Bibliotheek Proefstation
Naaldwijk SFSTATION VOOR DE GROENTEN- EN FRUITTEELT ONDER GLAS,
Verslag van de proef met tomaten in grindkultuur.
door: A.A.Steiner, B.J.v.d.Kaaij, Mevr.C.Cornells - v.Eck.
k
T K 1 0 TE NAALDWIJK Naaldwijk,1958/a s" ; Ci
^ "/
! v, él~<y e • '••• • ( wO *" d
» .<2 4 JUL 6t
PROEFSTATION VOOR DE GROENTE- EN FRUITTEELT ONDER GLAS.
Verslag van de proef met tomaten i n g r i n d c u l t u u r 1958' S t e l l e r s s B . J . v . d . K a a i j . C. Cornelis-van Eek. A.A. S t e i n e r * Datum s november 1958« Proefnummers 55« Korte samenvatting.
Doel 1 . V e r g e l i j k i n g van de t e e l t van stooktomaten i n g r i n d c u l t u u r en grond.
2 . V e r g e l i j k i n g t u s s e n oud en nieuw s u b s t r a a t "bij de t e e l t i n g r i n d c u l t u u r .
3 . V e r g e l i j k i n g i n h e t gebruik van p l a n t e n , opgekweekt i n gazen mandjes en i n perspotten»
4« V e r g e l i j k i n g van v e r s c h i l l e n i n de c o n c e n t r a t i e van de voedingsoplossing.
5 . V e r g e l i j k i n g van p l a n t e n m a t e r i a a l met v e r s c h i l l e n d e z a a i -'data.
U i t v o e r i n g s De proef werd genomen i n k a s 2 van h e t p r o e f s t a t i o n . Hier z i j n 14 bedden beschikbaar voor de g r i n d c u l t u u r en 2 voor de t e e l t i n grond.
Conclusies s 1 Door het optreden van een geelverkleuring b i j het gewas i n de g r i n d c u l t u u r i s de produktie l a g e r gebleven dan v e r wacht mocht worden. Niettemin i s de p r o d u k t i e i n g r i n d g e l i j k aan d i e i n de grond. De p r o d u k t i e i n l a v a b l e e f e c h t e r b e l a n g r i j k a c h t e r . 2 . De g e e l v e r k l e u r i n g t r a d op a l s onvoorziene f a c t o r i n de g r i n d c u l t u u r en h e e f t door de h i e r d o o r veroorzaakte p r o ductievermindering de v e r g e l i j k i n g van de v e r s c h i l l e n d e p r o e f o b j e c t e n onbetrouwbaar gemaakt. 3« Voordat de g e e l v e r k l e u r i n g de proef d o o r k r u i s t e , b l e e k r e e d s , d a t de g r i n d c u l t u u r weer een b e l a n g r i j k e o o g s t -vervroeging g a f . T . N . O .
I N H O U D S O P G A V E . I . I n l e i d i n g .
I I . De p r o e f i n s t a l l a t i e . I I I . De opkweek.
IV. Uitvoering van de p r o e f .
V. De voedingsoplossing. V I . Het w a t e r v e r b r u i k . V I I . Temperatuur en l u c h t v o c h t i g h e i d . V I I I . Oorzaken van de g e e l v e r k l e u r i n g . IX. De p r o d u k t i e . X. De p r o e f r e s u l t a t e n .
B i j l a g e I . Samenvatting proefschema^ gegevens over p r o d u k t i e , s o r t e r i n g en s t a n d van h e t gewas.
I« INLEIDING.
I n 1958 '.'era we o r een proef genomen met de t e e l t van tomaten i n g r i n d -c u l t u u r . àan de hand'van de p r o e f r e s u l t a t e n van 1957 werd een plan opge maakt,-'waarbij v o o r a l de c o n c e n t r a t i e van de voedingszouten i n de voedings o p l o s s i n g onder de loupe genomen werd. Daarnaast waren b i j zowel g r i n d a l s l a v a v e r s c h i l l e n i n p l a n t m a t e r i a a l , d a t w i l zeggen p l a n t e n met en zonder p e r s p o t .
De'proef h e e f t gelopen van 4 j a n u a r i - 15 j u l i .
Aangezien h e t b i j deze t e e l t w i j z e nog s l e c h t s g a a t om een algemene o r i ë n t a t i e , werden a l l e prooven i n enkelvoud genomen. Aan de p r o e f r e s u l t a t e n mag ' d u s . n i e t t e v e e l waarde toegekend worden, doordat de v e r s c h i l l e n n i e t a l t i j d betrouwbaar zijn»
I I . DE PROEFINSTALLATIE.
Hiervoor wordt verwezen n a a r h e t v e r s l a g van de proef met stooktomaten i n 1957- » De zandbedderi 2 en "12 werden e c h t e r vervangen door r e s p e c t i e v e l i j k l a v a en grind« B i j deze proef werd de grond u i t de bedden 7 en 13 voor de aanvang van de proef gestoomd, t e n einde een aantasting- door een bodemparasiet t e voorkomen, waardoor de produktie geremd zou kunnen worden en geen j u i s t e v e r g e l i j k i n g mogelijk zou z i j n met de grindcultuurbedden. I I I . DE OPKWEEK.
Zaad van h e t r a s Glory werd op 11 november 1957 in zand g e z a a i d . Door d a t de opkweekruimte n i e t vroeg genoeg beschikbaar was, werd b e s l o t e n de p l a n t j e s éénmaal t e verspenen i n zand. Dit gebeurde op 23 november. H i e r b i j werden +_ 80 p l a n t j e s i n een k i s t j e g e z e t . Elk k i s t j e k r e e g 1-g- l i t e r van een 1 fo voedingsoplossing. De v e r d e r e opkweek vond p l a a t s i n daarvoor bestemde, bakken, d i e een oppervlakte hebben van 1 m^. Hiervoor werden 4 bakken g e vuld met l a v a en 2 met g r i n d . Deze s u b s t r a t e n werden op 30 november g e f e r -r i s e o -r d . Als -r e s e -r v o i -r s deden voo-r deze opkweek d i e n s t 9 e t e -r n i e t e n bakken, d i e e l k een inhoud hadden van 60 l i t e r . Deze bakken werden o n d e r l i n g met e l k a a r verbonden, "waardoor dus a l s h e t ware een r e s e r v o i r ontstond met een inhoud van 540 l i t e r . Hierdoor was h e t mogelijk a l l e lavabakken t e g e l i j k t e b e v l o e i e n .
Op 3 december werden de p l a n t j e s u i t zand i n l a v a , g r i n d of grond v e r -speend. B i j de t e e l t i n l a v a of g r i n d werd gebruik gemaakt van gazen mandje I n e l k e bak kwamen + 45 p l a n t e n .
De grindbakken werden driemaal per dag en de lavabakken driemaal i n de week bevloeid met een 2 ° / o o voedingsoplossing. Voor h e t r e c e p t van een der g e l i j k e voedingsoplossing wordt verwezen naar h e t v e r s l a g 1957»
Onder de opkweekbakken werden 4 droogstraallampen aangebracht om de bodemtemperatuur i e t s op t e voeren.
De temperatuur werd g e r e g e l d met- behulp van een contactthermometer. Op 5 december werd b e l i c h t i n g boven de opkweekbakken aangebracht en wel zodanig, d a t boven e l k e bak 2 TL 33-buizen kwamen (80 Watt per m^). De p l a n t e n werden b e l i c h t van ' s morgens 6 uur t o t ' s avonds 10 u u r .
Op 24 december werd de b e v l o e i i n g van de grindbakken teruggebracht t o t eenmaal per dag. Dit werd gedaan, omdat de p l a n t e n t e s n e l groeiden en z o doende .werd g e t r a c h t een remmende werking op d e g r o e i t e v e r k r i j g e n . Het i s e c h t e r gebleken, dat h e t n i e t mogelijk i s de b e v l o e i i n g p l o t s e l i n g zo v e r t e r u g t e brengen b i j p l a n t e n , d i e r e e d s een1 b e h o o r l i j k e g r o e i v e r t o n e n . Dit kan w a a r s c h i j n l i j k wel g e l e i d e l i j k aan g e s c h i e d e n . '
Dat
-\ 0' " . i i - —
A.A. S t e i n e r , L. van E c k , B . J . v . d . K a a i j ;
Verslag van de proef met stooktomaten i n g r i n d c u l t u u r 1957 t e Naaldwijk T . N . 0 .
2
-Dat de p l a n t e n i n h e t g r i n d zo s n e l groeiden3 kan geweten worden aan de hoge nachttemperatuur i n de grindbakken. I e d e r e morgen om 9 uur en i e d e r e middag om 2 u u r werd de temperatuur gemeten. I n onderstaande t a b e l worden de gemiddelde temperaturen vermeld per week i n graden C e l s i u s .
week
9 uur v.ro. 2 uur n.m. week g r i n d l a v a g r i n d j l a v a 3 december t/rn 8 december 9 december t/m 15 december 16 december t/m 22 december 23 december t/m 29 december 30 december t/m 4 j a n u a r i 1 9 , 5 1 9 . 2 1 7 , 5 17,1 1 6 . 3 1 7 . 6 16.7 1 5 , 2 1 6 , 4 15,1 1 9 , 8 l 21,3 20,5 I 21,0 1 9 , 2 I 1 9 , 7 1 9 , 2 ! 1 9 , 2 ! 1 8 , 0 l 1 7 , 8
H i e r u i t z i e n w i j dus, d a t de temperatuur i n h e t g r i n d ' s morgens b e l a n g r i j k hoger was dan i n de l a v a , t e r w i j l ' s middags h e t omgekeerde g e l d t .
T i j d e n s de opkweek werd de voedingsoplossing tweemaal geanalyseerd op n i t r a a t , f o s f a a t en kalium. Aan de hand van deze c i j f e r s werden zouten t o e gevoegd.
Op 4 j a n u a r i werd u i t g e p l a n t . IV. UITVOERING VAN DE PROEF.
Van de 16 bedden, d i e i n k a s 2 van h e t p r o e f s t a t i o n beschikbaar z i j n , werden 14 b e d d e n . i n g e r i c h t voor de t e e l t zonder a a r d e , t e r w i j l de o v e r i g e bedden (7 en 13) bestemd waren voor de t e e l t i n grond.
De 14 grindcultuurbedden werden v e r d e e l d i n 9 lavabedden ( 1 , 2, 3 , 4? 5 , 6, 8 , 15, 16) en 5 grindbedden ( 9 , 10, 11, 12, 1 4 ) . Van zowel l a v a a l s g r i n d waren 2 bedden, waarin g e t e e l d werd i n h e t z e l f d e s u b s t r a a t a l s i n 1957 ( l a v a 15 en 165 g r i n d 11 en 14)° I n a l l e o v e r i g e bedden vond de t e e l t p l a a t s i n nieuw s u b s t r a a t . Dit werd voor de aanvang van de proef g e f e r r i -s e e r d met 2 gram Ferrum pulveratum per m^ t e e l t o p p e r v l a k t e .
S l e c h t s i n h e t lavabod 15 en h e t grindbed 11 werden p l a n t e n g e z e t , d i e opgekweekt waren i n een p e r s p o t .
I n a l l e andere grindcultuurbedden kwamen p l a n t e n , d i e opgekweekt waren i n h e t s u b s t r a a t , waarin g e t e e l d zou worden. Enkele-dagen na h e t u i t p l a n t e n werden de p l a n t e n van grindbed 12 vervangen door p l a n t e n , waarvan de z a a i
-datum 14 dagen vroeger was dan d i e van de overige p l a n t e n . D i t waren p l a n t e n i n een grondpot.
Zoals r e e d s vermeld, werd b i j deze proef s p e c i a l e aandacht geschonken aan de t o t a l e i o n e n c o n c e n t r a t i e . U i t enkele proeven 1957 b l e e k , d a t de p r o -d u k t i e w a a r s c h i j n l i j k vervroeg-d zou kunnen wor-den wanneer men u i t g a a t van een v r i j hoge c o n c e n t r a t i e van de voedingszouten i n de voédingsoplossing, d i e dan na verloop van enige t i j d weer n a a r omlaag gebracht moet worden« H i e r t o e werd b i j deze proef b i j enkele bedden begonnen met een 5 ° / o o o p l o s s i n g , d i e op v e r s c h i l l e n d e t i j d s t i p p e n moest zakken t o t 2 ° / o o , namelijk bed 4 op 1 maart, de bedden 5 e n 10 op 1 a p r i l en bed 6 op 1 mei. Bed 3 k r e e g van h e t begin van de proef t o t aan h e t einde een 5 ° / o o o p l o s s i n g . Bed 8 h e e f t een 2 ° / o o o p l o s s i n g gehad, t e r w i j l a l l e andere g r i n d c u l t u u r bedden een 3 ° / o o o p l o s s i n g kregen. Wat de r e c e p t e n van de voedingsoplos singen a a n g a a t , kunnen w i j opmerken, d a t een 3 ° / o o en een 5 ° / o o o p l o s s i n g werden verkregen door de genoemde 2 ° / o o o p l o s s i n g t e vermenigvuldigen met 3 / 2 r e s p . 5 / 2 , uitgezonderd h e t k a l i u m f o s f a a t (KH2PO4).
— Deze -T.N.O.
3
-Deze hoeveelheid i s "bij a l l e voedingsoplossingen g e l i j k , namelijk 210 gram per 1000 l i t e r w a t e r . D i t werd gedaan, omdat i n 1957 g e c o n s t a t e e r d was, d a t een hoger f o s f a a t g e h a l t e een n e e r s l a g van c a l c i u m f o s f a a t kan geven«, t e r w i j l "bovendien v e e l f o s f o r een i j z e r g e b r e k zou kunnen veroorzaken, doordat h e t i j z e r door h e t f o s f a a t v a s t g e l e g d
wordt-Ook waren e r tekenen, d i e erop wezen, dat een tomatenplant voor een normale v e g e t a t i e v e en g e n e r a t i e v e ontwikkeling s l e c h t s
weinig
f o s f a a t nodig h e e f t .Ten einde d i t nader t e onderzoeken werd hiermede i n 1958 een fundamen t e l e proef genomen. De r e s u l t a t e n h i e r v a n z u l l e n i n een ander r a p p o r t b e sproken worden,
I n b i j l a g e I i s een o v e r z i c h t van h e t proefschema gegeven. V. DE VOEDINGSOPLOSSING.
T i j d e n s de t e e l t werd de voedingsoplossing s t e e d s éénmaal i n de 2 weken g e a n a l y s e e r d . Dit b e t r o f 7 a n a l y s e s op N, P, K, driemaal op N, P, K, Ca en Mg en viermaal een v o l l e d i g e analyse..Voor do monstername werd h e t r e s e r v o i r aangevuld t o t de uitgangshoeveelheid (600 l i t e r ) .
Wanneer w i j de a n a l y s e d j f e r s nu o n d e r l i n g gaan v e r g e l i j k e n , dan b l i j k t ,
d a t de verhouding van de voedingsionen o n d e r l i n g b i j n a g e l i j k i s aan d i e i n 1957 ( z i e d r i e h o e k s g r a f i e k i n r a p p o r t 1957)°
Op 27 f e b r u a r i werd de c o n c e n t r a t i e van de voedingsoplossing van bed 4 n a a r omlaag gebracht t o t +_ 2 , 5 ° / o o . D i t geschiedde door een g e d e e l t e van de voedingsoplossing weg t e pompen en met l e i d i n g w a t e r aan t e v u l l e n .
De c o n c e n t r a t i e van de o p l o s s i n g van de bedden 5 e n 10 i s g e l e i d e l i j k aan gedaald en was op 8 a p r i l +_ 3 ° / o o .
Op 16 a p r i l werd de o p l o s s i n g van bed 6 vervangen door een g e h e e l nieuwe 2
®/oo
voedingsoplossing.Vanaf de aanvang van de t e e l t t o t aan 27 j a n u a r i werden de grindbedden driemaal per dag en de lavabedden éénmaal per dag b e v l o e i d . Van 27 j a n u a r i t o t 29 maart was d i t voor de grindbedden tweemaal per dag en de lavabedden viermaal per week. Na 29 maart werden de lavabedden ôénmaal per dag b e v l o e i d .
T i j d e n s de t e e l t h e e f t z i c h een m o e i l i j k h e i d voorgedaan, d i o van g r o t e i n v l o e d geweest i s op de ontwikkeling van h e t gewas. De p l a n t e n vertoonden een g e e l v e r k l e u r i n g , hetgeen deed denken aan een i j z e r g e b r e k . Over de o o r zaken van deze g e e l v e r k l e u r i n g wordt i n een a p a r t hoofdstuk gehandeld.
Om nu t e zorgen, d a t e r s t e e d s voldoende i j z e r i n de voedingsoplossing aanwezig was, werd na 1 a p r i l r e g e l m a t i g i j z e r aan de voedingsoplossing t o e gevoegd i n de vorm van i j z e r c i t r a a t . I n t o t a a l bedroeg d i t 15?9 ë' Fe per 6OO 1 voedingsoplossing. D i t werd op de volgende d a t a toegevoegds
1 a p r i l 3 g° 9 a p r i l 2 , 4 g . 5 mei 1 , 5 g-13 mei 3 g . 24 mei 3 g . 17 j u n i 3 g .
Ook werden t i j d e n s de t e e l t enkele malen sporeëlementen toegevoegd en wel op 4 j a n u a r i , 13 maart, 11 a p r i l , 10 mei, 4 j u n i en 23 j u n i , s t e e d s per
600 1 voedingsoplossing2 4,86 g MnSO^ 4 aQ.° 1 , 7 1 g H3BO3 0 , 2 6 g ZnSO^ 7 a q . 0,047 g O'uSO^ 5 a <l° 0 , 0 7 5 g Na2Mo04 2 a q . . De -T . N . O .
4
-De pH (zuurgraad) van do voedingsoplossing werd r e g e l m a t i g g e c o n t r o l e e r d met behulp van k l e u r i n d i c a t o r e n ("broomthymolblauw) en
zo
nodig b i j g e s t e l d . De o p l o s s i n g werd t o t 1 a p r i l s t e e d s aangezuurd met f o s f o r z u u r 89 7° en na 1 a p r i l met s a l p e t e r z u u r 60 Dit werd ook gedaan om liet f o s f a a t g e h a l t e van de voedingsoplossing zo l a a g mogelijk t e houden.
Hieronder volgen de t o t a l e hoeveelheden zuur, u i t g e d r u k t i n ml, die
t i j d e n s de t e e l t per bed nodig z i j n gewoest, De zuren z i j n gegeven i n een verdunde oplossing,, namelijk 1 d e e l f o s f o r z u u r op 2 delen water en 1 d e e l s a l p e t e r z u u r op 1 d e e l w a t e r . Zuur
WO 2
H3PO4 2 105011175 a 10 885 3 1050 785 J3 n u m e 4-IO25 86O 5 1000 760 6 1075 7858
1100 810 9 975 630 10 925 580 1 1 850 430 1 2 1050 14 925 15 1050 805j455l 635 16 900Aan bed 4 werd bovendien op 16 a p r i l 125 ml KOH4N toegevoegd orn de pH OP Ts 5 t e brengen ( z i e hoofdstuk V I I I ) .
Uit de hierboven vermelde c i j f e r s z i e n w i j dus, d a t nieuwe l a v a en nieuw g r i n d meer zuur v e r e i s e n dan oude l a v a en oud g r i n d en d a t voor de t e e l t i n l a v a meer zuur nodig i s dan voor de t e e l t i n grind, hetgeen dus een b e v e s t i g i n g i s van h e t ondurzoek i n 1957«
VI. HET WATERVERBRUIK„
De r e s e r v o i r s werden t i j d e n s de t e e l t s t e e d s éénmaal per week b i j g e v u l d met leidingwater» Door nu de hoeveelheid w a t e r , d i e b i j g e v u l d moet wor den, t e meten, k r i j g t men een goed i n z i c h t over h e t Yfaterverbruik door de p l a n t e n . Het b l i j k t nu, d a t h e t waterverbruik t o t aan + 1 a p r i l (dus h e t begin van de oogst) g e l e i d e l i j k aan toeneemt t o t 1 l i t e r per p l a n t per dag. I n de maand a p r i l i s d i t gemiddeld 1 , 4 l i t e r per p l a n t per dag, t e r w i j l vanaf 1 mei t o t aan h e t einde van de proef h e t waterverbruik v r i j c o n s t a n t b l i j f t op _+ 1 l i t e r per p l a n t per dag, met u i t e r a a r d enkele schommelingen zowel
naar boven a l s naar beneden. ^
B i j deze proef i s geen v e r s c h i l waarneembaar t u s s e n h e t waterverbruik ' b i j l a v a en b i j g r i n d . Er i s e c h t e r wel een overeenkomst t u s s e n p r o d u k t i e
en w a t e r v e r b r u i k , wat zeer b e g r i j p e l i j k i s . Wellicht i s door de genoemde g e e l v e r k l e u r i n g ook h e t waterverbruik minder.
De t o t a l e hoeveelheden w a t e r , d i e gemiddeld per bed z i j n toegevoegd, worden onderstaand vermeld.
s u b s t r a a t c o n c e n t r a t i e waterverbruik g r i n d ; 3 % o 2270 1 g r i n d 5 °/oo—>3 ° / o o 2064 1 l a v a CM O O O 2642 1 l a v a 3 0
/
0 0 2330 1 l a v a 5 °/oo—^ 3 ° / o o 2100 1 l a v a 5 ° / 0 0 2060 1 Bij -T . N . O .5
-B i j h e t t o en era er. van de c o n c e n t r a t i e wordt h e t waterverbruik dus min d e r . H i e r b i j moet e c h t e r weer opgemerkt worden, d a t de bedden met een hogere c o n c e n t r a t i e een ernstig'ërô g e e l v e r k l e u r i n g hebben gehad, waardoor de o n t -.wikkeling- va,n h e t .gewas geremd i s en h e t waterverbruik dus minder w o r d t . VII » -iTEMEERÀÏUUR; EN LUCHTVOCHTIGHEID.
I e d e r e morgén ën i e d e r e middag -.verd de temperatuur gemeten van de l u c h t j met' de d a a r b i j behorende maximum en minimum temperaturen en van een l a v a - , g r i n d - : e n grondbed. Aangezien deze waarden s l e c h t s momentopnamen 'zijn,"mogen w i j aàn de i n d i v i d u e l e c i j f e r s n i e t t e v e e l waarde toekennen.
Wanneer w i j e c h t e r de waarden per maand gaan middelen, k r i j g e n w i j t o c h een o v e r z i c h t van de bodem- en l u c h t t e m p e r a t u u r , z o a l s d i e t i j d e n s de t e e l t geweest z i j n .
I n onderstaande t a b e l voorden deze gemiddelden vermeld i n graden C e l s i u s .
9.00 v.m. 2.00 n. !t.
min. rai,n. max. max.
nacht- ochtend- öcht end- middag- 'lucht lava grind grond lucht lava grind grond
temp. temp. temp, ' temp. grind
januari 10,3 14,4 23,6 20,9 17,2 14,3 13,5 14,1 17,5 15,9 14,6 15,7 ; februari 12,4 16,0. • 21,4 21,0 '••13,0 16,0 ' 15,0' 15,8 19,4 18,4 16,9 17,8 , maart 14,0' 18,6 23,1 22,7 19,6 •18,4 17,5 18,2 21,4 21,8 19,7 20,4 april 16,3 ' 19,6 - 24,0 23,9 21,0 20,3 19,6 20,3 21,8 22,0 21,4 21,3 mei 16,8 19,3 • ' 24,7 ! 24,2 21,2 21,2 19,9 20,6 21,4 23,2 21,4 21,4 juni 17,4 "20,1- '26,0 28,6 21,5 21,8 20,6 20,6 24,1 26,1 23,3 22,7 juli -16,1 20,3 29,4 2-8,9- 24,0 22,1 20,8 21,4 27,9 27,3 24,5 24,9
U i t deze t a b e l b l i j k t d u s , d a t de temperatuur i n de lavabedden hoger i s geweest dan d i e i n grond of g r i n d , z u l k s i n t e g e n s t e l l i n g t o t de proef i n 1957 en d a t de temperatuur van de grindbedden weer l a g e r i s dan d i e van de grond.
De temperaturen van l a v a , grond en g r i n d lopen v r i j w e l s t e e d s p a r a l l e l . B i j de luchttemperatuur i s d i t g e e n s z i n s h e t g e v a l . Deze schommelt
namelijk zeer s t e r k . Door middel van een t h e r m o s t a a t , d i e i n de k a s g e p l a a t s t was, werd de nachttemperatuur op p e i l gehouden.
Wanneer w i j nu de. r e l a t i e v e l u c h t v o c h t i g h e i d b i j deze proef b e k i j k e n , dan v a l t ons op, d a t h i e r v e e l overeenkomst i s met de proef i n 1957= De l u c h t v o c h t i g h e i d i s t i j d e n s de t e e l t gemiddeld per maand a l s v o l g t geweest?
j a n u a r i 59
*
f ebruar i 65*
maart 69 1° r.i
a p r i l 78 % mei 75>
j un i 77 j u l i 83 1°Dit g e e f t dus weer, d a t de l u c h t v o c h t i g h e i d toeneemt b i j h e t g r o t e r worden van h e t gewas. Het b e t r e f t h i e r een hoge k a s met b e t e g e l d e paden. Dat de l u c h t v o c h t i g h e i d toch op _+ 80 fo komt, kunnen w i j n i e t anders v e r k l a r e n , dan d a t de verdamping van h e t gewas bepalend i s voor de l u c h t v o c h t i g h e i d .
' ' • V I I I .
6 -V I I I . OORZAKEN -VAN DE GEEL-VERKLEURING.
Zoals i n d i t v e r s l a g r e e d s enkele malen i s vermeld, i s "bij deze proef een g e e l v e r k l e u r i n g opgetreden, welke van zeer g r o t e i n v l o e d i s geweest op de ontwikkeling van h e t gewas. Wat z i j n nu de oorzaken van deze g e e l v e r k l e u r i n g geweest?
B i j de proef met de n a t e e l t van tomaten i n g r i n d c u l t u u r t r a d + 10 weken na h e t u i t p l a n t e n een g e e l v e r k l e u r i n g op i n de t o p van de p l a n t e n . Aanvankelijk werd gedacht aan een mangaangebrek, doch "bij nader i n z i e n b l e e k , d a t d i t absoluut geen mangaangebrek was, maar een i j z e r g e b r e k . Om d i t nu op t e heffen werden de p l a n t e n bespoten met FeSO^ en werd Pedta aan de o p l o s s i n g toegevoegd. Dit had t o t gevolg, d a t de jonge delen van de
p l a n t weer groen werden. B i j deze proef werd de oorzaak gezocht i n h e t f e i t , d a t h e t f o s f a a t g e h a l t e van de voedingsoplossing aan de hoge k a n t was, waar door h e t i j z e r n i e t opgenomen zou kunnen worden door de p l a n t e n of mogelijk i n de p l a n t immobiel zou worden. I n d i t verband werd r e e d s gedacht aan h e t probleem "grindmoeheidi !.
B i j de proef i n 19.50 t r a d d i t v e r s c h i j n s e l weer op, doch nu i n e r g e r e mate. Het f o s f a a t g e h a l t e van de voedingsoplossing was b i j deze proef zo l a a g mogelijk gehouden. Er was e c h t e r een d u i d e l i j k v e r s c h i l t e c o n s t a t e ren i n de mate van a a n t a s t i n g b i j g r i n d en l a v a , namelijk l a v a e r g e r dan g r i n d .
B i j de grondbedden t r a d deze g e e l v e r k l e u r i n g helemaal n i e t o p .
B i j zowel l a v a a l s g r i n d vertoonden de bedden met oud s u b s t r a a t deze v e r k l e u r i n g i n v e e l mindere mate. Wij vragen ons a f wat hiervan de oorzaak i s geweest.
I n d i t verband zouden w i j ons voor kunnen s t e l l e n , dat i n h e t oude s u b s t r a a t w o r t e l r e s t e n achtergebleven z i j n , waardoor een k l e i n e hoeveelheid organische s t o f i n h e t s u b s t r a a t aanwezig was. Deze organische s t o f zou h e t i j z e r mogelijk beschikbaar kunnen s t e l l e n voor de p l a n t e n .
B i j p r a k t i j k p r o e v e n t r a d d i t v e r s c h i j n s e l n i e t op. Dit zou nu v e r k l a a r d kunnen worden, doordat i n de p r a k t i j k s t e e d s gebruik gemaakt wordt van
" n a t u u r l i j k " w a t e r , waarin z i c h van n a t u r e k l e i n e hoeveelheden organische zuren bevinden, t e r w i j l b i j de proeven op h e t p r o e f s t a t i o n s t e e d s "dood" l e i d i n g w a t e r wordt g e b r u i k t .
Op grond h i e r v a n werd op 16 a p r i l b i j bed 5 60 gram humuszuur aan de voedingsoplossing toegevoegd. Op deze datum werden ook v e r s c h i l l e n d e andere veranderingen aangebracht om d i t gebrek op t e h e f f e n . Zo werd de voedings o p l o s s i n g van bed 1 op pH 4?5 gebracht en d i e van bed 4 op pH 7? 5» De v o e dingsoplossing van bed 6 werd vervangen door een geheel nieuwe 2 ° / o o oploqÉfc s i n g , omdat g e c o n s t a t e e r d was, dat d i t gebrek b i j een l a g e c o n c e n t r a t i e min d e r o p t r a d dan b i j een hoge c o n c e n t r a t i e . Enkele bedden werden bespoten met MnSO^ en enkele met PeSO^. Het merkwaardige f e i t deed z i c h toen voor, d a t a l l e bedden weer groen werden.
Van bed 3 werden 2 p l a n t e n g e ï n j e c t e e r d en wel 1 p l a n t met FeSO^ en 1 p l a n t met MnSO^ ( b e i d e 0 , 0 6 ml van een 0 , 1 % o p l o s s i n g ) . Van deze p l a n t e n v/erd de p l a n t , d i e met FeSO^ g e ï n j e c t e e r d was, weer groen, t e r w i j l de andere p l a n t j u i s t een v e e l e r n s t i g e r e a a n t a s t i n g ging v e r t o n e n , waarbij de g e h e l e kop van de p l a n t a f g e s t o r v e n i s . Dit zou dus kunnen w i j z e n op een i j z e r g e b r e k . Om d i t nader t e onderzoeken werden b l a d a n a l y s e s v e r r i c h t van aange t a s t e en gezonde b l a d e r e n .
De a n a l y s e r e s u l t a t e n , u i t g e d r u k t i n °/c van de droge s t o f , waren a l s
v o l g t s H 2 i - O/, I Ca+ + TH Pe Mn+ + Gezond Aangetast 1,29 i 1 , 5 4 1,57 1-/-5 O N C\ L O O O ON O N O O 0,0196 0,0288 - H i e r u i t T. N. 0 .
7
-. H i e r u i t b l i j k t dus, d a t d e -. a a n g e t a s t e bladeren een hoger f o s f a a t g e h a l t e hebben dan de gezonde b l a d e r e n . Het i j z e r c i j f e r van de a a n g e t a s t e b l a d e r e n ' i s e c h t e r l a g e r . Mogelijk i s een g e d e e l t e van h e t i j z e r bovendien i n a c t i e f geweest,voor de p l a n t e n door h e t hogere f o s f a a t g e h a l t e . Het mangaan-c i j f e r l i g t b e l a n g r i j k hoger.
.Deze gegevens doen ons e r nu t o e b e s l u i t e n , d a t deze g e e l v e r k l e u r i n g veroorzaakt: i s door een verkeerde i j z e r - mangaan verhouding zowel'.in de .voedingsoplossing a l s i n de p l a n t z e l f . Het kan dus.een i j z e r g e b r e k geweest
z i j n , samengaande met een mangaanvergiftiging. Fundamentele proeven, d i e hieromtrent l a t e r genomen z i j n , bevestigden d i t .
Het l i j k t ons daarom n u t t i g b i j een volgende proef b i j êên behandeling h e t mangaan u i t de voedingsoplossing weg t e l a t e n , t e n einde na t e gaan, welke invloed d i t kan hebben op de ontwikkeling van h e t gewas.
IX. ' DE PRODUKTIS. . •
Alvorens over t e gaan t o t h e t vermelden van de produktie van de toma t e n b i j deze p r o e f , i s h e t nodig t e . verwijzen naar h e t v e r s l a g van 1957, .waar een d u i d e l i j k e u i t e e n z e t t i n g gegeven i s over de p l a n t a f s t a n d . Dit r e
s u l t e e r d e i n 2 , 5 p l a n t per raam. Ook b i j d i t v e r s l a g z a l hiermede rekening worden gehouden.
I n b i j l a g e I wordt de produktie vermeld op v e r s c h i l l e n d e d a t a . Dit i s gedaan om v e r s c h i l l e n i n vroegheid d u i d e l i j k naar voren t e doen komen. Daarnaast wordt de t o t a l e produktie vermeld i n grammen per bed, kg per p l a n t en kg per raam. Om een d u i d e l i j k o v e r z i c h t t e . goven van de p r o d u k t i e , wordt i n een kolom de p r o d u k t i e u i t g e d r u k t i n ^ van 'het gemiddelde. De g e middelde produktie i s dus op 100 g e s t e l d . Voor deze waarden i s een waarde r i n g s c i j f e r gegeven. Deze w a a r d e r i n g s c i j f e r s moeten a l s v o l g t ' . g e ï n t e r p r e t e e r d 'worden? 55 - 62
1°
•== - 6 63 - 69 • / = 5 : 70 - ' 76 '< = - 4 77 - 83 == - 3 84 - 90'7°
. = - 2 91 - 97ot
r
= 1 ; 98 - 103.•y°
= 0 104 - 110$
= + 1 111 - 117 = 2 118 - 124 = • + 3Ten s l o t t e worden i n b i j l a g e I gegevens over s o r t e r i n g en gemiddeld vruc h t g ov' i c h t vermeld.
A. DE PROEFRSSULTÀTM»
Wanneer w i j de i n b i j l a d e I genoemde c i j f e r s van de t o t a a l p r o d u k t i e nader gaan b e k i j k e n , dan b l i j k t , dat h e t gemiddelde van a l l e g r i n d - en grondbedden g e l i j k l i g t , . , namelijk 5?03 kg per. p l a n t of 12,58 kg per raam. Voor de l a v a bedraagt d i t 4j27 &g per p l a n t of 10,68 kg per raam. De p r o d u k t i e i n l a v a i s dus s t e r k achtergebleven.' B i j de l a v a i s e c h t e r ook bed 16 meegerekend om t o t de bovengenoemde c i j f e r s t e komen. D i t bed b e v a t t e zeer f i j n e l a v a , 'waardoor t e n a t t e omstandigheden ontstonden, doordat de v o e dingsoplossing. n i e t goed door h e t s u b s t r a a t kon stromen. Omstreeks 1 a p r i l vertoonde d i t bed een zeer s l e c h t e stand'. Op de bodem van h e t bed i s toen een g e p e r f o r e e r d e p l a s t i c b u i s gelegd, zodat de voedingsoplossing nu gemak k e l i j k e r door h e t c u l t u u r b e d kon stromen. Als gevolg h i e r v a n h e e f t de g r o e i z i c h wel weer e n i g s z i n s h e r s t e l d , maar de t o t a l e p r o d u k t i e i s t o c h z e e r l a a g
gebleven -T . N . O .
gebleven. Wanneer 'wij d i t bed nu n i e t meerekenen b i j h e t bovengenoemde g e middelde van de andere lavabedden, dan komen w i j op 11,28 kg per raam, h e t geen dus toch minder i s dan de produktie i n g r i n d en grond.
I n hoeverre mogen w i j nu aan de verkregen c i j f e r s waarde hechten? Omstreeks 1 a p r i l t r a d de r e e d s genoemde g e e l v e r k l e u r i n g op. Door i j z e r t o e v o e g i n g werd d i t gebrek o g e n s c h i j n l i j k opgeheven, doch a c h t e r a f b l i j k t , d a t d i t een a l l e s o v e r h e e r s e n d e invloed op de p r o d u k t i e h e e f t gehad. Er i s namelijk een d u i d e l i j k e overeenkomst waarneembaar i n de mate van a a n t a s t i n g en de p r o d u k t i e . Zo t r a d b i j de bedden 8 , 99 119
14?
15 v r i j w e l geen g e e l v e r k l e u r i n g op. Deze bedden hebben ook de hoogste produktie gegeven, a f g e z i e n van de beide grondbedden, Traar helemaal geen g e e l v e r k l e u r i n g o p t r a d .Het i s b e g r i j p e l i j k , dat deze m o e i l i j k h e i d een v e r g e l i j k i n g van de t o -t a a l p r o d u k -t i e op grond van andere f a c -t o r e n ( -t o -t a l e i o n e n c o n c e n -t r a -t i e ) waar deloos maakt. Tot 1 a p r i l (begin van de oogst) i s e c h t e r een v e r g e l i j k i n g mogelijk. Het gewas werd toen beoordeeld op g r o e i k r a c h t , v r u c h t z e t t i n g , g r o o t t e van de vruchten enz. Dit geschiedde door de h e e r Olieman, chef van de p r o e f t u i n . Deze c i j f e r s z i j n vermeld i n de l a a t s t e kolom van b i j l a g e I .
Wij z i e n h i e r u i t , d a t de grindbedden op d i e datum, wat de ontwikkeling van h e t gewas b e t r e f t , bovenaan stonden, namelijk gemiddeld 8 . Daarop v o l g den de lavabedden met gemiddeld 7 en t e n s l o t t e de grondbedden met gemid-d e l gemid-d 5 | .
Ook over de vroegheid v a l t wèl i e t s t e vermelden. De g e e l v e r k l e u r i n g h e e f t k e n n e l i j k t o t ongeveer 30 a p r i l geen i n v l o e d op de produktie u i t g e oefend, Derhalve mag de v r o e g h e i d s f a c t o r onder de loupe genomen worden t o t 30 a p r i l . De gemiddelde p r o d u k t i e bedroeg toen i n g r i n d 10,96 kg, l a v a 7 , 2 kg en grond
3
S7
kg per bed (16 p l a n t e n ) . B i j g r i n d en l a v a i s dus een b e l a n g r i j k e oogstvervroeging opgetreden.Wanneer w i j nu de c o n c e n t r a t i e v e r s c h i l l e n b i j de bedden 3S
4)
5
3 6 en 10 b e k i j k e n , dan z i e n w i j , d a t bed 10 van de grindbedden op 30 a p r i l de hoogste produktie gaf en van de lavabedden bed 3 . Dit zou ons dus doen den ken aan een vroegheid, d i e veroorzaakt wordt door de hoge t o t a l e zoutconcen-t r a zoutconcen-t i e . B i j de bedden 4? 5 e n 6 g a a t d i t e c h t e r n i e t op. Ook werden geen v e r s c h i l l e n waargenomen door de z o u t c o n c e n t r a t i e op v e r s c h i l l e n d e t i j d s t i p pen naar omlaag t e brengen. B i j de t o t a a l p r o d u k t i e i s van deze bedden bed 4 h e t hoogst i n p r o d u k t i e , hoewel d i t weinig v e r s c h i l t met bed 5° Toch kunnen w i j concluderen, d a t h e t zeker z i n h e e f t de t o t a l e z o u t c o n c e n t r a t i e b i j h e t begin van de t e e l t i e t s op t e voeren, maar dat h e t b e s l i s t nodig i s deze voor 1 a p r i l weer n a a r omlaag t e brengen. Wanneer d i t n i e t vroeg genoeg g e s c h i e d t , z a l h e t zeker een remmende werking op h e t gewas hebben, waardoor ^ de t o t a l e produktie t e v e r a c h t e r b l i j f t . B i j deze proef i s d i t d u i d e l i j knaar voren gekomen b i j bed 3 , dat b i j de gehele t e e l t een 5 ° / o o voedings o p l o s s i n g gehad h e e f t . Dit bed b l e e f l a a g i n p r o d u k t i e , omdat h e t gewas t e l i c h t was en de vruchten e r g f i j n waren.
I n b i j l a g e I
is
t e z i e n , dat d i t bed s l e c h t s35
f°
A
+ B gegeven h e e f t tegen de andere bedden +_ 70 ^>. Ook bed 10 b l e e f e r g f i j n , namelijk 52 i° A + B.Voor de andere lavabedden, uitgezonderd bed 16, bedroeg h e t gemiddeld 73 % À + B, voor de grindbedden 9? 11? 12, 14 gemiddeld 64
fo
en voor de grondbedden was d i t 68 fo, Het gemiddelde vruchtgewicht bedroeg voor dezebedden r e s p . 60, 57 en 58 gram.
Zoals r e e d s b i j de u i t v o e r i n g van de proef vermeld i s , h e e f t bed 12 enkele dagen na h e t u i t p l a n t e n van de andere p l a n t e n (8 j a n u a r i ) een oudere p l a n t gekregen, d i e opgekweekt was i n een grondpot. Dit werd gedaan om na t e gaan i n hoeverre de zaaidatum i n v l o e d kan hebben op de p r o d u k t i e . H e t z e l f d e p l a n t m a t e r i a a l werd e l d e r s op de p r o e f t u i n u i t g e p l a n t . Het b l e e k nu, d a t bed 12 i n g r i n d e e r d e r i n p r o d u k t i e was dan i n de andere k a s s e n , wat dus w e e r - w i j s t op een oogstvervroeging i n de g r i n d c u l t u u r . Er was e c h t e r geen
vervroeging -T-.N.O.
9
vervroeging waarneembaar i n v e r g e l i j k i n g met de andere p l a n t e n i n de g r i n d -c u l t u u r k a s , hoewel voor deze p l a n t e n + 14 dagen e e r d e r gezaaid was. H i e r u i t zouden w i j dus de c o n c l u s i e kunnen t r e k k e n , dat vroeg zaaien van weinig i n v l o e d i s op de p r o d u k t i e .
B i j de bespreking van de p r o e f r e s u l t a t e n r e s t ons t e n s l o t t e nog t e vermelden, dat b i j deze proef van de bedden 1 , 3 j 7» 8 , 9 v a n êên p l a n t a l l e vruchten en b l a d e r e n en s t e n g e l s bewaard z i j n en op h e t einde van de t e e l t geanalyseerd werden.
I n een g r i n d c u l t u u r kan men v r i j nauwkeurig nagaan hoeveel voedings s t o f f e n t i j d e n s de t e e l t door de p l a n t e n worden opgenomen. Door nu na a f loop van de t e e l t p l a n t en vruchten t e analyseren wordt een indruk v e r k r e gen van de chemische s a m e n s t e l l i n g van de p l a n t en weet men hoeveel van de opgenomen voedingsstoffen nodig z i j n geweest voor de v e g e t a t i e v e en g e n e r a t i e v e ontwikkeling van de p l a n t .
I n onderstaande t a b e l worden de a n a l y s e r e s u l t a t e n van de genoemde p l a n t e n vermeld i n grammen p e r . p l a n t s
Bed-no . Substraat Conc
0
NO3"H
2PO
4-
cn O -P». Cl"K
+ Ca++ Mg++ Na+ Fe++ 1 lava3
°/oo 685,9
4,4 12,4 21,7 11,7 3,5 1,5 0,13
3
lava 5 °/0053,6
6,0
5 S 3 10,3
1 8 , 810,3 2,5
1 , 00,25
7
grond -69 9 7
7
,1 1 1 , 829,4
2 5,3 15,4
2,9
1 , 20,20
8
lava2
°/oo59,1
5 , 64,3 14,0
1 8 , 113,6
2 , 60,9 0,20
9
grind3
°/oo84? 7
5, 7
6 , 515,0 26,8 11,0 2,5 1,5 0,08
Deze t a b e l l a a t ons z i e n , d a t h e t c h l o o r g e h a l t e en h e t s u l f a a t g e h a l t e van de p l a n t , d i e i n grond g e t e e l d was, aanmerkelijk hoger z i j n dan d i e van de g r i n d - en l a v a p l a n t e n . B i j de andere voedingsstoffen kunnen w i j geen betrouwbare v e r s c h i l l e n c o n s t a t e r e n . Wij geloven e c h t e r , d a t h e t aanbeve l i n g v e r d i e n t b i j een volgende proef weer een a a n t a l p l a n t e n geheel t e a n a l y s e r e n en de r e s u l t a t e n t e v e r g e l i j k e n met de hierboven vermelde c i j f e r s .T.N.O.
1 1 - 1 1 - ' 5 8 . AB.
-y
J
1 .-H
ï
-C C. CD o. C at «3 > r— co oo r-(jCJ r-)|CM •—iJCNi H« Hoi rHjCM f-dCM -Q </) co oo CO co LO CO co r- r— co œ ao LO oo 1— -4*c
CO CO -+-> <13 CO en CD • r— LO t_n •4" CO co co -4* T— CNJ co O co O r— LO <£ co CO CO r— p- CO r- co r^- LO co co r— r- r— coTD
I -t-' 03 -WJSZ
"O _c o "O o • r— p~ LO CO CD CM O co r~ CD O co oo oo CD r~* r_ s 3 3 CD > en LO m •4- LO CO co LO co LO LO LO LO LO LO co -4" CT> a> l > "O CO er» o a3 c • ~o "O Q3 'Ü O T- -4* CD O T~" V— V- co CNJ T~* CNJ co CNJ co -o — 03 1 l 1 ( + + + 1 + + + t JL. 03 cr\ CO H— co . -V 3 • o -J -C £- CD O CD LO LO oo CD R—• CO LO O co LO LO co J— CD £= CO LO p- CO LO LO CD CD oo r— LO O co r» p-O. CO <0 r— •> •» O co T— T- O CNJ CO CNJ T— CNJ CNJ co -4* CNJ co C7» S— T— ^— v— r—• V*r~~
r— T~" T~~ T—' T~~ •r- \— s. 03 -H C •(— o CO CO CNJ T— O r- LO co CD x— co -4" r— CNJ o. C0 !_T> CNJ -4- co CO CNJ OO LO r— -=}- CD co CNJ r- T~ p-en O- -4- -d- co -4" -4- -4" -st* LO LO -4" LO -4* LO LO LO CNJ LiJ r— LO Ou~>
CD o O LO LO LO LO O o O O CD CD C0 CNJ LH CD •?— -4- CNJ CO O cour>
CNJ v— co O O __ -H» CO r— T~— CO LO co -4" r-* • » • « • t • co -4* LO CD CNJ CT) r— LO • « •o O CNJ p- LO -4* co p- co CD CNJr-~
CD co -4- T y— co 1— •o p- co LO p- 1— co r~- CO CO r- r- r- co CD oo •4" en CO -O o o 1— O LO O LO o CD O LO LO LO LO o o O O CD O -4" CNJ co ^— -ih O -4- O co CNJ co CT> ooZZ>
CO CD CD CD CNJ CO co co r~ co r- r— CD -4* O co -EH. a> CO CO CNJ p- LO OD cn -4* CO oo co CNJ co LO Q CD «H LO LO -4" CO UD LO lO co co m co co co r- co co O CLen
LOen
C r*" —.. LO O tn O O O LOLD
LO LO O O O O O O UN p- CO R^- T"*" lO co O r— R*~ CNJ -=t" CNJ coa>
CO -4" CT) LO o CO P— co r*- O !— co co LO co O O Q-a>
e p- CO co CNJCD
co T— T» ~D" (NJ T~ co co* co co co s co CO CO CO co cocn
-D* -4* •4" -4* oo -4- co CNJ e C0 -=j-SL- o O O O O O O O O O LO o O O o O O o> o -4" C\J CD 1— CO co O LOcn
co co CNJ CD co r-o> CO co p- O en LO co O -4- CD CNJ -d- co co p- p- CNJ • E «4- co O co co r- -4* LO CNJ -4- co CNJ co co co co T r— T— CD O O o O O O O O -M CO o o O O O O O O O O O o O O S- o o O o O o O o O O •+-' c: o o O co co CNJ oo —^ *-«»«, O O O O O O O 03 'fA
O CO CO LO I 1 CNJ co T oo co t CO co co C ! ; 1 o ' 1 o LO LO LO LO -w -w -+-> -M CD O O O O O CD CO CO 00 CL "O "O a. CL CL ~o CL CO CO 00 co CO ca CO CO c cr co C/3 co c 00 co > > > > > > L. > i- SL. L_ > CL CO CO CO CO CO co CD CO *sl'Z
03 CD 03 s_ 03 CO O r~~ • CL Cr» cn CL CL O. CTl O. ' -H CO CO > CO > co > CO > <0 cO co -O "O "O > > > c: c cr CO CO CO CO co CO C0 CO • l— -o "O co co L. z L. c: c* cn cn c > co co > CO 03 CD 03 03 03 03 CD 'E 'EI -Q 3 3= 3 s 3: 35 3: *o •3 3 25 CT> 3 3 3 rs 3 3 c 3 3 3 s 3 c "O cr\ CD Q>(/) 03 CD C3 03 O 03 O CD CD CD -O 03 O "O "O "O
£_ 3 3 3 3