.naturalis. nationaal natuurhistorisch museum. postbus RA leiden. nederland. lllllll IIIIIIIIIIMIIIIIII lllllllllllllllll

7 7496 00064671 ⁹

lllllll IIIIIIIIIIMIIIIIII lllllllllllllllll

.naturalis nationaal natuurhistorisch

museum postbus9517 2300RAleiden

nederland

4

f

i

i I

[

V'

I

» 4

GEOLOGISCHE KAART ^-

. /

VAX

N ^E D E R L A ND

o|» de

Mehonl

«’aii 1 i

300

0110

VERVAAllDiaD DOOB.-NVIJi,K!N

IK W.

V.

U. .ST X K

_J

N G

riTOb'VOÉnïl AAN DB

TOPOGRAPH ^{ISCIIK IK R}

ⁱ

^C HT

^I

NO,

'Pweededruk.

M'

S('rEA\T2NnAfiE, ^• GEBROEDERS BEL1NFA.NTE.

18Ai.

VERKLARING VAN DE TEEKENS DEK

GEOLOGISCHE KAART

VA N

NEDERLAND.

GEOLOGISCHE KAART

V AN

NEDERLAND,

DOOR

W.

C. IT.

STAllING.

TMTCliVOEKO nOOK HET

TOPOGRAl^HISCH BUREAU VAN OORLOG.

UITGEGEVE3S OP LAST VAR

ZIJNE MAJESTEIT DEN KONING.

I

Schaal van

1 tot

800 OOO.

^• V.

'

HAARLEM

,

A. C.

K R U

SE

M A

N.

1858

—

1867^.

!

GRONDEN

VAK

NEDERLAND

KN DE

AANGRENZENDE STREKEN.

De

geologisclie gi-enzen der gi-ondeu in België en Pridssen zijnhier,

met

eenige wijzigingen,overgenomenuit de Kaarten van België door

Dumont

en van Ehijnland- Westfalen door von Dechen.

Aanduiding op de Kaart van eenengi-ond_, zonderkleur_, door eene letter alleen_, geeft aan dat die in den onder- grond aanwezig is.

üAENOZOISOIIE

of quartaire en tertiaire vormin- gen. Tijden der zoogdieren.

(liiartaire vormingen, Vierde tijdvak.

Alluvium

_, Hedendaagsche vorming. Hedendaagsclie dierenwereld.

De

afdeelingen van het

aUuvium

zijn on- derling genoegzaam gelijktijdig ontstaan, en _ontstaan grootendeels

nog

voortdurend.

6

Lage veen en,

oorspronkelijk uitwaterplanten ontsaan en aangi-oeijende door moerasplanten.

Moerasveenen,

ontstaan uit moerasplanteu en door deze verder aangroeijende.

Hooge ve enen,

uit bosschen ontstaan en aangroeijende door mossen en moeras-heideplantcn.

Verveende liooge-veenen

of dalgronden.

Eeekklei

ofgroengronden, bezinkingen uitri- viertjes en beken.

Eivierklei

ofwaarden,kleibezinkingen_,buiten invloed der getijen_, uit overstroomingen der groote rivieren: de Eijn, de

Maas

en de Schelde, ontstaan.

Eivierzand

of zandbanken, vaaktot rivierdui- nen opgewaaid.

Heibanen

of grindbankenuitvoor- malige rivierbedden.

Zeeklei,

in zee- of brakwater bezonken; ofin diep water, of, als kwelders en schorren, op, bij

ebbe_, droogvallende banken.

Ook

deze klei is af-

komstig van den Eijn, de

Maas

en de Schelde.

Oude zeeklei

der Hollandsche droogmake- rijen_, in diep water bezonken voor het ontstaan der veenen in de toenmalige binnenzee.

Stranden en banken

bij ebbe droog\al- lende.

Door

de zee aangevoerd zand.

Oude zeebodem

onder de oude zeeklei der droogmakerijen en elders_,

met

de tweescludige schelpdieren:

Cardium

edule en Trigonella plana.

Zeeduinen

on geestgronden, windvormingeu uit het zand van stranden en banken opge- waaid.

7

/

LL_I

rij

rüi

Zandst

ui

vingen

op de diluviale gronden, door den

wind

alleen gevormd.

Diluvium

, de jongste gronden der voorwereld

,

ontstaan bij eene andere verdeeling van land en water als de tegenwoordige_, en daarna herhaalde- lijk gezakt of' opgerezen. Tijden der

Mainmouthen

in Europa.

Postglaciale vorming.

Het

zanddiluvium en het löss schijnen genoeg-

zaam

gelijktijdig te zijn ontstaan.

Zanddiluvium,

zandgronden ontstaan door afspoeling van het grinddiluvium.

Diluviale

rivieroeverbanken,

langs de

Maas,

tusschen

Maas,

Niers en Eijn, en el- ders.

Löss

in

Limburg

_, kleigronden in zoetwater be- zonken_, regelmatig rustende op

Maas-

en viuu’- steen-diluvium.

Grinddiluvium, Pleistocene vorming,

zaud

met

grind_,gerondekeijen_, grootesteenblokken en leembanken_,door tusscheukomst vanijsherwaarts gevoerd.

De

onderdeelen schijnen genoegzaam ge- lijktijdig te zijn ontstafin.

Scandinavisch diluvium,

^granieten en veel krijt-vuuxsteenen_, uit het noord-oosten, tot zelfs uit Finland afkomstig.

Gemengd diluvium,

^het Scandinavisch di-

luvium met

g-ranieten en vuursteenen

,

gemengd met

steengruis uit Munsterland, het Teutobm-ger- wald en de Kijnoever-lauden.

E

ijn di 1

u

Viu

m

, zonder granieten,

maar

met

8

basalt- enander, vande Kijnoevers afkomstif;'steen- gruis.

I

mm

I

Maasdiluvium

, zonder granieten nocli ba- salt, afkomstig van de Ardennen.

I

V

I

Vuursteen

^-

diluvium

in

Limburg,

ver- weerde, uitgespoelde lagen van de krijtvorming

,

grootendeels bedekt door maasdiluvium en löss.

Tertiaire Tormiiigeii

, Derde Tijdvak. Tijden der Palaeotberiiims.

PniOCENISCilE KEEK.S.

I s I

Antwerpsche Crag,

zand en sdielplagen

met

Pectunculus glycimeris.

Miocenisciie eeeks.

I I

Limburgsche bruinkoolvorming

,

wit zand en zandsteen

met

bruinkoollagen_, in

Lim-

burg en Pruissen.

I

d

I

I I I

e

I I t I

Zand van Diest,

waarvan de onderste lagen den zwarten crag van

Edegbem

en bet liolderbergerzand

| b' | uitmaken.

Het

zijn in België roode, meestal versteeninglooze zan- den en zwartgroen zand,

met

Squalodon _Grate- loupi en Oliva Dufresnei. In Gelderland zijn het de

gronden van Eibergen

en Winterswijk,

I

e

I zandige, zwarte leem

met

Squalodon Gra- teloupi, Carcharodon megalodon enAstarte_radiata.

In

Twenthe

is het de zandige, zwarte

leem van Helden

| t |

met

beenderenvan zoogvissclien, haaijentanden en schelpkernen_, die_, in deze stre- ken, ook in het diluvium verspreid_, voorko- men.

9

Midden-oligocenischb

ueeics.

Grindlaag van Elsloo

in

Limburg

_, don- kerbruin zand en afgeronde vuursteenen

met

haai- jentanden en middenoligoceniscliu vcrsteeningen,

Eupelleem,

zwarte leem

met

mergelkookon en

met Leda

Desbayesiana_, in België bij Antwer- pen en Sint Tmijen.

Klein Spauwensche Gronden,

zand

met

Pectunculus obovatus_, en klei

met

Nucula Lyell- iana, in

Limburg

en België.

Tongerensche gronden,

groene klei

met

Cerithium plicatum_, in

Limburg

en België.

Onder-oligocenische

reeks.

Lethensch zand,

wit zand

met

Ostrea ven-

tUabrum

in

Limburg

en België.

Eocenische

^reeks.

Lakensch zand met Nummulites

variolaria en

N.

Ileberti_, in België, in den ondergrond van

Antwerpen

onder den ^rupelleem.

Brusselsch zand,

groene zanden met kalk- klonters bij Brugge.

Paniselzand met Nummulites

planulata bij

Brugge.

Poddingsteen van Landen,

omstreeks Tienen.

Mergel van Heers,

bezuiden Looz.

10

MESOZOISüHE

of secundaire vormingen

,

'l'weede Tijdvak. Tijden der kruipende dieren

, der

Belemnieten en Ammonieten.

Krijt groep.

Sekoniscue

beeks.

Afdeeling

met

Belemnitella mucronata.

iS”

I

Maastriclitscli Krijt

en Mergel van

Kunraad

ⁱⁿ

Limburg

; Mergels van Coesfeld in Munsterland.

Onderafdeelingeii van bet Maastricbtscb krijt in Limburg.

a. Kalksteen

met

Ostrea larva en Bryozoëu-lagen.

h. Kalksteen

met

verspreide vum-steerien.

c. Kalksteen

met

verkankerde vuursteenon enTero- bratella pectiniformis.

d. Kvvartskrijt van de Geuloevers.

Gulp en ach

krijt in Lbuburg.

e. Krijt

met

vuursteenen.

ƒ. Krijt zonder vuiu-steenen.

Afdeeling

met

Belemnitella qtiadrata.

Zand van H

^erve, zand en vollersaarde

met

Gyrolitlicii, in Limburg.

I

S'‘

I

Akenscli Zand

in

Limburg

en bij

Aken

, zandsteen, leem en zand.

K

rijt zan d

van ^de Haard

^{in Westpbalen | S‘‘~]}

Turonisciie reeks.

Witte

Pliincrkalk

van

Odink

en Ahans.

11

Gault

reeks.

Gault mergel

van <le Earlerbergen bij Ahaiis en bij Südlobn,

met

Belemnites minimus.

Neocomische

reeks.

|

^V"'|

Zandsteen van Bentbeim, Losser en Stadtlolni, met

Pecten crassitesta cn Penia MuUeti.

Mergelsteen mot

siderietknollen

, tnssehen Bentbeim, Ochtrup en Grocnoinv.

Mergelsteen met

siderietknollen en Belem- nites pistillnm

, in dezelfde streek en bij Stadtlobn.

Jura _groep.

Wealdleem,

leijen

met

kalkbanken ofWeald-

m

armer o])deMunsterscbe en Bentbeimscbegrenzen.

Zandige leijen uit de

Kimmeridge

aj^leeling der Witte .Tm-a of

Malm

, bij Alstede en Ocbtrnp.

Trias groep.

K eup

er

mergel

^bij Odink,AlstedeenOcbtrnp.

FALAmZOISÜIlE.

^of ]n-imair(! vormingen.

Eerste Tijdvak. In

Limburg

, langs de grenzen en in Pruissen en België. Tijden dersebe(Tstaart-vis- schen

, Trilobieten en Ortlioceratieten.

Steenkolen groep.

Kolengesteente,

leijen en zandsteenen

met

steenkoollagen.

Kolenlooze zandsteen.

Cnlm,

leijen, aluiidei en pbtaniet

,

met

Posi- douomj'a Beclieri.

Berg kalk,

Escozijnsebe steen, Hardsteen.

12

Hcvonische groep.

Verneuilli-psaininiet

_,

met

Spirifer Ver- neuilli en Stromatopora polymorplia.

Eifcler,

of

Elbefelder Kalk met

Strin- goceplialus Burtiiii.

Psamniieten van Coblentz met

Spirifer macropterus en poddingsteenen.

A

rden ne r1ei

,

genoegzaam

zonderversfeeningen

1

I

s