1
SAMENVATTING Bestuursopdracht GGD in de vorm van Q&A’s (voor colleges en raden)
1. Wat was de aanleiding voor de bestuursopdracht?
De bestuursopdracht werd verstrekt door het Algemeen Bestuur aan de Directeur van de GGD Brabant-Zuidoost. De leden van het Algemeen Bestuur van de GGD zijn medeverantwoordelijk voor het slagen van de opdracht en voelen deze medeverantwoordelijkheid als een gezamenlijke
opdracht.
Directe aanleiding voor het aangetreden Algemeen Bestuur in april/mei 2018 zijn de zorgen om de financiën en de bedrijfsvoering van de GGD Brabant-Zuidoost. Deze zorgen komen voort uit de zienswijzen die bijna alle gemeenten in het voorjaar van 2018 hebben ingediend op de
ontwerpbegroting 2019 en uit de wijze waarop het vorige Algemeen Bestuur met financiële knelpunten is omgegaan.
2. Waarom moet de opdracht worden uitgevoerd?
In de zienswijzen van de gemeenteraden zit een rode draad: elke gemeente spreekt haar zorg uit over de financiële ontwikkelingen binnen deze begroting door structureel stijgende loonkosten en incidentele extra kosten bij de sector JGZ. In hun zienswijzen betrekken gemeenten ook enkele ontwikkelingen die omschreven staan in het meerjarenbeleidsplan van de GGD, maar in de begroting 2019 zijn deze verder niet gekwantificeerd opgenomen. Daarom vinden de meeste gemeenten het naar boven bijstellen van de inwonersbijdrage zeer onwenselijk, sommige gemeenten vinden deze oplossing zelfs onacceptabel.
3. Hoe luidt de opdracht?
De Directeur van de GGD heeft de opdracht om de organisatie structureel financieel gezond en wendbaar te maken voor de komende jaren voor de 21 gemeenten van de regio Zuidoost-Brabant.
Tevens zal inzichtelijk gemaakt moeten worden wat de incidentele kosten van deze transitie naar een structureel financieel gezonde en wendbare GGD zijn.
De opdracht is dan ook om te komen tot structurele maatregelen die leiden tot een financieel gezonde en flexibele organisatie, die aansluit bij de veranderende buitenwereld en voortkomt uit een toekomstgerichte visie op de organisatie.
De leden van het Algemeen Bestuur van de GGD zijn medeverantwoordelijk voor het slagen van de opdracht en voelen deze medeverantwoordelijkheid als een gezamenlijke opdracht:
de opdracht is verdeeld in 5 deelopdrachten:
2
Deelopdracht 1 Het uitwerken van een efficiënte en effectieve uitvoering van de bedrijfsvoeringstaken en de wijze waarop wordt ingezet op het continue verbeteren en
doorontwikkelen van de organisatie (inclusief strategische personeelsplanning/HRM op basis van door- en uitstroom, proactieve business en finance control, overheadreductie, scherpe definiëring van inhouse en outsource diensten, onderzoek naar shared services en marketing).
Bij deze deelopdracht worden de cultuur- en structuuraspecten en de veranderbereidheid van de organisatie betrokken.
Deelopdracht 2 Het ontwikkelen van een duurzaam en transparant financieringsmodel voor de GGD.
De hoogte van de algemene reserve, die nu is vastgesteld op € 600.000,- moet in overeenstemming worden gebracht met de geïnventariseerde risico’s.
De financiële weerbaarheid van de GGD moet via de gebruikelijke ratio’s op orde zijn.
Een positief jaarresultaat zal primair aangewend worden voor de aanvulling van deze verantwoorde algemene reserve alvorens andere doelen daarmee te bekostigen.
Deelopdracht 3 Het vergroten van het huidige aanbod in contracttaken.
Als uitgangspunt hanteert de GGD hierbij het sociaal domein waarvoor gemeenten wettelijk verantwoordelijk zijn. Nieuw te ontwikkelen contracttaken dienen hierbij aan te sluiten, in het bijzonder bij onder andere de Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO), Jeugdwet en Omgevingswet.
Als uitgangspunt hanteren de 21 gemeenten hierbij dat zij de kennis en kunde van de GGD op het sociaal domein beter benutten door inbesteding te verkiezen voor uitbesteding. Ook derden worden, door zowel de GGD als de 21 gemeenten, actief gewezen op de mogelijkheid om betaalbare en goede contracttaken af te nemen.
Deelopdracht 4 Het onderzoeken van uiteenlopende financieel-juridische mogelijkheden om strategische samenwerkingsverbanden aan te gaan als oplossing voor schaarse personele functies en om de kans te vergroten om aanvullende opdrachten/taken gegund te krijgen die extern aanbesteed worden.
Deelopdracht 5 Een doorlopende lijn JGZ, voor de totale leeftijdsgroep van 0 tot 19 jaar genereert veel informatie voor analyse en onderbouwing van lokaal en regionaal beleid waar gemeenten op grond van de Jeugdwet verantwoordelijk voor zijn. De robuustheid van de JGZ is optimaal indien er gewerkt wordt met een integraal ICT-systeem, als sturingsinstrument voor gemeenten op efficiency, outcome en kosten op het terrein van de Jeugd. De basis hiervoor ligt in de wens om een efficiënte doorlopende lijn voor JGZ te realiseren enerzijds en anderzijds de keuze af te wegen of deze verbreding van de financiële basis voor de GGD opweegt tegen de gevolgen van een dergelijk besluit.
3
4. Wat moet het effect zijn van de bestuursopdracht?
De uitvoering van deze bestuursopdracht is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van het AB en de GGD. Gemeenten spannen zich in om de kennis en kunde van de GGD op regioniveau optimaal te benutten. Als opdrachtnemer en uitvoerder van gemeentelijke taken levert de GGD zelf ook een belangrijke bijdrage aan dit ontwikkel-/transformatieproces, waarbij de organisatie zich profileert met een zakelijke instelling en resultaatverantwoordelijkheid neemt.
Hiermee bereiken het AB en de GGD samen de volgende resultaten:
· De GGD is een financieel gezonde organisatie langs een efficiënte en effectieve bedrijfsvoering
· De GGD is een transparante organisatie die strategisch wordt aangestuurd en kort-cyclisch wordt bijgestuurd
· De inwonersbijdrage, die de 21 gemeenten jaarlijks (geïndexeerd volgens de reguliere indexeringsmethode) aan de GGD moet betalen, is stabiel
· Er is ruimte voor vernieuwing waardoor de GGD kan inspelen op de sociaal-maatschappelijke vragen van de 21 gemeenten en derden
· De GGD is een aantrekkelijke en moderne werkgever.
· Bovenstaande resultaten worden in het uitwerkingsplan SMART gemaakt.
5. Wat willen we NIET meer?
We willen niet elk jaar terug naar bestuur en gemeenteraden omdat er tegenvaller zijn die we aan hadden kunnen zien komen.
We willen ook niet langer structurele kosten dekken uit de reserve die op het minimum staat, want dan moet je ook elk jaar terug naar de gemeenten om die reserve aan te vullen en wanneer bij een onvoorziene tegenvaller de reserves onder het minimum uitkomen, komt de GGD onder curatele van de Provincie.
We willen voorkomen dat de financiële situatie gaat leiden tot een sociaal plan waar gedwongen ontslagen vallen, want ook dan leidt dat tot frictiekosten die niet renderen op inhoud en
maatschappelijke toegevoegde waarde.
We willen structurele oplossingen bewerkstelligen zodat wij in de toekomst niet in dezelfde situatie belanden.
6. Wat willen we WEL?
Resultaatgericht sturen en zorgen dat er capaciteit en geld flexibel kan worden aangewend voor inhoudelijke producten en diensten die een bijdrage leveren aan een verbeterde publieke
gezondheid en preventie. We willen samen de aanwending van die flexibele capaciteit en middelen jaarlijks bepalen. Ja kunnen zeggen tegen de vragen van gemeenten: een “can do” houding aannemen.
4
Ketenregie kunnen uitvoeren namens gemeenten op onderwerpen die meerdere disciplines behelzen en om maatschappelijke systeeminterventies vragen waar elke gemeente afzonderlijk niet toe in staat is qua capaciteit en kosten zoals OGGZ en Omgevingswet.
Daarnaast willen we een efficiencyslag gaan maken op output en outcome.
Ook willen we de doorlopende lijn JGZ 0–18 jaar realiseren.
7. Waarom is er alleen onderzoek gedaan naar inbesteding JGZ bij de GGD?
Citaat uit het collegevoorstel (januari 2019):
De afgelopen jaren is er in de regio veel gesproken over integrale jeugdgezondheidszorg. Menig rapport zag het licht, waarbij men er alom van overtuigd was dat integrale jeugdgezondheidszorg gebaat is bij een doorgaande lijn zonder zorg overdrachtsmomenten van kinderen tussen
organisaties. Het is er echter steeds niet van gekomen vanwege de organisatorische impact en een laag urgentiegevoel.
Met ingang van 1 januari 2020 is de regio Brabant-Zuidoost de enige regio’ in Nederland die geen integrale JGZ organisatie heeft. Het ligt gezien alle samensmeltingen die er in het land al zijn geweest voor de hand dat de jeugdgezondheidszorg van 0 tot 18 jaar toekomstbestendiger en goedkoper kan worden georganiseerd vanuit één organisatie. Met de decentralisaties van
zorgtaken hebben gemeenten slagen gemaakt. Op diverse gebieden is gebleken dat een integrale aanpak effectief is en efficiëntie voordelen heeft. Ook voor de jeugdgezondheidszorg wordt steeds nadrukkelijker deze integrale aanpak besproken waarin het kind centraal staat en een grote mate van betrokkenheid van ouders vanuit de basis.
Om deze redenen hebben de 21 portefeuillehouders Publieke Gezondheidszorg (het algemeen bestuur) de GGD unaniem opdracht gegeven te onderzoeken wat de consequenties zijn van inbesteden van deze doorgaande lijn voor jeugdgezondheidszorg bij de GGD. De bestuurders hebben uitgesproken die verbinding nadrukkelijker te willen leggen en daar ook regie op te willen voeren. Zij kiezen daarbij primair voor het onderzoeken van inbesteden van deze integrale taak bij de GGD Brabant-Zuidoost. Voor de GGD is JGZ een substantiële taak: JGZ is qua volume 47% van dat programma. De keuze voor één doorgaande lijn JGZ beleggen bij de GGD is goed te motiveren vanuit het perspectief van 1 kind, 1 gezin, 1 plan:
· Vertrouwensband met één partij.
· Geen overdracht van informatie nodig.
· Een onafhankelijk advies en eventuele verwijzing naar zorgaanbieders. Vanuit gemeenten zijn –naast efficiency- de voordelen.
Ø Sterkere regierol mogelijk.
Betere verbinding met andere onderdelen van het sociaal domein (denk aan
schuldhulpverlening bij inkomensproblematiek of ondersteuning van ouders vanuit WMO).
Ø GGD gaat terug de wijk in en krijgt rijkere ervaringscijfers van waaruit data driven beleidsontwikkeling mogelijk is.
Ø Besparingspotentieel als gevolg van efficiëntere inrichting en bredere vroegsignalering.
Ø Verbreding van de GGD, zowel qua inhoud als qua financiële positie.
5
8. Wat wordt de volgordelijkheid van de uitvoering van de deelopdrachten?
Niet alle deeldrachten kunnen tegelijkertijd uitgevoerd worden in tijd, geld, capaciteit en absorptievermogen.
Daarnaast vragen sommige deelopdrachten om een goede voorbereiding en/of om een incidentele of structurele investering. De deelopdrachten samen vormen een operationalisering van de
ambities uit het meerjarig beleidsplan 2018-2022. Ze worden dus in tijd en qua begroting uitgezet.
Per deelopdracht geven we inzicht in kosten, realistische haalbaarheid en hoe het besluitvormingsproces eruit ziet.
9. Kan de GGD zoveel veranderingen wel aan?
De verander bereidheid van medewerkers is groot. Ze zijn nauw betrokken geweest bij de
deelopdrachten en zijn toe aan meer verantwoordelijkheid en integraliteit. Daarnaast willen we de tijd nemen voor een organisch veranderproces dat niet oneindig is. De visie op de organisatie en de inrichting moet uiterlijk 1 januari 2022 geëffectueerd zijn. Maar er komt geen big bang die tot grote onrust gaat leiden. Medewerkers worden nauw betrokken bij de realisatie. Wil GGD een aantrekkelijker werkgever blijven dan is investering in talentontwikkeling en competentiegericht mensen inzetten een must evenals modernere HRM instrumenten. Na jaren van bezuinigingen en
“kan niet” weer komen in een “kan wel” flow en dat met elkaar waar maken voor klanten geeft energie.
10. Is de basis op orde qua ondersteuning?
Nee nog niet (helemaal), maar we zijn wel in staat mits akkoord op financieringsvoorstel dit te verbeteren. Als de JGZ 0-4 naar de GGD komt is er uitbreiding van ondersteunende functies nodig (de GGD zou dan groeien van 500 naar ongeveer 730 medewerkers). Maar ook als de 0-4 niet naar de GGD komt is investering nodig op sleutelfuncties zoals HRM, bedrijfsvoering en verdere LEAN optimalisatie. Nu ligt het voor de hand om te zeggen: wacht daar dan op, maar we hebben prestatie en energie doorbraken nodig om de GGD in versnelling te brengen zodat we een aantrekkelijke werkgever blijven die integraal rendeert voor onze klanten met effect in de samenleving en daarvoor zijn invulling van cruciale functies zoals HRM van belang.
11. Wat zijn de financiële gevolgen van de bestuursopdracht?
Financiële gevolgen voor de GGD Kosten:
- Structurele kostenverlaging als gevolg van efficiencyvoordeel op integrale JGZ - Eenmalige projectkosten i.v.m. integratie JGZ 0–4 jaar
- Structurele kosten voor verbetering bedrijfsvoering
- Eenmalige kosten voor organisatie ontwikkeling/bedrijfsvoering
6 Dekking:
- Structureel uit verhoging inwonersbijdrage, efficiëntie voordeel JGZ en omzetverhoging markttaken.
- Incidenteel uit algemene reserve en eenmalige bijdrage gemeenten.
Vanaf 2020 wordt de algemene reserve van de GGD weer opgebouwd naar het gewenste niveau volgens afgesproken staffel van de 4 GR’en.
Vanaf 2020 beschikt de GGD over financiële en capacitaire ruimte voor vernieuwing waardoor ze kan inspelen op de sociaal-maatschappelijke vragen van de 21 gemeenten en derden
Financiële gevolgen voor de 21 gemeenten
Eenmalige bijdrage aan GGD van € 1,- per inwoner (ca. € 750.000,-) in 2020.
Structurele verlaging van de inwonerbijdrage met € 0,20 per inwoner (ca. € 150.000,-) vanaf 2021 Structurele aanpassing inwonerbijdrage vanaf 2021 voor compensatie stijging inwonersaantallen (geschat op gemiddeld ca. € 0,09 per inwoner).
Vanaf 2020 beschikt de GGD over financiële en capacitaire ruimte voor vernieuwing waardoor ze kan inspelen op de sociaal-maatschappelijke vragen van de 21 gemeenten en derden
12. Wat gaat er gebeuren als we niets doen?
Indien gemeenten de bestaande knip in de JGZ 0– 4/4-18 in stand houden, niet bereid zijn een eenmalige bijdrage te geven aan de GGD om haar bedrijfsvoering te verbeteren en niet bereid zijn de structurele bijdrage aan de GGD te geven voor compensatie van stijging van inwonersaantallen dan is de kans groot dat het volgende gaat gebeuren:
- De GGD is niet in staat in te spelen op de sociaal-maatschappelijke vragen van de 21 gemeenten en derden
- De gewenst organisatorische veranderingen en gewenst verbeteringen in de bedrijfsvoering van de GGD kunnen niet worden doorgevoerd.
- De voordelen (financieel en inhoudelijk) van de doorlopende lijn JGZ 0–18 jaar worden dan niet gerealiseerd.
- Een structurele verlaging van de inwonersbijdrage (vanaf 2021) zal niet worden gerealiseerd - Bij tegenvallers van enige omvang zal de GGD moeten gaan schrappen in haar primaire
takenpakket. De GGD zal verder interen op haar algemene reserve PG en die reserve zal snel het nulpunt benaderen. De GGD komt bij een negatieve algemene reserve onder verscherpt toezicht te staan van de provincie. Gemeenten zullen de algemene reserve moeten aanvullen, zonder dat daar verbeteringen tegenover staan. Het sociaal plan voor afvloeiing van personeel treedt in werking (dit gaat gepaard met kosten waar geen voordelen of dienstverlening tegenover staan).
7
13. Wat zijn de gevolgen als 1 of enkele gemeenten er niet voor kiest/kiezen om JGZ 0-4 bij de GGD in te besteden?
Dat zou betekenen dat die gemeente(n):
- Met Zuidzorg of Zorgboog doorgaan en met hen (nieuwe) afspraken moeten maken over continuering JGZ 0-4. Het is de vraag of ZZ/ZB voor 1 of enkele gemeenten kan doorgaan met deze dienstverlening. Mogelijk wordt dan de schaal te klein of kunnen zij dan niet de gevraagde kwaliteit meer garanderen. Mogelijk moeten zijn dan ook de kostprijs verhogen omdat schaalvoordelen verloren gaan.
- De gemeenten die niet meegaan zullen dan een andere financiële bijdrage aan de GGD moeten leveren om de GGD financieel gezond te maken omdat het efficiencyvoordeel van integrale JGZ kleiner wordt naarmate er minder gemeenten meedoen. Je bent immers met 21 gemeenten verantwoordelijk voor het hele financiële reilen en zeilen van de GGD. De financiële gevolgen van een individueel besluit van een gemeente kan niet worden
afgewend op de andere gemeenten omdat dit strijdig is met het solidariteitsbeginsel bij een GR. Het AB van de GGD beslist dan bij meerderheid over de hoogte van die bijdrage. Het ligt voor de hand dat die gemeente(n) dan in lengte van jaren naar rato wordt aangeslagen omdat de GGD hun deel van het efficiencyvoordeel integrale JGZ mist.
Als een gemeente niet kiest voor inbesteden JGZ bij de GGD dan is het toch nodig om
een eenmalige kapitaalinjectie van € 1,- per inwoner in 2020 te geven en een aanpassing van de hoogte van de inwonersbijdrage vanaf 2021 in te voeren als gevolg van veranderende inwonersaantallen omdat dat los staat van de beslissing over JGZ.
14. Wat merken ouders en kinderen straks van het feit dat de zorgaanbieder mogelijk verandert?
Als de GGD de zorg van 0-4 jaar overneemt, krijgen ouders te maken met een andere
organisatie als ze het consultatiebureau bezoeken. Dat is het. De locaties en de mensen die het werk doen, blijven in principe behouden. Een voordeel voor ouders is dat er geen
dossieroverdracht meer hoeft plaats te vinden als het kind 4 jaar is. Ook zullen de voordelen van 1 kind, 1 gezin, 1 plan voor ouders en kinderen merkbaar zijn.
15. Wat gaat er gebeuren met de medewerkers die nu bij Zuidzorg en De Zorgboog werken?
We zitten nu nog in de onderzoeksfase. Zo ver is het nog niet. Maar als de inbesteding een feit is, komen de medewerkers van Zuidzorg en De Zorgboog die zich bezighouden met de zorg van 0-4 jaar, in dienst van de GGD.
16. Wat betekent het straks voor de locaties waar de zorg verleend wordt?
8
We zitten nu nog in de onderzoeksfase. Zo ver is het nog niet. Maar als de inbesteding een feit wordt, gaat de GGD de huidige locaties in principe gebruiken en bijbehorende huurcontracten overnemen.
