Clashrooms
Hooijsma, Marianne
DOI:
10.33612/diss.113048057
IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from
it. Please check the document version below.
Document Version
Publisher's PDF, also known as Version of record
Publication date:
2020
Link to publication in University of Groningen/UMCG research database
Citation for published version (APA):
Hooijsma, M. (2020). Clashrooms: Interethnic peer relationships in schools. Rijksuniversiteit Groningen.
https://doi.org/10.33612/diss.113048057
Copyright
Other than for strictly personal use, it is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), unless the work is under an open content license (like Creative Commons).
Take-down policy
If you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediately and investigate your claim.
Downloaded from the University of Groningen/UMCG research database (Pure): http://www.rug.nl/research/portal. For technical reasons the number of authors shown on this cover page is limited to 10 maximum.
Nederlandstalige samenvatting
(Summary in Dutch)
NEDERLANDSE SAMENVATTING
Sinds 2010 is het aantal mensen in Nederland met een migratie achtergrond gestegen van 3,4 miljoen naar bijna 4 miljoen in 2018, wat gelijk staat aan 23% van de totale populatie. Iets meer dan de helft van deze mensen heeft een niet-westerse migratieachtergrond. Deze toename van etnische diversiteit zorgt voor uitdagingen voor de samenleving, zoals discriminatie en negatieve vooroordelen die mogelijk kunnen leiden tot spanningen tussen etnische groepen. Ook de etnische diversiteit onder Nederlandse scholieren groeit. Begin 2019 had 27% van de jongeren onder de vijftien een migratie achtergrond. Dit roept de vraag op of deze groeiende diversiteit mogelijk ook op scholen zou kunnen leiden tot spanningen tussen etnische groepen.
Om dit te onderzoeken heb ik in dit proefschrift gekeken naar de interetnische relaties van jongeren. Eerder onderzoek heeft laten zien dat positief contact tussen etnische groepen een belangrijke factor is in het verminderen van vooroordelen en het verbeteren van verhoudingen tussen groepen. Er is echter nog weinig bekend over de invloed van etnische diversiteit op negatieve interetnische relaties die ten grondslag liggen aan spanningen tussen groepen.
Daarnaast is er tot nu toe in onderzoek weinig rekening gehouden met het bredere sociale netwerk waarvan interetnische relaties een onderdeel zijn. In dit netwerk beïnvloeden niet alleen de etnische achtergrond van jongeren maar ook andere sociale mechanismen de totstandkoming van relaties. Jongeren zijn bijvoorbeeld eerder geneigd vrienden te worden met iemand van een andere etnische groep als een van hun vrienden al bevriend is met deze persoon. Het doel van dit proefschrift was om de kennis van interetnische relaties te vergroten door zowel positieve als negatieve relaties te onderzoeken in de context van het bredere sociale netwerk.
In dit proefschrift heb ik op drie manieren bijgedragen aan kennis over interetnische relaties van jongeren. Ten eerste geven de studies in dit proefschrift een vollediger beeld van interetnische relaties door te onderzoeken wat de invloed is van het netwerk waarin deze relaties zich bevinden. De keuzes van individuen met betrekking tot hun sociale relaties worden beïnvloed door verscheidene sociale processen, waaronder de voorkeur om vrienden te zijn met leeftijdsgenoten van dezelfde sekse of etniciteit. Deze processen vinden op hetzelfde moment plaats en beïnvloeden daarom niet alleen de relatiekeuzes van individuen, maar ook de mate waarin andere processen invloed hebben op de relatiekeuzes. Door de sterke invloed van de voorkeur om vrienden te zijn met leeftijdsgenoten van dezelfde sekse zou de invloed van etniciteit op de vriendschapskeuzes van jongeren bijvoorbeeld minder sterk kunnen worden.
Ten tweede draagt dit proefschrift bij aan kennis over interetnische relaties door deze te bekijken vanuit een sociaal-netwerkperspectief, waarbij ik specifiek onderzocht heb wie met wie verbonden is. Daarmee kan bijvoorbeeld onderzocht worden of positieve en negatieve relaties met name tussen of binnen etnische groepen ontstaan. Het analyseren van dit type data heeft verschillende voordelen voor onderzoek naar
S
interetnische relaties. Zo geven deze data gedetailleerde informatie en is de kans op sociaal wenselijke antwoorden kleiner omdat respondenten geen vragen kregen over hun etniciteit of die van hun leeftijdsgenoten bij het beantwoorden van de vragen over hun sociale relaties. Daarnaast maakt het gebruik van sociale-netwerkrelaties het mogelijk om te controleren voor verschillende mechanismen die relatiekeuzes beïnvloeden, zoals de wederkerigheid van vriendschappen. Ook houden deze analyses rekening met de beschikbaarheid van leeftijdsgenoten met specifieke etnische achtergronden in het netwerk. Ondanks deze voordelen is er tot nu toe een gebrek aan studies naar interetnische relaties die gebruik maken van netwerkdata.
Als laatste draagt dit proefschrift bij aan de kennis over interetnische relaties door een onderscheid te maken tussen verschillende etnische groepen. In twee studies heb ik specifiek onderzocht in hoeverre Turken, Marokkanen en Surinamers verschillen in hun interetnische relaties met Nederlanders. Verschillen tussen etnische groepen kunnen deels verklaard worden door de culturele afstand, bijvoorbeeld op basis van taal of geloof, die ze tot elkaar hebben. Leden van etnische groepen die in cultureel opzicht op elkaar lijken hebben over het algemeen een positievere mening over elkaar. Een grotere culturele afstand is daarentegen vaak gerelateerd aan discriminatie en integratieproblemen. In de Nederlandse context wordt verondersteld dat Surinamers een kleinere culturele afstand ervaren tot Nederlanders dan Turken en Marokkanen. Als gevolg van kleine steekproeven beschouwen veel studies naar interetnische relaties etnische minderheidsgroepen, zoals immigranten, als een homogene groep. Hierbij worden verschillen tussen etnische minderheden echter genegeerd.
BEVINDINGEN
In hoofdstuk 2 heb ik onderzocht hoe het agressieve gedrag van jongeren naar hun etnisch diverse leeftijdsgenoten gerelateerd is aan de mate waarin zij vrienden zijn met of afgewezen worden door hun klasgenoten. Specifiek heb ik gekeken of jongeren klasgenoten die agressief zijn afwijzen of juist opzoeken en of het daarbij uitmaakt of de agressie gericht is naar iemand van de eigen dan wel van een andere etnische groep. Hoewel bevindingen uit eerder onderzoek suggereren dat etnische scheidslijnen in klassen niet versterkt worden door het agressieve gedrag van jongeren op zichzelf, is het nog onduidelijk of de reactie van klasgenoten op dit gedrag etnische scheidslijnen zouden kunnen versterken. In het hoofdstuk heb ik gevonden dat jongeren vooral vriendschapsrelaties aan gaan met klasgenoten van dezelfde etniciteit, maar dat er voor het afwijzen van klasgenoten geen verschil is voor etnische achtergrond. Ondanks dat jongeren dus een voorkeur hebben voor vrienden van dezelfde etniciteit, heeft dat geen samenhang met wie ze afwijzen. Daarnaast bleek dat jongeren agressieve klasgenoten alleen afwijzen als het agressieve gedrag gericht was op iemand van hun eigen etniciteit. Ook bleken jongeren vriendschappen te hebben met klasgenoten die agressief gedrag vertonen richting iemand van een andere etniciteit dan die van de jongere zelf. Voor beide bevindingen maakte het niet uit of de agressieve klasgenoot zelf van dezelfde etniciteit
was als de jongere of niet.
In hoofdstuk 3 heb ik een benadering ontwikkeld om de invloed van sociale mechanismen in het netwerk op de totstandkoming van meerdere relaties tussen jongeren te onderzoeken. Gezien de complexe en geavanceerde analysetechnieken in deze studie, heb ik me in dit hoofdstuk uitsluitend gericht op vriendschappen tussen jongens en meisjes, omdat deze zogeheten dichotome indeling gemakkelijker te analyseren is dan etniciteit, wat bestaat uit meerdere categorieën. Hiermee kon ik een methodologische basis ontwikkelen voor het onderzoeken van interetnische relaties in hoofdstuk 4. In
hoofdstuk 4 heb ik deze methode toegepast om verdedigingsrelaties binnen en tussen
etnische groepen te onderzoeken. Daartoe heb ik onderzocht of de interetnische verdedigingsrelaties van jongeren worden beïnvloed door de mate waarin zij gelijk zijn aan leeftijdsgenoten in andere factoren dan etniciteit. Hierbij heb ik specifiek gekeken naar het hebben van dezelfde positie in het pestnetwerk, dat wil zeggen als pesters van hetzelfde slachtoffer of als slachtoffers van dezelfde pester. Verder heb ik rekening gehouden met de klas waarin de jongeren zaten (wel of niet dezelfde klas) en of ze van dezelfde sekse waren.
In lijn met de bevindingen uit hoofdstuk 2 vond ik in hoofdstuk 4 dat negatieve relaties, in dit geval pestrelaties, net zo vaak voorkwamen tussen als binnen etnische groepen. Jongeren van dezelfde etnische groep verdedigden elkaar echter vaker in pestsituaties dan jongeren met verschillende etnische achtergronden. De rol van etniciteit in dit soort verdedigingsrelaties veranderde echter als jongeren in dezelfde klas zaten of als ze dezelfde klasgenoten pestten. Hoewel de kans op een verdedigingsrelatie voor jongeren die niet in dezelfde klas zaten groter bleek te zijn binnen etnische groepen dan tussen jongeren van verschillende etnische groepen, vond ik dat verdedigingsrelaties even waarschijnlijk waren voor jongeren van verschillende of dezelfde etnische achtergrond als ze in dezelfde klas zaten. Ook als jongeren dezelfde klasgenoten pestten, nam de kans toe dat er een verdedigingsrelatie ontstond tussen etnische groepen. De kans op een verdedigingsrelatie tussen etnische groepen was in dat geval ook even groot als de kans op een verdedigingsrelatie binnen etnische groepen. Overeenkomst in sekse en gepest worden door dezelfde pesters bleek geen invloed te hebben op de rol van etniciteit in verdedigingsrelaties. Als laatste heb ik in hoofdstuk 5 onderzocht hoe de etnische diversiteit op school gerelateerd is aan de interetnische opvattingen van jongeren. Hierbij heb ik de relatie onderzocht tussen het hebben van Nederlandse klasgenoten en Nederlandse vrienden en de opvattingen van Turken, Marokkanen en Surinamers over Nederlanders, en andersom. Ik heb me hierbij vooral gericht op de verschillen tussen etnische groepen. Uit dit hoofdstuk bleek dat Turken en Marokkanen minder positief zijn over Nederlanders dan Surinamers. Nederlanders bleken vooral negatief over Marokkanen. Hoewel het hebben van Nederlandse klasgenoten en vooral het hebben van Nederlandse vrienden gerelateerd was aan positievere opvattingen van Turken over Nederlanders, en andersom, bleek dit niet het geval voor Marokkanen en Surinamers. Voor deze jongeren
S
bleek zowel het hebben van Nederlandse klasgenoten als Nederlandse vrienden niet gerelateerd te zijn aan hun opvattingen over Nederlanders.
WETENSCHAPPELIJKE IMPLICATIES
Dit proefschrift heeft laten zien dat de keuzes van jongeren over hun interetnische relaties niet alleen beïnvloed worden door hun preferenties met betrekking tot etniciteit, maar ook door andere processen in het netwerk waarin deze relaties tot stand komen, zoals hun betrokkenheid bij pesten of agressie. Daarbij was het niet alleen van belang om te weten of jongeren interetnische relaties hebben, maar ook specifiek met wie. Door het gebruik van sociale-netwerkdata was het mogelijk om de invloed van het netwerk op interetnische relaties te onderzoeken. In eerdere studies die interetnische relaties met name hebben onderzocht los van het netwerk waarin ze zich ontwikkelen is de kans groot dat belangrijke sociale mechanismen die aan deze relaties ten grondslag liggen over het hoofd werden gezien. Door met sociale-netwerkdata de invloed van het netwerk waarin interetnische relaties zich ontwikkelen te onderzoeken heb ik in dit proefschrift geprobeerd een vollediger beeld te vormen van de keuzes die jongeren maken in hun interetnische relaties.Daarnaast heb ik geprobeerd om meer nuance aan te brengen in onze kennis over interetnische relaties door een onderscheid te maken tussen verschillende etnische groepen. In de data die ik heb gebruikt in dit proefschrift was het mogelijk om relaties tussen verschillende groepen van elkaar te onderscheiden en met elkaar te vergelijken. Hieruit bleek dat etnische groepen van elkaar verschillen in hun interetnische relaties en ook in hoeverre factoren uit het bredere sociale netwerk, zoals de betrokkenheid bij agressie of blootstelling aan etnische diversiteit op school, invloed hebben op deze relaties. Het combineren van groepen en het trekken van conclusies over verschillende groepen kan tot gevolg hebben dat dergelijke belangrijke nuances over het hoofd worden gezien. Helaas is het niet altijd mogelijk om een onderscheid te maken tussen verscheidene etnische groepen vanwege de kleine omvang van respondenten uit verschillende groepen in veel onderzoek.
In dit proefschrift heb ik antwoorden gevonden op verschillende vragen, maar er zijn ook vragen onbeantwoord gebleven en er zijn nieuwe vragen bijgekomen. Waarom speelt etniciteit bijvoorbeeld een minder grote rol in negatieve relaties dan in positieve relaties? Waarom hebben bepaalde mechanismen, zoals het pesten van dezelfde slachtoffers, meer invloed op de rol van etniciteit in de sociale relaties van jongeren dan andere mechanismen, zoals sekse of gepest worden door dezelfde pesters? Waarom verschillen etnische groepen in hun interetnische relaties en zijn deze verschillen gelijk in verschillende contexten, zoals in verschillende landen?
MAATSCHAPPELIJKE IMPLICATIES
inzichten opgeleverd die van maatschappelijk belang kunnen zijn. Ondanks dat dit proefschrift nogmaals heeft laten zien dat jongeren over het algemeen een voorkeur hebben voor omgaan met leeftijdsgenoten van dezelfde etniciteit, heb ik ook gevonden dat er mechanismen zijn die positieve sociale relaties tussen jongeren van verschillende etnische groepen bevorderen. Vooral gelijkenis in factoren anders dan etniciteit bleek van invloed te zijn op het vormen van interetnische relaties. Het hebben van een overeenkomst, zoals sekse of dezelfde positie in een netwerk, kan ervoor zorgen dat jongeren zich verbonden met elkaar voelen, ondanks dat ze een andere etnische achtergrond hebben. Interventies die als doel hebben om de sociale verhoudingen tussen etnische groepen op scholen te verbeteren zouden deze bevindingen kunnen gebruiken door overeenkomsten, bijvoorbeeld op basis van muzieksmaak of hobby’s, tussen jongeren te benadrukken.
Ondanks dat etnische diversiteit in sommige gevallen gerelateerd is aan discriminatie en vooroordelen, is uit dit proefschrift gebleken dat diversiteit op school ook een positief effect kan hebben op interetnische relaties en houdingen. Het bleek echter ook dat diversiteit op school voor jongeren met negatieve interetnische houdingen waarschijnlijk niet genoeg is om deze houdingen te veranderen. Het actief bevorderen van positieve sociale relaties tussen jongeren van verschillende etnische groepen, bijvoorbeeld door ze samen te laten werken aan opdrachten, kan een manier zijn voor leerkrachten om interetnische houdingen te verbeteren.
CONCLUSIE
In het begin van dit proefschrift werd de vraag gesteld of de groeiende etnische diversiteit onder jongeren op school, net als in de samenleving, mogelijk zou kunnen leiden tot spanningen tussen etnische groepen. Dit proefschrift laat zien dat dit niet per se het geval is. Hoewel jongeren over het algemeen de voorkeur hebben voor omgaan met leeftijdsgenoten uit dezelfde etnische groep, blijkt uit de studies in dit proefschrift dat ze geen onderscheid maken op basis van etniciteit in hun negatieve sociale relaties met leeftijdsgenoten. Negatieve sociale relaties, zoals elkaar afwijzen of zelfs pesten, kwamen even vaak voor binnen als tussen etnische groepen. De beperkte aanwezigheid van positieve relaties tussen etnische groepen belemmert echter wel de voordelen van positief interetnisch contact voor het verminderen van negatieve vooroordelen en het bevorderen van de sociale verhoudingen tussen etnische groepen. In dit proefschrift heb ik laten zien dat het bredere sociale netwerk, bijvoorbeeld door het plaatsen van jongeren met verschillende etnische achtergronden in dezelfde klassen en de betrokkenheid van jongeren in zowel positieve als negatieve netwerken, van belang is voor het doorbreken van etnische grenzen in de positieve sociale relaties tussen jongeren.
References
Allport, G. W. (1954). The nature of prejudice. Cambridge: Addison-Wesley Publishing Company. Beiser, M., Puente-Duran, S., & Hou, F. (2015). Cultural distance and emotional problems among
immigrant and refugee youth in Canada: Findings from the New Canadian Child and Youth Study (NCCYS). International Journal of Intercultural Relations, 49, 33–45. doi:10.1016/j.ijintrel.2015.06.005
Bekhuis, H., Ruiter, S., & Coenders, M. (2013). Xenophobia among youngsters: The effect of inter-ethnic contact. European Sociological Review, 29, 229–242. doi:10.1093/esr/jcr057
Bentler, P. M. (1990). Comparative fit indexes in structural models. Quantitative Methods in
Psychology, 107, 238–246. doi:10.1037/0033-2909.107.2.238
Berger, C., & Dijkstra, J. K. (2013). Competition, envy, or snobbism? How popularity and friendships shape antipathy networks of adolescents. Journal of Research on Adolescence, 23, 586–595. doi:10.1111/jora.12048
Berger, R., Brenick, A., Lawrence, S. E., Coco, L., & Abu-Raiya, H. (2018). Comparing the effectiveness and durability of contact- and skills-based prejudice reduction approaches.
Journal of Applied Developmental Psychology, 59, 46–53. doi:10.1016/j.appdev.2018.04.002
Berry, J. W. (2003). A psychology of immigration. Journal of Social Issues, 57, 615–631. doi:10.1111/0022-4537.00231 Bikmen, N. (2011). Asymmetrical effects of contact between minority groups: Asian and Black students in a small college. Cultural Diversity and Ethnic Minority Psychology, 17, 186–194. doi:10.1037/a0023230 Blalock, H. M. (1967). Toward a theory of minority-group relations. New York, NY: John Wiley & Sons. Blau, P. M. (1987). Contrasting theoretical perspectives. In J. C. Alexander, B. Giesen, R. Münch, & N. J. Smelser (Eds.), The Micro-Macro Link (pp. 71–85). Berkeley, CA: University of California Press.
Block, P. (2015). Reciprocity, transitivity, and the mysterious three-cycle. Social Networks, 40, 163–173. doi:10.1016/j.socnet.2014.10.005
Block, P., & Grund, T. (2014). Multidimensional homophily in friendship networks. Network
Science, 2, 189–212. doi:10.1017/nws.2014.17 Bobo, L., & Hutchings, V. L. (1996). Perceptions of racial group competition: Extending Blumer’s theory of group position to a multiracial social context. American Sociological Review, 61, 951–972. doi:10.2307/2096302 Boda, Z., & Néray, B. (2015). Inter-ethnic friendship and negative ties in secondary school. Social Networks, 43, 57–72. doi:10.1016/j.socnet.2015.03.004
Bonacich, P., & Lu, P. (2012). Introduction to mathematical sociology. Princeton, NJ: Princeton University Press.
Bouabid, A. (2016). De Marokkanenpaniek: De sociale constructie van “Marokkanen” als folk devils. Cultuur & Criminaliteit, 6, 82–99. doi:10.5553/TCC/221195072016006001006 Brenick, A., Schachner, M. K., & Jugert, P. (2018). Help or hindrance? Minority versus majority
cross-ethnic friendships altering discrimination experiences. Journal of Applied
Developmental Psychology, 59, 26–35. doi:10.1016/j.appdev.2018.04.006
Brewer, M. B. (1999). The psychology of prejudice: Ingroup love or outgroup hate? Journal of
Social Issues, 55, 429–444. doi:10.1111/0022-4537.00126
Browne, M. W., & Cudeck, R. (1992). Alternative ways of assessing model fit. Sociological Methods
R
Butts, C. T., & Marcum, C. S. (2017). A relational event approach to modeling behavioral dynamics. In A. Pilny & M. Poole (Eds.), Group Processes (pp. 51–92). New York, NY: Springer International Publishing. doi:10.1007/978-3-319-48941-4_4
Cameron, A. C., & Trivedi, P. K. (2009). Microeconometrics using Stata. College Staton, TX: Stata Press.
Cameron, A. C., & Trivedi, P. K. (2013). Regression analysis of count data (2nd edition). New York, NY: Cambridge University Press. doi: 10.1017/CBO9781139013567
Cartwright, D., & Harary, F. (1956). Structural balance: A generalization of Heider’s theory.
Psychological Review, 63, 277–293. doi:10.1037/h0046049 Coser, L. A. (1956). The functions of social conflict. New York: The Free Press of Glencoe. Currarini, S., Jackson, M. O., & Pin, P. (2010). Identifying the roles of race-based choice and chance in high school friendship network formation. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 107, 4857–4861. doi:10.1073/pnas.0911793107 Davies, K., Tropp, L. R., Aron, A., Thomas, F., & Wright, S. C. (2011). Cross-group friendships and intergroup attitudes: A meta-analytic review. Personality and Social Psychology Review, 15, 332–351. doi:10.1177/1088868311411103 De Bruyn, E. H., Cillessen, A. H. N., & Wissink, I. B. (2010). Associations of peer acceptance and perceived popularity with bullying and victimization in early adolescence. The Journal of
Early Adolescence, 30, 543–566. doi:10.1177/0272431609340517
De Klepper, M., Sleebos, E., Van de Bunt, G., & Agneessens, F. (2010). Similarity in friendship networks: Selection or influence? The effect of constraining contexts and non-visible individual attributes. Social Networks, 32, 82-90. doi:10.1016/j.socnet.2009.06.003
Dejaeghere, Y., Hooghe, M., & Claes, E. (2011). Do ethnically diverse schools reduce ethnocentrism? A two-year panel study among majority group late adolescents in Belgian schools. International Journal of Intercultural Relations, 36, 108–117.
doi:10.1016/j.ijintrel.2011.02.010
Dijkstra, J. K., Cillessen, A. H. N., Lindenberg, S., & Veenstra, R. (2010). Same-gender and cross-gender likeability: Associations with popularity and status enhancement: The TRAILS study.
The Journal of Early Adolescence, 30, 773–802. doi:10.1177/0272431609350926
Dijkstra, J. K., Lindenberg, S., & Veenstra, R. (2007). Same-gender and cross-gender peer acceptance and peer rejection and their relation to bullying and helping among preadolescents: Comparing predictions from gender-homophily and goal-framing approaches. Developmental Psychology, 43, 1377–1389. doi:10.1037/0012-1649.43.6.1377 Dishion, T. J., & Tipsord, J. M. (2011). Peer contagion in child and adolescent social and emotional
development. Annual Review of Psychology, 62, 189–214. doi:10.1146/annurev.psych.093008.100412
Dollmann, J., Jacob, K., & Kalter, F. (2014). Examining the diversity of youth in Europe. A
classification of generations and ethnic origins using CILS4EU data. Retrieved from
www.mzes.uni-mannheim.de
Echols, L., & Graham, S. (2018). Meeting in the middle: The role of mutual biracial friends in cross-race friendships. Child Development, (advance online publication). doi:10.1111/cdev.13179 Emerson, M. O., Kimbro, R. T., & Yancey, G. (2002). Contact theory extended: The effects of prior
racial contact on current social ties. Social Science Quarterly, 83, 745–761. doi:10.1111/1540-6237.00112
and majority children’s attitudes: A longitudinal study. Child Development, 80, 377–390. doi:10.1111/j.1467-8624.2009.01266.x
Feld, S. L. (1982). Social structural determinants of similarity among associates. American
Sociological Review, 47, 797–801. doi:10.2307/2095216
Feld, S. L., & Elmore, R. (1982). Patterns of sociometric choices: Transitivity reconsidered. Social
Psychology Quarterly, 45, 77–85. doi:10.2307/3033928
Felmlee, D. H. (1999). Social norms in same- and cross-gender friendships. Social Psychology
Quarterly, 62, 53–67. doi:10.2307/2695825
Felmlee, D. H., Sprecher, S., & Bassin, E. (1990). The dissolution of intimate relationships: A hazard model. Social Psychology Quarterly, 53, 13–30. doi:10.2307/2786866
Felmlee, D. H., Sweet, E., & Sinclair, C. H. (2012). Gender rules: Same- and cross-gender friendships norms. Sex Roles, 66, 518–529. doi:10.1007/s11199-011-0109-z
Flashman, J. (2012). Academic achievement and its impact on friend dynamics. Sociology of
Education, 85, 61–80. doi:10.1177/0038040711417014
Fortuin, J., Van Geel, M., Ziberna, A., & Vedder, P. (2014). Ethnic preferences in friendships and casual contacts between majority and minority children in the Netherlands. International
Journal of Intercultural Relations, 41, 57–65. doi:10.1016/j.ijintrel.2014.05.005
Fox, C. L., & Boulton, M. J. (2006). Friendship as a moderator of the relationship between social skills problems and peer victimisation. Aggressive Behavior, 32, 110–121. doi:10.1002/ab.20114
Franken, A., Keijsers, L., Dijkstra, J. K., & Ter Bogt, T. (2017). Music preferences, friendship, and externalizing behavior in early adolescence: A SIENA examination of the Music Marker Theory using the SNARE Study. Journal of Youth and Adolescence, 46, 1839–1850. doi:10.1007/s10964-017-0633-4 Fujimoto, K., Snijders, T. A. B., & Valente, T. W. (2017). Popularity breeds contempt: The evolution of reputational dislike relations and friendships in high school. Social Networks, 48, 100–109. doi:10.1016/j.socnet.2016.07.006 Gaertner, S. L., & Dovidio, J. F. (2000). Reducing intergroup bias: The Common Ingroup Identity model. Hove, UK: Psychology Press. doi:10.4324/9781315804576 Gaertner, S. L., Dovidio, J. F., Anastasio, P. A., Bachman, B. A., & Rust, M. C. (1993). The Common Ingroup Identity Model: Recategorization and the reduction of intergroup bias. European Review of Social Psychology, 4, 1–26. doi:10.1080/14792779343000004 Gaertner, S. L., Mann, J., Murrell, A., & Dovidio, J. F. (1989). Reducing intergroup bias: The benefits of recategorization. Journal of Personality and Social Psychology, 57, 239–249. doi:10.1037/0022-3514.57.2.239
Gaias, L. M., Gal, D. E., Abry, T., Taylor, M., & Granger, K. L. (2018). Diversity exposure in preschool: Longitudinal implications for cross-race friendships and racial bias. Journal of Applied
Developmental Psychology, 59, 5–15. doi:10.1016/j.appdev.2018.02.005
Ganzeboom, H. B. G., De Graaf, P. M., Treiman, D. J., & De Leeuw, J. (1992). A standard international socio-economic index of occupational status. Social Science Research, 21, 1–56. doi:10.1016/0049-089X(92)90017-B
Gini, G., Albiero, P., Benelli, B., & Altoè, G. (2008). Determinants of adolescents’ active defending and passive bystanding behavior in bullying. Journal of Adolescence, 31, 93–105. doi:10.1016/j.adolescence.2007.05.002
R
in urban middle schools. Child Development, 85, 469–483. doi:10.1111/cdev.12159
Gremmen, M. C., Dijkstra, J. K., Steglich, C., & Veenstra, R. (2017). First selection, then influence: Developmental differences in friendship dynamics regarding academic achievement.
Developmental Psychology, 53, 1356–1370. doi:10.1037/dev0000314
Hamm, J. V. (2000). Do birds of a feather flock together? The variable bases for African American, Asian American, and European American adolescents’ selection of similar friends.
Developmental Psychology, 36, 209–219. doi:10.1037/0012-1649.36.2.209
Hawley, P. H. (2003). Prosocial and coercive configurations of resource control in early adolescence: A case for the well-adapted Machiavellian. Merrill-Palmer Quarterly, 49, 279– 309. doi:10.1353/mpq.2003.0013
Heider, F. (1946). Attitudes and cognitive organization. The Journal of Psychology, 21, 107–112. doi:10.1080/00223980.1946.9917275
Hodges, E. V, Boivin, M., Vitaro, F., & Bukowski, W. M. (1999). The power of friendship: Protection against an escalating cycle of peer victimization. Developmental Psychology, 35, 94–101. doi:10.1037/0012-1649.35.1.94
Hogg, M. A., Abrams, D., & Brewer, M. B. (2017). Social identity: The role of self in group processes and intergroup relations. Group Processes & Intergroup Relations, 20, 570–581. doi:10.1177/1368430217690909
Horowitz, D. L. (1985). Ethnic groups in conflict. Berkeley: University of California Press.
Hu, L., & Bentler, P. M. (2009). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling: A
Multidisciplinary Journal, 6, 1–55. doi:10.1080/10705519909540118
Huitsing, G., & Monks, C. P. (2018). Who victimizes whom and who defends whom? A multivariate social network analysis of victimization, aggression, and defending in early childhood.
Aggressive Behavior, 44, 394–405. doi:10.1002/ab.21760
Huitsing, G., Snijders, T. A. B., Van Duijn, M. A. J., & Veenstra, R. (2014). Victims, bullies, and their defenders: A longitudinal study of the coevolution of positive and negative networks.
Development and Psychopathology, 26, 645–659. doi:10.1017/S0954579414000297
Huitsing, G., Van Duijn, M. A. J., Snijders, T. A. B., Alsaker, F. D., Perren, S., & Veenstra, R. (2019). Self, peer, and teacher reports of victim-aggressor networks in kindergartens. Aggressive
Behavior, 45, 275–286. doi:10.1002/ab.21817
Huitsing, G., Van Duijn, M. A. J., Snijders, T. A. B., Wang, P., Sainio, M., Salmivalli, C., & Veenstra, R. (2012). Univariate and multivariate models of positive and negative networks: Liking, disliking, and bully–victim relationships. Social Networks, 34, 645–657. doi:10.1016/j.socnet.2012.08.001
Huitsing, G., & Veenstra, R. (2012). Bullying in classrooms: Participant roles from a social network perspective. Aggressive Behavior, 38, 494–509. doi:10.1002/ab.21438
Ibarra, H. (1992). Homophily and differential returns: Sex differences in network structure and access in an advertising firm. Administrative Science Quarterly, 37, 422–447. doi:10.2307/2393451
Jennissen, R., Engbersen, G., Bokhorst, M., & Bovens, M. (2018). De nieuwe verscheidenheid.
Toenemende diversiteit naar herkomst in Nederland. Den Haag: Wetenschappelijke Raad voor
het Regeringsbeleid.
Jugert, P., Leszczensky, L., & Pink, S. (2018). The effects of ethnic minority adolescents’ ethnic self-identification on friendship selection. Journal of Research on Adolescence, 28, 379–395.
doi:10.1111/jora.12337
Kalter, F. (2016). Social network analysis in the study of ethnic inequalities. In Robert A. Scott & Marlis C. Buchmann (Eds.), Emerging Trends in the Social and Behavioral Sciences: An
Interdisciplinary, Searchable, and Linkable Resource (pp. 1–15). Hoboken, NJ: John Wiley &
Sons, Inc. doi:10.1002/9781118900772.etrds0397
Kalter, F., Heath, A. F., Hewstone, M., Jonsson, J. O., Kalmijn, M., Kogan, I., & Van Tubergen, F. (2016). Children of Immigrants Longitudinal Survey in Four European Countries (CILS4EU) – Reduced version. (ZA5656 Data file Version 1.2.0). Cologne: GESIS Data Archive. doi:10.4232/cils4eu.5656.1.2.0
Kandel, D. B. (1978). Homophily, selection, and socialization in adolescent friendships. American
Journal of Sociology, 84, 427–436. doi:10.1086/226792
Kaufman, T. M. L., Kretschmer, T., Huitsing, G., & Veenstra, R. (2018). Why does a universal anti-bullying program not help all children? Explaining persistent victimization during an intervention. Prevention Science, 19, 822–832. doi:10.1007/s11121-018-0906-5
Kisfalusi, D., Pál, J., & Boda, Z. (2018). Bullying and victimization among majority and minority students: The role of peers’ ethnic perceptions. Social Networks, (advance online publication). doi:10.1016/j.socnet.2018.08.006
Kisfalusi, D., Takács, K., & Pál, J. (2019). Gossip and reputation in adolescent networks. In F. Giardini & R. Wittek (Eds.), The Oxford handbook of gossip and reputation (pp. 359–379). Oxford, UK: Oxford University Press. doi:10.1093/oxfordhb/9780190494087.013.19 Knifsend, C. A., Bell, A. N., & Juvonen, J. (2016). Identification with multiple groups in multiethnic
middle schools: What predicts social ingroup overlap? Journal of Youth and Adolescence, 46, 317–327. doi:10.1007/s10964-016-0535-x
Knifsend, C. A., & Juvonen, J. (2014). Social identity complexity, cross-ethnic friendships, and intergroup attitudes in urban middle schools. Child Development, 85, 709–721. doi:10.1111/cdev.12157
Knifsend, C. A., & Juvonen, J. (2017). Extracurricular activities in multiethnic middle schools: Ideal context for positive intergroup attitudes? Journal of Research on Adolescence, 27, 407–422. doi:10.1111/jora.12278
Krause, R. W., Huisman, M., & Snijders, T. A. B. (2018). Multiple imputation for longitudinal network data. Statistica Applicata - Italian Journal of Applied Statistics, 30, 33–57. doi:10.26398/IJAS.0030-002
Kretschmer, D., Leszczensky, L., & Pink, S. (2018). Selection and influence processes in academic achievement — More pronounced for girls? Social Networks, 52, 251–260. doi:10.1016/J.SOCNET.2017.09.003
Kupersmidt, J. B., DeRosier, M. E., & Patterson, C. P. (1995). Similarity as the basis for children’s friendships: The roles of sociometric status, aggressive and withdrawn behavior, academic achievement and demographic characteristics. Journal of Social and Personal Relationships,
12, 439–452. doi:10.1177/0265407595123007
Lazarsfeld, P. F., & Merton, R. K. (1954). Friendship as a social process: A substantive and methodological analysis. In M. Berger (Ed.), Freedom and Control in Modern Society (pp. 18– 66). New York: Van Nostrand.
Lemmer, G., & Wagner, U. (2015). Can we really reduce ethnic prejudice outside the lab? A meta-analysis of direct and indirect contact interventions. European Journal of Social Psychology,
R
Leszczensky, L., Jugert, P., & Pink, S. (2019). The interplay of group identifications and friendships: Evidence from longitudinal social network studies. Journal of Social Issues, 75, 460–485. doi:10.1111/josi.12321
Leszczensky, L., & Pink, S. (2015). Ethnic segregation of friendship networks in school: Testing a rational-choice argument of differences in ethnic homophily between classroom- and grade-level networks. Social Networks, 42, 18–26. doi:10.1016/j.socnet.2015.02.002
Leszczensky, L., Stark, T. H., Flache, A., & Munniksma, A. (2016). Disentangling the relation between young immigrants ’ host country identification and their friendships with natives. Social Networks, 44, 179–189. doi:10.1016/j.socnet.2015.08.001 Lindenberg, S. (2001). Social rationality versus rational egoism. In J. H. Turner (Ed.), Handbook of sociological theory (pp. 635–668). New York, NY: Plenum. doi:10.1007/0-387-36274-6_29 Long, J. S., & Freese, J. (2006). Regression models for categorical variables using Stata (2nd edition). College Station, TX: Stata Press. Lundborg, P. (2013). Refugees’ employment integration in Sweden: Cultural distance and labor market performance. Review of International Economics, 21, 219–232. doi:10.1111/roie.12032
Maccoby, E. E. (1998). The two sexes: Growing up apart, coming together. Cambrdige, MA: Harvard University Press.
McPherson, M. (1983). An ecology of affiliation. American Sociological Review, 48, 519–532. doi:10.2307/2117719
McPherson, M., Smith-Lovin, L., & Cook, J. M. (2001). Birds of a feather: Homophily in social networks. Annual Review of Sociology, 27, 415–444. doi:10.1146/annurev.soc.27.1.415 Mehta, C. M., & Strough, J. (2009). Sex segregation in friendships and normative contexts across
the life span. Developmental Review, 29, 201–220. doi:10.1016/j.dr.2009.06.001
Moody, J. (2001). Race, school integration, and friendship segregation in America. American
Journal of Sociology, 107, 679–716.
Munniksma, A., Stark, T. H., Verkuyten, M., Flache, A., & Veenstra, R. (2013). Extended intergroup friendships within social settings: The moderating role of initial outgroup attitudes. Group
Processes & Intergroup Relations, 16, 752–770. doi:10.1177/1368430213486207
Munniksma, A., Verkuyten, M., Flache, A., Stark, T. H., & Veenstra, R. (2015). Friendships and outgroup attitudes among ethnic minority youth: The mediating role of ethnic and host society identification. International Journal of Intercultural Relations, 44, 88–99. doi:10.1016/j.ijintrel.2014.12.002
Muthén, B. O., & Satorra, A. (1995). Complex sample data in structural equation modeling.
Sociological Methodology, 25, 267–316. doi:10.2307/271070 Muthén, L. K., & Muthén, B. O. (2017). Mplus User’s Guide (Eigth Edit). Los Angeles, CA: Muthén & Muthén. Oldehinkel, A. J., Rosmalen, J. G. M., Veenstra, R., Dijkstra, J. K., & Ormel, J. (2007). Being admired or being liked: Classroom social status and depressive problems in early adolescent girls and boys. Journal of Abnormal Child Psychology, 35, 417–427. doi:10.1007/s10802-007-9100-0 Olweus, D. (1996). The revised Olweus Bully/Victim Questionnaire. Research Center for Health
Promotion (HEMIL Center). Bergen: University of Bergen. doi:10.4236/ojog.2017.72024
Pál, J., Stadtfeld, C., Grow, A., & Takács, K. (2016). Status perceptions matter: Understanding disliking among adolescents. Journal of Research on Adolescence, 26, 805–818. doi:10.1111/jora.12231
Pettigrew, T. F. (1997). Generalized intergroup contact effects on prejudice. Personality and Social
Psychology Bulletin, 23, 173–185. doi:10.1177/0146167297232006
Pettigrew, T. F. (1998). Intergroup contact theory. Annual Review of Psychology, 49, 65–85. doi:10.1146/annurev.psych.49.1.65
Pettigrew, T. F., & Tropp, L. R. (2006). A meta-analytic test of intergroup contact theory. Journal of
Personality and Social Psychology, 90, 751–783. doi:10.1037/0022-3514.90.5.751
Pettigrew, T. F., Tropp, L. R., Wagner, U., & Christ, O. (2011). Recent advances in intergroup contact theory. International Journal of Intercultural Relations, 35, 271–280. doi:10.1016/j.ijintrel.2011.03.001
Phinney, J. S., Jacoby, B., & Silva, C. (2007). Positive intergroup attitudes: The role of ethnic identity.
International Journal of Behavioral Development, 31, 478–490.
doi:10.1177/0165025407081466
Powers, D. A., & Ellison, C. G. (1995). Interracial contact and black racial attitudes: The contact hypothesis and selectivity bias. Social Forces, 74, 205–226. doi:10.2307/2580629
Quillian, L., & Campbell, M. E. (2003). Beyond black and white: The present and future of multiracial friendship segregation. American Sociological Review, 68, 540–566. doi:10.2307/1519738
Rambaran, J. A., Dijkstra, J. K., Munniksma, A., & Cillessen, A. H. N. (2015). The development of adolescents’ friendships and antipathies: A longitudinal multivariate network test of balance theory. Social Networks, 43, 162–176. doi:10.1016/j.socnet.2015.05.003
Rambaran, J. A., Dijkstra, J. K., & Veenstra, R. (2019). Bullying as a group process in childhood: A longitudinal social network analysis. Child Development, (advance online publication). doi:10.1111/cdev.13298
Ripley, R. M., Snijders, T. A. B., Boda, Z., Vörös, A., & Preciado, P. (2019). Manual for RSiena. University of Oxford: Department of Statistics, Nuffield College.
Rivas-Drake, D., Umaña-Taylor, A. J., Schaefer, D. R., & Medina, M. (2017). Ethnic-racial identity and friendships in early adolescence. Child Development, 88, 710–724. doi:10.1111/cdev.12790
Rivera, M. T., Soderstrom, S. B., & Uzzi, B. (2010). Dynamics of dyads in social networks: Assortative, relational, and proximity mechanisms. Annual Review of Sociology, 36, 91–115. doi:10.1146/annurev.soc.34.040507.134743
Sainio, M., Veenstra, R., Huitsing, G., & Salmivalli, C. (2011). Victims and their defenders: A dyadic approach. International Journal of Behavioral Development, 35, 144–151. doi:10.1177/0165025410378068
Schaefer, D. R. (2010). A configurational approach to homophily using lattice visualization.
Connections, 30, 21–40.
Schiefer, D., Möllering, A., & Daniel, E. (2012). Cultural value fit of immigrant and minority adolescents: The role of acculturation orientations. International Journal of Intercultural
Relations, 36, 486–497. doi:10.1016/j.ijintrel.2012.02.001
Schütz, H., & Six, B. (1996). How strong is the relationship between prejudice and discrimination? A meta-analytic answer. International Journal of Intercultural Relations, 20, 441–462. doi:10.1016/0147-1767(96)00028-4
Sentse, M., Dijkstra, J. K., Salmivalli, C., & Cillessen, A. H. N. (2013). The dynamics of friendships and victimization in adolescence: A longitudinal social network perspective. Aggressive
R
Sentse, M., Kiuru, N., Veenstra, R., & Salmivalli, C. (2014). A social network approach to the interplay between adolescents’ bullying and likeability over time. Journal of Youth and
Adolescence, 43, 1409–1420. doi:10.1007/s10964-014-0129-4
Sherif, M., Harvey, O. J., White, B. J., Hood, W. R., & Sherif, C. W. (1961). Intergroup conflict and
cooperation: The Robbers Cave experiment. Norman: University of Oklahoma Book Exchange.
Sijtsema, J. J., Veenstra, R., Lindenberg, S., & Salmivalli, C. (2009). Empirical test of bullies’ status goals: Assessing direct goals, aggression, and prestige. Aggressive Behavior, 35, 57–67. doi:10.1002/ab.20282
Simmel, G. (1950). The Sociology of Georg Simmel. (K. H. Wolff, Ed.). New York: The Free Press. Smith-Lovin, L., & McPherson, M. (1993). You are who you know: A network perspective on
gender. In P. England (Ed.), Theory on Gender/Feminism on Theory (pp. 223–241). New York: Aldine. Smith, S., Maas, I., & Van Tubergen, F. (2014a). Ethnic ingroup friendships in schools: Testing the by-product hypothesis in England, Germany, the Netherlands and Sweden. Social Networks, 39, 33–45. doi:10.1016/j.socnet.2014.04.003 Smith, S., Maas, I., & Van Tubergen, F. (2014b). Parental influence on friendships between native and immigrant adolescents. Journal of Research on Adolescence, 25, 580-591. doi:10.1111/jora.12149
Snijders, T. A. B., Lomi, A., & Torló, V. J. (2013). A model for the multiplex dynamics of two-mode and one-mode networks, with an application to employment preference, friendship, and advice. Social Networks, 35, 265–276. doi:10.1016/j.socnet.2012.05.005
Snijders, T. A. B., Van de Bunt, G. G., & Steglich, C. E. G. (2010). Introduction to stochastic actor-based models for network dynamics. Social Networks, 32, 44–60. doi:10.1016/j.socnet.2009.02.004
Sortheix, F. M., & Lönnqvist, J. E. (2015). Person-group value congruence and subjective well-being in students from Argentina, Bulgaria and Finland: The role of interpersonal relationships.
Journal of Community & Applied Social Psychology, 25, 34–48. doi:10.1002/casp.2193
Stadtfeld, C., Vörös, A., Elmer, T., Boda, Z., & Raabe, I. J. (2019). Integration in emerging social networks explains academic failure and success. Proceedings of the National Academy of
Sciences of the United States of America, 116, 792–797. doi:10.1073/pnas.1811388115
Stark, T. H., & Flache, A. (2012). The double edge of common interest: Ethnic segregation as an unintended byproduct of opinion homophily. Sociology of Education, 85, 179–199. doi:10.1177/0038040711427314
Stark, T. H., Flache, A., & Veenstra, R. (2013). Generalization of positive and negative attitudes toward individuals to outgroup attitudes. Personality & Social Psychology Bulletin, 39, 608– 622. doi:10.1177/0146167213480890
Stark, T. H., Mäs, M., & Flache, A. (2015). Liking and disliking minority-group classmates: Explaining the mixed findings for the influence of ethnic classroom composition on interethnic attitudes. Social Science Research, 50, 164–176. doi:10.1016/j.ssresearch.2014.11.008
StataCorp (2017). Stata Statistical Software: Release 15. College Station, TX: StataCorp LP. Statistics Netherlands (2012). Migranten, vreemdelingen en vluchtelingen: Begrippen op het
terrein van asiel en buitenlandse migratie. Retrieved from https://www.cbs.nl/nl- nl/achtergrond/2012/43/migranten-vreemdelingen-en-vluchtelingen-begrippen-op-het-terrein-van-asiel-en-buitenlandse-migratie
Statistics Netherlands (2018a). Jaarrapport integratie 2018. Retrieved August 19, 2019, from https://longreads.cbs.nl/integratie-2018/
Statistics Netherlands (2018b). StatLine - Bevolking; kerncijfers. Retrieved August 9, 2019, from https://opendata.cbs.nl/statline/#/CBS/nl/dataset/37296ned/table?dl=1989F
Statistics Netherlands (2019a). CBS Statline. Retrieved September 3, 2018, from http://statline.cbs.nl
Statistics Netherlands (2019b). StatLine - Jongeren (0 tot 25 jaar); geslacht, leeftijd, migratieachtergrond, regio’s. Retrieved August 12, 2019, from https://jmopendata.cbs.nl/#/JM/nl/dataset/71009NED/table?dl=244B3
Steglich, C., Snijders, T. A. B., & Pearson, M. (2010). Dynamic networks and behavior: Separating selection from influence. Sociological Methodology, 40, 329–393. doi:10.1111/j.1467-9531.2010.01225.x
Strohmeier, D., Spiel, C., & Gradinger, P. (2008). Social relationships in multicultural schools: Bullying and victimization. European Journal of Developmental Psychology, 5, 262–285. doi:10.1080/17405620701556664
Syed, M., Juang, L. P., & Svensson, Y. (2018). Toward a new understanding of ethnic-racial settings for ethnic-racial identity development. Journal of Research on Adolescence, 28, 262–276. doi:10.1111/jora.12387 Tajfel, H. (1981). Human groups and social categories. Studies in social psychology. Cambridge: Cambridge University Press. doi:10.1111/j.2044-8309.1982.tb00540.x Tajfel, H. (1982). Social psychology of intergroup relations. Annual Review of Psychology, 33, 1–39. doi:10.1146/annurev.ps.33.020182.000245 Tajfel, H., & Turner, J. (1979). An integrative theory of intergroup conflict. In W. G. Austin & S. Worchel (Eds.), The Social Psychology of Intergroup Relations (pp. 33–47). Monterey, CA: Brooks/Cole. doi:10.1016/S0065-2601(05)37005-5 Tolsma, J., Van Deurzen, I., Stark, T. H., & Veenstra, R. (2013). Who is bullying whom in ethnically diverse primary schools? Exploring links between bullying, ethnicity, and ethnic diversity in Dutch primary schools. Social Networks, 35, 51–61. doi:10.1016/j.socnet.2012.12.002 Travaglino, G. A., Abrams, D., Randsley de Moura, G., Marques, J. M., & Pinto, I. R. (2014). How groups react to disloyalty in the context of intergroup competition: Evaluations of group deserters and defectors. Journal of Experimental Social Psychology, 54, 178–187. doi:10.1016/J.JESP.2014.05.006
Tropp, L. R. (2003). The psychological impact of prejudice: Implications for intergroup contact.
Group Processes & Intergroup Relations, 6, 131–149. doi:10.1177/1368430203006002001
Tropp, L. R., & Pettigrew, T. F. (2005). Relationships between intergroup contact and prejudice among minority and majority status groups. Psychological Science, 16, 951–957. doi:10.1111/j.1467-9280.2005.01643.x Valente, T. W., Fujimoto, K., Unger, J. B., Soto, D. W., & Meeker, D. (2013). Variations in network boundary and type: A study of adolescent peer influences. Social Networks, 35, 309–316. doi:10.1016/j.socnet.2013.02.008 Van der Ploeg, R., Steglich, C., Salmivalli, C., & Veenstra, R. (2015). The intensity of victimization: Associations with children’s psychosocial well-being and social standing in the classroom. PLoS ONE, 10, e0141490. doi:10.1371/journal.pone.0141490
Van der Ploeg, R., Steglich, C., & Veenstra, R. (2019). The way bullying works: How new ties facilitate the mutual reinforcement of status and bullying in elementary schools. Social
R
Networks, (advance online publication). doi:10.1016/j.socnet.2018.12.006
Van Duijn, M. A. J., Zeggelink, E. P. H., Huisman, M., Stokman, F. N., & Wasseur, F. W. (2003). Evolution of sociology freshman into a friendship network. Journal of Mathematical
Sociology, 27, 153–191. doi:10.1080/00222500390213137
Van Geel, M., & Vedder, P. (2011). Multicultural attitudes among adolescents: The role of ethnic diversity in the classroom. Group Processes & Intergroup Relations, 14, 549–558. doi:10.1177/1368430210379007
Van Grinsven, V., Vander Woud, L., & Elphick, E. (2017). Integratie op school - Meningen, observaties en ideeën vanuit het onderwijs zelf. Retrieved August 19, 2019, from www.duo-onderwijsonderzoek.nl
Veenstra, R., Dijkstra, J. K., & Kreager, D. A. (2018). Pathways, networks, and norms: A sociological perspective on peer research. In W. M. Bukowski, B. Laursen, & K. H. Rubin (Eds.), Handbook
of peer interactions, relationships, and groups (2nd ed., pp. 45–63). New York, NY: The
Guilford Press.
Veenstra, R., Dijkstra, J. K., Steglich, C. E. G., & Van Zalk, M. H. W. (2013). Network-Behavior Dynamics. Journal of Research on Adolescence, 23, 399–412. doi:10.1111/jora.12070 Veenstra, R., & Huitsing, G. (2020). Social network approaches to bullying and victimization. In P. K. Smith & J. O’Higgins Norman (Eds.), Handbook of bullying. Volume 1: Characteristics, risks and outcomes. New York, NY: Wiley-Blackwell. Veenstra, R., Lindenberg, S., Munniksma, A., & Dijkstra, J. K. (2010). The complex relation between bullying, victimization, acceptance, and rejection: Giving special attention to status, affection, and sex differences. Child Development, 81, 480–486. doi:10.1111/j.1467-8624.2009.01411.x
Veenstra, R., Lindenberg, S., Zijlstra, B. J. H., De Winter, A. F., Verhulst, F. C., & Ormel, J. (2007). The dyadic nature of bullying and victimization: Testing a dual-perspective theory. Child
Development, 78, 1843–1854.
Veenstra, R., & Steglich, C. E. G. (2012). Actor-based model for network and behavior dynamics: A tool to examine selection and influence processes. In B. Laursen, T. D. Litle, & N. A. Card (Eds.),
Handbook of developmental research methods (pp. 598–618). New York: Guilford.
Verkuyten, M., Hagendoorn, L., & Masson, K. (1996). The ethnic hierarchy among majority and minority youth in the Netherlands. Journal of Applied Psychology, 26, 1104–1118. doi:10.1111/j.1559-1816.1996.tb01127.x
Verkuyten, M., & Kinket, B. (2000). Social distances in a multi ethnic society: The ethnic hierarchy among Dutch preadolescents. Social Psychology Quarterly, 63, 75–85. doi:10.2307/2695882 Verkuyten, M., & Martinovic, B. (2006). Understanding multicultural attitudes: The role of group status, identification, friendships, and justifying ideologies. International Journal of
Intercultural Relations, 30, 1–18. doi:10.1016/j.ijintrel.2005.05.015
Verkuyten, M., Wiley, S., Deaux, K., & Fleischmann, F. (2019). To be both (and more): Immigration and identity multiplicity. Journal of Social Issues, 75, 390–413. doi:10.1111/josi.12324 Vervoort, M. H. M., Scholte, R. H. J., & Overbeek, G. (2010). Bullying and victimization among
adolescents: The role of ethnicity and ethnic composition of school class. Journal of Youth and
Adolescence, 39, 1–11. doi:10.1007/s10964-008-9355-y
Viechtbauer, W. (2010). Conducting meta-analyses in R with the metafor package. Journal of
Statistical Software, 36, 1–48. doi:10.18637/jss.v036.i03
victimization. Aggressive Behavior, 41, 149–170. doi:10.1002/AB.21564
Vitoroulis, I., & Vaillancourt, T. (2018). Ethnic group differences in bullying perpetration: A meta-analysis. Journal of Research on Adolescence, 28, 752–771. doi:10.1111/jora.12393
Wagner, U., Van Dick, R., Pettigrew, T. F., & Christ, O. (2003). Ethnic prejudice in East and West Germany: The explanatory power of intergroup contact. Group Processes & Intergroup
Relations, 6, 22–36. doi:10.1177/1368430203006001010
Wasserman, S., & Faust, K. (1994). Social network analysis: Methods and applications. Cambridge, UK and New York, NY: Cambridge University Press.
Wimmer, A., & Lewis, K. (2010). Beyond and below racial homophily: ERG models of a friendship network documented on facebook. American Journal of Sociology, 116, 583–642. doi:10.1086/653658
Windzio, M., & Bicer, E. (2013). Are we just friends? Immigrant integration into high- and low-cost social networks. Rationality and Society, 25, 123–145. doi:10.1177/1043463113481219 Wittek, M., Kroneberg, C., & Lämmermann, K. (2019). Who is fighting with whom? How ethnic
origin shapes friendship, dislike, and physical violence relations in German secondary schools. Social Networks, (advance online publication). doi:10.1016/J.SOCNET.2019.04.004 Wölfer, R., & Hewstone, M. (2017). Beyond the dyadic perspective: 10 Reasons for using social
network analysis in intergroup contact research. British Journal of Social Psychology, 56, 609– 617. doi:10.1111/bjso.12195
Wölfer, R., Jaspers, E., Blaylock, D., Wigoder, C., Hughes, J., & Hewstone, M. (2017). Studying positive and negative direct and extended contact: Complementing self-reports with social network analysis. Personality and Social Psychology Bulletin, 43, 1566–1581. doi:10.1177/0146167217719732 Wölfer, R., Schmid, K., Hewstone, M., & Van Zalk, M. (2016). Developmental dynamics of intergroup contact and intergroup attitudes: Long-term effects in adolescence and early adulthood. Child Development, 87, 1466–1478. doi:10.1111/cdev.12598
Dankwoord
(Acknowledgements)
DANKWOORD
De afgelopen vier jaar zijn voor mij een waardevolle en bijzondere periode geweest waarin ik heel veel heb geleerd. Ik kijk daarom met veel plezier terug op de afgelopen jaren, maar het voelt ook goed dat het er nu op zit. Ik heb zin in het volgende avontuur! Maar voor ik verder ga wil ik stil staan bij alle mensen die mij zowel direct als indirect hebben geholpen bij het schrijven van dit proefschrift. Want hoewel alleen mijn naam op de voorkant staat, heb ik dit zeker niet alleen gedaan. Bij deze wil ik jullie graag bedanken. Als eerste wil ik mijn team van (co-)promotors bedanken: René, Andreas, Jan Kornelis en Gijs. Jullie zijn altijd duidelijk geweest in jullie vertrouwen in mij en daarmee hebben jullie me alle ruimte gegeven om me te ontwikkelen als zelfstandig onderzoeker. Bedankt dat jullie niet alleen tijdens onze ingeplande afspraken, maar ook daar buiten altijd tijd vrij maakten om me te helpen. Er is mij regelmatig gevraagd of vier (co-)promotors niet wat veel en daardoor ingewikkeld was, maar ik heb onze samenwerking juist altijd als heel soepel en prettig ervaren. De diversiteit in jullie achtergronden en ideeën bleek een goede mix! Gijs, een speciale dank aan jou. Als jij me zes jaar geleden niet op de research master had gewezen was ik waarschijnlijk niet gekomen waar ik nu ben. Jouw enthousiasme over netwerkanalyses is aanstekelijk, bedankt dat je jouw kennis en ervaring met mij hebt gedeeld. Voor jullie alle vier geldt: ik hoop dat onze paden elkaar in de toekomst nog eens kruizen! Ook wil ik graag de leescommissie bedanken. Tom, Maarten en Maykel, bedankt dat jullie de tijd hebben genomen om mijn proefschrift te lezen en te voorzien van nuttige feedback. Verder wil ik alle meedenkers binnen de vakgroep sociologie en het ICS bedanken. Ik heb veel gehad aan jullie tips en suggesties tijdens colloquia en forumdagen. Ook wil ik mijn onderwijscollega’s bedanken. Het geven van onderwijs was niet alleen leerzaam, maar dankzij jullie, en Marina’s baksels, ook een prettige afwisseling. Daarnaast waren de borrels en lunches met collega’s uit de vakgroep altijd een fijne en gezellige afleiding. De WALM wil ik bedanken voor alle tips en suggesties op mijn werk, maar vooral ook voor de gezelligheid tijdens onze bijeenkomsten, etentjes, conferenties en schrijfweken. In het bijzonder wil ik mijn jaargroep, the Thirsty Legion, bedanken. Dear Robert, Vera, Fleur, and Tessa, it has been a pleasure sharing an office, and ‘lief en leed’, with you! Mede dankzij jullie allemaal denk ik met veel plezier terug aan de afgelopen jaren bij sociologie. I would also like to thank my co-authors. Dori, although our ideas were quite ambitious at first, we have managed to narrow them down in three nice papers together. Thank you for your help and sharing your knowledge with me. Jaana, I have learned a lot from our collaboration and especially from your vision on doing research. Thank you, and your research group, for your time and your warm welcome at UCLA.
D
Uiteraard is er in dit dankwoord een speciaal plekje voor mijn paranimfen. Lieve Mariola en Maaike, wat fijn om jullie als collega’s te hebben gehad de afgelopen jaren! Met jullie beide had ik vanaf het begin een klik en ook buiten het werk zochten we elkaar regelmatig op, zelfs toen Maaike nog in Leuven woonde, of toen Mariola terug naar Nijmegen ging. De wandelingen die we de afgelopen jaren hebben gemaakt en de cappuccinopauzes die we hebben gehouden waren niet alleen een prettige afleiding, het zorgde ook regelmatig voor nieuwe energie en ideeën. Ik denk met heel veel plezier terug aan de conferenties die we samen hebben bezocht en de reisjes die we daar aan vastplakten. De afgelopen vier jaar hebben me niet alleen dit proefschrift, maar ook een waardevolle vriendschap opgeleverd. Bedankt dat jullie op deze bijzondere dag naast mij staan. Ook wil ik graag mijn familie bedanken. Lieve mem, net als vroeger aan de keukentafel na school was je ook de afgelopen jaren een luisterend oor. Ik kan me voorstellen dat ik niet altijd goed te volgen was, maar je liet me rustig mijn verhaal doen en wist me daarna vaak te voorzien van goed advies. Mathilda, Roelof, Gerard, Marjan, wat is het fijn om zulke betrokken en geïnteresseerde schoonouders te hebben! Annemaaike, Noëlia, Roelof, Esmée, Erwin, en Rowan, lieve zussen en broers, bedankt voor alle momenten waarbij ik samen met jullie m’n gedachten kon verzetten. Als laatste wil ik mijn allergrootste steun bedanken. Lieve Léon, ik kijk er elke werkdag weer naar uit om bij jou thuis te komen. Jij zorgt ervoor dat ik mijn werk kan relativeren en af en toe vergeten. Bedankt dat je dit met me hebt willen doorstaan! Op naar het volgende avontuur!About the author
CV
Marianne Hooijsma werd geboren op 29 maart 1992 in Assen. In 2010 begon ze met haar bachelor Sociologie en in 2013 werd ze aangenomen voor de Research Master Behavioural and Social Sciences aan de Rijksuniversiteit Groningen. Tijdens haar master werkte ze aan de evaluatie van een interventieprogramma op scholen in de Filipijnen. In dit project werkte ze samen met onderzoekers, beleidsmakers en uitvoerend professionals van organisaties zoals Cordaid en een lokale universiteit. Ook schreef ze tijdens haar master een onderzoeksvoorstel waarvoor ze een PhD Fund van de faculteit Gedrags- en Maatschappijwetenschappen heeft gekregen. Met deze beurs kon ze in 2015 aan de slag als PhD kandidaat bij de vakgroep Sociologie en het Interuniversity Centre for Social Science Theory and Methodology (ICS). Als onderdeel van haar PhD project werkte ze drie maanden bij de afdeling Psychologie van de University of California in Los Angeles. Hier werkte ze samen met prof. Jaana Juvonen aan een hoofdstuk voor haar proefschrift. Naast haar werk als onderzoeker was Marianne als docent werkzaam bij de bacheloropleiding Sociologie. Tussen 2016 en 2018 was ze betrokken bij de ethische commissie van de vakgroep Sociologie en organiseerde ze de bijeenkomsten van de onderzoeksgroep Social Development of Young
People. Voor deze onderzoeksgroep heeft ze
ook de tweejaarlijkse internationale nieuwsbrief opgezet. Momenteel werkt Marianne als onderzoeker bij het Nederlands
ICS Dissertation Series
ICS dissertation series
The ICS series presents dissertations of the Interuniversity Center for Social Science Theory and Methodology. Each of these studies aims at integrating explicit theory formation with state of the art empirical research or at the development of advanced methods for empirical research. The ICS was founded in 1986 as a cooperative effort of the universities of Groningen and Utrecht. Since 1992, the ICS expanded to the University of Nijmegen and since 2017 to the University of Amsterdam (UvA). Most of the projects are financed by the participating universities or by the Netherlands Organization for Scientific Research (NWO). The international composition of the ICS graduate students is mirrored in the increasing international orientation of the projects and thus of the ICS series itself. 1. Kees van Liere (1990), “Lastige Leerlingen. Een empirisch onderzoek naar sociale oorzaken van probleemgedrag op basisscholen.” Amsterdam: Thesis Publishers 2. Marco van Leeuwen (1990), “Bijstand in Amsterdam, ca. 1800 - 1850. Armenzorg als beheersings en overlevingsstrategie.” ICS-dissertation, Utrecht 3. Ineke Maas (1990), “Deelname aan podiumkunsten via de podia, de media en actieve beoefening. Substitutie of leereffecten?” Amsterdam: Thesis Publishers 4. Marjolein Broese van Groenou (1991), “Gescheiden Netwerken. De relaties met vrienden en verwanten na echtscheiding” Amsterdam: Thesis Publishers 5. Jan van den Bos (1991), “Dutch EC Policy Making. A Model Guided Approach to Coordination and Negotiation.” Amsterdam: Thesis Publishers 6. Karin Sanders (1991), “Vrouwelijke Pioniers. Vrouwen en mannen met een 'mannelijke' hogere beroepsopleiding aan het begin van hun loopbaan.” Amsterdam: Thesis Publishers 7. Sjerp de Vries (1991), “Egoism, Altruism, and Social Justice. Theory and Experiments on Cooperation in Social Dilemmas.” Amsterdam: Thesis Publishers 8. Ronald Batenburg (1991), “Automatisering in bedrijf.” Amsterdam: Thesis Publishers 9. Rudi Wielers (1991), “Selectie en allocatie op de arbeidsmarkt. Een uitwerking voor de informele en geïnstitutionaliseerde kinderopvang.” Amsterdam: Thesis Publishers 10. Gert Westert (1991), “Verschillen in ziekenhuisgebruik.” ICS-dissertation, Groningen 11. Hanneke Hermsen (1992), “Votes and Policy Preferences. Equilibria in Party Systems.” Amsterdam: Thesis Publishers 12. Cora Maas (1992), “Probleemleerlingen in het basisonderwijs” Amsterdam: Thesis Publis¬hers 13. Ed Boxman (1992), “Contacten en carrière. Een empirisch theoretisch onderzoek naar de relatie tussen sociale netwerken en arbeidsmarktposities” Amsterdam: Thesis Publishers 14. Conny Taes (1992), “Kijken naar banen. Een onderzoek naar de inschatting van arbeidsmarktkansen bij schoolverlaters uit het middelbaar beroepsonderwijs.” Amsterdam: Thesis Publishers 15. Peter van Roozendaal (1992), “Cabinets in Multi Party Democracies. The Effect of Dominant and Central Parties on Cabinet Composition and Durability.” Amsterdam: Thesis Publishers 16. Marcel van Dam (1992), “Regio zonder regie. Verschillen in en effectiviteit van gemeentelijk arbeidsmarktbeleid.” Amsterdam: Thesis Publishers 17. Tanja van der Lippe (1993), “Arbeidsverdeling tussen mannen en vrouwen.” Amsterdam: Thesis Publishers 18. Marc Jacobs (1993), “Software: Kopen of Kopiëren? Een sociaal wetenschappelijk onderzoek onder PC gebruikers.” Amsterdam: Thesis Publishers 19. Peter van der Meer (1993), “Verdringing op de Nederlandse arbeidsmarkt. Sector- en sekseverschillen.” Amsterdam: Thesis Publishers 20. Gerbert Kraaykamp (1993), “Over lezen gesproken. Een studie naar sociale differentiatie in leesgedrag.” Amsterdam: Thesis Publishers 21. Evelien Zeggelink (1993), “Strangers into Friends. The Evolution of Friendship Networks Using an Individual Oriented Modeling Approach.” Amsterdam: Thesis Publishers
