University of Groningen Vergaan met vier dagwerken bruin goud aan boord Waldus, W. B.

University of Groningen

Vergaan met vier dagwerken bruin goud aan boord

Waldus, W. B.

IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document version below.

Document Version

Publisher's PDF, also known as Version of record

Publication date: 2020

Link to publication in University of Groningen/UMCG research database

Citation for published version (APA):

Waldus, W. B. (2020). Vergaan met vier dagwerken bruin goud aan boord: Verslag van de opgraving van een 17e-eeuws turfschip op kavel OR49 in Dronten, Flevoland . (58 redactie) (Grondsporen; Nr. 58). Groninger Instituut voor Archeologie, Rijksuniversiteit Groningen.

Copyright

Other than for strictly personal use, it is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), unless the work is under an open content license (like Creative Commons).

Take-down policy

If you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediately and investigate your claim.

Downloaded from the University of Groningen/UMCG research database (Pure): http://www.rug.nl/research/portal. For technical reasons the number of authors shown on this cover page is limited to 10 maximum.

Esther Jansma

Nederlands Centrum voor Dendrochronologie RING

Postbus 1600

NL-3800 BP Amersfoort

RING rapport nummer: 2015011 DCCD identifyer: P: 2015011

Betreft: Dateringsonderzoek Scheepswrak OR49

1 juli 2015 Amersfoort Geachte mevrouw Koehler,

Hierbij ontvangt u de resultaten van het daterend onderzoek dat door Stichting RING is uitgevoerd aan zes elementen afkomstig uit het Scheepswrak OR49 (Archisnr. 12519/28978).

Van de zes houtmonsters zijn er twee ongeschikt voor dendrochronologisch onderzoek (Tabel 1). De niet gemeten monsters hebben ca. 52 jaarringen (OR49 M2) en ca. 22 ringen (OR49 M3). De

jaarringpatronen van de vier andere houtmonsters zijn dendrochronologisch opgemeten (Tabel 2).

De metingen van deze vier monsters zijn onderling met elkaar vergelijken, maar vertonen geen overeenkomsten. Hierdoor kunnen ze niet relatief ten opzichte van elkaar gedateerd worden en kon er geen ‘objectkalender’ worden vervaardigd. De gemeten reeksen zijn afzonderlijk vergeleken met absoluut gedateerde referentie chronologieën. Twee van de vier gemeten monsters hebben een terminus post quem datering opgeleverd, respectievelijk in/na 1630 ± 8 en in/na 1583 ± 5 (Tabel 2, Figuur 1,2). Aangezien deze houtmonsters geen spinthout bevatten, kan niet worden bepaald in welk jaar de bomen zijn omgehakt. Wel is duidelijk dat dit na ca. 1630 geweest moet zijn. Het gedateerde hout is afkomstig uit Nedersaksen, Duitsland.

Vriendelijke groeten van

2/4 Tabel 1. Materiaaloverzicht

Omschrijving Soort n Kern Spint Wan-kant

overig waardering vooronderzoek OR49 M1

LH-10 Spant Eik 149+2 - - - - OR49 M2

LH-15 Spant Eik c.52 - - -

vervorming in het

jaarringenpatroon niet geschikt voor dendrochronologie

OR49 M3

LH-12 Spant Eik c.22 - - - - niet geschikt voor dendrochronologie OR49 M4

LH-13 Spant Eik 60 - - - - OR49 M5

LH-17 Spant Eik 70 + 10 ± 5 - - - OR49 M6

LH-13a Spant Eik 112 - - - -

Tabel 2. Resultaten dendrochronologisch onderzoek Omschrijving

RINGs Dendro-code

n Kern Spint Wan-kant 1e jaar laatste jaar Sterf-datum Statistische onderbouw-ing1 Referentie-kalender OR49 M1 LH-10 Spant SOR00011 149 + 2 ongeme-ten ringen aan de buiten-zijde - - - 1449 1607 + 2 = ₁₆₀₉ Na 1630 ± 8 %PV = 67,40 t = 6,24 OL = 149 P <0.000011 DENISA012 OR49 M4 LH-13 Spant SOR00020 60 - - - - - OR49 M5 LH-17 Spant SOR00031 70 + 10 ± 5 - - - - - - - OR49 M6

LH-13a Spant SOR00041 112 - - - 1454 1565

Na 1583 ± 5 %PV = 74,10 t = 8,75 OL = 112 P <0,0000002 DENISA01

1 _{Zie voor een toelichting op de gebruikte statistiek:}

http://vkc.library.uu.nl/vkc/dendrochronology/SiteCollectionDocuments/Dendro_variabelen.pdf.

Figuur 1: Visuele match tussen SOR00011 (rood) en DENISA01 (blauw). Y-as: jaarringbreedte in mm*10-2; x-as: kalenderjaar. Het grijze gebied toont de Gleichläufigkeit (percentage van parallelle ringbreedte variaties ofwel %PV) van beide patronen.

Figuur 2: Visuele match tussen SOR00041 (rood) en DENISA01 (blauw). Y-as: jaarringbreedte in mm*10-2; x-as: kalenderjaar. Het grijze gebied toont de Gleichläufigkeit (percentage van parallelle ringbreedte variaties ofwel %PV) van beide patronen.

Gemeten waarden HEADER: Keycode=SOR00011 Length=149 DateEnd=1607 Species=QUSP

Location=Scheepswrak OR49 archisnr 12519/28978 LH-10 spant, label 'OR49 M1' DATA:Tree 82 88 109 86 70 67 52 48 50 33 28 35 49 67 84 75 90 103 52 40 33 44 49 63 46 55 55 57 71 62 50 55 52 32 41 64 80 74 67 57 84 78 93 54 54 69 95 85 127 136 185 157 176 150 155 170 195 182 119 135 118 97 121 111 102 97 105 98 122 140

4/4 103 81 74 75 54 49 69 63 60 72 73 68 60 69 66 56 57 50 89 109 120 103 105 120 99 75 85 73 91 85 82 79 95 102 119 98 106 78 67 64 87 57 74 73 68 91 79 73 82 60 63 71 77 90 94 83 84 77 81 70 60 76 66 83 75 89 93 101 102 0 HEADER: Keycode=SOR00020 Length=60 DateEnd=39 Species=QUSP

Location=Scheepswrak OR49 archisnr 12519/28978 LH-13 spant, label 'OR49 M4' DATA:Tree 86 99 163 169 268 346 374 378 442 190 172 211 242 288 279 276 288 250 281 238 236 241 232 217 258 272 243 158 160 162 150 158 222 182 156 147 109 82 75 48 74 78 80 101 129 152 142 146 109 104 134 198 229 95 80 91 94 104 114 113 HEADER: Keycode=SOR00031 Length=70 DateEnd=-37 Species=QUSP

Location=Scheepswrak OR49 archisnr 12519/28978 LH-17 spant, label 'OR49 M5' DATA:Tree 134 114 70 81 72 61 81 111 52 59 61 75 87 111 160 199 202 238 192 136 114 213 261 127 96 88 82 139 125 176 183 149 97 79 67 103 72 83 111 126 128 81 87 67 69 70 57 82 108 108 120 136 141 158 219 161 140 124 190 208 220 273 190 208 198 285 292 271 235 172 HEADER: Keycode=SOR00041 Length=112 DateEnd=1565 Species=QUSP

Location=Scheepswrak OR49 archisnr 12519/28978 LH-13a spant, label 'OR49 M6' DATA:Tree 347 186 287 244 242 215 205 160 156 108 141 192 146 227 259 244 208 113 100 82 156 170 157 168 138 253 265 225 187 209 306 327 320 291 216 197 151 97 68 100 109 165 155 135 109 134 140 156 157 86 81 97 94 142 114 106 98 205 193 179 160 166 141 103 158 150 139 170 162 150 220 144 153 133 144 165 115 149 120 165 162 156 140 237 128 204 178 153 198 140 141 207 160 151 137 116 109 125 143 148 80 87 128 152 152 114 120 126 126 146 148 149 0 0 0 0 0 0 0 0