1
Voorstel voorschriften dierenwelzijn t.b.v. De Hoeve BV/ Milieukeur Varkens
versie 14 juni 2005 / ASG (versie t.b.v. hoorzitting Milieukeur 23-6-05)
1. Definitie dierenwelzijn
Er zijn diverse definities van dierenwelzijn. Wij hanteren hier de volgende: 'Welzijn is de kwaliteit van leven zoals die door de dieren zelf ervaren wordt' (Bracke, 2004). Dieren zijn homeostatische systemen, dat wil zeggen zij proberen een eventueel verschil tussen het uitwendige milieu zoals dit door hen wordt ervaren (de werkelijke toestand) en de gewenste toestand (doel) binnen zekere grenzen te houden door middel van gedrag en fysiologische gedragspatronen. Welzijnsproblemen ontstaan wanneer dieren gehouden worden in een omgeving waarin ze zich niet of slechts met moeite kunnen aanpassen. Welzijn is af te meten aan de aard, duur en frequentie van welzijnsbelemmerende en welzijnsbevorderende omgevingsfactoren en dierkenmerken. Voor het welzijn van het varken zijn pathologische afwijkingen zoals darm- en luchtwegaandoeningen en pootgebreken evenals
inperkingen van het natuurlijke gedrag belangrijke dierfactoren. Vloer- en hokuitvoering, ruimte, sociaal contact en afleiding zijn belangrijke omgevingsfactoren. De commissie Brambell (1965) legde de basis voor het hanteerbaar maken van dierenwelzijn in de vorm van de zogenaamde vijf vrijheden. Deze hadden in eerste instantie betrekking op het kunnen staan, liggen, omdraaien, verzorgen van de huid (likken, krabben) en het strekken van de ledematen. Nadien heeft de Britse Farm Animal Welfare Council (FAWC) ze opgepakt en uitgewerkt tot de volgende lijst van vijf (FAWC, 1993):
1. vrijheid van honger en dorst 2. vrijheid van ongerief
3. vrijheid van verwonding en ziekte 4. vrijheid van angst en stress
5. vrijheid om natuurlijk gedrag uit te voeren.
Geconstateerd kan worden dat in het welzijnsonderzoek en welzijnsbeleid in eerste instantie voornamelijk de nadruk heeft gelegen op de eerste vier vrijheden, terwijl nu in toenemende mate aandacht onstaat voor de vijfde vrijheid, de vrijheid om natuurlijk gedrag uit te oefenen.
2. Afwegingscriteria
De Producentenvereniging De Hoeve wil via haar kwaliteitssysteem aandacht besteden aan een verdere verbetering van dierenwelzijn op haar bedrijven. Een grosslist met mogelijke
welzijnsmaatregelen is door De Hoeve, de Dierenbescherming, de Stichting Natuur en Milieu en welzijnsonderzoekers van Wageningen-UR in kwalitatieve zin beoordeeld op effect op dierenwelzijn, effect op de maatschappelijke acceptatie, de haalbaarheid voor de praktijk en effect op de
bedrijfsresultaten. De grosslist was gestructureerd volgens de vijf vrijheden en bestond uit
welzijnsmaatregelen die reeds onderdeel uitmaken van Milieukeur Varkens, welzijnsmaatregelen die aangegeven waren door de Dierenbescherming en op onderdelen aangevuld vanuit het
welzijnsonderzoek. De maatregelen met in de beoordeling een positief effect voor dierenwelzijn en/of maatschappij en een neutraal of positief effect op praktische haalbaarheid en bedrijfsresultaten zijn geselecteerd om op korte termijn op te nemen in het Milieukeurschema. Op de langere termijn werken betrokken varkenshouders en onderzoekers van Wageningen UR aan de implementatie van
maatregelen die positief zijn voor dierenwelzijn, maar vooralsnog negatief scoren voor praktische haalbaarheid en bedrijfsresultaat. In de beleidsnotitie van De Hoeve BV(#/#/05) is aangegeven welke beleidsdoelen de producentenvereniging in de toekomst nastreeft met betrekking tot dierenwelzijn.
3. Structuur welzijnsmaatregelen t.b.v. De Hoeve/Milieukeur
De welzijnsvoorschriften ten behoeve van Milieukeur Varkens bestaan uit a) maatregelen waar ieder deelnemend bedrijf bij implementatie in Milieukeur aan dient te voldoen en b) welzijnsverbeterende maatregelen die zijn opgenomen in een puntensysteem en waarbij het bedrijf een minimum aantal punten moet scoren. Er kunnen naar hun aard drie typen welzijnsverbeterende maatregelen worden onderscheiden:
design criteria (middelvoorschriften aan huisvesting en management)
Vanuit het onderzoek zijn diverse verbanden bekend tussen bepaalde voorzieningen in de huisvesting en verzorging van het dier enerzijds en het welzijn van de dieren anderzijds.
2 Dergelijke voorzieningen worden in de welzijnslijst ten behoeve van Milieukeur
voorgeschreven, mits haalbaar en betaalbaar voor de praktijk. Bij onderdelen die nog nadere uitwerking behoeven om tegemoet te komen aan praktische of bedrijfseconomische bezwaren en bij onderdelen die onderling uitwisselbaar zijn ten aanzien van welzijnsverbetering, wordt gewerkt met een puntensysteem.
performance criteria (welzijnsindicatoren aan het dier)
Naast middelvoorschriften wil De Hoeve nadrukkelijk gebruik maken van performance criteria, die aan het dier of de koppel worden gemeten. Performance criteria hebben aanvullend op middelvoorschriften (designcriteria) tot doel om a) te waarborgen dat de varkenshouder op een goede manier met de voorgeschreven welzijnsverbeterende maatregelen omgaat
(management) en b) te waarborgen dat het bedrijfsssysteem ook in z'n onderlinge samenhang leidt tot een bepaald gewenst welzijnsniveau. Er worden alleen niet-invasieve gezondheids- en gedragparameters gebruikt, hetgeen wil zeggen dat ze aan de buitenkant van het dier of de koppel zijn te meten. Bloedparameters ten behoeve van stresshormoon spiegels, bijvoorbeeld, worden niet meegenomen.
begeleidings- en (na-)scholingsvoorschriften
Tevens worden eisen gesteld aan begeleiding en (na-)scholing van Milieukeur-varkenshouders en begeleiders.
Zodra het EU-project Welfare Quality meer uitsluitsel heeft gegeven over concrete te gebruiken maatregelen (naar verwachting in 2008) zal De Hoeve nagaan hoe deze in een Milieukeurschema voor dierenwelzijn kunnen worden ingepast.
4. Uitwisselbaarheid van voorschriften: het puntensysteem
Binnen de voorgestelde welzijnsverbeterende maatregelen ten behoeve van Milieukeur Varkens wordt deels gebruik gemaakt van een puntensysteem. Het puntensysteem waarborgt een zekere flexibiliteit voor de deelnemende bedrijven, zodat bedrijven op korte termijn dié welzijnsverbeterende
maatregelen kunnen invoeren die op dit moment het beste passen bij de specifieke bedrijfsvoering en bijvoorbeeld het investeringsritme van het bedrijf. Het puntensysteem is tevens relevant voor
onderdelen die nog onvoldoende zijn uitgetest op met name praktische bezwaren en/of onderling uitwisselbaar zijn ten aanzien van welzijnsverbetering. Bedrijven dienen naast andere voorwaarden een minimum aantal punten op dierenwelzijn te scoren om voor het Milieukeurcertificaat in
aanmerking te komen. Bij het implementeren van verdergaande welzijnsmaatregelen binnen Milieukeur Varkens verdient het inbouwen van een redelijke overgangstermijn voor aspirant-deelnemers overweging.
5. Voorstel invoering welzijnsmaatregelen Milieukeur Varkens 2005
De Hoeve BV stelt in overleg met de Dierenbescherming en Stichting Natuur en Milieu voor om met de herziening van het certificatieschema voor Milieukeur Varkens in 2005 de als verplicht geoormerkte welzijnsverbeterende voorschriften per direct van kracht te laten zijn.
Voor de voorschriften die bij het puntensysteem behoren dient een experimenteerperiode van 1 jaar te worden vastgesteld. In deze periode controleert De Hoeve BV zelf, in afstemming met de
Dierenbescherming, op de naleefbaarheid van de voorschriften (monitoring). Er vindt nog geen sanctionering plaats op naleving van het puntensysteem. Na 1 jaar wordt geëvalueerd en vindt eventueel bijstelling plaats van de wegingsfactoren (aantal punten dat met een bepaald voorschrift verdiend kan worden) en wordt het minimaal aantal te behalen punten per bedrijfstype (vleesvarkens, zeugen) vastgesteld. De welzijnsverbeterende voorschriften in het puntensysteem worden vanaf dat moment (medio 2006) verplicht opgenomen in het Milieukeur-schema.
Broom, D.M. 1991a. Assessing welfare and suffering. Behav.Proc. 25: 117-123 Lorz, A. 1973. Tierschutzgesetz – Kommentar von A.Lorz. Verlag Beck, München. Rapport van de Commissie Veehouderij-Welzijn dieren. 1975 NRLO
Farm Animal Welfare Council, 1993. Second report on the priorities for research and development in farm animal welfare. MAFF, Tolworth, UK.
3
Voorstel puntenlijst Dieren
w e lzijn De Hoev e / Milie ukeur doel voorschriften
verplicht / te behalen pun
ten
toelichting
wijze van beoordeling
Vrijheid v a n honger en d o rst Alle varkens oude r dan 2 we ken he b ben onbe perkt toe
gang tot drin
kwater
verplicht
Drinknippels dienen een voldoend
e grote opb rengst t e hebben: zeuge n 1 tot 1,5 liter/min, g e speende biggen 0,4
tot 0,5 liter/min, vleesvarkens 0,8 liter/min bij continue stroom en 24h/dag
Alle varke n s worden ten m inste 2 x daa gs gevoerd 2 pnt. Ook geautom atiseerde voerstatio ns
voldoen aan dez
e bepaling Zeuge n krijge n voer verstre k t met een hoog v-NSP gehalte, ru wv oer (b.v. stro / hooi) of word en ad lib gev oerd. 3 pnt. Voermaatr egelen
als deze dragen
bij aan het verminderen van hongergevoel, e
n de ont w ikkeling van stereot y p iee n .
Af te leiden uit voerbonnen Onde
r hoog % wordt verstaan te n minste 200 gram v-NSP (vertee rb a re niet-zetmeel pol ysacchariden) per kg voer Vrijheid v a n ongemak Veetran s p o rt wag e n s zijn u itgeru s t met een laadlift of een verstelba re transportvloe r verplicht Slachtdie re n worden n u chter afgeleve rd (pe riod e
van 12 uur voo
r a fleveren ge en v oer) verplicht In verband met w agenziekte en h y giëne slachtpr oces Op de slachtbon kan w o rden g e zien of
dieren met volle maagpakketten zijn afgeleverd
klo p t dat in mi ddels ? De tran sp ortd uur van sl ach tvarken s bedraagt ten hoog ste 4 ure n ; de transpo rtduu r van fok- en g ebrui ksvarke n s bedraagt ten hoog ste 8 ure n 2 pnt.
Af te leiden uit afleverbonnen
'Sterfte tijden s tran spo rt' e n 'dood o p st al' in sla c hthui s mag maxima al 0,5 promill e
van het totale aantal aan
ge leverde va rk en s pe r le ve ri n g be dr ag e n 2 pnt.
4
doel
voorschriften
verplicht / te behalen pun
ten
toelichting
wijze van beoordeling
Bij guste en d rage nde zeu g en en bij vleesvarke n s is de vloer te n minste 30 %
dicht Bij verderg
a a nd opp ervla k te dichte vloe r zijn bij gu ste en dra gen de zeu gen e n vleesvarke n s de volgen de punten te behal en: De vloer i s ten minste 40 % dicht De vloer is te n minste 50% dicht De vloer i s ten minste 60% dicht De vloer i s ten minste 70% dicht verplicht 2 pnt. 4 pnt. 5 pnt. 6 pnt. Per diercatego
rie per hok gemet
e n Vrijheid v a n pijn, ve rw o nding en ziekte Pijn Ernstig zie k e diere n wo rde n tijdig geeuth ana se erd verplicht Op het b
edrijf zijn geen er
nstig zieke of ge w onde die ren zonder uitzicht op herstel aan w ezig . Bij beren worden ge en ne u s rin gen g e b ru ikt verplicht
Alleen toegestaan bij onhandelbar
e beer (In g rene besluit) Er worden g e en ele c trisch e veedrijve rs gebruikt verplicht Indien be ertje s wo rde n ge castre erd dient
dit plaats te vinden o
p uiterl ijk de 7 e levensdag; in dien castratie na de 7 e levensdag pl
aatsvindt , moet dit gebeu
ren
onde
r verd
oving.
verplicht
Bedrijf zet baconvarkens af óf er z
ijn geen ongecastre e rde biggen a a n w ezig
die ouder zijn dan 7 dagen
Ca stratie van beertje s vind t uiterlijk plaat s op de 3 e leve nsd ag 1 pnt.
Bedrijf zet baconvarkens af óf er z
ijn geen ongecastre e rde biggen a a n w ezig
die ouder zijn dan 3 dagen
Alleen indien verw
o ndin g en bi j de Dierenartsadvies aan w e zig in logboek.
5
doel
voorschriften
verplicht / te behalen pun
ten
toelichting
wijze van beoordeling
Tandje s van bigge n wo rde n niet geknipt ; onde r voorwa arde van di erenart s advie s is
alleen vijlen van tandje
s to ege staan 2 pnt. zeug optrede n Verwondi ng Er mogen g e en stru ctu rele bescha d igin gen aan de di ere n voorko men a ls gevolg van de ho kinvent aris (sch erp e rand en, uits teek sels , ..) verplicht
Beschadigingen zijn structureel als ze 4 w
e ken late r bij vervolgbezoek dierenarts nog a a n w ezig zijn (bv.
kapotte knietjes biggen, doorgelegen sch
ouders zeugen
).
Dierenartslogboe
k
checken in
combinatie met eigen waarneming structurele beschadigingen
Het bed rijf wo rdt 4-we kelij ks beg eleid d o or een GVP-di erenart s die in een log boe k zijn bevinding en rappo rtee rt en parafee rt over: het optred en van zie k ten e n pootaa ndo eni ngen (so o rt e n ern s t van aand oenin g e n ) het aantal ge euthan aseerd e diere n het optred en van aanta s tin gen (kla uwbe scha diging en, sta a rtbijten, overige uit w e ndige b e sch a d iging en en verwo ndin g e n en be schad iginge n als gevolg van d e hoki n ventaris. verplicht Logboek dierena rts checken Op het bed rijf word en de staarten van d e varke n s ni et gecoup eerd 5 pnt. Aan w ezigheid staarten Ziekte Het bed rijf is ingeri c ht volg ens h e t scho ne-vuile weg p rin cipe 6 pnt.
Deze inrichting is van belang voor het beperken va
n risico's op
inslepen en verslepen van ziekten.
Zie v o or na dere uitle g de I KB-v o orsc hrift e n d ie dit op la ngere termij n v e rplic h t stelle n Voor zi eke en gewo nde di e ren is e en aparte zie k en boeg a a n w e z ig met een verplicht In elk geval w o rd en dieren met ernsti g e kreu p elh eden, ernsti g e
Bij grote groepen
dieren mag de herstelruimte bin n en het hok w o rd en
6
doel
voorschriften
verplicht / te behalen pun
ten
toelichting
wijze van beoordeling
omvang van minimaal 1 % van de aan we zige di erpla a tse n verwondingen al
s gevolg van
oor-en staartbijtoor-en oor-en
sterk verzw
a
kte
dieren in de ziekenboeg geplaatst
geplaatst (afgescheiden met dichte schotten ), bij kle
ine groepen eventueel in een hok binnen de afdeling. De zi ekenb oe g is inge
richt met ten minst
e 60 % dichte vloer en stro/ s trooi sel al s beddi ng verplicht Het % orga an afwijki ngen e n het % karka s sen a fwijking en pe r levering i s <6 0%
van het sla
c h terijgemi ddel de. Indien de ze p e rcentag es bi j twee achte ree nvol gend e leverin gen mee r da n 1,2 kee r het slachte rijge m iddeld e is met diere n a rts en bedrijf svoo rlichter een pl an van aanp ak t e worden o p g e steld e n uitgevoerd. verplicht Uitdraai longleverond erzoek slachterij.
Alleen afleveren aan slachterijen die deze gegevens + gemiddelde kunnen leveren Gepa
rafeer d pla n van aanpak en voortgaande evaluatie in logboek De uitval ond er vleesva rke n s be dra agt o p jaarb a si s ma
ximaal 1,9 %; de uitval bij de
gespee nde bi ggen b edraa gt op jaarb a si s maximaal 2,1 % verplicht Uitdraai manage mentinformatie-sy steem. Gee u th anaseerde dier e n
tellen niet mee in de uitval. Onthef
fing
in tijden van cala
miteiten. De be drijven worden pl an matig begel ei d door e en GV P-dierena rts en een zoöte c h n isch voorlichter (DLV, voerind u st rie) 6 pnt. Ten minste 1 x p e r k w artaal besp reekt de varkenshoude r samen met de dierenarts en b e d rijfsvoorlichter eventuele gezon dheids- en w e lzijnsprobleme n op het bed rijf. Bevindingen en advies w o rd en schriftelijk vastge legd en gepar afe e rd door diere narts e n voorlichter Bedrijven met
afvoer van gebrui
ksdie ren (vleesbigg en, fokdieren ) he bben e en ge -2 pnt. Controle op GD -schurftvrijcertificaat of
certificaat bij aan
7
doel
voorschriften
verplicht / te behalen pun
ten
toelichting
wijze van beoordeling
certificee rde schurftvri js tatus . Bedrijven met alleen af
voer van sla
c htdiere n voeren alleen g e ce rti ficeerd schu rf tvrije diere n
aan. Biggen (va
n
0 – 40 kg
) krij
gen ge
en
antibiotica als groeib
e vorde raa r in hun voer (AMGB' s) 2 pnt.
Er zijn steeds meer antibioticavrije biggenvoeders o
p de markt. De E U is voornemens pr eventief gebruik van antibiotica in biggenvoeders t e gaan verbieden Voerbonne n Het bed rijf be schikt over e en actu eel manag eme n tinformatie s yst eem voor prod uctie - en gezond heid s ken getallen 6 pnt. Uitdraai recente gegevens Vrijheid v a n angs t Bij vleesvarkens wordt ge werkt met stabiel e gro e pen verplicht
Het mengen van
onbekende
varkens heeft altijd agressie, stress en mogelijk verwondingen tot gevolg.
Aan
w
ezigheid van huidbeschadigingen
(m.n. kop en sch
ouders) bij pas
opgelegde diere n . Aan groepe n ges peende varkens en
gebruiksvarkens mogen geen
dieren meer toegevoe g d worden , uitzonderingen bi j onverwacht hog e
uitval door sterfte
daargelaten. Bij groep sh uisvestin g van zeu gen wordt
gewerkt met de volgen
de groe pen: stabiel e gro e pen zeug en o p stro dynamisch e groe pen o p st ro stabiel e gro e pen zond er st ro 6 pnt. 3 pnt. 1 pnt.
Het mengen van
zeugen in een d y namisch s y ste e m leidt tot
agressie die in goede banen
geleid moet w o rd en: rui m te en strogeb ru ik
zijn daarbij behulpzaam.
Zeugenkaa rten ( dekdatum) w e erspiegelen d e d y namiek van de
groep. Definitie stabiele
gr
oep: zie hierbo
ven
bij vleesvarkens. Een d
y namische groep is een gr o e p w a araan periodie k dieren w o rd en toegevoegd en w aaruit periodiek dieren w o rden ve rw ijderd, zodat e r
sprake is van een verander
ende samenstelling. De varken sh oude r/die rverzorge rs o p he t bedrijf he bbe n een pa ssen de cu rsus g evol g d in za ke een g o ede mens-2 pnt.
Via een cursus blijkt de interactie tussen mens en dier te kunnen verbeteren (be
w ustw o rding), het g een p
ositieve effecten heeft
o p In af w a chting va n een erkend e cursus, binnen producen tenvereniging De
Hoeve een insta
p
8
doel
voorschriften
verplicht / te behalen pun
ten
toelichting
wijze van beoordeling
dierinte ra ctie en de gevol g en van verschille nde mensi n teracti e s op h e t
gedrag, het welzijn e
n de p rodu ctie van het dier w e lzijn en prod u c tieresultaten.
Vrijheid om natuurlijk gedrag uit
te oefe nen De ligpl aats v oor de zuig en de bigg en in het kra a mh
ok is voorzien van een di
chte vloer (stroef ) en is ing e stro oid verplicht De leefruimte van de varke n s is ve rrij k t met voorzi eni ngen om d e ruimte intere ssante r en gevari e e rd e r te maken. Materia a lken merken di e d aarbij van belan g zijn: 1 ) wroetba ar/woelba ar, 2) afbree kb aa r, 3) noviteit / verversin g , 4) bijtbaar,/ ka u w ba ar, 5) e e tbaar, 6 ) com p lex / interessant, 7) tegelij k toe gan kelij kheid voor mee r da n één die r pe r 10 die ren. per mate riaal kenm erk worden p n t. toege ken d (zi e bijlage ); vanaf herzi e n ing Milieukeu r 20 07 minimaal 3 p n t. verplicht
Varkens zijn genetisch ‘voorgeprog
ram
m
eerd’ om hun
omgeving te verkennen. In ee
n kale
omgeving richten varkens deze behoefte op
hokgenoten (
b
.v. via
staartbijten).
Een voorlopige lijst van materialen en hun punten
waar
dering is beschikbaar
als bijlage. Hier kan in het expe
rimenteerja ar ervaring m ee w o rden o pgedaa n. T.z.t. w o rdt de ze lijst te
vens afgestemd op de definitieve
resultaten van he t WUR-hokverrij-kingsonderzoek voor LNV. De zeug krijgt 2 dagen voo r de uitgere k e nde werpdatum e n ig geh aksel d stro of an der geschi k t m a teriaal om aan haar n e stb o u w ge dra g te kunne n vol doe n: B ij x kg geh a k s e ld st ro/ s u b st ra at B ij y kg geh a k s e ld st ro/ s u b st ra at (200 7) De z e u g wil vlak voor het we rpen
een nest bouwe
n
en en vertoont
afwijkend, gefrustreerd schijnnestbouwgedrag als dit niet mo
gelijk i s Eerst nader o nde rz o e k no dig. Bij
succes in 2007 punten aan voo
rschrift toekennen Om het natuurlijke of begel eide werpen te vergem akkelij ken mo et ach ter de zeug ofwel ee
n vaste vrije ruimte
van minimaa l 30 cm aa nwe z ig zij n ofwel door mi ddel v an een flexibele hoki n ri chting
een vrije ruim
te van minimaal 30 cm verkre gen kunn en worden. 2 pnt.
9
doel
voorschriften
verplicht / te behalen pun
ten
toelichting
wijze van beoordeling
Speen sho c k bij de bigge n wordt tegeng ega an door e en van de volgen de maatre gele n :
Bij het spene
n zijn de in dividuele bigge n niet jo nger d an 24 dage n bigge n in het kra a mh ok wo
rden tijdig bij
gevoerd (van af een leeftijd van 2 we ken ) de bigg en blij ven na het sp enen ten minste 3 da g en in het kraa mhok lig gen 1 pnt 2 pnt. 2 pnt Via uitdraai management- informaties
y
stee
m boer
Visuele beoordeling Aan
w ezigheid ge speende biggen i n kraamhok De ho eveelh e id ruimte di e de diere n ter beschi k king h ebbe
n ligt op het wettelijk
minimum verplicht Vleesva rken s en gespee nd e bigge n hebb en extra ruimte ter be schi kki ng: • de hoeve e lhe id beschi k b a re ruimte is
10% boven het wettelijk mi
nimum • de hoeve e lhe id beschi k b a re ruimte is
25% boven het wettelijk mi
nimum 4 pnt. 5 pnt. de bigg en ku nnen in h e t kraamho k helema a l ron dgaa n lang s de ran den 2 pnt. Bv. door de voert
rog voor de zeu
g iets naar voren t e pla a tsen Totaal aantal verplichte ma atregel en Verplicht aa ntal te be hal e n punten: Bedrijven met zeug en en vl eesva rken s Bedrijven met alleen zeug e n Bedrijven met alleen vlee svarken s … … …… Nader e besluitvorming over punten p e r m aatr e g e l en
minimaal aantal te behale
n punten medio 2006 na een ex peri men te e rp eriode ( zon der sanc
10 BIJLA G E Hokv errijking Description (d: diameter; l: lenght; h: height; w : w idth) Nov iteit Toegankelijk Wroetbaar B ijtbaar Eetbaar Tota a l score Geen Pen without e n richme nt material, otherwi se (ju s t) m eet ing minimum legal requi rem ents. Typical/stan dard p en for wea ners (as of 25 kg ), gro w ers an d fatteners (up to about 100 kg) re spe c tively. Pen surfa c e for fattene rs, e.g. 0.7-1
m2/pig. Pigs typically fed a
d
lib with pell
e ted feed (m ay also be m eal or liqui d food), typicall
y partly slatted, con
c rete fl oor; sta b le group of abo ut 10 pig s per pen (m ay also be small e r or bigg er g ro up), pen p a rti tions may be solid a nd/or bars. 0 0 0 0 0 0 MinBlok A mineral blo ck, 7 in ch cub e , weighi ng 1 0 kg / block. 0 0,5 0 0 0,5 1 Ketting A metal chain , hung vertica lly, at s houlde r heigth, so m e
20 cm off the back of
the pen. 0 0,5 0 0,5 0 1 RubM at A rubbe
r mat fixed to the floor such t
hat the pigs
can
n
o
t bite or dest
roy it, but
can rest on it.
0 1 0 0 0 1 Bal Heavy pla s
tic ball (d: 35 cm) whi
c
h d
o
e
s
not roll well due to its co
n
tents, free on
the pen floor.
0 0,5 0,5 0 0 1 WatNi p Two water ni pple s han gin g
over the pig
s ' hea ds, can be moved. 0 0,5 0 0,5 0 1 BiteRite Four pl asti c/rubbe r tube s e x tending verti c ally-o bliqu e from a tube -h older. 0 0,5 0 0,5 0 1 Speeltje
Free toy in the form of a so
lid-metal so w neck-teth er covered with h a rd pla s tic piping, loo s e on the floor. 0 0,5 0 0,5 0 1 Hout Hor Beam (d: 13 cm, l: approx. 1,5 m, su sp e nded by chai ns to the wall, at 'knee' (ca rp u s) heig h
t, i.e. approx. 30 cm. abov
e the floor). 0 0,5 0 0,5 0 1 StroMin Providing stra w either from a narro w-g rid rack or lo ose in the pen in su ch a way
that literally the lea
s
t amo
unt of stra
w
(e.g. one pie
c
e of stra
w per pig per pe
n) is perman entl y available an d that t he absolute minimu m amount of stra w is use d . 0,5 0,5 0 0,5 0 1,5 Touw A rope (witho ut knots) han ging till floor level(60 -8 0cm ). 0,5 0,5 0 0,5 0 1,5 ZaagBox Some sa wd u s t (1-2 cm d e ep) in a box, sup p leme nte d once daily. 0,5 0,5 0,5 0 0 1,5 StroHa ksel A handful of fine ch opp ed straw pe r pig p e r pen, p rovid ed on ce daily , with 80% of the particle s sm aller tha n 4 cm. 0,5 1 0 0 0,5 2 Keien Small stone s, 2-3 pe r pig, loose in the p
en; the cob
b
le
s have a
size approp
riate
fot the pigs (i.
e
. can be ta
ken into the mouth, che
w e d , but unlikely to be swallowed). 0 1 0 1 0 2 Papier Shred ded p a
per in a box (1-2 cm dee
p). 0,5 0,5 0,5 0,5 0 2 ZaagL aag A layer of sa wdu s t on the floor, 5 cm de ep. 0,5 1 0,5 0 0 2 SubstrDi sp Comp
ost (garden moul
d) d e livered (f rom a 70 litre dispen
ser) in a small rou
nd trou g h whe n the turnin g wh
eel in the trou
g h is ro oted (tr o u g h a pp rox . 20x20 cm; 0,5 0,5 0,5 0 0,5 2
11 comp ost u s e approx. 50 gr/pig/day). Takken Lo s A few bran ch es loo s e in th e pen. 0,5 0,5 0 1 0,5 2,5 Stropallet s A bucket of straw p e llets p rovided on ce daily on the p en floor. 0,5 0,5 0 0,5 1 2,5 Scho rsLaa g Woo dba rk lay e r on the floo r, 5 cm dee p. 0,5 1 1 0,5 0 3 SubstrLaa g A bucket of compo s t (ga rd en mould ) prov ided on ce
daily loose in the pen.
1 1 0,5 0 0,5 3 StroKorf Straw p rovide d in a metal basket han gin g over the mi ddle of the pe n, basked
filled approx. monthly (providing ab
out 5 gram/pi g /day, 500 gr/pig/fat tening perio d). 0,5 1 0 0,5 1 3 Scho rsBox Bark chip s in a box (1-2 cm deep). 0,5 0,5 1 0,5 0,5 3 StroKetHo Coa rse ch op
ped straw fro
m a rack with a through, a chai n (to facili tate sliding of the stra w) a n d a soft-wood beam (8 cm diamete r, 50 cm long ) hu n g hori z ontally
above the tro
ugh on two chain
s (st ra w use a pprox. 10-20 g r/pig/d ay; straw length ap prox . 11 cm). 0,5 0,5 0,5 0,5 1 3 StroFlow
A pen with a rack at the ba
ck of the pe n from whi c h th e pigs can ta ke some stra w, whi c h t hen gradu ally moves do wn the slopin g floor. 0,5 1 0,5 0,5 1 3,5 StroBox
Some straw (1-2 cm dee
p) in a box, provided on ce d a ily. 1 0,5 0,5 0,5 1 3,5 Ru wvoTrog Cho ppe d fod derb eets (lo w DM) in a th ro ugh, provid ed once d a ily, ad lib. 1 0,5 0,5 0,5 1 3,5 StroHa ndvol
A handful of long straw p
ro v ided twice d a ily (app rox. 20 gra m /pig/d ay). 1 1 0,5 0,5 1 4 StroRu wvo Whol e stra w mixed with m a ize silag e pr ovided ad lib
on the pen flo
o r on ce daily. 1 1 0,5 1 1 4,5 Gra s La ag Fre s
hly mown gra
ss p
rovi
ded daily ad li
b, loose o
n
the pen floor .
1 1 1 1 1 5 StroBaal A bale of stra w loo s e in the pen. 1 1 1 1 1 5 StroTa kLo s Long stra w provided on ce daily in a pen
with two fir b
ran che s (whi ch are rene we
d every month or when de
stroye d). 1 1 1 1 1 5 Toelichting Datum: 9 jun i 2005, opge steld door J ohan Zond er land (in ov er
leg met Marc
Brack e) ASG 1 D e mate riale n zijn ge sel e
cteerd uit de voorlo
pige versie van het
Ri
chPig mo
del (d.d. 23020
5)
van het LNV proje
c t "Verrij k ing s m ate ria al voor varken s" van proje c tle ider Ma rc Br a c ke. De defini tieve beschrij v
ing van dit model en d
e weten s cha p p e lijke o nde rb ouwi ng daa rv an is mome nteel helaa s nog n iet beschi k ba ar. 2 In een eerde r stadium
zijn de de vijf materiaal
eige nschapp en gefo rmulee rd op b a si
s van de toen gel
dend e inzichten in h e t boveng enoe md proj
ect. In dat proje
c t wordt geb rui k g e maa k t van
een veel bre
d e r scale aa n m a teriaal eige n s chap
pen. Het gebrui
k va n de 5 materi aa leigen schap p en als crite ria voor verrij k in g is du s een vereenvo udig de voorstellin
g van het model.
3 D e hie r gep re sente e rd
e lijst van 32 materialen h
eb ik (Joh an Zo n d e rland ) ge scoo rd op el k crite rium op e en 3 puntsschaal: 0 (n iet mogelij k), 1/2 (tussenin ), 1 (wel m ogelij
k). Dit zijn een
subj ec tieve scores. Er i s d u s zeker ruim te voor discu ssi e. 4 V oor de varkenshou
ders zou het goe
d zijn om meer ' gevoel' bij de material en en de materia a lk enm erke n te krijge n , en o m hun eig en inzi chten in d e index te verwerke n. Zij zoude n daa rto e bijv oorb eel d zelf de lijst met materiale n kun nen sco ren aa n de h and van de ze en eventue el door h e n z elf aanvullen d g eformul eerde materiaal ei g ensch a pp en/ crite ria, om di e score s verv ol g ens te ver g eli jken met de
12 door mij g ege ven aan zet. 5 T ot slot wil ik de su gge stie doen om cont act te houd en met onderge teken de cq Marc B ra cke, zodat zo dat ge geven s die ui t het pro ject 'Verrij k in gsm a teriaal voo r varke n s' defin itief beschikb aar kome n ge brui kt kun nen word en voo
r optimalisatie van de meetl
a t. Materiaal- eigensc h ap Omschrijving Novitei t De ma te wa ari n het v e rrijkin gsma teri aal ni euw is of r e gelmatig v e rnieu w d word t. Dit kan en erzijds betek e ne n da t er reg elma tig nie uw ma te riaa l wordt verstrek t, m aar h e t k an ook betek e ne n da t h e t ver strekt e materi aal bijvoorbeel d wordt ve rle ngt (in ge
val van touw) of dat
het materiaal
onder invloed
van het gedr
ag van het dier
steeds verandert (bijvoorbeeld in het gev
a l va n stro). Nieuwe ma terialen prikkelen d ie nieuwsg ierig he idsdrift v a n h e t v a rk en e n s tel len het in s taat om
nieuwe dingen (aan te) ler
e n. Wroetba a rh eid De ma te wa ari n het v e rrijkin gs ma teri aa l g e schikt is om i n te wro e te n. I n het ide a le g e val ho udt di t i n dat h e t v a
rken met zijn wr
oetschi jf in h e t mater iaal k a n graven en het kan omplo e gen. Wroeten is een natuurlijk gedragspatroon va n het var
ken ten dienste van
exploratie e n voe d se lzoe ke n. Bijt en De mate waari n het v e rrijkin gsmateri aa l g e schikt is om in te bijten en op te ka uwen. In optim a for m a b e te ken t d it da t h e t ma te riaa l ook kan worden afg e
broken door het
bijten en k a uw en. Bi jt en is n atuurlijk g e drag spatroon van het v a rken t e n dienst e van explorati e en v oedselz o eken Eetba a r De ma te wa ari n het v e rrijkin gsma teri aa l o p geget e n ka n wo
rden. Dit zorgt dan vulling van
het maag darmk a naal. In het idea le gev a l is h e t ma ter ia a l h e ef t he t m a te ri aa l ook nog enig e v o eding sw aarde. ( V oe ds el -)opname werk t in de r e gel belon e nd voor het v a rken. Toegankel ijkh e id De mate waari n de dier en t e gelijk erti jd to egang hebben to t het verr ijki ngsmateri aal. D a t w il zeggen dat do min a nt e dieren he t b ijv oorb eeld ni et af kunn en sch e rmen van
hokgenoten (wat gepaard kan
gaan met ve rh oog de ag g res sie in he t hok) . Be schikbaarh eid van h e t materiaal is een randvoorwaar de voor benutting.
