z
0
c JnrichtJng vJn orgJni~a tre<; i' niet aileen een tcch-ni,chc, maar ook een morclc JJngclcgenheicL Crute organhatre' hcpalcn 1111111cr<; <;teed, mccr· hct 'ctho< van de <;amenlc-vJng f)aaronl i-; hczinn1ng opde
waJr-dcn die aan de inrichting var1 organisatrc.., ten grond~lag liggcn dnn-gcnd noodzakcliJk De i\mcrikaan'c he<;tuur<;kundige Robert T Colcmhicw-,ki hedt in I W>2 ecn artikel1 gcpuhli-ccnd dat hinbij behulpzaam kan zip1. !-linin bcnoemt hij jomkchmtclijkc: waarden chc: cc:n richtinggevcndc: r-ol dicnen te <;pclcn bij de be,tunng van overhcid,organi,atie<;_AI,
bclangrijk,te daarvan wij<;t hrj aan hctbcgin<.;c] dat ccn organisJ-tic in <;tcrkc mate nwct ap-pcllcrc:n aan crcativrtcit, zcl~<;tandighc:icl en c:igen verantwoorcklijkhcid Hct moct nrct mogeliik zip1
van wclkc crrtcrra van goc:d hc<;tuur hct punt van optimalc dcccntrali,atic (en du, ook ccntrali,aticr moct worden hc-paald. Twcc <;oortc:n waarden ZIJil hicr-hij relevant Ten ccT<;tc i<; cr cen aantal hclangrijke hc,tuurlijkc: waardcn al' d-lrucntie, dcmouatic, rTchtmatrghcid er1 c:lkctrvitcit Ten twcedc zijn cr ovcnvcgingcn \'Jil principil;lc oard.
al<; door· Colcmbrew,kr gcnocmd en zo-al, gc't'mplrcecrd ir1 her om welbckcndc 'uh,idian tci t<;hcgi mel.
Hoc richtinggcvcnd zip1 dczc waarden hij de hepaling van cr:n optimalc mate van ckccntra]i...,JtJc" Tocpa')...,ing van de hc<;tuurli,kc waardc:n Ierch tot een com-plex hecld
dat cen lid van de organi-<;atic hct eigcn handelcn uihluitcncl rcchtvaardigt n1ct vcrwijzing naar
de
door de organi<.;atic oplcgdc morcle orcle De gc-''-hiedeni' hcdt deProfdr
1\JL
Hemelmcms-\fldec
l'lcidooic:n voor clficii.'nt he<;tur11· worden vaak vcr-hondcn met ovcnvcgingcn van he,tuurliike <;chaal cr1 clr·aagkr-acht_. dati<; mec<;tal een plcrdooi voor ccntralr-<;Jlrc zoal, hijvoorheeld hiJ de ovcrdracht van taken en hcvocgdheden van gc-nlccntcn naar rcgro\ Brj hct cnterrum democratic ZIJil cr zowcl argumcntcn drc vcrwijzen naar eer1 op-timalc partrcipatic van de bl i jvcmlc, klcmmcndc hetckcn i<; van
dczc waardc gc:dlu,trccrd. De r-cali<;e-nng van dczc woardc - en van
jood'i-chmtclijkc: waarclcn in her algcmccn i<; volgcn<; Colcmhicw,ki gediend hij ccn optimalc dcccntrali<;atic.
Ecn hclangriJke vraag i<; aan de hand
<;taJt<;burgcr al<; van politickc contmlc door rcprc<..,entaticvc grcmra. dat kan zowcl dcccntrali,atic al<; ccntrali,Jtrc hctckcncn
Rech tmat ighcicl,ovcrwcgi ngen hchhcn onder andere hctrckking op de WCJhc-liJkhcid van recht,geli)ke hehandelrng
en leiden al snel tot centralisatie. Bij de-centralisatie zal er spanning kunnen op-treden met het rechtsgelijkhe ids-beginsel, zoals blijkt uit de nieuwe uit-voeringsregels voor de Bijstandswet. Effectief bestuur impliceert coördinatie,
gegeven de altijd aanwezige externe ef
-fecten van beleidsmaatregelen op de onderscheiden bestuursniveaus; coördi -natie impliceert onvermijdelijk same n-bundeling van taken en bevoegdheden op een hoger niveau in de organisatie respectievelijk bij een hogere bestuurs-laag.
Deze toets laat zien dat degene die
zoekt naar het optimale punt van de -centralisatie gesteld wordt voor moe ilij-ke dilemma's: de verschillende op zichzei
f
nastrevenswaardige waarden blijken elkaar te 'bijten'. De afweging tussen de strijdige waarden kan alleenmaar weer gebeuren aan de hand van
'hoger gelegen' waarden. Hier gaan de meer principiële overwegingen een rol spelen, zoals het sociaal-ethisch begin-sel van de subsidiariteit. Dit beginsel houdt in dat aan gemeenschappen bin -nen de staat en aan afzonderlijke per so-nen zoveel vrijheid moet worden toegestaan als op grond van het al ge-meen welzijn toelaatbaar is.2 De
over-heid heeft vanuit deze waarde gezien
een blijvende rol als hoeder van het al -gemeen belang. Het pleidooi voor een solide overheid in 'Nieuwe wegen, vas-te waarden' is mede op dit principe ge-baseerd.
Dit pleidooi is onder andere relevant
voor de - op dit ogenblik positief be-oordeelde - vorming van zogenaamde bestuurlijke netwerken. Hierbij worden
(voorlopige) regels van het machtsspel vastgelegd in convenanten, dames- en herenakkoorden, kwal i teitshandvesten en dergelijke De overheid kiest hierbij niet een autoritaire, maar een bemidd
e-CDV 2/96
lende rol. Het is zeker zo dat deze
werkwijze tegemoet komt aan de wens van optimale participatie. De keerzijde
hiervan is echter dat het vera
ntwoorde-lijkheidsbeeld ondoorzichtiger wordt: 'democratie' in de betekenis van effec-tieve politieke controle wordt moei lij-ker realiseerbaar. Coördinatie blijft noodzakelijk vanwege de externe effec-ten van alle beleidsmaatregelen, die in het licht van een als 'algemeen' gekwali-ficeerd belang moeten worden ver -zoend. Centralisatie betekent concentratie van macht en gezag bij
(her)kenbare, centrale actoren, met als voordeel duidelijkheid waar de vera nt-woordelijkheid en derhalve de vera nt-woordingsplicht ligt."
Conclusie
Waarden van decentraal bestuur vergen
dus compenserende voorzieningen op
centraal niveau, die coördinatie moge-lijk maken op basis van juist die waar-den waarover consensus is, of waaraan een regering, gegeven strijdige vvaar-den, uitdrukkelijk prioriteit heeft gege-ven .. Laat die regering dan vooral ook helder zijn over haar beleid ten aanzien van de inrichting van het openbaar be-stuur en over de uiteindelijke waarden waaraan zij haar handelen wil toetsen
en getoetst wil zien.
Prof. dr. lvlL
Bellieflila li
s
-Vide
c
Noten
I. R.T. Colembiewskî, Orgrnriznlion ns rr J\ttornl Problem, in: Public Adminislration Review, Spring Issue, 1962, pp. 51-58.
2. A. Klink, C/J/'islcu-Delllocrntir rn Üi}er/Jeid, Leiden 1991, p. ï9.
