Het paviljoen van porselein : Nederlandse literaire chinoiserie en het westerse beeld van China (1250-2007)
Pos, A.
Citation
Pos, A. (2008, June 24). Het paviljoen van porselein : Nederlandse literaire chinoiserie en het westerse beeld van China (1250-2007). Retrieved from
https://hdl.handle.net/1887/12985
Version: Not Applicable (or Unknown)
License: Licence agreement concerning inclusion of doctoral thesis in the Institutional Repository of the University of Leiden
Downloaded from: https://hdl.handle.net/1887/12985
Note: To cite this publication please use the final published version (if applicable).
HET PAVILJOEN VAN PORSELEIN
2
3
ARIE POS
HET PAVILJOEN VAN PORSELEIN
NEDERLANDSE LITERAIRE CHINOISERIE EN HET WESTERSE BEELD VAN CHINA
(1250-2007)
PROEFSCHRIFT
ter verkrijging van
de graad van Doctor aan de Universiteit Leiden,
op gezag van Rector Magnificus prof.mr. P. F. van der Heijden, volgens besluit van het College voor Promoties
te verdedigen op dinsdag 24 juni 2008 klokke 13.45 uur
door Arie Pos geboren te Boskoop
in 1958
4 PROMOTIECOMMISSIE
Promotor: Prof.dr. J.L. Blussé van Oud Alblas
Co-promotor: Dr. A.A.P. Francken
Referent: Prof.dr. O.J. Praamstra
Overige leden: Prof. dr. M. van Crevel
Prof. dr. R. Grüttemeier – Carl von Ossietzky Universität Oldenburg
Dr. L.L. Haft
Prof. dr. W.L. Idema – Harvard University
5 INHOUDSOPGAVE
VOORAF...9
INLEIDING...11
1. KATHOLIEK EUROPA ONTDEKT CHINA (1250-1600)
1.1 Willem van Rubroek en de franciscanenmissie 27 – 1.2 Marco Polo 32 – 1.3 Sir John Mandeville 34 – 1.4 Portugal ontdekt China 36 – 1.5 Eerste Portugese geschriften over China 40 – 1.6 Portugezen zien Chinezen 43 – 1.7 Wederwaardigheden van het eerste Portugese gezantschap 49 – 1.8 China als Portugees Utopia 52 – 1.9 Internationale belangstelling 55 – 1.10 Missionarissen in China 57 – 1.11 Conquistadores aan de poorten van het Hemelse Rijk 58 – 1.12 Eerste synthetiseringen van de kennis over China 67 – 1.13 Fernão Mendes Pinto 70 – 1.14 Matteo Ricci in China 77 – 1.15 Conclusie 78
2. PROTESTANTS EUROPA ONTDEKT CHINA (1600-1800)
2.1 Holland en de eerste Chinahandel 81 – 2.2 Intussen in Engeland 91 – 2.3 Een Nederlandse gezantschapsreis 93 – 2.4 Concurrentie 97 – 2.5 De eerste literaire chinoiserie 98 – 2.6 Decoratieve chinoiserie 106 – 2.7 Chinoiserie op het toneel 107 – 2.8 Varia 109 – 2.9 De theeziekte 110 – 2.10 Sinofilosofie 112 – 2.11 Sinofilofobie 115 – 2.12 Veranderend Chinabeeld 119 – 2.13 Conclusie 122
3. HEIDENEN EN BARBAREN (1800-1900)
3.1 Een versplinterd beeld 125 – 3.2 Het barbarenland 126 – 3.3 Barbaars China in Nederland 130 – 3.4 Cathay herrezen 132 – 3.5 Feit en werkelijkheid 135 – 3.6 Serieuze Nederlandse aandacht 139 – 3.7 Chinese avonturen 143 – 3.8 China van nabij beschouwd 145 – 3.9 Fin de siècle 147 – 3.10 Conclusie 148
6
4. VERDICHTING EN WERKELIJKHEID (1900-1945)
4.1 Groeiende belangen in roerige tijden 151 – 4.2 Excursie: het gele gevaar 153 – 4.3 Nationalisten en communisten 155 – 4.4 Eigentijds China 157 – 4.5 Kuifje in China 159 – 4.6 Schoonheid en schurken 161 – 4.7 Exotische verzen 163 – 4.8 De ontdekking van de Chinese poëzie: 4.8.1 Frankrijk 165 – 4.8.2 Duitsland 168 – 4.8.3 Engeland 172 – 4.9 Conclusie 176
5. CHINA IN NEDERLAND (1900-1945)
5.1 Kennismaking 177 – 5.2 Nederlandse dichters ontdekken China 181 – 5.3 De Chinese fluit 183 – 5.4 Oorlog en wijn 186 – 5.5 Jan H. Eekhout 192 – 5.6 Johan W. Schotman 196 – 5.7 J. Slauerhoff 201 – 5.8 Willem de Mérode 208 – 5.9 Voorlopige balans 215 – 5.10 De verdere Chinamode 217 – 5.10.1 Ooggetuigen 218 – 5.10.2 Vertaalde gedichten 220 – 5.10.3 Pindachinezen 221 – 5.10.4 Oorlog 224 – 5.10.5 Vreemde oosterlingen 226 – 5.10.6 Chinese wijsheid 228 – 5.10.7 Curiosa 230 – 5.10.8 Diversen 231 – 5.11 De Tweede Wereldoorlog 232 – 5.12 Conclusie 238
6. EEN RODE DRAAK MET DRIE KOPPEN (1945-1960)
6.1 Na de oorlog 241 – 6.2 Het klassieke proza 242 – 6.3 Filosofen 243 – 6.4 Dichters 247 – 6.5 De Vijftigers 250 – 6.6 Chinoiserie 252 – 6.7 De Chinese Republiek (1911-1949) 254 – 6.8 Het arbeidersparadijs. De Volksrepubliek vanaf 1949 256 – 6.9 Conclusie 261
7. CHINA IN REVOLUTIE EN REVISIE (1960-1978)
7.1 Een stapje terug na de Grote Sprong 263 – 7.2 Mao en de permanente revolutie 265 – 7.3 Opkomst en ondergang van Maduro-China 268 – 7.4 Film en opera 277 – 7.5 Literair en filosofisch China 279 – 7.6 Mystiek en autonome poëzie 281 – 7.7 Het korte gedicht 282 – 7.8 Wijsgerige poëzie 284 – 7.9 China met eigen ogen 290 – 7.10 Het lichte lied 291 – 7.11 Conclusie 292
8. CHINA MET OPEN DEUREN (1978-1989)
8.1 Officieel bezoek en toerisme 295 – 8.2 Literatuur en film 299 – 8.3 China in Nederland 300 – 8.4 Her- en vertaalde poëzie 303 – 8.5 Moderne Chinese literatuur 308 – 8.6 Tiananmen, 4 juni 1989 – Een mislukte hofreis 308 – 8.7 Conclusie 310
7 9. DE DRAAK ONTWAAKT (1989-2007)
9.1 Na Tiananmen 311 – 9.2 Listen voor managers 313 – 9.3 De recall hype:
economische chinoiserie 315 – Topsporter in China 317 – 9.5 Gezonken cultuurgoed 317 – 9.6 De waarheid over Mao 318 – 9.7 Chinees proza in Nederland 321 – 9.8 Rechtstreeks uit het Chinees 322 – 9.9 Toerisme in China 325 – 9.10 Literair China 330 – 9.11 Chinese film 332 – 9.12 Moderne kunst 333 – 9.13 De chinoiserie van de grote getallen 335 – 9.14 Conclusie 336
10. NABESCHOUWING...339
GERAADPLEEGDE LITERATUUR...345
BIJLAGEN...359
NOTEN...407
REGISTER...449
SUMMARY...465
CURRICULUM VITAE...470
8 Chinese wijsheid
Men vange aan met enthousiasme ga voort met iets van tactiek houde vol bij wijze van spreken en op wanneer niemand kijkt.
(1955) J.A. Emmens (1924-1971)
