Eco-atlas voor waterorganismen. Deel II: fytoplankton en macrofyten

(1)

(2)

stlchtlng Toogopast Ondirrook Watorbohoor

l a s van w a t e r o r g a n i s m e n

I: f y t o p l a n k t o n e n macrofyten

redactie:

RILE. Knob.n E.T.H.M. P..t.n

Arthur vnn Schendelstraat 816 Posibus 8090,3503 RB Wecht Rleíoon 030 232 l 1 99 Fan 030 232 17 66

Publicaties en het publide- overzicht van de STOWA kunt u uitduitend bestellen bij:

Hageman Verpakkers BV Postbra 281 2700 AC Zoetermeer

O.V.V. ISBN- of bestelnummer en een duidelijk afleveradres.

ISBN 90.5773.010.3

(3)

l ^Ded

II Fytoplankton en macrofyten

1

TEN GELEIDE

1

TOELICHTING

l

Chlorofyceae (groenwieren)

Actinastrum hantzschii

Actinastrum hantzschii var. fluviatile Ankistrodesmus falcatus

Ankistrodesmus falcatus var. mirabilis Ankistrodesmus fusiformis

Ankistrodesmus gracilis Ankyra juday

Binuclearia tatrana Botryococcus braunii

Chlamydomonas groep euchlamydomonas Coelastrum astroideum

Coalastrum microporum Coelastrum sphaaricum Crucigenia apiculata Crucigenia crucifera Crucigenia fenestrata Crucigenia quadrata Crucigania rectangularis Crucigenia tetrapedia Dictyosphaerium botrytella Dictyosphaerium ehranbergianurn Dictyosphaerium pulchellum Dictyosphaerium subsolitarium Didymogenes palatinum Diplochloris lunata Elakatothrix gelatinosa Eudorina elegans Golenkinia radiata Kirchnarialla contorta Kirchneriella lunaris

Kirchneriella lunaris var. iregularis Kirchneriella obesa

Koliella setiformis Lagerheimia balatonica Lagerheimia ciliata Lagerheimia genavensis Lagerheimia subsalsa Lagerheimia wratislaviensis Micractinium pusillum Monoraphidium arcuatum Monoraphidium contortum Monoraphidium griffithii Monoraphidium irregulare Monoraphidium minutum

(4)

Monoraphidium setiforme Monoraphidium tortille Nephrochlamys subsolitaria Oocystis lacustris

Oocystis marssonii Oocystis parva Pandorina morum Pediastrum boryanum Pediastrum duplex Pediastrum kawraiskyi Pediastrum simplex Pediastrum tetras Phacotus lendneri Phacotus lenticularis Planctonema lauterbornii Planktosphaeria gelatinosa Pseudostaurastrum hastatum Pteromonas angulosa

Ouadrigula chodatii Scenedesmus acuminatus Scenedesmus acutus Scenedesmus anomalus Scenedesrnus arcuatus Scenedesmus armatus Scenedesmus bicaudatus Scenedesrnus bicellularis Scenedesmus brasiliensis

Scenedesrnus eostato-granulatus Scenedesmus denticulatus Scenedesmus dimorphus Scenedesmus disciformis Scenedesmus ecornis Scenedesmus falcatus Scenedesmus granulatus Scenedesmus gutwinskii Scenedesmus insignis Scenedesmus intermedius Scenedesrnus linearis Scenedesmus longispina Scenedesrnus magnus Scenedesmus nanus Scenedesrnus obliquus

Scenedesmus obliquus v.intermedia Scenedesmus obtusus

Scenedesmus opoliensis Scenedesmus quadricauda

Scenedesmus quadricauda var. longispina f. asymetrica Scenedesrnus quadricauda var. quadricauda

Scenedesmus semipolcher Scenedesmus spinosus Scenedesmus subspicatus Scenedesmus tenuispina Schroederia setigera Selenastrum capricornutum

(5)

Siderocelis kolkwitzii Siderocelis ornata Sphaerocystis schroeteri Tetraedron anthrodesmiforme Tetraedron ceudatum

Tetraedron caudatum var. incisum Tetraedron incus

Tetraedron minimum Tetraedron muticum Tetraedron triangulare Tetraedron trigonum Tetrastrum elegans Tetrastrum glabrum Tetrastrum punctatum

Tetrastrum staurogeniaeforme Tetrastrum triangulare

Treubaria schmidlei Treubaria trlappendiculata Conjugatophyceae íjukwierenl

Clostetium aciculare Closterium acutum

Closterium acutum var. variabile Closterium gracile

Closterium pronum Closterium rostratum Staurastrum paradoxum Staurastrum tetracerum Chrysophyoeae (goudwieren)

Chrysococcus biporus Chrysococcus minutus Chrysococcus punctiformis Chrysococcus rufescens Dinobryon bavaricum Dinobryon divergens Dinobryon sociale Dinobryon stipitatum Kephyrion cupuliforme Kephyrion moniliferum Kephyrion rubri-claustrii Kephyrion tubiforme Mallomonas akrokomos Stenocalyx monilifera Synura uvella

Xanthophyceae (geelgroenwieren) Goniochloris mutice Ophiocytium capitatum

Ophiocytium capitatum var. longispinum Dinophyceae ipantsefíiagellt3tenl

Ceratium hirundinella Cyanobacteria (Mauwwieren)

Anebaena flos-aquae Anabaena spiroides

Aphanizomenon flos-aquae Aphanocapsa delicatissima

(6)

Aphanocapsa elachista Chroococcus dispersus Chroococcus Iimneticus Chroococcus minimus Chroococcus minutus

Coelosphaerium kuetzingianwm Dactylococcopsis acicularis Dactylococcopsis rhaphidioides Gomphosphaeria aponina Gomphosphaeria lacustris

Gomphosphaeria lacustris var. cos Lyngbya contorta

Lyngbya limnetica Merismopedia glauca Merismopedia minima Merismopedia punctata Merismopedia tenuissima Microcystis aeruginosa Oscillatoria agardhii Oscillatoria limnetica Oscillatoria putrida Oscillatoria redekei Oscillatoria tenuis Phormidium mucicola Rhabdoderma lineare Snowella litoralis Spirulina laxisslma Euglenophyceae (oogflegellaten)

Euglena acus Euglena oxyuris Euglena tripteris Euglena viridis

Phacus acuminatus var. granulata Phacus longicauda

Phacus pyrum

Trachelomonas cylindrica Trachelomonas hispida Trachelomonas oblonga Trachelomonas varians Trachelom~nas verrucosa Trachelomonas volvocina Trachelomonas xenosoma Cryptophyceae

Cryptomonas caudata Cryptomonas erosa

Cryptomonas erosa var. reflexa Cryptomonas ovata

Bikosoecaceae

Bikosoeca planctonica Calycomonas pascheri Streptornycetes

Leptothrix echinata Fungi imperfecti

Planctomyces bekefii

npacta

(7)

l MACROFYTEN

Characeae (kranswieren) Chara globularis Riccia fuitans Filicopsida [varens)

Azolla filiculoides Sphenosida [paardestaarten)

Equisetum fluviatile Spermatophyta [zaadplanten)

Acorus calamus Agrostis stolonifera Alisma plantage-aquatica Alopecurus geniculatus Berula erecte

Butornus umbellatus Callitriche platycarpa Caltha palustris Calystegia sepium Carex acuta Carex acutiformis Carex disticha Carex paniculata Carex pseudocyperus Carex riparia

Ceratophyllum demersum Cicuta virosa

Eleocharis acicularis Eleocharis palustris Elodea canadensis Elodea nuttallii Epilobium hirsutum Filipendula ulrnaria Galium palustre Glyceria fluitans Glyceria maxima Hippuris vulgaris Hottonia palustris

Hydrocharis morsus-ranae Hydrocotyle vulgaris Iris pseudacorus Juncus acutiflorus Juncus articulatus Juncus bufonius Juncus bulbosus Juncus conglomeratus Juncus effusus

Lemna gibbalminor Lemna trisulca Lycopus europaeus Lysimachia nurnmularia Lythrum salicaria Mentha aquatica Myositis laxa Myosotis palustris

(8)

Myriophyllum spicatum Nuphar lutea

Nymphaea alba Nymphoides peltata Oenanthe aquatica Oenanthe fistulosa Peucedanum palustre Phalaris arundinacea Phragmites australis Polygonum amphibium Potamogeton alpinus Potamogeton berchtoldii Potamogeton compressus Potamogeton crispus Potamogeton lucens Potamogeton mucronatus Potamogeton natans Potamogeton obtusifolius Potamogeton pectinatus Potamogeton perfoliatus Potamogeton pusillus Potamogeton trichoides Potentilla palustr~s Ranunculus aquatilis Ranunculus circinatus Rorippa amphibia Rumex hydrolapathurn Sagittaris sagittifolia Scirpus lacustris Scirpus maritimus Sium latifolium Solanum dulcamara Sonchus palustris Sparganium emersum Sparganium erectum Spirodela polyrhiza Stachys palustris Stratiotes aloides Symphytum officinale Typha angustifolia Typha latifolia Utricularia vulgaris Valeriana officinalis Veronica catenata Wolffia atrhira Zannichellia palustris

(9)

TEN GELEIDE

In het kader van het inmiddels afgeronde STOWA-project 'Ecologische beoordeling en beheer van oppervlaktewater' is een omvangrijke databank opgezet, waarin biotische en abiotische gegevens van meer dan 2500 Nederlandse oppervlaktewateren zijn opgeslagen.

Deze gegevens, die zijn aangeleverd door de regionale waterbeheerders, zijn landdekkend, geografisch gelabeld en betreffen vijf verschillende watertypen, namelijk de stromende wateren, meren & plassen, sloten, kanalen en zand- grind- en kleigaten. Het is dus in principe mogelijk de verspreiding van waterorganismen uit de databank geografisch te presenteren. Van veel lokaties zijn zowel de biotische als de abiotische variabelen bekend, zodat tevens statistische verbanden tussen die variabelen bepaald kunnen worden Idosis- respons relaties). Een daartoe opgezet onderzoek heeft geleid tot het opstellen van een eco-atlas met de verspreiding van Nederlandse waterorganismen en hun respons op milieufactoren in de vorm van responsiediagrammen. Vanwege de omvang van de eco- atlas is deze gesplist in 5 delen met verschillende organismengroepen, te waten:

Deel I: methodiek, gebruik watertypenbeschrijving, register Deel II: fytoplankton en macrofyten

Deel III: epifytische diatomeeën

Deel IV: zo6plankton en macrofauna (excl. insecten) Deel V: macrofauna: insecten

Het onderzoek werd in 1995 door het dagelijks bestuur van de STOWA opgedragen aan Witteveen+Bos Raadgevende ingenieurs b.v. in samenwerking met de Vakgroep Waterkwaliteitsbeheer en Aquatische Decologie van de Landbouwuniversiteit te Wageningen. Het projectteam bestond naast de auteurs ir. R.A.E. Knoben (Witteveen+Bos) en ir. E.H.T.M Peeters (L.U. Wageningen), uit drs. C. Roos (Witteveen+Bos) en drs. J.J.P. Gardeniers (L.U. Wageningen). De in het project bewerkte gegevens zijn voor het merendeel geleverd door de Nederlandse waterbeheerders. Het project werd begeleid door een commissie bestaande uit dr. ir. H.H. Tolkamp (Zuiveringschap Limburg), dr. T.H.L. Claessen (Waterschap Friesland), ir. P.J.M. Latour (RIZA), drs. M. Schreijer (Hoogheemraadschap van Uitwaterende Sluizen in Holllands Noorderkwartier), dr. H. van der Hammen (Provincie Noord-Holland) en dr. S.P. Klapwijk (STOWA).

Denk is de STOWA verschuldigd aan haar deelnemers en andere instanties die door het beschikbaar stellen van gegevens deze ecoatlas mogelijk hebben gemaakt. Namens de opdrachtgever, de begeleidingscommissie en de uitvoerders van het onderzoek spreek ik de hoop uit dat deze eco-atlas veelvuldig gebruikt zal worden.

Utrecht. oktober 1997 De directeur van de STOWA

drs. J.F. Noorthoorn van der Kruijff

(10)

Toelichting

Dit rapport is onderdeel van de vijfdelige uitgave van de Eco-atlas van waterorganismen. Dik deelrapport bevat de verspreidingskaarten en responsiediagrammen van soorten uit het fytoplankton, of microfyten in bezinkingsplankton en macrofyten.

De achtergronden en een toelichting op het gebruik is beschreven in deel I van de Eco-atlas.

- 9

I!

De soorten van het fytoplankton zijn gegroepeerd naar orde en binnen de orde alfabetisch gerangschikt. Een alfabetisch register op soortnamen met synonieme en oude naamgeving is in deel I opgenomen.

Diatomeeën (die doorgaans ook in het bezinkingsplankton aangetroffen kunnen worden) zijn in deel III opgenomen.

Macrofyten zijn gegroepeerd naar kranswieren, varens, paardestaarten en zaadplanten. De zaadplanten zijn eveneens alfabetisch gerangschikt. De kranswieren behoren strikt genomen niet tot de hogere planten, maar worden vaak in vegetatieopnamen meegenomen en daarom ook bij de macrofyten ondergebracht.

(11)

(12)

(13)

(14)

(15)

(16)

(17)

(18)

L M *

' L I

p,, +$

h

g

^+?

-

,

^c

,s -

s

^'Z ⁹

s $ - [ , + r 3

(19)

(20)

(21)

(22)

(23)

(24)

(25)

(26)

(27)

i

^ursi*i ^-BI ^{O L :}

(28)

(29)

(30)

(31)

(32)

(33)

(34)

(35)

(36)

(37)

(38)

9 g ~3

,* i3

_z

3.

.3!

3 . ^g

g

@ ^p:.

B $

Z .

(39)

(40)

P

^E

E Z 2

m i

i $:L ^r ^. ^. ^.

(41)

ct.

~ s b ~ m ~ ~ a ~ m a -

N e i i

I,. ^..

^.I

(42)

(43)

(44)

(45)

(46)

(47)

(48)

(49)

(50)

a a r

t * *

(51)

(52)

(53)

(54)

(55)

(56)

(57)

(58)

(59)

a u *

1 1 1

(60)

F . . @

(61)

(62)

(63)

(64)

(65)

(66)

(67)

(68)

(69)

(70)

(71)

(72)

(73)

(74)

(75)

SF! ..

^P^.

..

(76)

(77)

(78)

(79)

"-

3 ⁿ

-

⁷²

3

_w

_{- -}

^%

_P - -

^I

_- _-

- 0 -

^e

- ²

^?" ^s:

. p = *

- ^a ^{- * z} " - y $ $ g z p . -

^e

_- ^{- -} ^{= g = 9} _E ₃ E

p " p .

S

3 g i ; r i \ 5

* % L % ^a

^W

^s

^I

^-

^P

^s ^;

² ^P ^Z

(80)

(81)

(82)

(83)

(84)

(85)

(86)

(87)

(88)

(89)

(90)

(91)

(92)

.a s

.

r ^%

^g

@

p,

z,,

,- ^;p.

f

. : .

(93)

(94)

(I,

r

i

(95)

(96)

(97)

(98)

d l * .

L * # #

(99)

(100)

(101)

(102)

(103)

(104)

El-

(105)

(106)

W -

I

,z g!,

.

-

^"'i

s

"

₉

_p z, ₈ a: _,g.

^,e

i & &

(107)

(108)

(109)

(110)

(111)

(112)

(113)

(114)

(115)

(116)

(117)

(118)

(119)

(120)

(121)

(122)

(123)

(124)

(125)

m

1 1

- S -"

- L -3 -I

--

-i 7%

-s --

-??

-s

- a

--

-c - 3

-* --

i. ^- i:.

^{^P}

- 3

_'P

-

5

v

(126)

(127)

(128)

(129)

n . . . D . l * X . S 9 . . R

t 1 1 # . 1 1 1 1 * ' 1 I . . 1

(130)

(131)

(132)

(133)

(134)

(135)

(136)

(137)

(138)

(139)

(140)

(141)

(142)

S T O W

b a u van "&erw@.d.ma

(143)

L?

- P

- -

-

^m

-

- "

^8.

" ' j -

& 2 3 Z F

) i i ^{1 8 1}

(144)

'H-

g

;=i

(145)

(146)

(147)

(148)

(149)

(150)

(151)

(152)

(153)

(154)

P , E Z 2

f ^{P i s s}

. 6 - 3

S & m % '

1 ^. ^I

.

(155)

(156)

(157)

(158)

(159)

(160)

(161)

(162)

(163)

(164)

(165)

(166)

(167)

(168)

(169)

(170)

(171)

(172)

(173)

(174)

(175)

B R * *

r a 2 1 a

- t -" _{i - x} _-g

-.

^{- s} ^{- g} ^{- i}

-P

-- - *

^-D

- r

^{- 2} -g - i

(176)

(177)

(178)

(179)

(180)

(181)

(182)

(183)

(184)

(185)

(186)

(187)

(188)

(189)

(190)

(191)

* t .

I I J

(192)

(193)

(194)

(195)

(196)

(197)

(198)

(199)

s s -

., .. ..

Ii i

(200)