies

so kan beplan dat dit wel by dle skoolvaknnsies sal kan

in-pas.

Ten slotte wil ons konstateer dat div bslange v8n

skoolou~rs wel oorweging by die opstel van die skoolkalendc-r knn geniet mits die opvoedkundige belang0 en welsyn vcn die skoolgaa:ndG kind nie hi.::.:rac:-...n onderg&skik gema2.k word nie. d. PADV.r:JIIIGl-IEID

Wanneer die skole in Transvaal heropcn of sluit, is dear ~ewoonlik druk verkeer in die strate en op die paa Omdat druk verkt...er gewoonlik geassosieor word mst die aantal padon~elukke, bestaan die mening dat die sluit-ingsdatums en opensluit-ingsdatums van skole ook hi8rdie syfer be!nvloed. Dit is byna onmoontlik om te probe~r bepaal wat die invloed V<:U1 skoolvakc:nsies op diE:.: ongeluksyf0r is aang~J­ sien daar bc:.ie ander faktore is wat di t ook kan be!nvloed.

60

-e volgendc gegewens tebel 15 verdien tog oorweginc.

TABEL 15

P ii.D01ifG:i£LUKKE OlifG.J:!JLUKIGJ

=..:n

UNGZV~-.LL:W VOLGLNS

MAAND ( T~..;R .AAJ\WJ.JLI:NG VAN SP:JSIALE

V..::RSL.~:~.G l'~R. 239) 10)

"''

l

_{EsRSGrfE PERSONE PERS 0} :N--:E

NLA.AND I I CJl:~GZLUKIG G:SDOOD 1'IG LIG

! _{DES~SR BE SEER}

i

---·-I I I

~958j

Ll958J 1959 1958 j 1959 1958 1959 1959 ; 36841 !

I

I Jan.

_I

3945

I

87 _I 86 365 321 854: 808 90oj b.

_!

3665\ 3941

!

94 101 320 326 870

Ivinert I 4357i 4365 ! 102 105 4Ul 339 _{10991 1085}

April _{42111 4151} 1 137 141 409 377 1005 937 M5i 426Gi 4773 1 131 124 441 414 10461 102C Junia ₄₁₉₇₁ 4103

i

123 134

I

336 401 920 945 Juli-:; _{39821 4452}

I

135 144 388 352 9161 1017 Aug. 4011 4253 132 141

i

365 376 9381 1007 Sept.

₄₁₃₍₎₁

4129 119 147 360 420 898 929 Okt.

I

4081 4741 125 135 369

I

499 911 1130 Nov. 4415 4437 100 108 405 i 337 991 930 DBs.

l

43671 4773 110 132 413

I

421 1016 966 . I _' Tot[_:.a1 _{1493 68152063 1395 11498 4627 4583 11494 11644}

Aungesi0n die aantul noodlottige-, ernstige- en ligte baserings alhlol voortspruit uit die asntsl ong~lukke

wat plaasvind, is dit noodsaaklik dat ons dus maar net let op e aant ongelukkt::; self.

Uit gegewens in tabel 15 kan die volgende eflei-dings gemuak word:

a. In 1958 het die mGeste on0elukke taen dio cinde v:..1.n diL: Janr plansgevind un wel gedurl:lnde di~.;; r,l:J.ande Novcmbt;r 0n Desember. Die ongeluksyfer was ook gedurenda die L~ande

.IYJ.aart, April en h.,.:i hoog. Desembur, met sy vakansiedce 1

10. :Suro vir Sensus en Statistiek~ PadoDgelukke, Aanvullin@' vEm Gegewens in spesiale VGrslag Nr. 239.

is noodwendig die va~ansi~maand, en so oak durende die Paasnavveek. C.edurvndt; 1959 t dis mee e onge1ukke ge-durende 1\!iei- en Desembe;rmaande p1aas€_ c:.:vind met oak baie onge1ukkt; dursnde di0 ma811dc Oktober, Ju1iv, .November 0r1

Kaart. Beha1wo vir Desember, is s gevn gro oor&8nkoms tussE:.n die tvv8G jar'"' se ongc1uksmaande nie. Dlc s o1vakansies se inv1oed op di~ onge1uksyfers eint1ik nie in vcrband daarmGe bring word nie. Drc.nkmisbruik, swaar er en ander oorsake is hier van tor be1ang. b. e minste e1ukke vir a1bei jare was goduren

Janu-0 en F0bruarie. In a1bei die Jare die sko1c ongevevr gedurende 0 twesde we in Jc~nuarL: begin en binne die

ve.n Dt.s g\:::s1uit.

TABEL 16

ONG~LU.KKC VOLG:lLNS

DaG

( Ri;l?UBili~K VLI';r S.A.) 11)

Dins. Weens

.I

Don

.I

Vry. Sat. Son. si0

I I 1958& Nood1ott Bes s 245 251 250 222 Ernst s0rings 5 651 700 691 1959~ Nood1ott B0serings 252 231 253 269 Ern Bes~;.;rings 659 667 720 734

Buro vir Sensus en Statistiekg Padvo uigong<::: j 6 - 7. 334 539 425 97

I

l 9 12G5i 987 203 354 8 429 9 1495 11013 190 ! Spesia1e vers nr. 239 1959 en die vorige

TABEL 18

Ol'WEV~·j.I;LE

VAlli

BLANKES

EN

PLATTELAND

V0LGEHS

OUDSRDOiv£ - STSD:ULIK

(RUPUBLIBK

V.aN

S.A.)

OUDERDOM

l'WODLOTTIG

ERNSTIG

:B:=!SEER

1958

1959

1958

1959

0 -

5

48

60

111

160

6 - 13

54

58

266

286

14 - 17

44

43

209

221

18 - 24

225

186

996

1031

25 - 29

110

92

614

564

30 - 34

62

73

379

402

35 - 39

51

59

338

290

40 - 49

109

113

478

449

50 - 59

87

89

251

251

6G

+

86

96

175

171

13)

12. Buro vir Sensus en Statistiek: Spesia1e Verslag Nr.239,

Padvoertuigongelukke 1959 en vorige jare, 6, 7, 10, 11.

13. Ibid.,

34, 36,

40 en 42.

ii. Ong0lukke volg~ns Dag, U~n Ouderdom

In tebelle

16, 17

en

18

word statistiese gege-wens van noodlottige- en ernstige beserings volgens dag, uur en ouderdom in die Republiek van Suid-Afrika vir die

jare

1958

en

1959

verstrek.

Volgens die gegewens in tabel

16

blyk dit dat die minste van oemde beserings op publieke vakansiedas plaasgevind t. Op weeksdae, v~naf Maandag tot Donderdag, was die aantal beserings meer as op vakansiedae maar nog aansienlik minder as op Vryda<:::;, Satt:.:rdae en Sonde.e. Die statistiek toon ook dat die volgorde van gevaarlike dae op die paaie van laasgenoemde drie dae, Saterdae, Sondae en Vrydae is.

Op Vrydae is daar reeds baie mcnse op die pad, deels ook omdat Vrydae in die stedelike gebiede die einde van 'n werksweek betaken. Op Saterdae weer, is die paaie besiger es gevolg van besoeke aan stede en dorpe, sportby-eenkomstes ens. Ook op Sondae is die verkeer druk wanneer mensG terugkom vanaf ontspanningsplekke, naweekbesoeke ens.

Skoolgaande erlinge word gewoonlik op Vrydae huis toe vervoer vir 'n naweek of VGkansie tuis, terwyl hul-le terugreisG na die skoal meestal aan die begin ven diG week geskied. Daar skyn dus min verb&~d te wees tusscn die aant leerlinge wat aan die einde en begin vcn weke of kwartale na en van skole vervoer word en die ongeluksyfer op ons paaie.

Uit statistiese gegewens in tabel

17

blyk dit dat daar tussen 7 en 8 vm. 'n geringe meerderheid die aantal ongevalle is in vergelyking met die daarop volgende twee uur. Vanaf 10 vm. toon dit 'n stygende orde tot om 8 nm.

en daarna 'n dalende neiging tot om middernug. Opvellend is die ooreenkoms in die aantal ongevalle tydens di8 tw0e

jare onder bespreking.

Vnnaf 3 tot 6 nm. is daar 1_{n toename in di0} aantal ongevalle maar veral gedurende di~ tydperk 6 tot

9

nm. is daar 'n aansi e styging in die ongevnlle-syfer. Di.:. gevaarlik e tyd op ons paaie skyn dus tusson 6 nm. en

9

nm. te w;;:;es. Dit is dus gedurende die laat middag en aand wanneer skoolgaande leerlinge met sluiting van skole al tuis behoort te we8s.

- 64

-Gegewens in tabel

18

toon aan dat die meoste ongevalle as gevolg V311 padongelukke in

1958

en

1959

onde:r

blankes in die Republiek voorgekom het onder die ouderdoms-groep

18

tot

24

jaar. In die ouderdomsgroepe

25

tot

29

~n

40

tot

49

jaar was die ongevallesyfer ook redelik hoog. Die gegewens bewys ook verder dat die aantal ongevc:lle ve,n kinders van skoolgaande ouderdom, gering was.

i i i . Samevatting

Sover vasgestel kon word is daar nog geen na-vorsing in die Republiek van Suid-Afrika gedoen om te be-paal in hu~verre die skoolvakansies, maar meer bepaald dis begin- en sluitingsdatums vau skole die ongoluksyfer op ons pacie be!nvloed nie. Druk verkeer op ons paaie sal daar altyd wees of dit nou ook al skoolvakansie is al d~m

nie.

Wanneer diu skole vir die winter- en somervakansius slui t, is daar gewoonlik 'n groot toestroming va.n ·:rransve.le:rs na kus- en ander vakcnsieoorde. Aangesien hierdie vakansies redelik lank is, behoort die bestuurders vcm voertuie nie so haastig te wees nic en gevolglik kan hull<.:: versigtiger bestuur. Wanneer vakansieg3llgers terugkom, is hulle mind0r vermoeid en bchoort die ongelukgevaar ook minder te wees.

Gedurend6 die somervake,nsie is die gevaarlike tydpark op die paaie vanaf ongevear 'n dag of twee vuor Kersf c. e s tot net na Nu·vve J e.ardag. Alhoew6l di t gedurende die tydperk r~eds skoolvakansie is, is dit ook vakansiu vir die grootst~ aantal werknemers in ons land.

Uit die aard ve~ die saak moet die skole vir 'n paar dae sluit gedurende die Paasnaweek, maar die drw~ v~r­

k.ser ESn b;;;sonder groot aantal ongE::lukke, hou geen, of baie min v6rband met die April-skoolvakansie. Die tydsfaktor dwing sommie_,e motorbestuurders Gill onverskillic, te bestuur

ten einde hulle in staat te stel om so lank moontlik t0 kan ve:rtoef by plekke soos die Rc::ndsu Paasskou, binnelandrae

vaknnsiepl~kkc Gn kusoorde.

Die Padvailigheidsorganisasie, die radio en die pers doen alles moontlik tc bedenke om die publi6k pad-veilighGidsbewus te rraak. Provinsiale-verkdorsinspGkteurs patrolleer die paaie en ho~ boetes word opgcl~ op oortreders

v~n die verkeersregulnsies. Padveiligheid vorm 'n integrale deel van sekerc leergnnge in TrQnsvaalse Provinsiale skole

n:et di<.:.: doel OIIl die joug padve idsre~ls tc

e van al diG p ings is daar eeds 'n styging

pad-elukkc.: tm noodlottige beser

11 In die tydperk Js.nuarit.:.: tot Nov\.;;mbcr

e er meer nense op Suid-Afrikaanse paaie gedood as in dle-sel e tyd die

2995

pe:rsonG

e jaar.u

14 )

Jaar. I:q ong0lukke ge

e c;;lf maande van

1961

hat erf teenoor die

2743

di~

Teen diG einde van Mei word daar gewoonlik jaar-liks 1_{n paar dae skoolvakansie deur leerlingt:; van Opcnbar0}

s e in Transvaal gcniet. Ge hiordie t vind en noemenswaardige vermoe

plans nie.

van pad lukkc

Dit kom o voor asof e begin- ~n sluitings-datums vsn skulc Gn no8menswaar e invloed het op diG

eluksyfcr op ons paaie nie. en verde;r ook ann-merking g'-'necra die aantal elukke volg'-'ns maand,

en ouderdom soos aangetoon in ens konst eer dat die ve oorweging hoef te geniGt met

e st&tistiese gegewens,

ender. Die:: vo oms van ong~:;

idsfaktor op ons e opstel van ons

bly 'n re it:

we

or wat moeilik meetbaar of bcpaalbaar is. e. VAKANSIBPLEKKE EN DILIJSTE

By 'n oot de;el van ons skoolou£:rs is dit 'n

ol-b o..;fte en by sies diG 8811

cr 'n gewoonte om gedurendc

and.er vakallsi~::;oord te bcsoek.

skool- Gc-woonlik word diE: vaKansie gere~l ooreenkomst e

skool-dt:r.

Hierdie aangeleenth~id kan ook be word QS 'n proses van o:pvoeding en volKsgt;sondhG met vor-s lltmde fase e waarvan party soms bot se:nd van aard is.

t is b.v. 'n ekonomiese

gevalle 'n tydpark v~n ontspann

entheid 1naar ook in bai~ e:::n herwinning ven wcrk-c. Vakansiegewoantes het 'n trad1sie gcword by di~ bret; voltm en di~;; o:pvoedkundigt:: waarde daarvt::,n t:an nie sander meer as onbenullig bes word nie •

• Di8 Transvaler~ Persberig - Minder dood

66

-i. KusoordG

Die tradisionele skoolkalander maak wcl

voor-siening vir twee lang- ~n twae kort vakunsi~s. Di~ wintvr-en somervakansies word beskou as die twee belangrikstG va-knnsiGs in diE> sin d2-t die kus vir r8delik8 le..ng tydperk~.; deur die binnelanders besoek kun word. s~ker~ instansies V(:;;rkit)s dc:~t dic._ vakansiGs volle mD.o.nde moet duur ten eindu vakansiegangers in staat te stel om huisvesting vir volle maande te bekom aangesi0n vakansiehuise ens. soms slogs vir genoemde tydperk~.:; vir huur aang"'bied vvord. Eierdi8 vcrsock verdiGn c,gtt:;r mir, oorvveging aang8sicn di t suiwer ckonomit:..D en nit; opvoedkundig van aard is nie. Die au.nbieding van vaKansidmisvcsting kan .ir.aklik op 'n Vv8~.:;:klikse basis aan voorgc:nome huurdcrs gE;skied.

ii. Die .Nasionale Krugerwildtuin t:n :BinnelandsE; Oorda

D~e Nasional~.:; Krug8rwildtuin ressortoer onder die Rc.C1d van Kur2,t ore vir Nasionale Par kG.

as e0r1 van diG gcwildste saamtrckplekkc in ons land bvskou word. G~.:..~:.;n wondE::r dan ook dat sommige voorg.:_;nome bt:soGk-Jrs e.cm di~:;; wildtuin vir etlike jare soms aansoek om huisVGL'jtir.c2, docn alvorens hullt:: suksesvol is niG. Beso~:.:kG o.cm hit;rdiu gewilde plcl:: kan dus cncrsyds as ont spanning t.:n andcrsyds as opvoedkundig beskou word.

Verder is daar dib Mineraalbaddens wat onder die Raad van Kuratorc vir I,.iineralE:bar::.ie ressorteer. Hicrdie drie mincraalbaddens is die volgende~ Badplsas, Tshipase en Warmbad. Hierdie baddens word bcsoek omdat d1t beskou word as bev~rderlik vir die gesondheid en ook omdat dit 'n aangcname rustydJie en ontspanning bied aan di0 besoekurs wat niG om die uc::n of ander r8d8 na kusoordG kc::m of wil gaan nie.

Die Openbare Oord te Loskopdam wat onder die Direkteur van Natuurbewaring rcssorteor, rask ook mcer b~­

kend ~n gewild as vakansieoord.

Di8 Krugerwildtuin .::r1 binnelandsc, oordE: is g~.;:du­ r~;;;nde die lo.e.st0 pc.ar jaar druk besoek. In die volgendc hoofstuk word g~g~wens verstruk om aan te toon hoedanib die

gewysi~de skoolkalender van Transvae.l vir 1961 - 1962

besoake aar1 hiGrdie plekke bcvordor hat. Daar sal ook dan b~::paal kan word in wattcr mate beso~:.:ke aan hierdie

binne-l~ndss oorde 'n f2ktor is wet oorweging mout e svaalse skoolkal~nder o stel word. iii. Dit.onste

Groot talle vakcnsiegcngers hoofsaaklik afkom-stig ui t binne;land, bew~o.; na vakansit:oordb aan die kus

sodra du; skoolvakanslss begin. Hic;rdio periodi.ak0 mens.;:;b~;.:;­ weging vereis tGsonder6 dienste waarvan 'n paar kort ks be spr10ek "Nord.

e Suid-AfriKaanse Spoorwe~ lswer 'n nasionale diens rr£ar dit is ook nie 'n liefdadighe sorganisasie nis en ~oet noudwendig ock sy begroting laat klop. c onder-wys ~£an di0 be:lant:,0 V8..I1 die; Spoorwe~ in aanmsrkins noem

sander on1 opvoedkundige beginsc.ls prys ts geG. In hi~::; relic; opsig is nodig dat die vers llende provinsies met me-kaar oorl~::;g plocg ten einde die b(:;gin- en sluitingsdatums ven sko Op die; wyde sal die vervoer vr:~n leer1ing..:.; na- en vanaf die slcol2 on V8.kansieoorde vir

di~ Spcorwe~ en passasit.;rs lliakliker en ooK voordeliger

Wb0S •.

Voedselvoorsiening a~n vakans srs hut e;gt~r n nic onoorkoomlike vraagstukke opgel~::;wernie maar

perio-diek VL-rour die sametrekking tog hl"'r 8n de~ar ong,;;rh,f. Gepaard ermc~ di8 svo vcn vo.kansieganG~::...cs.

Weer ~ens EJet ons besef dat o bclanbe van die onderwys nie ondergeskik gestel word aan diu behoc es en b'--v:::n _"'• Tog moet ons ook trab o~ G moc.nt-likhode t8 b.;:;;vordcr vir die daarstclling va11 vakansist~c.ri~..;'N'-"

wat sodoende di"' volksgesondheid, veral van die l:lkoolb.::.:vol-king, ten toede sal r~::;k,

i v. Samevatting

da[:..r e

Deu.r vakc:,Esie by di~::; kus of elders te hou, word ens bGocg om tG rus en te ontspan om sodoende die lie-,gac:tms.K:ragtG op to bou c.n t ~c.; herNin. Dj t is dus suiwe:r 'n g·d:iOndJ:lcidsoorweging. Maar die opvoedkundi waardes verbonde aail so 'n vakensiu vir kinders, k2n ook

'n ste oorwe by ouers vvees. In noue verband hiermcc. aan nou di0 en 8 wat by sulke vakansieoorde ;Selewer word. IndiGn dit svmk io, mis "vakansie sy doel c>n is dit nie so bevorderlik vir die gesondheid ~n opvoeding sous aanvanklik verwag is nie.

68

-DiE: ckonomiE:sE: oorweging, voral waGr dit die be-lewl1fst- vc_..rl beidL: die vakansic;;gangcr sowel as div van die pro-vinsie rauk, kan nic sondermeor g...,;J:gnoreer word nie. Dit is 1 _{n proses wa2.rin cii<:: bE.:ginsels vs.:n aanvullint:,, aanpass}

en tGg~;;moetkoming d.::;.:..glike oorweging mo<;;;t g.;:;;:uiet. D:f.tlroor-lE:gpleging m8t ander ovinsiss 0n die: oorweging VEm b~:;;lan-­

v::tn 2~ndc::r instansiE.:s, kan skoulkal'-'ndors opgcstel wore wat bevorderlik is vir dib onderwys sowel as vir die gcme~ns~kup.

LlKe volk h~t seker~ dac waarop daar

volks-godsdienst feestb gevier word. So ook moet daar in ons skoolkalcnder sek~re datums vir die doel afgcsonder word. Publieke vakansic::da~:;: dus, be!nvloed die opstel van die skoolknl8ndE:r.

i. Publi~ke vakansiedae

In

di6 skiedkundige oorsig in hoc.fstuk 86n h0t ons gesien dat danr tye was dat Kersdag, Tweede Kersdag en Nuwe Jaarsdag ook by Si,:;;kere skole in die i{wartal"' gevctl hc:.t. lr'ic:.ttESrtyd h~;;:;t die g,_;,;bruik ontstac.n dat hiE.rdi-s vaJcansiedae al tyd in die somervakc:.nsiG vc,l en ons kan dit dus aanvaar dat hicrdie gebruik reeds vasgewortel en tradisioneel is.

Verder is daar nog die dae wat min oorweging t.o.v. hulle posisic in die skoolkwartale [cniet soos bv. Van Ri~­

beeck-, Republiek-, Hemelvaarts-, Gesins- en Setlaarsdag. Gc0it Vrydag en Paasmaandag is wel vCJ.n meer be-lang omdat daar gewoonlik gepoog word om hi0rdie twe~ dae

de~l te laat uitmaak van d sogenaamde Aprilvakansie. VoorheGn th:.;t Krugerdag ( 10 Oktober) me~.;;stal in diG OlctobE-rvaks.nsie gsval rr£.ar ge.2ndew0g h0t dit- e:.ebruik ontstaan by sommig~:;; skole om op daardio dag ook dee:l te ht aan die viering daarvan. Die w~nslikheid om hierd vc:..knn-siedag uit die aard v&n sy karakter, in die ~~n of ander kvvartaal t& laa t ressortcer, verdi<:.n dus nouk--urige oor-webing en aandng.

Bc:ie v:1n di8 Afrikaanssprekendes hou :noe:, diG G;:;-loftu van ons voorvaders in stand ~n dra sorg dat hicrdio gedenkwaardige dag op paslike wyse g r word. Op die

platt~land is dit nog op St;kert, plekkG die gGbruik om vir 1_{n pac..r dac durende diG fee 0likh0id uit t.;;; kamp.}

llilo-darne vinniBG vervoorgeriewe lei oak tot die tot ni0t

ga::111 on kvvyning van hiGrd.iE.. mooi g;:; bruik. lillerwetl t-e:, tcr, word hiurdie feestelikhoid as 'n fandliefees €.,Gsicn en

verkies 1 _{n groat pe:rscnt:J,sic van vcrE.l.l die plattels:.ndcrs} om dit as sodanig te vier. Indien die dag binne in die kwarts2.l val, word die stemming vc.,rst'-'ur. Gcloftedag is dus by uitstek 'n ~ag wat as gcvolg v~n stcrk oorwegings binne of buit~ die laaste termyn vnn di~ jaar Kan val. i i . GodsdienstigG Vakansiedao

Vir Rooms-Katolieke, Lutherse en Joodse leerlingc is dasr seke;rc godsdh;nstige da0 waarop hull'-' toegelaat word om ui t die skoal afwosig te woes. Hindoe:- on

l'iioslem-leerling~ kan toegclaat word om vir hoogstens twe~ skool-dac ~er jnar afwesig te wecs ten einde d.ie fe'-'sdae te vi'-'r. In al cUe g~:;vc:lle -word hulle afwc sig gcmerk op di0

by-woningsregistcr.

Gewoonlik, word sommigc of al die vole:.ende hoillgc de,e op die sko Glkc.lender aa:i1geto on. Di t hc;,ng daarvan af of dit in die be~aalde jaar op skooldae val. Die mcest~

datwns wissel vm1 jaar tot jaar~

a. Rooms-Katolieke~ Hemclvaart van Maria. b.

c.

Iuth8rse ~ Pinkstermac~ndag.

Joodse: Pasga (Vryheidsfees)

S j evvoe oot ( ie G s v2.n dit. Weke)

Roosj Hasjana (N~wejaar) Joom Kippoer (Versoenda~) Sockkoot (Loofhuttsf0es)

S 1_{1Viliat Tora ( V-:;rheugenis in diE:..: W8t).} d. .d.indo~::~ Fees v2.n Dipavali.

e. Moslem: F~us v~n Eid-Ul-Fitr.

FoGs v,":.n Eid-Ul-Adha ( Bukhari Eid) •

15)

.AlhoewLl hierdic feesdae nie juis spesifiek ver-skil Iiia2.k aan die skoolkalenc18r in Transvaal ni8, geniet dit tog aandag deur die opst'-'llers daRrvan.

i i i . Samcvatting

Van die publiekc vakansicdae is dit eintlik n~t

GceiG Vrydag, Faasmaandag, H0ldedag en Gcloftcdag wat baie

ernsti~G oorweging moet gcniet wanneer die skoolkalen~cr

opgestel word. Die wcnslikheid al dan nie om laas~cnoGmd\:;

twe'-' dae in die skoolkwartaal in tc sluit, word brecdvoerig

70

-behandE-1 wanneer die v~;;::rskillende memore,ndwns van d

vaalse Onderwysersvcreni6ing in hoofstuk vier tcr sprake kom.

g. INAGli!];:t.~ING V .. ~N Oim:.LRVlYS~~AL:cl~D:2iRS ._V_A1\. _il.i_\m_:u_,"R

SIES EN INSTANSIEG

FRCVL~-

s-Universiteite is selfstandige inrie;tings wat hul-le kc:,lGndcrs opstGl om hulle GiG bGhoeftes te: voorsien. Kalenders van Onderwyskolleges toon veral •n groot ooreen-koms met die van di~ plaaslike Universiteite aansesien 'n groot c~llntal stud"'ntc V8.l1 eorsgenoemde ook lesings by di0

plaasliko Universiteite bywoon.

Die kal~nders vsn die Transvaalse Universiteite is in e re~l vcrski end van mekaar en bevolglik ook di~

v~n ~ Onderwyskolleg~s. Gcsien uit die ouer se st~ndpunt

sou wenslik wees dat die vakansietye van die Onder-wysinriGtings min of mcer oorecnstcm. Ui-c dL .. card vc-~:i1 die..

saak di t moe ik wees on:. so 'n aanpassing tv nma'k.

Tog 1~2-n c kal;,;ndGrs van die inrigtings bcstudeer E:.n n:.ocnt-k scn:.ocnt-kcre a kte daarvan ac.mnerking gl;;)n-::;em word mGt di:_, opst..:.,l van c skoolkalender vir skolu omdc.1t dac..r heclwat e;emG8nsh:aplike opvoedkundige belang.::- in ag beneem word d~ur

alle inrigtings wanneer 'n werkjaar beplan word. i i. DGpart cment van Onderwys, Kuns en ~.vet enske.p

In die verskillende provinsios word daar gedif-fert;nsiGGrdG skoolkalenders dc:ur diu DepartGnient Ondcrwys, Kuns <:ln Wctenskap gevole; tcnE:inde ann tG pas by di0

skool-kalend'-rs v2.n provinsiale sk In o V6rle dG, ( bGhc;,lvvc v 19 ) h.:.. t d skoolkalenders van Trensva2.lsi::- skc'l'- mc0

al oorc stem mot die van die skole wat onder di~ De-partement Ond8rwys, Kuns E:n 'vVE:t5nskap ressortGe:r. DiG

onderwysGrs Gan laasgenoemde skol0 vorbonde se kindcrs woo~

gewoon l;;i _provinsiale skolo by, te:;rvvyl kinG,c.rs VL":.~1 huL:3-ges "' scms ook albei soorte skolo bGsoek. Groot verskillu in die skoollml~;.;ndGrs V&"l provinsic.l8-, t ese- en nyw:;;;r-heidskola noodwendig gro ongericf vcroorsaak en onte-vradcnhoid mceb~ing.

Oorl0gpleging en tege:;moetkoming is noodsaaklik sander dat provinsi::~l'- skole se bE.:lang\:0 enigsins daerdeur benade hoef te word.

iii. Ander Provinsies

Gusien uit 'n klimatol 0se- 0n govolglike werkvaardigheidsoogpunt is daar wel provinsies soos bv.

Transvaal en die O.V.S. wat bnie die ops gemc~n

hct. Ooree:msternrnen skoolkalenders, suiwE-r e8r cp

die opvoedkundie,o welsyn vc:.n die kind, is d.us moontlik.

Maar op grand van dicselfde oorw kan daar tog oak

gavalle wees wsar ffercnsieGrde provinsiale

oolka-lenders wel gercgverdib is.

Dit is ook wenslik dnt enders gevolg moct w0rd r,lGt min of muer di"'-selfde aard bv. kwartaal-7

dri€:J-tcrmyn-on twe

V?.n

ermynstelsels. Gepaard hiermee gaan ook die ideu skoolure ~:;n 1 _{n skoolvve0k ven ses dae. Indi,;.;l1}

die eon provinsie sa skooljaar aantrukliker voorkom as die

van die andor, mag t i tot 'n tog van onderwysers

ve.n dis een prJvi:nsio na 'n ar1der. Skoolvakansies hoef dus provin es OJreen to stem nie. Ge

e noodweu

hoef e provinsialisme die hand te werk of siale

insulcriteit te bevorder nie. Weliswaar kan dit ongerief

aan amptenare van die staatsdiens, ens. bes , wat

onderhewig is aan v sin6s van e ecn provin e na 'n

and~.;r. ar1n die and wser, is dit bcvorderlik vir

bc-soeke van kinders uit ander provinsies aan opvoedkundige plekkG soos die Krugerwildtuin. Sckere dele van skoolvG-ks.nsios we::l nog ooreenstem met e vs.n P..:Jder en e

kuicr v~n huisgesinns kan daar nag wees sander dat menslikc

vcrhoud s daardeur eur sal word.

In di0 jongste tyd bestaan daar 'n nc by skol-:. om m"'t sportspanne andcr provinsies te gac:.n toE:r. Sulk(:.; tocirG b~:;;si t ouk opvc·edkundit:;e wuarde en di t s 0en

ken gc ed indian daar differGnsi in skoolkal(:.;nders is.

Op~nbare dicn e word ook vakansiGs vz;,n diG vcrskill""nde provin

indien diG skoal-s skoal-sou skoal-saamval

v"'rskil. Indlun dit suamval, vind die SpoorwE:~ dit moC;;i-lik orrl c-:.ic. L;;eorlinge sc/ ~,erieflik :raoontlik na (;:;n van

hullo skole tc vervoer. 0Jk ve,kansi8oordu ondervinu

kommodasi~;,probl0m0. Ivlaar gevcer word dat die bo geskik bohoort te we0s aan

nan dil:j anderlk:ant Kan weer aar.-1

van dio opvoeding nie onder-die vc.:n andc;r tansies suos

- 72

-die Spoorweb en hotelwese nie. Hierdie aspek word breed-voerig bespre~k in hoofstuk vier waar dit weer ter sprake kom.

iv. Opsomming

Aangesi~.;;n die wese en aard van Universiteite en Onderwyskolleges sowel as die students verskillend is van die skole en leerlinge, bestaan daar dus ge0n

nood-sae.klikheid of red..:; vir die oor,;:;~.;;nkoms van kalenders nie. Gesie;n uit 'n standpunt van geril:f, ooreenstcmrning oorvleueling van vakansictye van die Onderwysinrigtings, tog vir 'n groot aantal ouers baie gorieflik woes.

Dit wil voorkom asof die Departement v~n Onder-wys,Kuns en Wetenskap in die verlede altyd getrag het om hulls kalt-nders sover moontlik by die van die verskillende provinsie;s te laat aanpas. Hierdie a<:mpassing van skool-kalenders is voordelig vir persona w2t belanb by ?ruvin-si eskulu en sk u van die Departement van Ondl;rwys, Kuns en Wetenskap het.

Indian die stel van ooreenstenunende provinsial~.;;

skoolkaleilders in belang van diG opvoE..cling is, kan daar g-.;~;.;n

besvmar tGGn ernaalc word nie. Ui t di.;; aard van die saak ia dit wel ook moontlik dat die kalenders g~.;;differensieerd

kan wees. Omdat daar wGl oorvleuelinb van vakansies ge-dureade sekere tydperke sal bcstaan, kan differensioerde skoolkalendC:!rs onmoont k nio provinsiale insulariteit be-vorder nie.

OorlegplG{:,ing tusson owerhede van di-.: verskill0nd0 provinsies is noodsaaklik wanneer die: opst~;.;l van hulle on-derskeie skoolkalenders beoog word, vcral ook omdat opun-bare dien e soms agneming regvurdig.

2. DIE 1'RAKSVAAL3:8 SKCCIKt1.LZYi:DER VIR 1960

In hoofstuk twce, pa.ragraaf viGr, is die Trc:.Iw-vaalsG skJolkalender m5t die van die and0r provinsies ver-gGlyk. Aang<;;sian daar •n radikale vt-randE::ring in dio skoolkalender na 1960 ingetree het, is dit nodig dat die kalender van 1960 onder die soekli~ geplaas word teneinde te bepaal in hoeverre dit doultreffund opgestel is.

moontlik dat 'n bspaalde vakensiereCling vir di0 eon gebi~d

good pas torwyl dit glfidnie in die smaak van inwoners van 'n ander deel van die provinsie sal val nie. Klimatolcgicsb

oorwegin~s ma~ dus vir 'n groot aantal persona van broot belang wees.

BGroepe Vt.JJ. oue;rs van skoolgacmdu kindcrs mag 'n groat rol spcel in die bepaling va~ vakansietydperke van die betrokke ouers. Soos reads in paragraaf 1, afdeling c

op bladsy 57 van hierdie hoofstuk aangetooL is, sal selfs

uitaenlopende idees i.v.m. 'n ide~le vakaosiereeling bc-staan by bcere wat vGrskillende soorte boerderye beoefen. Vakansietyc is ook verskillend by mynwerk~rs, winkelklerkc, profc::ssionele mense en de.n vGral by die groot aantal staats-ar.lptenar\;; aan vcrskillunc~e soorte ~ staatsdepartemcnte vt:.:rbonde.

Met die bsspreking van die kalendcr sal daar cers op die voordele en daarna op di.;:; tekurtkominge daarv2,d

gc--wys word. Aanbevclings word in die laastb hoofstuk gem2ak.

a. VOORD:SLE

Bait:.: skoolhoofde en selfs ook sommige onderwyscrs is van mening dat die atmosfcer reeds vroeg in Januarie ryp is vir skoolgaan. 'n Groat aQntal skoolouors is w~er t..:.rug in hulle werk na die Kcrsvc:1kansie en die feesstcnlllling is reeds stadigaan besig om plek ts maak vir 'n werksternminL.

Selfs die kinders begin lus voel vir skoolg~sn. De[inners is gretig om m~t die skoal kennis te maak, terwyl ouer lc~r­

linge ook gretig bGgin uitsJ.cn na diE..- kennismali:ing mut nuwc onderwys.:.:rs, nuwe vakke ;:;n standerG.s en ook na ander skolG wat br;;soek moet word. Vir di8 mGest8 bring 'n nuwe jaar

be.ie nuv-vc ervarings Gn onclervindings ms;;;. 'n Vraet.; begin

van die skole op 11 Jnnuarie 1960 voldoen dus aan hierdie b0hoefte.

Die atlbtiekbyeenkomstc van die meestG skol~

vind ge;wo onlik gc.; clurt..n G..:; diG d:.:rst"' kwart2vc.l

bereidende werk hiorvoor vcrg heelwQt tyd en

pl2.as.

Voor-'n kwartnal

met 55 skoold::.b sn 'n slui tine,sda tum vGn 25 IViaart, sal in hierdit:; opsig ac,n C.ie bchoeftG v<.:cn meeste skol.;:; vold'J<Jn.

Gedurende die Aprilvakansie kan o.a. die Jo-hannesburgsa Paasskou b<.;soek word. Die klimaat is den ook baiG geskik vir studiedooleindes sodat di-:.: hcropening van

74

-sko op 7 April en 'n vakansie vc_n 12 dae as geskik be-skou vvord.

DiG longt~ van die twecde kwartaal nl. 56

skool-da~ is uitstek~nd omdat dit 8 beste werktyd van die jaar

is en di0 lcerv8rmo~ van die erlinge baie goed is as gevolg vcn die stimuler~ndc en aangename klimaat. Hierdi~

kwartaal wat op

7

~pril b in en op 1 Julie eindig bied dus goeio lccnthcid aan lecrlinge om 'n groat deel van

di~ werk af te hand~l.

Met die opening van die ool W86r op 2 Augustus word vakEm egang0rs die enthoid gebied om 1 _{n vollc} maand by sicoorde te vertoef. Veral op die ho~veld

sal lcerlinge dus 'n groat deel v2n die koue kan vryspring. Onderwysors Kry e geleentheid om vir 'n valle maand met

v~kansic oorsee t0 ga2~.

lc h0t vir die Oktob0rvakansie op 23 S0ptember gesluit en weer op 4 Oktobcr h~ropen. Dus 'n vakansie Wbt aan di~ behoefte voldocn Vi;;,;ral as in ag eem word dat

c d0rdc kwartaal slegs uit 38 skooldae bostaan. 'n Langer Cktobcrvakansie is oorbodig.

IEet ld8dag in die vierde kwartaal kan leerlingG aktief by die fcosvi0rings ingeskakel word. Sodoende word

G r.:.;gt0 waardcs t.o.v. kultuurgoedere ontwikkel en dio

volkshE:lde gehuldig soos dit 'n jong eie:nde volk betaam om t<..: doen.

Iviet die slui ting van di0 skolG op 9 Deser..1ber word 'n kwartaal met gcmiddeld.d le e nl.

48

skool afgesluit. 'n Groot d0cl van die hittC; (siGn tab.:-1 12) word op die wys~:;; dour skoolgaan lccrlinge vryg(;;ispring. Aangcsi0n loftc in die vakan c val, word die

g~-leE.nthcid aan lcerlinge e:,ebiod om saam rilet hullC: fami ~

fcesverrigt by tG woon.

Hierdie skoolkalender vir 1960 behcu die tra-disionolo vakansicpatroon soos dit ontwikkel hut oor 'n lang tydperk. Tradisiovastc persona word daarmce tevrode gest\;;,1.

b. NAD:8LE

t die aard van die saak dit baie moe k

te stel. Ook in die kalcnder onder bespreking, sal daar s0kerc t~::;kortL,.;mingc; waGs. Vir andE.:r mag G tekortko-ruing~ mountlik w~er as voordeligu re~lings voorkom.

vordcrlik in tn.b;;;:l

:Di\:; vrod~ begin vc.n le in Januarie is

diu onderwys nie. Volgens die statistiek Januarie oor di~ algcmeen in ~ransvaal as u vvarmstc maand b0 skou word. S0lfs op die ho~veld is dit bs.ie vvarn~ g:::;d"U.r.::;nd8 die r~lae,nd, veral n :?.s e rc.;~:n-val ln.ag is. Vcral die laev~ldstrcke is die vroc~

o

in dus gladniu ac~ tc buv~ nie.

13aiu staatsamptenar~.; en ook ander wurKnemers soos

wink~-'lklerkl"', vorkios om bulle vcrlof godur(.mde Januaric tc neem. 'n Lang somervc.kmsic sal dus die lounthcid e.an meer werkn0mers bied om bulle jaarlikse vakansicverlof

ge-durendE- JanuariE- t.::,; g0niet.

Veorh~<:;)n sou diE:; vro.;;~ bt..gin in Januarit: d:G ge-vaar van po o vcrmeerder het maar dit skyn as die

groot-skaalse inenting van skoolkinders t0~n die siektc suksesvel is sodat e argument dc;n moontlik kan vcrvc.l.

Van allerwc~ kom klagtc dat e E.:Grst"" kwart met 55 skoolda~ te k0rt is om die volLende redos:

l. Atletickby(;lcnkon:..ste en kampioenskappG, is eers laat, sulfs in diu ste we0k van Maart.

2. Ui tvlol:!it::md'-:: hi<:.rui t k2.n daar in d m0e: st"' gov:::~lle ni0 gedur~;~nde diG lce,st<:. paar weke vrm di~;:; kwartae~l met rugby betin word ni~ - g~volglik is skole in baie guv~lle vur-plig om Wocnsdaemiddae ~ugbywedstryde t0 eel, wat skoal-work ontwrig.

Vir 'n ot deel van ons boerebevolking '~ vakansie van tl,;n dae; gedurendc;; April te kart wees en wan-n<Sc::r hull<:- m~,;;t vakansi"' gaan, sal bulle di;;;

skoGlbywvning-~y~er en werk nadGlig !nvloed.

Die Julidvckansie word as te lank b~skou vir veral skol...., w&t die warmer dele van ons land g~:;.le~ is. Selfs ook up di~ ho~veld word veral die laeste deel v2n Jull6 voordeli~ vir studie bes~ou. Dit is W~;;;l vro(;;g die oggend koud maar oor die algemcen is di~ w~,;;er later gedurende di~ d~g heulwat warmer. In s e Jare is die we0;,r teen die winde vr-,n Julie warr,;_er as vvat di t in die begin of selfs g.:-durcndEJ Augustus is.

76

-Die dE.:rd0 kwartaal is te kart en dit kan ietwct

vurl~Sng word tGn kost5 van die wintervakansie. Sko mo..g

selfs ook later sluit met guvo dat 10 Oktober dan

die vakansie sal val. Up die wyse sal e sluitingsdatum

vc~n die viercle kwartaal ook aangcskuif kan vvord om die skoolJaar Kort voor 16 Dcsember te laat afsluit.

Srunevattend kan uns beweer dat 0 skoolkalon vir 1960 of meer opge el is op die ou tradisione patroon. Die lengte van die skooljaar is bevrodibend ~n

g~;;;volglik ook di.;; g8sam~;;;ntlike vakansietydperk.

Dit is wonslik dat diG som8rvakansie langer moot wecs en sko mo gavolglik lat~r in Januarie heropen.

\.;; wintervc:;kc,n e Kan tot drie wt:ke verkort word. Die lt-ne:,te van diG twe~;:.; kart vakansii;:;s is na wGns~,.,. maar in-dicn moontlik, kan e Aprilvakansie met 'n paar dae

ver-lcng word.

3.

GEVOLGTR~KKING

aanleidinb van die bespreking in erCie

hoof-stuK kan di~ volgende gevolgtrekkings gemaak word:

'n dlfferensieerdu kalender is nie vir Trans-v2.al wenslik G. So 'n kalender sal talle problema skep

tE.:n opsigte van vt:rhuising vc:m lee:rlingG, verskuiwing vnn

peraon~~l m.a.w. administratiewe sowel as opvoedkundi

obl~:.::mE: sal daardeur ontstaan. 'n Lang,.;r som0r en 'n korter wintervakansie vlr die hole provin e, sal 1_{n bstGr} oplossing bi(:;d. Ook is oorlcgpleging m.st and~C.r provins s wenslik wanneer skoolkalendGrs vir die onderskeie provin-siGs op5~stcl word.

Statistick toon aan dat G bywoningsyfcr van

leorling8 Transvaals0 skolc die laag G gedur~nda die

derde kwartaal is. OngG eldheid as gevolg van die oar-gang vc:m di~;.; s0isoerw moontlik di\;;. gro ot st0. Jor

'i/E;;cns di-.;;; v.:;;rsKcid<.;nheid v~n beroepc wat deur skoolousrs beo0fen word, is dit haas onmoontlik om aan almal s0 wuns0 en bvhOG &s t~;;;n opsigte; van vakansi0tye te vel ,;;;n. Indi~,.,.n di0 b0lange:. v:cn erK vcrteenwoordi-gGnde groe:pe ni0 in stryd E1Gt di\..;; opvo\:::dkundigc belange

van di8 kind is nie, kan simpatiek8 oorweging daaraan

ge-skenk word wanneer di0 skoolkalcndcr opgestel word.

Van die publioke- en godsdi~nstige vakansi0Gao is daar slogs Goeie Vrydag, Paasmaandag, HcldedGe en Go-loftGdag wat oorweging moet gcniet wannecr skoolkwartale vir 'n jaar bcplan word. Padveiligheid is egter 'nrc-latiewe faktor en statistiek toon gecn of baie min vcr-bund tussan die ongeluksyfer en die begin- en sluitings-datum v~n skole. Dit is dus 'n betreklik ralatiewc faktor wat gerus n~ar buitc reY.ening golaat kan word.