'n Sosiologiese studie van die Bybelse interpretasie van die plek van die vrou in die gesin, kerk en staat met die oog op die bepaling van norme

UOVS=SASOL=BIBLIOTEEK 0033282

\IIIIIIIIIIII~~IIIIIIIII

VER HAN DEL I N Go

ter gedeel toliko nakoming van dia· vG'Jroistos vir die graad Magistor Artium (Sosiolagie)

aan die Universiteit van die OoV"S" Bioom ... fontoin, oor dis onderw0rp:~

n'n Sosiologiese studie van di0 .Bybols.

in-terpretamio van dia plek van dio vrou in die

Bosin, kerk en staat met die oog op die

b~-paling van nOr1"110"II

,.;.' ..v, ,

/

·

nl1Uo aal 0n deugsame vrou vind? Want

haar-waarde is var meer as kor-aLe"0 (Spr031 :10)

~Ehr0t dio Frauen~ Si@ f1echten und web~n

H"I.mm1ische Rosen ins irdisch@ L@ben". (Schiller)

Opgedra aan my moodcrp wat vir

my di~ idoal® prototip~ van 'n

INHOUDSOPGAWE 0

Voorwoord on Inloiding

HOO!t'STUK I 0

DIE VROU IN DIE HUWELIK EN GESINSVERBAND 100

InlGiding~ AkDualiteit.

Ao Voorafgaando opmerkingE) oor die huwel.1.ka.n die geain. 130 Die ontstaan daarvan.

Di.8 verhewenheid daarvan Definisie daar-van

Grondslag daarvan~ Huweliksliefde en trou

Die vorm daarvan

BoDie status em rooping van di& vrou in die ge sLns l.ewe,

lo Dio verhouding van dle aggenot0 tot haar egg@nooto 180

(a) Hul ongelykhoid

(b) Hul gelykwaardighmid

Dio Skrif on die probleem v~~ egskoidingo

Ilo Die verhouding van di0 moedor tot haar kindo

(a) Dio betokonis van geslagsgemeenskap en die

v0rlange na kindorwo

Di€) vraagstuk van g0boort~lJopBrkingo

(b) Dia g0sag van die moedar in die gmsinsorga-nis9.Gieo

Gevolgtrekkingso

(0) Dia moodor on gesinsopvooding.

(d) Die :moGdor en die st.oflikc gesinsbogoeftes Die vraag£'ltuk van die vrou in b er-o ep aar-be Ld ,

vrou in gemeentelike ilamokomst6o _75"

HOOFS'i'UK 110

Inloidingg Dio begrip kerk on haa.r sosialo roepinge

1" DiGplelr van diE) vrou Ln die kerklil!0 inrigting e 580

(a) !;_hlotbotr@kking tot die Lor-ende amp" (b) Wiot betrekking tot die rogorendo amp0 (c) f,~at betrekking tot die diokonalo amp0 Dio vrou as Imrklike anpt<'Wnaro"

11.., Prinsipiëlo ui to(m[:l(~tting von di-Q optrodo van die

110 StcmrG5g in 'n gemoentevergadoring

1110 Vrouliko kler(JIdrng in dio gemeentoliko aamekoms0 G{Dvolgtreltkinge

HOOFSTUK.111"

DIF_; VROU Il'T ST.A.ATSVh;'l:U!.AND"

Inloidin.g: (e) (b) (e)

Die oorsprong van diG &taat sn my

gesago

Die vecnope taande alg0~(mg taak vell die eta.at"

Dla pligto van die staatsburger ..

DiG Vrouab6weging; ~ Ont'!l'liltk~ling en SukSH8!f$@ 91 ..

Prin.sipi01e beoordoling van a:l::tiow~Bn pmBsi®we

vro1.ok1o~rogo 96"

HOOFSTUK lV 0

PROBLEEMSTELLING EN RIGLYNE

Die gosin is van fundamentele bolang mot b0trok~

king tot dia status,van die vrou in dio maatskap~

pyp dog staan in die teken van vervalo

Die aandeol van die vrou in dio gosinskrisisg

1) Dio toetr0do van dia eggGnotG tot buitenhuiso

beroepsarbeid

2} Di® al.gemerie veroppervlakkiging van

lewen,s-waardes by die vrouo

Sosiologiese riglyne v-ir die oplossing van diD vrouovraagstuk

B1.1S ..

die status van die vrou in die maatskappy gevestigo Op die

VOORWOORDo

Die Bybel is geen handboek vir die Sosiologie nieo Dit

"

is die boodskap van Gods verlossing aan die mens deur die ~van~

gelie van Jesus Christus en Sy soenverdienstee Die nuwe le'lJ'le

in Christus raak egter nie alleen die mens se hiernrumaalse

staat nieg maar het wel deeglik betrekking op hierdie lewe met

sy sosiale verhoudinge en samelewingsverbandeo Daarom kan ons

ook van christelike wetenskapsbeoefening praat waar ter

beoor-deling van ingesamelde data die Skrif as norm dien die

,Skrifg onfeilbaar geInspireer in al sy dele; leerstellig sowel

as historieso

Deur die afgelope wêreldoorlog is die aandag opnuut op

tuisfront het sy getoon dat sy die man haas in alle beroepe

kon vervango Hierdie ervaring het die feminisme water op die

meule besorgo Die beywering vir die emansipasie van die vrou

en vir haar verhoogde status op gesinsg politieke, ekonomiese~

kerklike en sosiale terrein - en niemand salontken dat daar

wel terreine bestaan waar die vrou nog nie haar regmatige plek

bekom het nie ~ het wel in sommige opsigte, veral ten opsigte

<>

van die vrou se staatsregtelike posisieD goeie vrugte afgewerp;

maar die krisis blyk tans groter as ooit te weeso In die

vorige eeu het die Vr6uebeweging sade gesaai wat vandag wrange

---,

~ 2"' =

die vrou in In toenemende mate weggetrek word van die huwelik

en die gesin~ waar niemand en niks haar kan vervang nieo Een

van die primêre instellinge in die sosiale organisasie kom

op hierdie wyse ernstig in gedrango Vir gesinsverval kan op=

bou op ander terreine nie vergoed nieo Dit leer die

geskiede-nis van vervalle beskawings baie duidelik en dit ondervind ons

elke dago Die sekundêre bloei dood sodra die primêre aftakelo

In hierdie krisis en verwarring word die sosioloog en

die sosiale hervormer geroep om prinsipieel te dink en sy po=

sisie in te naemo Wie prinsipieel suiwer staan~ salook in

die praktyk die veiligste wees. Trouens~ die sosioloog moet

nie slegs registreer nie~ maar ook rigting aanduiD nie slegs

bestaande sosiale verhoudinge en die strominge daarin beskrywe

nie~ maar ook die norme vir daardie verhoudinge aanboon. Biere;,

die studie trag om veralop laasgenoemde terrein te beweego

Prinsipiële denke is in ons.dag dringend noodsaaklikó voThe'fundamental weakness of modern western civilization is

the lack of an adequate~ positive philosophy of lifeo In its

lo absence life-disintegrates into ta. pure' chaos of opinions .•.n

Norme'moet gevind· word as rigtinggewende beginsels in ons huidige problemeo _ Op terreine wat die sosiale verhoudinge

raak~ word almeer besef dat vn blote beklemtoning van verskyn~

10 lVIeyrickBoothg "Woman and Societylt~ po 760.

20 PoA" Soroking nThe Crisis of our Agan

EoP" Dutton

&

po 199,0

o

seIs ons niks verder bring nie. Sorokin stel die probleem

van die sinlike' as volgg ~~If modern society were ideational

or idealistic, if it believed firmly in absolute moral and juri>.? dical norms$ if it were not intoxicated by the quest for plea'!" surep utilityp and other sensory valuesJ) its deeply ingrained

yconvictions and habits would have triumphed over any t~ation

to evade contracted duties or to twist the terms of' a contract

so as to take advantage of the other party~ But we are dealing

~with contractual relations in a sensate society» with its ske~~,

ticism concerning God and his justic9p its disbelief is any

absolute» sacred norms; its moral atomism and cynicism; and its

irresistible penchant for moneYll wealthJ) profit, pleasureJ) and sensory happiness"o2

Die mens het in sy eie poginge magteloos geword, en die

erkenning van die christelike norme vir die oplossing van bran ...

dende vraagstukkeJ) wor4 soms van onverwagte kant verneemo Die

valse optimisme oor die menslike goedheid en deug vervaag

al-meer-, Arthur 1\.. HoodJ) die ekonoom, ontvou dï,e volgende ont -dekking: "Mass production - the abundant life in material

terms - is here. But we cannot have it or keep it until we

learn mass distribution under the principles of the Golden Ru'l e,

3.. Aangehaal deur Eo Stanley Jonesg uThe WaylU

4.. Dieselfde.

:productionn.~3 Hood ontdek dat massaproduksie wa.t beklemtoon':

"Jy moet jouself liefhê" nie kan slaag nie tensy dit saamval met massadistribusie wat beklemtoon g vnJy moet jou naaste lief'"

hê

Bernard Shawl' die sosialistiese skrywer, konkludeer:

nAfter reviewing the world of human events for sixty years I

am prepared to say that I see no way out of the worIdvs misery

except the way that Christ would take were He' to undertake

the work of a modern statesma.n"p4

Po A ..Sorokinl' die sosioloogpis van oortuiging dat die

onderliggende idee van selfsugtige materialisme in ons westerse

beskawing bankrot is en dat die soeke na vn nuwe idee die op~

set van die westerse beskawing moet weeso Op die vraag waar

hierdie nuwe idee te vind is, wys Sorokin na die bergrede

In kooperatiewe sisteem"o5

Hieruit blyk dat leidende wetenskaplikes die supranatu=

rele denke van Skrif en christendom erken en aanbeveelo Wat

ons eie volkslewe betref, is veralop aie jongste kongresse6

wat maatskaplike probleme behamdel het, wel bemoedigende klanke

verneemo Die leidende figure op maatakr,plike gebied is bewus

51;1'Dieselfde ..

60 Bedoel word: die Volkskongres wat'die stadwaartse trek van

die Afrikaner bestudeer het, 1 - 4 Julie 1947; en die

kerklike kongres insake maatskaplike euwels» 6 ""8 Julie

...5 ""

van ons groot problemell voel dit aan as 'n afwyking van ons

christelike volkstradisiell en oplossings word aan die hand

ge-doen wat in hoofsaak ooreenstem'met die beginsels wat die Skrif

ons leerg al word dit dan nie direk daaruit geput en daaraan

normeer nieo Die vraag is egter of die komende geslagll wat

die betreklik suiwere agtergrond van die ouer geslag mis en

almees kinders van hul tyd word,l hierdie voetspore sal volgo

Duidelik omlynde normatiewe beginsels wat rigting moet

gee en wat nie saam met tye en omstandighede wissel niell is

dringend noodsaaklik ook vir ons eie volkslewe ..

Waar moet dit gevind word? Vir die christen wetenskap~

like is hierop slegs een antwoord: In die onfeilbare Woord

van Godll wat sy lig versprei op elke terrein van die menslike

lewe in al sy veelsydigheido Dle,Skrif staan voor ons as die

dus die onfeilbaarste kenbron denkbaaro Omdat dit aan die

absolute en die boeaar-daeD verhewe bo alle menslike bespiegelinge

en waarde-oordele; dit is die openbaring van en lewende God en

mens vir sy aardse,bestaan gegee iSD is die Skrif in alle op'"

sigte lewensgetrouo Dit is nie swewend en abstrak in sy uite

sprake wat die sosiale lewe raak nieD maar'getrou aan die harde

~ï

.

lewenswerklikheid~~tryd en probleme.. Die geskiedenis van ons

eie volk is dan'ook Vn sprekende bewys daarvan dat die nasie

wie se God die Here iSD en wat uit Sy Woord leweg welgeluksalmg

Die doel van hierdie studie is om die norme wat die

Skrif ons bied met betrekking tot die plek en roeping van die

'Vrou in die maatskaplike verbande» as rigtinggewende beginsels

vir ons huidige probleme te stel en toe te paso Omrede van

die breë veld word ons gedwing om ditt,s beperk tot die

lnstel-linge van die. ge sLn , die kerk en die staat; nie alleen omdat

dit instellinge is wat deur God self ingestel en huloorsprong

dus nie aan menslike inisiatief te danke het nie~ maar ook

om-dat dit ba~iese instellinge is in die sin dat dié samelewing»

wat hierdie verbande elimineer» homself eintlik ophef9

Wie waarlik Bybels wil dink~ sal egter» om met Karl

Barth te spreek» die humanistiese denkwyse moet prysgee~ Die

empirisg die pragmatis, die evolusionis, en ander rigtinge met

humanistiese uitgangspunt buite die Heilige Skrif» salons dan

ook nooit i.vomo hierdie onderwerp kan vind nieo Waar Vn mens

egter hierdie aan ons vreemde rigtinge in gedagte het dit

is nie ons doelom polemies teenoor hulle op te tree nie ~

be-staan die gevaar om slegs negatief te bly en nie genoegsaam te

let op die positiewe bydrae wat die vrou in die maatskaplike

lewe ka.n lewer nieo Sy is op geen terrein van die menslike

lewe passief nie; sy het slegs haar besondere plek in elk van

die vertakkinge van die maatskaplike orde. Die gevaar van

eensydige benadering is dus groot.

verhoudinge baie moeiliko Die lewe is organies en veelsydig

en binne die raamwerk van normatiewe beginsels en rigslyne

moet speelruimte gelaat word vir besondere situasies en omstan~

dighede 0

Wat die metode van Skrifverklaring be tr-er , vo l.g ons die

beginsels van die gereformeerde Hermene~tieko Uit die aard

van ons studie laat.ons lang en onnodige eksegetiese betoë

agterweëo

... 7 ....

INLEIDINGo

Adamo

As kroon van Sy skepping, skep die Here God die mens

Hy wandel tussen die reedsgeskape diere, maak met hul~

le kennis en gee aan hulle name volgens die intellektuele in""

gewinge waarmee God hom begiftig heto Tog moes hierdie sonde~

lose mens tot die ontdekking kom dat geeneen van die diere kon

1<0-0-..

opstyg tot die peil waarop dit as geesgenoot vir homAdien nieo

Op grond van hierdie hunkering en behoefte wat die Here self

in die binneste van Adam geplant het, skep Hy die vrou uit sy

rib en bring haar na hom toeo Dadelik word sy in Vn sekere

verhouding tot hom geplaas en die menslike sosiale lewe neem

Vn aanvango Nou eers is Adam bewus daarvan dat vn lewensbe~

hoefte in hom bevrediging vind en kan hy juig: uDit is nou

eindelik been van my bene en vlees van my vleeeno (Geno 2 ~ 23)

Die menslike geslag vorm Vn eenheid, wat tog uiteenvd

in vn Godgewilde tweeheid, nl~ man en vrouo Die Skrif leer

uitdruklik (Geno 1 : 27, Matt" 19 : 4) en die praktyk bevestig

dit: Man en vrou is twee onderskeie persoonlikhede met elk

Vn

eie aanleg en roepingo Oor hierdie onderw~rp word baie geskryf

skille tussen man en vrou handhaafo Op kunsmatige wyse word

en gespekuleezoo Die beskuldiging word verneem dat dit slegs

sieklike tradisionaliste is wat die liggaamlike en

geestesver--dit uitgewis, en die vrou tree almeer toe tot betrekkings waar

-(-.van werkgewers in die joernalistiekp die r-adf.o, sakê.;,.ondernemings

prokureurskantore en selfs in die staatsdienso? Hoewelons

erken dat uitsonderinge bestaan waar vroue groot dienste lewer

op terreine wat ons insiens slegs aan die man toegewys moet

wordl' hef die uitsonderinge die reël nie op nieo

Die verskille t~ssen man en vrou wat hul fisiese same=

stelling betrefl' staan vas en deur die jonger mediese weten~

skap is hierop nuwe lig gewerp • ~tDat ditalles nu met de be ...

sÓ:

t.

.,stemming van de vrouw om moeder te wor-den, samenhangt l' behoefd

nauwelijks gezegd; maar toch is het gemis van een baard~ het

dragen van het haar in langer lokkenll de zwa.kkere vorm van de

vuistl' en het bezitten van gr'ooter taaiheid bij zwakker krachts=

ontwikkeling een kenmerkll dat zich als regel voor wie vrouwen

man vergelijkt,!) niet loochenen 1aat"o8

Ook die psigiese verskille is nie weg te redeneer nieo

Die vrou is nie armer niep maar anders as die man begiftigo

Op psigiese gebied (soos veral deur die jonger sielkunde~) die vrou opvallende eienskappe wat slegs aan haar wese eie isc> Opvallend is dit byv ..dat Jesaja die innigheid var,:tdie vroulike

geveel aanvoel as hy vergelyk: I'SOOS iemand wat deur sy moeder

getroos word,p so sal Ek julle troos." (Jeso 66 g 13)

Op grond van onderskeie eienska.ppe en vermoëns van die

twee geslagte, volg dit dat hulle aanvullenderwys verskillende

70 nDie Burger",!)dagblad» Nasionale Persl) Kaapstad, 24 Novem-ber 19510

80 Ao Kuyper: lODe Eerepositie der VrouWu blso 40 Kok.i)Kampenp 19320

terreine in die maatskaplike lewe as primêre roepingsfeer het.

Dit sal gaandeweg blyk waar ons in die volgende hoofstukke

probeer om die status en roeping van die vrou in die samelewings·

---... 10 .,..

H 0 0 F STU K 1.,

DIE VROU IN· DIE HUWELIK EN GESINSVERBAND9

Inleiding~ Aktualiteito

Di t is veral as gevolg van die gr-oo t verandering :'Ln die

stoflike lewenswyse en die daarui~vloeiende geestelike uite

kyk van die volkere oor die hele wêreld heenp dat die instel ...

ling van die huwelik en die gesin tot 'n ernstige mate aange~

tas iso

Verskillende denkbeelde in verband met die huweliksin~

stelling en gesinsopbou vind hul propagandiste in alle lande

en in aIle tale .. Sommige wil totaai wegdoen met die instel~

ling sodat Dow kan konstateer~ v.Some people go to the extent

of predicting the ultima.te destruction of the family~ saying

that it has served its part in civilisation and is soon to be

relegated to the pastonI Ander rigtinge wat in l~n lê met die

Romantiek en die liberalisme~ wil die instelling behou~ ma.ar

dan met drastiese veranderingeo Hulle kom in opstand teen die

knellende bande aan die individu wat die gesinslewe en die huwe=

lik sou meebring en stel dan hul ideaal in Vn ngeesverwante

kameraderielt2 wat bestaan in 9n verhouding tussen die twee

ge-slagte wat na goeddunke beëindig kan word en pleidooie vir vrye

liefde, narranged marriages" met die slagwoordg nThe old sys'"

I ..GoS 0 Dow: "Society and its prob1emsnD po 2150

Harrap and Co ..p London; 1922.,

20

s;

...Il

-tern of courtshiPlI engagement and marriage does'nt seem to wor<6K any Longer-, and a new system is called foro,oooI9351 is aan die

orde 0 Dan is da.ar ook die ortodokse groep wat volhou dat dte

oorsake vir die verval van die gesinslewe nie in die huwelik

as instelling gesoek moet word nie51 maar in die persone wat om

vérskeie redeso persoonlik of gemeenskaplik51 die wese daarvan

geweld aandoen ..

Gepaard met bogenoemde teoretiese aspekte wat afstuur

op die ondermyning van die huwelik en gesinslewell staan Vn

ont-stellende gesinsverval in die, praktyk voor ons. Egske idine;, in al sy skakeringe bly toeneem; in ons eie land het onder blan ... kes alleen 511298 huwelike in 1946 teenoor 311244 in 1943 gefaa14Q

Ongelukkige huwelike is reeds so vn algemene gegewe~heid dat

huweliksburo's en kursusse vir die oplossing van die probleme

gekom het om te bly. Geboortebeperking in al sy vorme is aan

die orde3 terV',ry1dit juis die westerse volke t8 wat roep na ver ...

meerdering van hul getalsterkte en veral na 9n beter gehalte

van mensemateriaal~ So word bereken dat die getalongebore

kinders wat in'Amerika gedood wordl1 goed een ....derde van die to ..

,

tale getal geboortes belooPD terwyl vn Engelse kommissieverslag

die aborsiesyfer vir Engeland op 150DOOO per jaar ste15~ Die

ui tspraak van 09 Kulis: InDie sonde van geboortebeperking is

on-3~ Vglo Doris Leigh se artikel in vtThe OutspanV8 10 Septo 1948.,

4. Offisiële Jaarboek van die UnieD Staatsdrukkerl1

Pretoria» 1948.,

5lt Jode Wo Keytel' » v~Die huwelik en gesin" lJ

p , 2080

C> 12 ""

d®r .ons nog maar D@t b~perk tot die ~óganalfMnde beskaafde ma.ar

in waarheid gcd6!!lOrali®Garda Afri1rmmers~6 geld ook nie ll'JCer

Deur die losm.akin3 van d.ie vrou

uit oli~ huislili:e milieu as gevolg van haar- toetrede tot die eko....

Hiermee hang die woningnood sa$!l'lsn

die Ii'JOonatel word verS'll in o,1e stede diG setel van die g®sln®.", le'V;ls~ die vifOonstel t",rat bydra om die vrou in <lie ·b~roepaletl1e te

lQet tree en tJ8.t ook cUe vergroti:ns van die gesin bemoeilik.,

Dit word b®rekell'ldat die getal uoolnstelle tussen die jorGll 1926 ...

41 in ons land vervierdubbel heto terwyl die totale 'tlfoor).G~enhede

in a,l ons stede verdubbel het 0 Uit die oogpunt van vn gesonde

gesinmlel'iJe en vn lewenskragtige gasdnsvorming beskou, is dit on-tstellende gegewons 0 KinderverwD..l!?rlosing is enander S:imp~_oom

van die verval vno die moderne ge3insleweo So bereken die

Gl.ueek$ in hul studi~· van delink\"Jente vroue dat slags 9

08%

hulle uit 9n gesonde~ ongebroke huislike Lowe voortkom e? Dot'J

bevind dat tussen 85 - 90%VEtil die kinders in verbeteringsin=

7" Sholdon en BIea-11larGluecH:: HF!vehundr-ed delinquent women"SJ Alfred en Rnop.fli 1934"

80 :oow~ nSociety Md its pt>oblemsnS)

van verval op hierdie terrein &ieo ons in die hoë geta,l oneg1!!

geboortes = volgens di~ UniejSl..arboek ie ond®!f ou:s blankeS) in

1946 11l23~ onegte gsboortê8 gereg:istreerl)-dowoso

1089$&

c

c . c . ~:

duidelik omlynde beginsels temidde van al die chaoso Vir die ...13 ""

totale geboortes -jl gedwonge huwelikeg ens ..

Hoewel niemand die invloed van die ontwrigte materiële

lewensomstandighede as oorsaak vir die moderne gesinsverval ont=

ken nie» setel die wortel van die kwaad tog in die verwarring

en veroppervlakkiging van die lewenswaardes van die moderne manso

Die bogemoemde vervalverskynsels kan ons as simptome van hierdie

grondliggende kwaad beskrywe: Ons wys die standpunt van die

behaviorisme af wat voorsta.a.ndat die omgewï.ng die neku en sy reaksies maakp en stel die behoefte aan 'n rigting wat gaan langs

christelike sosioloog staan ~ie norme van die S~if voorop as

dIe hoogste toetssteen vir on gesonde lewensuitkyk en praktyko

Elmer se stellingg "Vllhenfamily life is at low ebb!> conscious

reaction regarding the family status is correspondingly lowl),,9

word ook in ons tyd bewaarheid. Dit is dan die doel van hier~

die afdeling van die ondersoek om te bepaal wat die prinsipiële

waarde van die gesinslewe en veral dd.e plek van die vrou en

moeder daarin volgens die uitsprake van die Bybel iso

Aa Voorafgaande opmerkinge oor die instellin.g van die huwelik

en gesin"

Die posisie wat die vrou in hierdie verband inneeml) is

ten nouste verbonde aan en vervleg in die instéllingJ) aard en

bestemming van die huwelik wat die bestaan van twee pe.rtye of

9<I 1\.1oC0 Elmer: Q0The Sociology of the Family" II

kroning was van die skepping vam alle dinge. Die eenheids= - 14 ...

~

persone, die~en die vrou, veronderstel.

Die instelling daarvan staan in direkte verband met die

skepping van die mens - 'n skepping wat op sy beurt die bee

beginsel wat God in Sy skepping neergelê het, kom nêrens so

treffend uit as juis in die huweliks en gesinslewe nie. Di~

verhouding van die indiwidu tot die gemeenskap in die algemeen

word al hoe meer onpersoonlik; maar die gesin is die eintlike

instelling waar die persoonlike volmaak tot sy reg kan komo

Die groot feit van die huwelik, nl. die eenwording (Gen. 2:24)

van twee verskeie persoonlikhede, uit verskeie geslagte en

on-derskeie omgewingsagtergrond, is een van die grootste

skeppings-wondere. Ons verwerp dus die evmlusiegedagte dat die huwelik

'n lewensvorm is wat as gevolg van gestadige ontwikkeling

van-uit 'n onbeteuelde geslagsomgang tot 'n Eedelike instelling tot

tel. (Gen. 2 : 18, Matt. 19 : 4 - 6) Indien die sondeval nie

stand gekom het.lO Die prinsipiële verskil tussen die huwelik

en ander instellings (byv. die staat) bestaan hierin dat waar

laasgenoemde ontstaan het uit Gods algemene genade na die sonde~

val, eersgenoemde in die oorspronklike skeppingsordinansie wor~

plaasgevind het nie, sou daar wel 'n huwelik en gesinslewe, maar

geen staat met dwingende ge sag bestaan het nie 0

As goddelike instelling word die huweliksverhouding in

100

12" WioC 0 Elmer gVoThe Sociology of' the FmnilyVo!)

= 15 e

die Skrif deurgaans beskou as Vn heiligs!) varhewell goddelike

JÁ.._

ver-band , ~Jarsdeur die Ou Testament vergelykl\God van die ver= bond Sy verhouding tot die bondsvolk met On huweliksverhoudingo

In die Nuwe Testament word dit as toonbêeld van Christus SG verhouding tot Sy gemeente gebeslgQ

(Efo 5 ~ 22~24) vn Meer ver-hewe en héiliger verhouding tussen

mense in die oë van God is ondenkbaaro

wordo

Die huwelik kan uit verskillende oogpllnte gedefinieer Uit wstsoogpunt sien Grotius dit as OQeen ver-aamel fng

"

van man ende wi.'!'tot een gemeen Leven , medebrengende een wete

telick gebruik ven malkMdrs lichaem 0adl As sosioloog wys

Elmer daarop dat die aard van die huwelik bes verstaan kan word

as ons die drie uitstaa.nde aspekte of .funksies daarvan besien!) nlo reprodu1{sie en die versorging van kindersll onderlinge sima

patieke vex'standhouding en behulpsarunheido12 .Ln die lig van die Skrif kan ons dit beskryf' as Vn vrywillige verbintenis~ one sked dbaar- van een man en eel)Á1I""uJ)ingestel terwille van dle voozt.. planting.!) die kuisheid en wedersydse hulpo

As grond vir die wese en bestemming van die huwelik dien

die liefdeo In die eerste plek is die huwelik vn

liefdesge-meenskap - vn feit wat uit die Woord terstond aan die lig treao

(Efo 5 g 25 0 33) Die liefde is nn blY'1Yende norm en moet nie

11'! Aangcihaa.l deur Nepgeng IIDie sosiale gewete van dia

geesteliks.!! sosialell seksuele en religieuse aardo Wel is dit

""16 Cl

verwa.X" t':Tordmet die erotiese gevoel t'l1&t biologies fundeer is

en spoedig weer verdt~n nieo Laasgenoemde

~ê

romantiek wat die huwelik f.lS instelling minag en dVJsep met die, wurye liefde«~ 0 Die huweliksliefde is vn i~volle mensu=liefde 9

doWoSo dit is gerig op cUe hele mens met al sy behoeftes van

<

waar dat gedurende d~e a.art~aderlike periode die hm'!Tslik slegs Vn kontrak tussen die ouers van verltoof'des skyn te weeso (Geno

21 g 21) Dit sluit egter nie in dat die jongman of dogts1f alo

tyd p3.ssief was en nooit uit eie beweglng in keuse gedoen het nie" Jakob dien Laban SS'i::re jaar vir RG.chel O~en hulle 'Jas in

syoë soos Vn paar dasg omdat hy haar liefgehad hetVQo (Geno

29 ~ 20) Sigem raak verlief op Dina sn vra aan 8y vader om

haar as vrou vir hom te neem, (Gs·no 34 g 4) .Ook die ]álong,meisie

se gevoelens in verband met die saak is dikwels in ag geneemG

(Gen., 24 g 39=58) So ken die Skrif die liefde

as

de f~ktor vir die huwelik reeds in die aartsvaderlike periodso

Onder die nurse bedeling moet die gesag van die ouers in hierdie

verband steeds eerbiedig word; hoewel die reg van die kind om

vry te wee.s in die keuse van Vn lewensmaa.t 9'fJ6 onaant asbaar- blyo

Trefrend is dit om in die Skrif te sian dat die huweliksluiting

uitsluitlik die reëling van die f'am.iliekring waso Staat en kerk t'Js.s bui te rekeningl) behalwe in uitsonderlike gevs.LLeli byv, in

die geval van Rut se huwelil,! :met Boaso Hoe swakker die frunil~e'"

die gewigtigste elemente van die huweliksleweo Dit waarborg ...17 ....

uit dieselfde geslag die bloedband tot sy reg gekom het, hoe

meer moes die staat en die ,kerk op die voorgrond treeo

As uitspruitsel van die liefde vorm huwelikstrou een van

die duursaamheid daarvan en stel dit in staat om tot sy volle

:rykdomme t,e ontplooi" Sodra ontrou sy verskyning maak, is die huwelik in beginsel reeds ontbind.

Uit die aard van die saak is die monogame huweliksvorm die enigste wat dibe Skrif toelaat 0 Die verskynsel van poli ....0

gamie tref ons selfs by die aartsvaders aan. Die beste ver=·

klaring vir hierdie optrede is» afgesien van die deur-wer-kf.ng

van die invloed van omringende'heidense ~olkere, dat die oorsaak

hiervan gesoek moet word in hul verlange na on groot nageslag.

Die land moes bevolk word - die Israeliet het dus kinderloosheid

beskou as die grootste ramp wat 'n egpaar kon tref, en het

ver-al die seun as draer van die geslagslinie aange sIen , PQ'ligamie is wel nie direk deur die Mosaië'se wet afgekeur nie p maar uit,

die wrange vrugte wat dit telkens meegebring het)) blyk dat dit

teen Gods reël plaasgevind het. Eers in die Nuwe Testament word

die saak deur Jesus en die apostels in die reine gebring en word

die skeppingsreël (Gen. 2 : 24)0 nlo die monogamiep gemotiveer

en bevestig as absoluut mormatier. (Matto 199 4. Efo 5 : 31)0

Bo, Die status en roeping van die vrou in die gesinslewe 0 c In die gesinslewe onderskei ons drie sosiale grondver~

---

.---.".18 ...

kinders~ en tussen broers en susters onderling. Met nadruk

op die plek wat die vrou in elk van hierdie verhoudinge inneem»

sal,ons soek na die interpretasie van die Skrif in hierdie

ver-band.

1. Die verhouding van die eggenote tot haar

eggenoot:-Om voort te plant is nie die enigste roeping van die

vrou in die huwelik nie. As ons let op die aanleidende oorsaak

tot die skepping van die vrou (Gene? 2 : 18), moet ons aflei dat

haar vooropstaande roeping die tot eggenote is0' Die opdrag

tot voortplanting verkry man en vrou later gesamentlik. (Gen~

1 : 28) As utn hulp wat by die man paa" is die vrou geskape.

Tereg stel die huweliksformulier hier die feitvan wedersydse

hulp en aanvulling: "Dit is nodig dat die een die ander getrou

moet help en bystaan in alle sake wat tot die tydelike en ewige

lewe behoort."

In verband met -die verhouding van die eggenote tot die

eggenootD lei die Skrif ons om te dink in terme van on

wissel-werking van twee aspekte, nl. die vrou as die onderdanige van

die mEn, onder sy gesag geplaasD en die vrou as die

gelykwaar-dige van die manD wat volle reg het op sy eerbewyss liefde en

beskerming. Dit is onmoontlik om hierdie verkondiging in vn

formule vas te l~ ons kan di t slegs benader- deur te probeer on .... derskeió

ao Die ongelykheid tussen man en vrou:o

19

-word ui't en terwille van die man geskape - hierin lê die feit

Van laasgenoemde se gesagsdraende eienskapo Voor die sonde ...

'Val was hierdie gesag volmaak; die vrou was die "hulp" wat vol .... kome by haar man "gepa.s" heto Met die koms van die sonde het dit egter vn despotiese karakter aangeneemo

Dit blyk veral uit die 'geheel onderdanige~ selfs verdruk~

te posisie van die vrou onder die etniese godsdienste vanaf die

vroegste eeu~o Onder die Brakmanisme~ byv~ in Indiëp word sy

uitgehuwelik wanneer sy nog baie jomk iso Sy trou gewoonlik

met vn man veelouer as syselfo In teorie en praktyk is sy

haar eggenoot se slavin; sy mag nie aan dieselfde tafel as hy

eet of hul kos oor dieselfde vuur kook nieo Sy word op 'n lae

intellektuele peil gehou en selde geleer om te lees of te skryfo

Dow vermeldrr.dat daar onlangs 23~000~000 weduwees in Indië was 13

waarvan baie kinders van 8 tot 12 jaar oud waso Onder die

Buddhisme word wel op die vrou as die mindere neergesien maar

sy word tog goed behandelo In Japan is toestande swakker;

haar minderwaardige rol blyk uit die gewoontes aldaaro Onsede ....

likheid is algemee~ en die konkubinaat doen veelom die huislike

lewe te verbrokkelo Onder die Confucianisme in Sjina is die

posisie van die vrou bedroewendo Op vroeë leeftyd word sy uit=

gehuwelik of eenvoudig verkoopo Na die huwelik is sy die slaaf

van haar bruidegom se familieo Sy mag volgens wet geen egskei'"

skoorunoeder en in haar ouderdom dié van haar seuns~ Onder die - 20 eo

ding verkry nie, terwyl die man die reg hetq In haar jeug

1s sy die slavin van haar ouers~ na haar huwelik dié van haar

Mohammedanisme kan die man van sy vrou skei wanneer hy will> Die Koran laat vier vroue per man toeg maar deur hul stelsel van

egskeiding kom dit in die praktyk hierop neer dat 'n man soveel

vroue kan hê as wat hy kan onderhou~ Haar minderwaardige posi~

sie word bestendig deur hul sensualistiesé opvatting van die

hemel; 'n beskouing wat daartoe lei dat die vrou slegs die

ob-14

jek van manlike wellus iso In hierdie kringe heers die ge=

dagte dat die vrou geen subjek van regte is niel) maar haar-

na-tuurlike beBkermer het in haar vader of oudste broer~ of haar

mano

In Israel was dit heeltemal anderso In die lewe van

Sara, Rebekka, Abigarl, eoao bemerk ons geen slaafse onderdanige

heid nieo Die vroue kon deelneem aan die openba.re gebedel) die

feeste en offermaaltye; hulle kon teenwoordig wees by die voor=

lesing van die wet, enso Dit blyegter ook 'n feit dat ons

soms die inm'uk kryasof die man sy vrou as blote eiendom beskou

- iets wat verklaar moet word uit die verderflike poligamie wat

ook in die maatskaplike lewe van die bondsvolk sy beslag gehad

heto

Tog isp ook volgens die Nuwe Testament, (1Timo 2 :9~15l

Efo 5 : 22-24) die vrou verplig tot gesagsonderworpenheid aan

140 Gegewens ontleen aan Dow: "Society and its problems" po207'" 2080

~ 21 ee

haar mano Trouens,p oral in die samelewing waar sprake is van

Vn or-gantsas Le met die oog op 'n sekere doel» is gesag en lei= ding onontbeerlik. "Wijl altijd en overal waar menschen

samen-werken tot een doel, leiding nodig is waardoor aan allen wordt

aangewezen hoe zij" tot het eene doel moeten saamwerken,p zoo

is er ook in de gemeenschap van het gezin stuur en leiding

nodig 0n15 Soos alle menslike geB~g,1Iis hierdie gesag nie

ab-soluut nieo Dit mag dus nie ingryp in sfere soos lewe en dood

of gewete nieo Ons kan slegs sê dat dit 'n besondere vorm van

gesag iSQ

Ter nadere toeligting hiervan, verwys ons na:

Gen 0 :3 : 160 "Na jou man sal jou begeerte wees en hy saloor jou heers 0tt Di t is die gedeel telike str'af op die vrou wat

haar deur 'n bedrieglike emansipasiesug tot sonde laat verlei

Haar begeerte is na die man = dit wys op die behoefte

aan die leiding en beskerming wat sy van hom verkry 0 Die vrou

leef in verbondenheid en gebondenheid aan die man ten spyte

daarvan dat sy ddkweLs rLl,sbruiken mishandel wordo ' uSelfs

al is die saamlewe met die man vir haar vn toestand van

slawer-ny» kan sy'ha.ar nog nie losmaak van haar eie begeerte wat tot

die man is nieo vnl6 _"Hy sal oor jou heerso IV _{Waar die roeping}

van die vrou slegs hulp was, het sy die leiding geneem, vn beo!>

15 .. Wo Geesink: "Van's Heeren Ordinantiën,p lVII 2de druk 1925, Kok» Kampeno

160 DoPaMo Beukes: uDie posisie van die vrou in die

kerklike lewe," po 41-420

MoTh verhandeling,p Kweekskool» Stellen-bosch» 19400

tus 'wat die hel en sy magte sal oorwino Eel's in die christe= 22

-sliasing gedoen en so die wêreld in sonde gedompelo Die skuld

was grootp die straf swaaro Paulus sê dan ook: "En Adam is

nie verlei niep maar die vrou het haar laat verlei en in oor=

treding gekomo" (1 Timo 2 : 14) Sy word nou onder die gesag

van haar eggenoot geplaaso

In diA Skrifgedeelte is egter ook vn ligsy vir die vrouo

Deur haar het die sonde wel in die wêreld gekoml' maar deur baar en haar geslag sal die Verlosser da.aruit voortkomo Die naaad"

i

van die v~ou wat die slang se kop sal vermorselJ) sien op

Chris-like huwelik is die met sonde deurdronge gesag van die man ge"" demp en in beginsel daaruit weggeneem; hoe christelikeI' die huwelik isl' deste nader tree die verhouding weer tot wat dit na

17

die norm van Gods skeppingsordinansie moet weeso

Efese 5 : 22 ...240 nVrouel) wees aan julle eie manne onderdanigJ)

soos aan die Hereo Want die man is die hoof van die vrou soos

Christus ook hoof is van die gemeentap en Hy is die Verlosser

van die liggaamo Maar soos die gemeente aan Christus onderdanig

iSl) so moet die vroue dit ook aan hul eie manne in alles weesoiD

(Vglo 1 Koró Il : 3J) Kolo 3 gISp 1 Petr" III g 1)0

Hier word die verhouding tussen man en vrou,in die huwelik on..,

170 Vglo Geesink: nVan9s Heeren Ordinantiën,!J iVp _{po 120}

der die nuwe verbond duidelik gestel: Net soos Christus die

her or sy gesag in despotisme verander niso

, ::

Christus teenoor Sy gemeente» so nloet Hy teenoor sy vrou optree

Sy norm isg Soos

...23 ...

is vir haar vn troosryke woord» en wys op die wabe christelike

onderdanigheid wat van haar verwag wordo Ole hco ï'akap van

~hristus oor Sy gemeente wortel in die gesag wat Hy verkry get

deur haar met Sy bloed te koop. (Efo 1 g 20 ~ 23) ftNiet de

heerschappij in de schepping gegrond~ maar de heerschappij als

vrucht van de herschepping is hier uitgangspunt~t918 Dit vorm

natuurlik geen teenstelling tussen die Ou en Nuwe Verbond nie~

maar dit is die vervulling van die moederbelofte in Geno 3 : 150

Hiermee word die eggenoot in 'n sekere sin a~n Christus gelyk

':

ge s t e.L, A~n hom is die gesag,oor die vrou opgelê en hy moet

leiD beskerm, verseker, bystaan» vertrooso Hy mag hom nie ver~

en handelo

Onbegryplik hoogstaande is dte etiek van dle christelike

huweliko Die beweginge wat hul beywe~ vir die emansipasie van

die vrou uit die ndrukkende huweliksgesagn, verstaan niks van

bogenoemde nieo Hul Le vA.:r:'loordie hele samestelling van die vrou wat van nature behoefte het aan leiding» steun en besker'"

mï ng , uitdie oog; dithang saam met die verval van die chris ...

telike huwelik en is Vn ongeloofsverskynselo Die deurvoering

daarvan lei tot die ontwrigting van die hele sosiale struktuur

deurdat die vrou weggetrek word van die bron (dle gesin)

daar-vano Dis Vn afwyking van die ordinansies van God en dit wreek

Bo Wielenga: nDe Huwelijk als inzetting Gods _»10 _.

190 A. Kuyperg nDe eerepositie der vrouw.!)" Kok» Kampen» 19320

ZOo Ao Kuyper: "De eerepositie der vrouw»"

p , 540

- 24 ,_

homself op die individuele en die sosiale lewe.

b9 Die gelykwaardigheid van man en vrou.

lOIn de Schrift staat de vrouw£) in het gemeen genomen»

zelf-s zeer hoog!) Zoo hoog» dat't ons moeilijk valt» dit met

haar oorzaak zijn van den val te vereenigenou19

In Gen~ 1 : 27 word duidelik geleer die man sowel as

die vrou na Gods beeld geskape is - hulle is dus dieselfde mens""

like :natuur deelagtigo In hul geloof in Christus is daar geen'

verskil in geslag in die sin dat die een (on1rede van geslag)

meer genadegawes as die ander ontvang nieo (Galo 3 : 28)

Juis in die gesinsverhouding tree die gelykwaardigheid

van man en vrou duidelik aan die ligo Waar sy as eggenote

on-der die man staanp staan sy as moeder met hom gelyk~ Oor die

kinders dra sy met die man gelyke gesag: "Eer jou vader en jou moedero" Exo 20 : 12» Ef. 6 : l~ Die vrou as moeder staan'

hier gelyk met die man as vaderó Ook dit is vir ons vn aandui~

ding van die ware roepingsterrein van die vrou.!)nl. die huwelik

en gesinsfeero "

i,He,t.LdeaaL van die christenvrouw kan bijila

niet hooger gaan zooals ons Spreuken 31 dit teekant; en hing

men nog het beeld van de vrouw» dat Lemuel óns teekende, in

el-ke huiskamer met sierletters op, het zou nog schier elke' vrouw

beschamen ",u20

Die uitsprake van die apostels in die verband skitter

teruggegee of aan 'n ander man t1bemaakliword. Teen die agter""

,.. 25,'"

teen die duistere agtergrond van die posisie van die vrou in

die Griekse en Joodse maatska.ppyeo Hoewelons nie die gronde

het om aan Vn oud Griekse huwelik te dink in terme van die ver~

koop van die bruid aan die bruidegom niel) het die keuse van ln

lewensgesAl tog nie in haar mag gela nieo Sy is deur haar

vader aan die bruidegom gegee l)hoewel ten minste van Laa age ...

noemde 'n geskenk verwag iso So word die vrou haar man syne.

Haar besittings word syne en in die oog van die wet het sy geen

'onafhanklike status nie. Sodra sy weduwee V\Tord~val sy weer

terug onder die gesag van haar vaderg voog of oudste broero

Indien sy haar man nie tevrede stel niel) kon sy aan haar vader

grond van hierdie Grieks-Romeinse kultuur skryf die apostel Pau=

lus aan dd,e gemeente van Kolosse: nManne.l1julle moet jul vroue

liefhê en nie teen hulle verbitterd word nie." (Kol. 3 : 19)

Die vrou is geen minderwaardige nie. Die apostel ken die hart

van die man, wat so lig ·vergeet dat hy Christus nie slegs in die reg wat Hy as Hoof oor dle gemeente besitl) gelyk is nie., maar

Hom ook in Sy opofferende liefde teenoor die gemeente gelyk moet

word. Die agtergrond vir die apostel Petrus se uitspraak (1

Petr~ 3 : 7) dien die tradisionele joodse poligamie, die maklike

verkryging van egskeiding as gevolg van die bepalinge van die

}4"lariseërsen die algemene minagting van die vr-ou, sodat Ber-bho» let meen: "This perhaps :pelps to explain why men preferred to see their daughters married to men near at ha.nd~ so that they

---,

sien van die wisseling van hul individuele ledee So bestaan

= 26

-21

might see how things went with themo" Die apostel vermaan

dat die man sy vrou moet verstaan as fn selfstandiyige persoon ... likheid met Vn eie wil, gevoelj) insigtell ideale en problemeo

As die swakkere moet sy geëer word~

So werp die Skrif lig op die aard van die gesagsposisie van die man oor die vrouj) maar ook op wat sy as sentrum van dme .

gesinslewe van hom kan verwag~ Van die verhouding tussen

egge-noot en eggenote hang grotendeels die sukses of mislukking van

die voortbring en instandhouding van die gesinslewe af~ Die

ker-n van moderne gesinsprobleme is in die huweliksverhouding self' te soeko

Die Skrif en die pnobleem van egskeidingg=

Daar bestaan samelewingsverbande wat voortbestaan afge'"

byvo kerk of staat voort ten spyte daarvan dat lede sterf of

uittree en die ledetal deur geboorte of aansluiting aanwaso Selfs

in die gesinsverband is dit moontlik i;I.j al sterf die vader of die

moeder of Vn kinds bly ate:.; gesin voortbestaano In die geval

van die huwelik egterD eindig dit dadelik wanneer een van die

egpaar sterfo VOVn Vrou is deur die wet gebind solank as haar

man lewe; maar as die man ontslaap hetj) is sy vry om te trou met

21" Alfred Bertholet: "The history of Hebrew civilizationiO p01550

George Harrap and Co «» Loridon.,1926. toRabbi Meier be ...

val aan den man dagelijks drie dankzeggingen aan» daar=

voorll da.t God hem niet als een heiden» als eene vrouw

en als een dwaas had laten geboren wordenou Ho Bavinck~

"De Vrouw in de hedendaagsche Maatschappij," po26 ..

Kok!) Kampenj) 19180 Hieruit blyk die algemene

van die apostel Paulus in 1 Koro 7 : 150 Hy laat hierdie skeib ...27 ...

wie sy wil ~ maar net in die Here 0I~ ,1 Kor ..7 g 39"

Wat die ontknoping van die huweliksband betref» uitge=

sonder langs die bogenoemde nabuur-Lï.ke we'g",neem die Skrif on

duidelike standpunt in waar dit lui in die 7de gebod: uJy mag

nie eg breek nie 0I~ Jesus bevestig dit a.sHy sêg uWat God

dan saamgevoe g he t , mag geen mens skei nde ;" (Marke 10 ~. 8 ... '9)

Dit is die algemene reilS) maar nie die volstrekte re~l nie. Daar beste.an gevalle waarin uitsonderIng gemaak mag 'wordo

ao In die geval van owerspel of

egbreukg-Hierdie grond vir egskeiding word deur Jesus duidelik

gestel in Matto 19 g 90 Op grond van Deuto 24 g 1 het die

Fari-seërs Vn reeks gronde vir egskeiding gehuldig en dit is waarteen

Jesus met krag opkom en die heiligheid en verhewenheid van die

huwelik beklemtoono Hy ontken dat vn menslike skeibrief die

huwelik kan ontbindo Die eerste huwelik bestaan volgens Chris~

tue 110g voortp al het die man sy vrou weens ongeldige redes met

'n skeibrief weggestuuro Eers wanneer owerspel begaan isS) is

vn wettige egskeiding v8roorloofo Is daar vn verlating of ver~

stoting,? sonder dat owerspel begaan is moet die ma.n en die vrou

ongetroud bly sodat hulle weer versoen kan raako (1Kor. 7 gIl)

bo In geval ,van kwaadWillige verlating om godsdienstige,

redss:-~

Hierdie grond vir egskeiding is ontlean aan die uitsp~aak

lik verbonde is nieo Die huweliksband word deur die verlating

... 28 ...

gelowige eggenoot(e) dat hy of sy nie bekommerd hoef te wees

oor die ,traag of hulle met hom of haar-, wat wil. ake I , nog

egte-van die gelowige om godsdienstige redes verbreek en die ,verlate'" ne kan weer Vn nuwe huwelik aangaano

Christelike kerke huldig egter 'n ruimer begrip van

kwaadwillige verlating en pas dit toe op alle vorme van verla~

tingjl om watter redes ookal.. So 'n verwat~ring lei dan'ook

tot verderflike praktyke.. Soos vandag in ons egskeidlingshowe

word kwaadwillige verlating vn voorafbeplande onderneming om by

beide staat en kerk verby ta koroo Die verskynsel neem nog

steeds toe .. In 1947 was "kwaadwillige vez-Lat.Lng" die aange ... gewe oorsa.ak in 645s in 1948 van 656 en in 1949 van 744

egskei-dings volgens die statistiek van die Hooggeregshof in Pretoria

vir daardie gebied ..

St~eng genome9 laat die Skrif slegs egbreuk en kwaadwil=

lige verlating om godsdienstige redes as gronde vir egskeiding

toee

maar in inherente deel van die skeppingsordinansie: nHulle sal

Il.. Die verhouding van die moeder tot haar kindg=

ao Die betekenis van geslagsgemeenskap en die verlange

na kinderso

Die seksuele lewe is 'geen gevolg van die sondeval nief)

een vlees wees,," Hieruit vloei die voortbring van Vn gesino Die opdr-ag van die Here hiertoe vind ons in Oen , 1 : 28 ~ vnW'ees

ondanks de ars straf daaraan nu vastgeschakelde smart. Want in ...29 ...

vrugbaar en vermeerder en vul dia aarde~ onderwerp dit en heers"

0 ••• Eers gee

Hy

die opdrag~ saam. bou hulle die huis op (Rut 4 ~ Il) Met die

skepping het die mens die toerusting hiertoe ontva.ng; hy is nie

geslagsIoos of eenslagtig geskape nie. Dat die geslagsdaad

uiting is van die drang tot voortplanting» is 'n feit wa.t veral

by die vrou tot uitdrukking komo

Hier h.et ons te do.en met die biologiese funksie van die gesin, wat baie nou saamhang met die verhouding tussen die eg ...

~iede en die bestendiging daarvan. nIn die menslike lewe speel

die ouerinstinkte, moederliefde, gehegtheid'van die kind aan

die ouers, ens. an baie belangrike rol om daardie band wat die

bestendigheid waarborg, te skep en te versterk.,,22

Die Skrif stel moederskap dan ook baie hoog 0 Uit gods'"

dienstige oogpunt sien die apostel dit waar hy leer dat hoewel

die vrou verlei is en s.o die mensheid in sonde gedompel het ,

sy haarself weer kan red de~r kinders te baar en in die geloof

te bly". (1 Timo 2 ~ 15) nEens heeft ze die (eie heerlikh3id)

gezocht in het leiden» maar het werd verleiden; vandaar dat het

leiden, het heerschenl) haar voor altijd is ontzegd .. Niet daar"" in zal nu haar heerlijkheid liggenl) maar in het kinderbarenJ)

het kinderbaren is de vrouw de moeder mogen worden van den

...30 ...

Za.ligmakers het vr-ouwenaaad!", ••023 Die instellin.g van die

leviraatshuwelik onder die ou verbond (Deutp 25 ~ 5) toon dat

(Ue voortbring van 'n nageslag.' n primêre veronderstelling in

die huwelik iso Ontduiking van hierdie plig word met die dood

In Talryke kroos word met dank er-ken as bewys van die guns van God (Deut. 28 ~ 4~ PSo 113 g 9j)

Spr. 17 : 6) terwyl kinderloosheid opgevat word as 'n besoeking

van God (1 Sarno 1 : 6) en vn strafo (Jeso 47 : 9)

Die vrou verlang uit die aard van haar wese meer na ouer ...

skap as die man. Sy sal wel haar kind met smart baar, maar ook

dit het in die praktyk die uitwerking dat dit die hand tussen

moeder en kind verinnig en verstewig024 ,~Bij den man is de

voortplantingsdrift wat meer op den a.chtergrond versckoven; het

verlange naar een kind sluiment vaak en ontwaakt pas wanneer

hij zijn eerstellng in de armen houdtGu25 Die var-Lange van

die ware moederhart word die duidelikste weerspieel in die geval

van die kinderlose Ragel (Geno 30 g 1) en Hanna (1 Sarno 1:10-11)0

230 Co Bouma se aa.ntekening by 1 Timo 2 : 150 Korte Verkla ... ring reeks~ Kok, Kampen, 1937.

240 Of pynlose geboortes, wat tans deur die wetenskap moontlik

gemaak wor-d, dLe aeLf'de uitwerking het , is In ope vraag 0

Op Skrifgronde is dit wel toelaatbaarg want die mens word

geroep om die natuur te onderwerp en te bebeers. Die

be-swaar word geopper dat dit in stryd is met die goddelike

verordening van Gen. 3 : 16~ nl. dat die vrou haar kind met

smar-t sal baar. Die redenering gaan egter nie op nie I) want

die hele proses van voorgeboorte, ens. gaan met pyn en ons

gez-Lef' gep aar-d, en die ui tspraak van Gen. :3: 16 bly staan

as In lewensfeit.

25. Dr-, A.C. Drogendijk: nMa.n en Vrouw/i

...31 ...

Treffend is die ooreenkoms van haar dankbare lofsang met die van

Maria, die moeder van Jesuso In hierdie jongmeisie van ~asaret

ls die vrou in ere herstel en moederskap geheiligo

By die studie van die haas beheersende rol wat die

vrou-like organisme vervul ten opsigte van bevrugtfung en die voort=

bring van die nuwe lewe, kan ons nie anders as om haar as die

hooffaktor in die voortplantingsproses te bestempel nieo

Die vraagstuk van geboortebeperkingo

In die verband wilons graag hierdie moderne verskynsel

toetso

Gedurende die afgelope 50 = 100 jaar het onder die volke~

re van die weste die sterftesyfer sowel as die geboortesyfer af.,.

geneem; laasgenoemde egter die vinnlgsteo In sommige lande was

daar nie eens meer 'n aanwas van bevolking nie, want die sterfte~

syfer het die geboortesyfer ingehaal soos in die geval van Fran~

kryk en feitlik ook in Engelando Die moeders in Skotland,

Duitsland, Hongarye, Oostenryk, Tseggo-Slowakye~ Denemarke, Swe~

de, Noorweë, Australië, Nu-Seeland en selfs in die VoSoAo bring

nie meer genoeg kinders voort om die huidige bevolkings op in

permanente grondslag in stand te hou nieo In hierdie landa is

die reproduksiesyfer minder as aeno Wat ons eie land betref,

was in 1921 die getal egte geboortes pe~ 1000 getroude vroue

(blankes) tussen 1~-45 jaar, 2l9r25; in 1946 was die getal

176.440 Die westerse lande is vandag sonder uitsondering oor

---

---tore het egter 'n ommekeer geBring. Die skynprobleem vir'Ma~t~

.... 32 ""

kinders gevra~ terwyl die staat ingryp met gesinstoelaes~ huwe=

liksvoorskotte 9 kinderwel vaart s wette teen aborsie ~ ens lO. En

dit alles terwyl die oosterse volke vinnig aanwas deurdat die

hoë geboortesyfer stabiel bly terwyl dIe sterftesyfer mat sukses

afgedruk word.

Dit was Thomas Robert Ma~thus wat uit ekonomiese motiewe

sy probleemstelling dat die bevolking in 'n meetkundige reeks

toeneemg terwyl die bestaansmiddele in 'n rekenkundige reeks ver~

meerder, gestel het. (Essay on Population, 1798) Die vooruit~

gang op landbou en industriële gebiadj) wêreldvervoer eoao fak ...

hus van oorbevolking het na die ander kant van die skaal beweeg

as 'n ware probleem van bevolkingsarmoedeo Die veranderinge

op materiële gebied het helaas ook ons sin vir waardes en norme

verander~ en vind geboortebeperking vandag deur wetenskaplike

en kwaksalwermetodes uit selfsugt~ge motiewe in,haas alle lande

plaas. Dit het 'n.internasionalel) groeps en indiwiduele vraag'" stuk van die eerste rang geword 0 "Modern birth control represents

one of the most important changes which have ever affected human

society - the problem n?w is one.of adjusting indiwidual casesl)

social classes and cultural lags" The lower classes over ...re ....

pr-oduce J) the upper classes practise race suicide l)the biological

quality of .the race is threatened and the more able classes are economically burdened to care for the feeblemindadou26

26~ JoK 0 FolsomH 99The FamilYj)'Q

John Wiley and Sons, London~19340

e-en die gesin sy beslag gekry. Ook ander faktore, byv.

ekono-.- 33 ~

_geboor~ebeperking het deur die skeiding van d~e huwelik

miese en opvoedingsmoontlikhedes inkorting van persoonlike vry=

ijsde, die sieklike sentiment waarmee die verwagtende moeder

be-jeen wordp die vreeskomplekse vir geboorte wat opgewek word ens.p

lei tot Vn afkeer van swangerskap en die skeiding tussen huwe'" lik en gesin:is vn voldonge feit ...in verskynsel met abnormale

sosiale en persoonlike konsekwensieso27 Hoewelons nie die

materiële en omgewingsaspekte van die vraagstuk uit die oog wil

verloor nie, lê die oplossing veral in die verandering van le ...

wensbes~ouing: 'n Hersiening van ons waardes in die lig van

Gods ~oord het noodsaaklik geword en vereenselwig ons ons met

die uitspraak: "I think that we get into a perfectly hopeless

muddle of conflicting standards if'we take any other than the

religious point of view here."28

Die Skrif weet niks van vn willekeurige skeiding van

huwelik en gesin nie - ons mag slegs onderskei tussen die twee

begrippe. Ondubbelsinnig word teen selfsugtige geboortebeper=

king opgetreeo Dit staan lynreg teenoor die opdrag om vrugbaar

te wees en te vermenigvu1digo (Gen. 1 ::28) Die voortbring van

vn nageslag word deurgaans as die natuurlike uitvloeisel van die

huwelik en as sodanig as 'n seën beskou. (Gen. 49: 25j) Neho9:23,

270 JodsoWoKeyter: KlasaantekeningeJ) Sos~ l~lp 1946

280 Uitgespreek deur 'n medikus-sosiolOog en aangehaal

was onder Israel die huisvader se mag wettelik gereilg Hy kon "'"34 ...

1 Tim 0 2 : 15 0 ) Ook waarsku die profeet baie direk: "Wee hom wat vir die vader seg

..

troue in God wat vir die kindertjies sal sorg, want Hy weet wat

ons nodig neto (Matto 6 g 25 - 34)

Waar die Woord selfsugtige en eiewillige

geboortebeper-king veroordeel, wil dit nie sê dat hiermee alle

geboortebeper-king uit egte motiewe en 'n deeglike geboortereëling verdoem

staan nieo Die mens word geroep om te onderwerp en te beheers$

oOk op hierdie terreino

bo Die gesag van die ,moeder in die gesinsorganisasie~

Diegene wat die p~triargale alleenheerskappy van die

paterfamilias op grond van die Skrif wil regverdig, moet

nood-wendig In verdraaide en eensydige vertolking van laasgenoemde

geeo

As gesagsdraer oor die vrou, volg dit vanself dat die

vader ook ~esinshoof is en verantwoordelikheid vir die

geeste-like en stoflike behoeftes daarvan moet aanvaaro Op hom rus

die verpligting om te waak vir die eer van die gesin, die eieB~

dom te beheer en die algemene welvaart daarvan te bevordero So

van sy vrou skei, onder bepaalde voorwaardes die geloftes van

=t'

sy eggenote of dogter repudieer, Vn wee~pannige seun na die oud~

met die vader aan dia hoofll een organiese geheelo Ook diens'"

""35 ...

bodes en slawe word ingesluito Die opvoeding van die kindersll

uit die oogpunt van gesagll berus by die huisvader as sy aange ...

wese taake Vglo Spro 13 : 1, Ef. 6 : 411Hebo 12 : 7 ~ 90

Ons moet hier egter probeer onderskeie In die reël word

die V9juridiese" gesag in die gesin aan die vader toegekenl) ter'" ·wylll wat die IIsedelikeitgesag betref, vader en moeder op gelyke

voet staano Op grond van die 5de gebod verkry die moeder naas

die vader die eerbewys van die kind. Haar gelyke gesinstatus

blyk verder uit: "Elkeen moet sy moeder en sy vader vreeso"

(Levo 19 : 3) Die moeder word hier selfs aerste genoeme

Pas ons hierdie beginsel van onderworpenheid aan die een

kant sowel as gelykheid in die praktyk toel) kan ons op

Skrif-gronde byve opkom teen die gebruik van ons eie howe om die vader

as enigste voog oor die kinders te erkeno Vn Juister vertold

king is dat die beheer oor die kinders nouerliktO en nd envader-...·

likU moet wees nie. Ouers behoort dus die gesamentlike voogde

oor hul kinders te weesll met dien verstande dat die vader die

, A

reg moet he om ind~en meningsverskille voorkom, oor die geskil~

punt te beslis"" dowos. as hy sy va¢ierlike verpligtinge nakomo

Dit is vanselfsprekend dat wanneer die eggenoot deur siek

tel) beslgheidsreisel)

_..

29ó Vgle vir tn volledige bespreking oor hierdie saak: Die

verslag van die kommissie ioso die regsonbevoeg!fuede van

...36 ...

Co Die moeder en

gesinsopvoeding:-Hier kom ons op die terrein van die kulturele funksie

'.Tandie gesino

As gevolg van die veranderinge in die gesinslewe self

~owel as in die maatskaplike orde in die algemeen.!)het die ouer-like opvoeding (die aard daarvan en die geleenthede daartoe)erns~

tig in gedrang gekomo Om verskillende redes is die herstel van

'n gesonde huislike opvoeding vn noodaaakï.Lkne Ld , i~The parent ...

child problem of to-day» like the other problems of the family~

may be viewed as a cultural Lag , Here again the dynamic force

is individuationo The forces working upon children through the

school.!)the community.!) the movies.!)tend to differentiate their

interests and attitudeso 1be traditional family culture» on

the other hand.!)calls for assimilation.!) for homogeneity of atti~ tudes and values within the family group.n30

Veral in die geval van diemvoorskoolse kind waar fondaw

mente gelê word, is die huisgesin die vernaamste

opvoedingsfak-tor en hier lê veral die moeder se taak.. Die vader se beroep

bring in 'die reël sy uithuisigheid mee.. uGaat de taak der

ouders op in het voeden en opvoeden hunner kinderen, aanvanke=

li jk heeft de moeder deze taak schier alleen te vervullen .c

Onder=-plicht is dan bijkans alleen moederplichtfOo ••• ,,31 Waar Folsom

300 J oK 0 Fol somg tt~be Family, Il

31.. Geesink: "Van t s Hee.ren Ordinantiën, IV,

p , 5220

...37

-\vye op af\vykende kinderpersoonlikhede ~ kan hy konstat.ear-g "Yet

all the studies show that it is the mothers attitude towards

the child which counts~ and that several different attitudes

may be associated either with spending much time or little time

with "tae cnildren".32 Verstaanbaar is dit wanneer ons Lincoln

hoor se ~A uWat êk is» het ek aan my moeder te danke" en

Spur-geon die stelling neerlê~ uDie meeste mense is waartoe hul moe'"

.der-s hulle gevorn; h~t ."33

In die Israelietiase samelewing was beide seuns en dog~

ters in hul eerste lewensjare (seuns blykbaar tot hul 5de jaar)

aan die sorg van hul moeder toevertrouo Alleen in welaf gesin=

ne is van private onderwysers gebruik gemaak~ Die dogter het

in die vroulike kwartiere van dla huis gebly totdat sy trou ...

alles feite wat 'n gesonde huislike opvoeding so noodsaaklik

ge-maak heto

Die Skrif wil die christenmoeder in die eerste plek daar ...

op wys in watter lig sy haar kind moet beskou» nl. nie alleen

as vrug van haar liggaam nie, maru~ ook as 'n skepseltjie van

God, (vgl. Bs. 139 : 13 - 16) wat helaas ook deur die sonde

be-dorwe is en die voorwerp moet wees ~an Gods verlossende genadeo

Ook moet sy as gelowige glo dat haar- kind in verbondskind is en

32. JoKo Folsom: "The family and democratic society"g

John Wiley and Sonsg New York~ 1945.

330' Aangehaal in die Christelijke Encyclopaedie IV.

Kok» Kampenl1 19250

po337~

gesino Haar lewe deurtril die lewe van haar kind. Tussen

... 38 ....

Hieruit volg dat ~y deur voorbeeld, onderrig en gebede

haar kind sal beinvloed.

,

Wat die onderrig betref9 het dit in

die Skrif veral betrekking op die godsdienstige en morele 1eweo

In Eunice woon die krag van die geloof en sy voed haa.r seun

Timotheus" die held vir die Evangelie li daarin op (11 Tim. 1 : 5,.

3 : 14-15)0 Steeds word die ouerlike onderrig gestel Qs

nood-saaklik vir die voortgang van die bondsvolk-gedagte by Iapael

en in die Nuwe Testament vir die voortsetting van die

christe-like lyn» en word dit aan die ouers opgedra om hul kinders met

betrekking tot bestaande denkwyses te indoktrineer; veral moet

dit dien as vn bolwerk teen invloede van buiteo In hierdie

reusetaak moet die ouers in alle opsigte Vn eenheidsfront

ver-toon, en kan huwelik,tussen gelowiges en ongelowigesll of selfs

tussen persone van verskillende belydenisp volksverband, enso

~

tragiese komplikasies meebring.

Hiermee hang die innerlike aanvoeling van die ware moeder

saam. Die vader is die hoof, ma.ar die moeder die ):lartvan die

o moeder en kind lê 'n misterieuse band wat geen koue wetenskap

ooit kan peil nieo So vergelyk die Here Homself met 'n moeder

wat haar suigeling nie ka.n vergeet nie en spreek Jesaja ven die

moeder as die vertrooster van haa.r lydende kinders. (66g

i3)

Die ~kriftuurlike standpunt is dat die hoogste en uitne~

mendate waardigheid van die vrou in haar optrede as moeder lê.

Vir die christenrnoeder is haar huis Vn heilige plek waar sy vir

39 ...

do Die moeder en die stoflike gesinsbehoeftesg~

n1Pliekinderen in het leven wekt ~ moet ze ook in het

leven houden.i934 Ook die liggaamlike behoeftes van die gesin

is aan die sorg van die moeder ~oevertrou9 Die beste voorbeeld

van moedertrou wat nie die verderwing van selfs die dooie lig'"

i

game van haar kinders kon a.anskou nies

is

Wanneer ons die terrein Vlm die huislike lewe (in die sin

van die lewe binne die huis) betree, kom ons in die ware

kondrik-ryk van die vrouo Haar koninginskap vloei voort uit haar na~

tuurlike aanleg en die Skrif erken haal" as die sentrum van die huislike lewe.

Gen. 2 : 24: "Daarom sal die man sy vader en sy moeder verlaalb en sy vrou aankleef. '!0 .00

1 Tim. 5 : 14: uEk wil dan hê dat die jong weduwees moet trou~

kinders baa.r, hulle huise regeero.o .•••

Die moeder moet oor die interne huislike sake toesig hou

op 'n vrye en onafhanklike wyse. 'ralle voorbeelde hiervan tref

ons in df e Skrif' aan ~ Sy spin en voorsien in die behoefte van kleding vir die gesin (Spro 31 g 130 19.0 21); sy berei maaltye

voor (Luko 10 g 40D Geno 18 g 6); sy nooi gaste uit en trakteer

hulle (Joho 12 : 2) enso As beste prototipes van die sorgsame

vrou wat voorsien in liggaamlike behoeftesp geld hulle wat vir

Jesus tydens Sy omwandeling vergesel en blykba.ar in hierdie be""

"" 4 0 =

hoefte voorsien het, (Luko 8 : 3) asook die gesin van Betanië

wat hul huis vir die Meester oopgestel heto (Luko 10 : 380)

Daarom het die vrou in haar huis 9n belangrike ekonomiese

taak" Sy is die hooffaktor in die peil van lewenstandaard wat die gesin kan bereiko "The wage income alone does not indicate the level at which the family is maintainedo Much depends up""

\.

on the intelligence and organization with which that income is

Dit gaan hier dus om die begrip en kennis van

gesins-begroting en gesinsinkomste, wat nie net eenmaal bereken en

vas-gestel kan word nie, maar wat van tyd tot tyd kan wiss~l om by

veranderde maatskaplik-ekonomiese tioestïande aan te pas 0 Die daarstelling en uitvoering :van 'n gesinsbegroting

stel veral aan die moeder hoë eiseo Hoewel dit van gesin tot

gesin verskilp dien die volgende beginsels in ag geneem te word:

ao vn Langtermyn-skema moet uitgewerk word; bo noukeurige

uit-voering moet aan voorgenome planne gegee wordp wat strenge dis~

siplinering vereis veralomdat die huidige behoefte aan weelde

dikwels die noodsaaklike behoeftes oorskadu; co daar moet voor ...

uit vir die onvoorsiene moeilike tye gespaar word; do krediet

moet tot Vn minimum beperk word, veral wat die primêre lewensbe=

hoeftes betref» ens.36 As verbruiker oefen die huisvrou dus

9n belangrike invloed op die hele ekonomiese struktuur uit en

word dit bereken dat sy in Suid-Afrika ongeveer 90% van die ver=

350 M

.c ,

p"

360 Jo Prinsloo: uDie Vrou in die ekonomiese wêreldvvo

Artikelreeks in tlDI~ VolksbladiVp dagblad, Nasione.le Persp

bruiking van alle kleinhadelsgoedere beheero Die huisvrou as ...41 ...

groep besluit daagliks hoe 'n kolossale som geld bestee moet

Die behartiging van berbruikersbelange dien deur die

bestaande vroueorganisasies aangepak te wordo

Verder is dit die taak van die moeder om die huislike

milieu~ dle atmosfeer in die huisg te skep en te veraangenaamo

Dit is veral haar taak om die huis die middelpunt in die lewens

van die gesinslede·te maak; en dit kan alleen waar haar

persoon-like invloed beheersend iso

Die vraagstuk van die getroude vrou in

beroepsarbeid:-Daar ons hier met die sleutelprobleem van die plek van

die vrou in die gesinslewe te doen het, verdien dit aparte be=

handeling (Hoofstuk IV) waar, die feit!) die oorsake en gevolge

van vrouearbeid in verband gebring moet word met die huidige

krisis waarin die huwelik en gesinsinstelling verkeero Hier

konstateer ons dus slegs die Skrifbeginsels wat ons daartoe bring

om prinsipieel die verskynsel van die getroude vrou in lonende

buitenhuise beroepsarbeid te bestry~

lit" Soos reeds daarop gewys,Slleer die Skrif dat die egge ...

noot die hoof en gesagsdraer in'die gesin iso Hy is geroep as

broodwinner (Geno 3 ~ 17~19)o Ons eerste beswaar is dat die

ekonomies selfstandige vrou in die huwelik teenoor haar eggenoot

in 'n posisie geplaas word wat nie met sy gesagsposisie in die

370 Anna Louw~ nDie vrou en die handel". Artikel in nDie Huisgenoot"p wE1eklikse tydskrif, Nasionale Pers" Kaap'"

... 42 ...

gesin gerym kan word nieo

bo Die Skrif leer dat die huis en die reëling daa:('van

(1 Timo 5 g 14) die taak van die moeder iso Die man sa ekono

-miese roeping lê na buite, die van die vrou na binneo

In

31 word die taak van die moeder as huisvrou geteken en hieruit

blyk haar oorheersende rol in die huisekonomieQ (Verse 13j1 15l)

17 jl 19» 2l.l)270) Waar ons in die Skrif die vrou besig vind met buitenhuise werkll byvo Rebekka die wa.terputster of Ragel die

herderinl) staan dit steeds in verband met die huis en sy behoef-teso

Co Die voortbringing van kinders is volgens die Skrif

die hoogste roeping van die vrou <meno I : ISl) 1 Timo 5 ~ 140} Dit impliseer nie alleen die verwekking van nuwe lewe niell maar

OO~ die versorging en opvoeding van die kind wat die persoonlike

invloed van die moeder nie kan ontbeer sonder dat groot skade

berokken word nieo Deur beroepsarbeid buite die huis om word

die moeder in hierdie roeping in 'n besondere mate gestremo

do Waar die eggenote. tog op terreine beweeg wat haar

uit-huisigheid meebring, moet dit bestaan in liefdediens teenoor God

en haar medemens; terreine wat verband hou met haar hoogste roe'"

ping en waar

8y

vroedvroue in die tyd van Moseal) Febe» die gemeentearbeidster

in Kenchreë~ Dorkas, die vrou oorvloedig in aalmoese en goeie

werke!) enso As voorbeelde van .sodanige arbeidsterreine vir die

opvoedingsaange-in die vroulike geslag betrokke 1s9 Hier is van gesag geen ~ 43

-leenthede~ voedingsprobleme, gesinsake, e.a.

1110 Die verhouding van suster en

broer:-Dit is die derde grondverhouding in die gesinslewe waar~

sprake nie, daar die gesag van die ouers broers sowel as susters

betreko

Die band tussen broers en susters is minder sterk as die

tussen eggenoot en eggenote of ouer en kind, maar is tog van

die grootste belang9 Op samelewing is heel die menslike geslag

ingerig en daarvoor lê die saamlewe van broers en susters ten

grondslag. Op klein skaalontstaan in die gesin In saamlewe

tussen meerdere persone, tussen oud en jonk, tussen kundiges en

minder begaafdé.s, tussen seuns en dogters maar in hierdie

kring voel In mens as vanself nie in die eerste plek sy selfstan-!

digheid as indiwidu aan nie, maar meer sy sameh0righeid tot

an-der., Hier in die gesin heers 'n onderlinge bertrouel) Vn gevoel

react upon each othero The home intensifIes such responses

van aaneensluiting» soos 'n mens dit aanvanklik teenoor andere

nie kan besit nie. UAny group of people living together would

and gives them added meaning because of the closeness of the con~

38.

tact and the attitudes each person takes t(:.wardsth€'!group life19

Op die wyse vorm die saamlewe van broers en susters onder die

ge-sag van die ouers 9n voorbereidingskool vir die lewe.

380 E oR0 Groves: i·Social problems of the FamilyU li

Lippincott Company, Philadelphia, 19270