Architect en insolventie Veelgestelde vragen
Versie december 2020
Inhoud
1. Inleiding ...3
2. Fases van insolventie ...3
3. Wettelijk kader ...3
4. Veelgestelde vragen ...4
4.1. Insolventie ...4
4.2. Insolventiefunctionaris ...4
4.2.1. De gerechtsmandataris bij voorlopige maatregel ...5
4.2.2. De voorlopig bewindvoerder bij voorlopige maatregel ...6
4.2.3. De gerechtsmandatarissen bij overdracht onder gerechtelijk gezag ...6
4.2.4. De curator en de medecurator ...6
4.3. Gerechtelijke reorganisatie ...7
4.4. Faillissement ...7
1. Inleiding
De insolventiewetgeving reikt oplossingen aan voor ondernemingen in moeilijkheden en bepaalt hiervoor de spelregels.
Net als alle andere vrije beroepsbeoefenaren zijn zelfstandige architecten ondernemingen die gebruik kunnen maken van de mogelijkheden die het insolventierecht hen biedt. Met deze bijdrage worden een aantal veelgestelde vragen hierover gebundeld.
2. Fases van insolventie
De insolventiewetgeving onderscheidt drie fases waarin een architectenonderneming in moeilijkheden zich kan bevinden.
3. Wettelijk kader
Het wettelijk kader voor insolventie is:
Boek I ‘definities’ van het Wetboek van Economisch recht (WER).
Boek XX ‘insolventie van ondernemingen’ van het WER.
Koninklijk besluit van 26 april 2018 houdende uitvoering van artikel XX.1, § 1, laatste lid, van het Wetboek van economisch recht wat betreft de toepassing van boek XX van het Wetboek van economisch recht op de beoefenaars van een vrij beroep (KB Insolventie Vrij Beroep).
Koninklijk besluit van 26 april 2018 houdende vaststelling van de regels en barema’s tot bepaling van de kosten en het ereloon van de insolventiefunctionarissen (“KB Erelonen”).
Preventieve fase Opsporing
• Opsporing van en bijstand aan architectenonderneming in moeilijkheden
• Voorlopige maatregelen bij problemen
Gerechtelijke reorganisatie Redding
• Redding van architectenonderneming in moeilijkheden
• Tijdens een periode van opschorting van betaling zoekt de architect in moeilijkheden een oplossing voor zijn financiële moeilijkheden door het sluiten van een gerechtelijk minnelijk akkoord, het sluiten van een collectief akkoord of het organiseren van een overdracht onder gerechtelijk gezag
Faillissement Afwikkeling
• Afwikkeling van de architectenonderneming in moeilijkheden
• Verkoop activa door curatoren en verdeling opbrengst onder de schuldeisers
• Beëindiging activiteit
4. Veelgestelde vragen
4.1. Insolventie
Vraag 1: Wat is insolventie?
Insolventie is een toestand waarin een persoon zich bevindt wanneer hij niet meer in staat is om zijn schulden af te betalen.
Vraag 2: Wat is een insolventieprocedure? Is het een faillissementsprocedure?
Een ‘insolventieprocedure’ is een overkoepelend begrip voor twee gerechtelijke procedures die openstaan voor architectenondernemingen in moeilijkheden: de faillissementsprocedure en de procedure van gerechtelijke reorganisatie (vroeger gekend als ‘de WCO’). Een faillissementsprocedure is dus niet de enige uitweg!
Vraag 3: Ik ben zelfstandig architect en zou graag een afbetalingsplan onderhandelen met mijn schuldeisers om een rechtszaak te vermijden. Wie kan mij hierin begeleiden?
U kan zich hiervoor laten bijstaan door een ondernemingsbemiddelaar die de ondernemingsrechtbank op uw verzoek aanstelt. Meer informatie vindt u hier.
Vraag 4: Kan de ondernemingsrechtbank te weten komen welke (architecten)ondernemingen financiële moeilijkheden hebben indien er geen gerechtelijke procedure wordt opgestart?
Ja. De ondernemingsrechtbank spoort actief ondernemingen in moeilijkheden op aan de hand van zogenaamde knipperlichten (bv. achterstallige sociale zekerheidsbijdragen, btw, bedrijfsvoorheffing,…). Dit gebeurt binnen een gespecialiseerde kamer binnen de ondernemingsrechtbank, de kamer voor ondernemingen in moeilijkheden. Deze kamer kan een vertrouwelijk onderzoek starten en een architect in moeilijkheden oproepen.
Vraag 5: Wat kan een architect-bezoldigde of architect-ambtenaar in moeilijkheden doen?
Architecten die geen zelfstandige activiteit uitoefenen kunnen een collectieve schuldenregeling (CSR) opstarten om een oplossing voor hun schulden te vinden.
4.2. Insolventiefunctionaris
Vraag 6: Wat is een insolventiefunctionaris?
Een insolventiefunctionaris is een natuurlijke persoon die door de ondernemingsrechtbank wordt aangesteld om bijstand te verlenen bij een insolventieprocedure. Wanneer een insolventieprocedure wordt opgestart, legt de wet in bepaalde gevallen vast dat er een insolventiefunctionaris moet worden aangesteld die ook architect is. Deze aanstelling gebeurt aan de hand van een lijst met kandidaten die de Orde van architecten aan de rechtbanken ter beschikking stelt.
Vraag 7: Waarom wordt een architect in een insolventieprocedure van een confrater betrokken?
Omwille van zijn kennis van het beroep en de deontologische regels die hierop van toepassing zijn. De ondernemingsrechtbanken zijn immers niet vertrouwd met de uitoefening van het beroep van architect en dienen hierin bijgestaan te worden.
Vraag 8: Wanneer stelt de ondernemingsrechtbank een insolventiefunctionaris aan die architect is?
Bij faillietverklaring en bij de gerechtelijke overdracht van een architectenonderneming is de rechtbank verplicht om een insolventiefunctionaris aan te stellen die architect is. De insolventiefunctionaris-architect staat de andere insolventiefunctionaris niet-architect bij tijdens de faillissementsprocedure of de overdracht onder gerechtelijk gezag.
Indien de rechtbank voor een architect in moeilijkheden een insolventiefunctionaris wenst aan te stellen bij voorlopige maatregel, dan heeft ze de mogelijkheid om een architect te kiezen van de lijst van insolventiefunctionarissen die de Orde van architecten haar ter beschikking stelt. In de regel wordt er bij een voorlopige maatregel maar één insolventiefunctionaris aangesteld die dus een architect kan zijn.
Vraag 9: Wat is een voorlopige maatregel?
Een voorlopige maatregel is een beveiligingsmaatregel die de rechtbank neemt ten aanzien van een onderneming in moeilijkheden indien aan bepaalde wettelijke voorwaarden is voldaan.
Vraag 10: Wat is het verschil tussen een insolventiefunctionaris en een medecurator?
Een medecurator is altijd een insolventiefunctionaris maar een insolventiefunctionaris is niet altijd een medecurator. Een medecurator is een architect die wordt aangesteld bij de faillietverklaring van een architect. Een insolventiefunctionaris is een term waarmee alle natuurlijke personen worden bedoeld die in een gerechtelijke procedure van een architect in moeilijkheden worden aangesteld: de curator (steeds een advocaat) en de medecurator bij een faillissementsprocedure, de gerechtsmandatarissen bij de overdracht onder gerechtelijk gezag, de gerechtsmandataris bij voorlopige maatregel en de voorlopig bewindvoerder bij voorlopige maatregel.
Vraag 11: Aan welke voorwaarden dient een insolventiefunctionaris te voldoen?
Een insolventiefunctionaris dient bekwaam te zijn, ervaring te hebben in zijn beroepspraktijk en steeds onafhankelijk en onpartijdig te blijven. Een insolventiefunctionaris dient zijn beroepsaansprakelijkheid te verzekeren.
Vraag 12: Wat zijn de voorwaarden om op de lijst van insolventiefunctionarissen opgenomen te kunnen worden?
De architect natuurlijke persoon dient minstens 10 jaar ingeschreven te zijn op een van de tabellen van de Orde van architecten binnen een periode van 15 jaar voorafgaand aan zijn kandidatuurstelling. Hij dient actueel te zijn ingeschreven onder het deontologisch statuut van zelfstandig architect en mag niet onderworpen zijn aan een lopende tuchtstraf van schorsing noch onderworpen zijn geweest aan een of meer tuchtstraffen van schorsing waarvoor geen eerherstel werd verkregen. De architect mag zijn opdracht van insolventiefunctionaris niet combineren met een benoeming als rechter in ondernemingszaken.
Vraag 13: Kan een architect, eenmaal opgenomen op de lijst van insolventiefunctionarissen, een opdracht van insolventiefunctionaris weigeren?
Ja, een architect die is opgenomen op de lijst van insolventiefunctionarissen mag vrij beslissen of hij een opdracht aanneemt of niet.
Vraag 14: Wordt een insolventiefunctionaris vergoed?
Ja, een insolventiefunctionaris ontvangt een vergoeding na beëindiging van zijn opdracht. De berekeningswijze van deze vergoeding verschilt naar gelang de architect een opdracht als medecurator heeft uitgevoerd dan wel een andere opdracht (als gerechtsmandataris of voorlopig bewindvoerder).
De curatoren (curator en medecurator) krijgen een gezamenlijke vergoeding die bestaat uit een ereloon en een beperkt systeem van aanrekenbare kosten. Het ereloon is een proportionele vergoeding per schijf berekend op het gerealiseerde actief met een minimum van 1500 euro, te verdelen onder curator en medecurator. De vergoeding wordt dus betaald uit de opbrengsten van het faillissement. Zijn deze opbrengsten ontoereikend, dan bedraagt de vergoeding 1000 euro exclusief BTW, te verdelen onder curator en medecurator. Curator en medecurator bepalen onderling de verdeelsleutel. Vinden ze geen consensus over de verdeling van het ereloon en de kosten, dan zal de rechtbank die verdeling vaststellen.
De vergoeding van alle andere insolventiefunctionarissen-architecten wordt berekend op basis van een raming die ze maken rekening houdend met het aantal uren die nodig zijn om de opdracht te vervullen en het uurtarief dat werd vastgesteld conform de gebruiken die van kracht zijn in het beroep van architect. De eindafrekening dient te worden goedgekeurd door de rechtbank.
4.2.1. De gerechtsmandataris bij voorlopige maatregel
Vraag 15: Wat zijn de taken van deze gerechtsmandataris?
De gerechtsmandataris heeft een bijstandsfunctie. Hij dient de continuïteit van de onderneming in moeilijkheden te helpen herstellen. Hoe deze continuïteit dient te worden hersteld en hoe lang de opdracht van de gerechtsmandataris duurt, wordt bepaald door de rechtbank.
Vraag 16: Wanneer stelt de rechtbank deze gerechtsmandataris aan?
Bij kennelijk grove tekortkoming (een fout is niet vereist) van een onderneming in moeilijkheden of van een van haar organen (bv. een bestuurder van de onderneming) die haar continuïteit of economische activiteiten in gevaar brengt. Bijvoorbeeld de continuïteit van een architectenvennootschap wordt verstoord door de blijvende onenigheid tussen de bestuurders.
Vraag 17: Hoe stelt de rechtbank deze gerechtsmandataris aan?
De aanstelling gebeurt in een vonnis.
4.2.2. De voorlopig bewindvoerder bij voorlopige maatregel
Vraag 18: Wat zijn de taken van een voorlopig bewindvoerder?
De voorlopig bewindvoerder neemt geheel of gedeeltelijk het beheer en het bestuur van de onderneming over. De voorlopig bewindvoerder dient vertrouwd te zijn met het bestuur van een onderneming en met boekhouden. Zijn opdracht wordt bepaald door de rechtbank.
Vraag 19: Wanneer stelt de rechtbank een voorlopig bewindvoerder aan?
Bij kennelijk grove fout (bv. plegen van ernstige fiscale fraude) van een onderneming in moeilijkheden of van een van haar organen (bv. een bestuurder van de onderneming) tijdens de procedure van gerechtelijke reorganisatie.
Daarnaast kan een voorlopig bewindvoerder worden aangesteld wanneer er gewichtige, bepaalde en met elkaar overeenstemmende aanwijzingen bestaan dat de voorwaarden voor een faillissement zijn vervuld (de onderneming in moeilijkheden bevindt zich in een staat van faillissement).
Vraag 20: Hoe stelt de rechtbank een voorlopig bewindvoerder aan?
De aanstelling gebeurt in een vonnis.
4.2.3. De gerechtsmandatarissen bij overdracht onder gerechtelijk gezag
Vraag 21: Wat zijn de taken van deze gerechtsmandatarissen?
Ze organiseren en realiseren de geheel of gedeeltelijke overdracht (verkoop) voor de architectenonderneming in moeilijkheden.
Vraag 22: Wanneer stelt de rechtbank deze gerechtsmandatarissen aan?
Ze worden aangesteld bij de gerechtelijke reorganisatie door overdracht onder gerechtelijk gezag.
Vraag 23: Hoe stelt de rechtbank deze gerechtsmandataris aan?
Ze worden aangewezen in het vonnis dat de overdracht onder gerechtelijk gezag beveelt.
4.2.4. De curator en de medecurator
Vraag 24: Wat zijn de taken van de curator? Wat zijn de taken van de medecurator?
Een curator beheert en vereffent (ten gelde te maken) het vermogen van een gefailleerde en verdeelt de opbrengst ervan onder de schuldeisers. Een curator dient steeds een advocaat te zijn.
Een medecurator staat een curator bij in de vereffening van het faillissement en verstrekt advies over de beroepstechnische aspecten en de regels die voortvloeien uit de wetten en de deontologie van het beroep van architect.
Vraag 25: Wanneer stelt de rechtbank een medecurator aan?
Een medecurator wordt naast een curator aangesteld bij de faillietverklaring van een architect.
Vraag 26: Hoe stelt de rechtbank een curator en een medecurator aan?
Indien de gefailleerde een architectenonderneming is, wijst de rechtbank in zijn vonnis van faillietverklaring een medecurator aan.
4.3. Gerechtelijke reorganisatie
Vraag 27: Wat is een gerechtelijke reorganisatie?
De gerechtelijke reorganisatie is een gerechtelijke procedure die de architect in staat stelt om (een deel van) zijn onderneming of activiteiten te redden. Het doel van de gerechtelijke reorganisatie is dus het behoud van de onderneming. De architect geniet van een opschorting van betaling en zal tijdens deze periode ofwel een minnelijk akkoord onderhandelen, ofwel een collectief akkoord voorleggen aan de schuldeisers en de rechtbank, ofwel de activiteiten overdragen door een overdracht onder gerechtelijk gezag.
Vraag 28: Wat houdt een opschorting van betaling in?
Een opschorting van betaling houdt in dat de architect in moeilijkheden haar schulden niet moet betalen gedurende een termijn van zes maanden die enkel onder strikte voorwaarden kan worden verlengd. Gedurende deze termijn is de architect in moeilijkheden niet verplicht om aangifte van faillissement te doen.
Vraag 29: Wat houdt de onderhandeling van een minnelijk akkoord in?
Bij de onderhandeling van een minnelijk akkoord maakt de architect in moeilijkheden afspraken met twee of meer van zijn schuldeisers over de wijze van terugbetaling van zijn schulden.
Vraag 30: Wat houdt de onderhandeling van een collectief akkoord in?
De procedure van het collectief akkoord heeft tot doel een akkoord van de schuldeisers te verkrijgen over een reorganisatieplan. Het reorganisatieplan bestaat uit twee gedeeltes: het beschrijvend en het bepalend gedeelte.
Het beschrijvend gedeelte van het plan omvat de staat van de architectenonderneming, de moeilijkheden die ze ondervindt en de middelen waarmede zij deze wil verhelpen. Het bepalend gedeelte bepaalt de maatregelen om aan de schulden te kunnen voldoen (bv. door middel van betalingstermijnen).
Vraag 31: Wat is een overdracht onder gerechtelijk gezag?
Een overdracht onder gerechtelijk gezag is een geheel of gedeeltelijke verkoop van de activiteiten van een architectenonderneming in moeilijkheden aan een of meer derden.
Vraag 32: Hoe kan een gerechtelijke reorganisatie worden opgestart?
De architect kan zelf een verzoekschrift met verplichte stavingsstukken indienen bij de bevoegde ondernemingsrechtbank. Ook het openbaar ministerie of iedere belanghebbende kan de opstart van een gerechtelijke reorganisatie van een onderneming in moeilijkheden vragen.
4.4. Faillissement
Vraag 33: Welke architecten komen in aanmerking voor een faillietverklaring door de ondernemingsrechtbank?
Architecten die zich ‘in staat van faillissement’ bevinden. Dit zijn architecten die op duurzame wijze gestopt zijn met het betalen van hun schuldeisers en ook geen krediet meer krijgen om deze schulden af te betalen.
Vraag 34: Dient een architect zichzelf failliet te laten verklaren of volstaat het dat een schuldeiser de faillissementsprocedure opstart?
Een architect die zijn schuldeisers niet meer kan terug betalen en geen krediet meer verkrijgt is verplicht om binnen een maand nadat hij heeft opgehouden te betalen zelf aangifte te doen van faillissement (‘de boeken neerleggen’) bij de bevoegde ondernemingsrechtbank. Doet hij dit niet, dan kunnen de huidige of gewezen bestuurders van de architectenonderneming persoonlijk aansprakelijk worden gesteld voor het geheel of een deel van de restschulden die overblijven na faillissement.
Vraag 35: Kan een schuldeiser een architect dagvaarden in faillissement?
Ja. Naast de schuldeisers kan onder meer het openbaar ministerie een architect dagvaarden in faillissement.
Vraag 36: Hoe dient een architect zelf aangifte te doen van faillissement?
De aangifte dient in beginsel elektronisch te gebeuren via het Centraal Register Solvabiliteit ‘RegSol’. Indien de architect in moeilijkheden niet in de mogelijkheid is om een elektronische aangifte te doen kan de aangifte gebeuren door neerlegging van een akte ter griffie.
De verplichte stavingsstukken die de architect bij zijn aangifte moet voegen worden vermeld in artikel XX.103 WER.
Vraag 37: Heeft de aangifte van faillissement automatisch het faillissement van de architect tot gevolg?
Neen, hiervoor is een vonnis van de ondernemingsrechtbank nodig die de architect failliet verklaart.
Vraag 38: Wat is het doel van een faillissementsprocedure?
De faillissementsprocedure sterkt ertoe het vermogen van een gefailleerde onder bevoegdheid van een curator te plaatsen die belast is het vermogen van de gefailleerde te beheren en te vereffenen (ten gelde maken) en de opbrengst te verdelen onder de schuldeisers.
Vraag 39: Wordt een gefailleerde architect automatisch weggelaten van de tabel van de raad van de Orde?
Neen.
Vraag 40: Wordt het ondernemingsnummer (= KBO-nummer, btw-nummer) van een gefailleerde architect automatisch geschrapt bij faillietverklaring?
Neen. Zolang de faillissementsprocedure loopt, blijft uw architectenbureau ingeschreven als actieve onderneming in de Kruispuntbank van Ondernemingen (KBO).
Vraag 41: Wat gebeurt er met de lopende overeenkomsten van een architect bij faillissement?
Indien het vonnis van faillietverklaring geen einde heeft gemaakt aan de lopende overeenkomsten hebben de curatoren (curator en medecurator) de mogelijkheid om een of meer van deze lopende overeenkomsten verder uit te voeren in het voordeel van de failliete boedel. De verdere uitvoering blijft een mogelijkheid en is geen verplichting. Dit wil zeggen dat de curatoren nog steeds kunnen beslissen om de lopende overeenkomsten alsnog vroegtijdig te beëindigen.
Vraag 42: Kan een architect zijn beroep blijven uitoefenen voor zijn failliete onderneming?
Dit kan enkel mits toestemming van de curatoren en de rechter-commissaris. Het uitgangspunt bij faillissement blijft dat de activiteiten van een failliete architectenonderneming worden stopgezet.
Vraag 43: Wat is een rechter-commissaris?
Een rechter-commissaris is een lekenrechter die in een faillissementsprocedure wordt aangesteld om toezicht te houden op het beheer en op de vereffening van het faillissement door de curatoren.
Vraag 44: Kan een gefailleerde architect een nieuwe activiteit starten tijdens een lopende faillissementsprocedure?
Ja. Eén van de basisprincipes achter de vernieuwde faillissementswetgeving is dat iedere ondernemer een tweede kans verdient. De nieuwe architectenactiviteit dient uiteraard te voldoen aan alle voorwaarden voor de uitoefening van het beroep van architect.
Vraag 45: Welke vormen kan een nieuwe activiteit aannemen?
De nieuwe activiteit kan onder de vorm van een eenmanszaak (als natuurlijke persoon) worden uitgeoefend.
Indien de architect failliet is verklaard als natuurlijke persoon, dan zal zijn nieuwe activiteit als natuurlijke persoon noodzakelijkerwijze dezelfde eenmanszaak zijn. Een eenmanszaak kan immers niet worden gescheiden van de natuurlijke persoon.
De nieuwe activiteit kan ook de vorm aannemen van een nieuw op te richten rechtspersoon.
Vraag 46: Wat gebeurt er met een architectenvennootschap na de sluiting van het faillissement?
Een gefailleerde architectenvennootschap zal na de sluiting van het faillissement ophouden te bestaan. Dit geldt zowel voor ingeschreven architectenvennootschappen als voor niet ingeschreven architectenvennootschappen.
Vraag 47: Wat indien er nog restschulden overblijven na de sluiting van het faillissement?
Indien de gefailleerde een natuurlijke persoon is, worden de restschulden op zijn verzoek in principe kwijtgescholden. Dit laat hem toe om een nieuwe onderneming te starten zonder schulden uit het verleden. Elke belanghebbende kan echter vragen om de kwijtschelding van restschulden slechts voor een deel toe te kennen of volledig te weigeren indien de gefailleerde kennelijk grove fouten heeft begaan die hebben bijgedragen tot het faillissement.
Vraag 48: Kan een architectenvennootschap een kwijtschelding van zijn schulden krijgen?
Neen.
Vraag 49: Heeft een gefailleerde architect recht op een uitkering?
De gefailleerde architect kan een overbruggingsrecht aanvragen bij zijn sociaal verzekeringsfonds.
Dit overbruggingsrecht bestaat uit:
een maandelijkse uitkering gedurende ten hoogste 12 maanden;
het kosteloos behouden van de rechten op gezinsbijslag, geneeskundige verzorging en ziekte-uitkering gedurende maximum 1 jaar.
Een overbruggingsrecht wordt wel enkel uitgekeerd indien de bijdragen in de laatste 4 jaar minimaal 4 kwartalen betaald zijn.
De maandelijkse uitkering van het overbruggingsrecht stemt overeen met het bedrag van het minimumpensioen voor zelfstandigen.
Vraag 50: Zijn er nog vragen?
Neem gerust contact op met de juridische dienst van de Vlaamse raad van de Orde van architecten via juridische.dienst@ordevanarchitecten.be.
