Eerste beginsels van di Afrikaanse taal / Genootskap van Regte Afrikaners

a.~.~

··

_

t!

~+

Eer~te

Beginsels

1i

l

DI AERIKAANSE

'•

:

' i

I

.

~

TAAL,

1 /' .' i

01 GENOOTSKAP VAN REGTE

AFRIKANERS.

TWEDE

lJRUK.

D. Jt'. DU TOIT & Co.₁ PA.\P.L, KAAP DE GOliDE HOOP.

1882.

.

==:;=;:--·---- ::_--... ..._:..,.-=-----= -~

--=--

~

.

j:

II

\\

11

t!

~

J

I

.

I

.~~

-:+

·

E

e

T·

s

t

e

E

eg

iT1

s

els

VA:i

·

nr

AFRIKAANS£ TAAL,

Cl rm:•:J~ ntTJ~

D

l

C

EN

OO

T

SKAP

VAN REGTE

A

F

R

IKANEfiS.

TW'l::D

J.

~

I

>

R

LTK

.

~ ...

-·

-.

--

---U. F. ot: 1'0I1.' & Co .. PAAHI., K.u1· nv. G.nws liOOI'.

Dl AF

RIKAANS

E TAAL;

1

(it'll li ollrmK, Dui t:; of l!'ratll', (h·n Rn,.;-t•L..r, nf .hnaus, U••n K:dfcN, of Bnc.;m:m~,

AI ~ui jy aluml in tli skanl, Vcr uns kn.n h~11l•• U'JPi': oplt:J.al,

Di war<.• Afril..a.uu•l! Taal.

2

Of,<ko.,u un~ hml ~lit•r hlyf, J<:n idi'!'Cl'll

U't

:-.ktyf,

x

..

t m•

n

i ll'iud hl)m flrJf;

Di ..\fri~aam. ltl) r UtlH!'IITil 'l't'g':

'\Vat 1"1!~~=;..; ~ut.•tl i .... 'vnrtl ui ~lttp-,

Al trap jy h.uu, nf g••i hom wt<g.

3

Of!-.koull gcn ccatlil leer,

:

Mar ongcperm:ttvc•

r V crfo,•:;, '1'\:rkn•ll'i, CJnh•ct·;

On'.l :lloPut•rt.aal hi)

r

U&art>ID gocu :

Ous Tan 1 sit iu on-; murg en blood, Rn grnei tlll~ op in tt•'cnspnrrl.

4

};n t1'.'.)' fcl jy hicran i' Myn liwc goejc man, Vat jy di bock dan an! Rk: wed, a~~ jy ons spraaklrnns leer, Dat jy gan taal ~o hoog sal ecr,

'N

K

ORT

WOOB

T

JI

VOORAF.

Di cen:;te noeki wnt " Di Gcnuolska.p vn.n Re.gte AfJ·i-kaanders" uitge is Dr ]j;t.lR~TE BF.GIXSELS VA~ tH A~·lnh.HX!H~ T..u.L. }~n ilit kan o!.'k ui anders ni, want di Gcuoolskap i:;

mos o~gerig "om tc siaau vcr Ott& Taal, ous X ~~.Hi cu ons Land.

:Mar Jet np ; Di::l mar "RER<TI! D!:t: 1.\$1': r.:;" wat nns lti<'l'

go; dis ni 'n !.'intlikke :<l'.t<AAI\KC\H Hi. Nt:, ons ,,.el.'t lc gnt•u dat g<'n tual, ncs 'n bW!Il'l''''cen;!t•tm, :wmar knnt en klaar nit. di lwrncl val ni. l>ir. m•c-tu lank tyd nm 'n turd p;Ol'U tc kry.

Kyk mar llollau~ en gng-cl-<; wnt. WO~< rlit l'('t'i'1 en w:tt. iK !lit non? Rn hcf:'licmal >olmrrnk wurlll{l'D taal uuit ni. Want

waar is 'n t.t.n.l wa! ui l",l'u fuuk 1·11 t~cbn•\t; ,.,, llll!'l·~dmntig­ hedc hct ui ?

Dn:m.•m ge om; vcrcot·.; ma1· "Et:ll!:o'tt: Jir•:tN:<~:r.~." Dis 'l\r van \Oiroank af; tlit Wf:'Pt Oil!> J.!llloU. WauL uis mnl'

ui

ct·J't!tc perbt•ersla~. Eu itlt>r~·n wn t l.ormis Lt•L llrutrvan we1•t. dat dit g£>n :JcrnakkPlikkl' Wl'l.'k i~ om 1li hr·ginROl!-i ,·an 'n Llllll

op tc Kpoor ni. Mn r dit rlruof •ms t<'g go>rlL~ sl:: Ons lwt hi(!

r-in getoon, oat Afriknnns net RO guru 'u taal is ns cnigc Uta}

van ui w(•rclu. JTy h<'! net Ro !!lwcl Kyn woot.Ue, ,.,~·n vormo

syn wette, cuH. En ons daag enigu vyttnd uiL om te bewys' dat dit ni f'n i:; ni.

" EEn.;·n· BE•H.X~Er.l<" trt< •HIS mar. '~'a.nt ons wil Wtllr-·ccrll uC>g ni 'n :.\prnakk~ns umak ne.' 'q jm·lde om VCJ' tli

.Afrikaansc taal an tc lrek ni. (~ hcL hnllo met l•aing n.ndt•J' tale g'l·rnnnk). Ne, di lunl "roei Hll~ nlt.}tl an, t!n dan is di jmki n<·L nou ic kh,in en dau knelllll. Ons taal i:; net noa.

nm; 'n kind wat hq;in to lv(Jp, <·H uou .-e lll\R •li " l<~<'l"HtO

B<!ginsels" \'er 'n leihuud om an vas l(l

hou

CR so gocd tc lrer loop.

'n Mrika11er kan nuu uit di Br.Ks-rr. BEtlJN~H~ in 'n pnnr clngo of wcke net so gocd leer om ~yn eio tanl tn skrywe aH 'n

.Engel11man l<~ngelR, <·n 'n Hollamlct· Hollarus. Jn, AfriknncorR!

nou kau julie Hicn hoc veul gemt~kkclikcl dit is om jull0 cie taal te leer, ns vreemde t:~k•. };u dan kom tlit uog rlnarby,

·dat 'n menR 'n Trccmuc taal nooit 110 goed leer as jou de ni,

Vrinde en vyaudo kau mar anmt>rking11 maak so,·cul as

bulle wil. Ons slll <lit in ons sl\k t>leelc. Op 'n (!Oeie dag "kan dit_ons telt38 kom.

VOORR

ED

E

VER

DI TWE

D

E

U

ITGAA

F-Di twede ui~gaaf i' mar 'n herdt·u:., or:n•ht di ccrstc gl:J.u

uitverkl•l{ is u" !l::w.t· no1:' ;.:"•lnrig anvr::u\g kno; met gcriuge

wysiginge op tli vollenolu pmtl•:

I. Di bll!;l' i, w:l.t in rnw-HoUans Otlk met 'n uyge>oegut: t verlcngu wc:·o1, n••s allc nn.h•rt> klinker~ (hyv. cla,•r, di•', vu•r,

ens.) skt·yf vu., in 'u ·•v·· ldlcT'.!r.!ep sundo:r oli <', nes Ly di

nndl•r klinko'l'•, v .. mt in ui _::!<'V.kl j, allc S:linkt'l'' t"an s•·lf bnl(, soo>~ jn-re, , ... •.:t:n,Q'. fi.wt•r::, h-po•nol, /'ll·ri;;, 1 .1-oli,.;. Iu nnwc

-H(lllan3 w.w.l, ''i' ••Hi,"t:rJ~··J.lo W)b•'o. p:1r

=

::

kliuk.:1.,:. ;erlcn3'

<leur Yl-oluhl., lir.~, ~"''' rt, ••• n, "•; tli i no:rtleur

.:i

hy'foeging VRD f' j Jj !f, ~n p:u·tyk.·a t.L en P CD 11, bJy£ enko! ock Wol:J.l' dit l:tuk i•. (lru; lwu on:; rt·!!'t•!.

2. Hull,• vo•t: IJ,Ilte he~ on• lat >nnr; cli.s ni in ons ta.'ll

t.:.!s

~t'noeg ni ! \\t•iui~·· ;.relJL·Ji:; <lit.

a.

Di anmvrk.:a!.:n i!o WCI'I' om te le··~ as om to fp.rr.

4. O't.rc.:•.k.>m .• !'~ t'lli'l i,cg:"l..,d f.kr)f oru c-:i nnlorpa:.!ric lillwooru "_., n" !l•J: ',,., t·u tli b:h\'\·orol •· ((.u" tJlnyr ons

e,n ..

INL

EIDING.

1. D1 AlriknanRO Taal is rintlik 'n tak •an rli Hollnu~c taal . .Jlar in di loop Yan eli tyd, vera! narl11t di Kuloni Yan Holl:mcl los gcraak he!, i.s dit heeltc•mal vemncler, flO Jat 'll rou I ]Q] -lnndt'r wa.t hier kom ons ni k:m vcrstann ni, omtlal on:o; ~o venl nndf'r woor<l<' in oru; tanl Clpgrnt•c•m het, en di IIollnn:'<c

wo~onle in andcr vormc en Lt>tekenis gt·hruik.

2. Ons taa.l is dus 'n afgtaJiuuelin~ vnn tli Oermn:m:-:c -fal<>, <'n dit hcl. d.i kornkl1•r gchou oHk. Dnarom ch1t on!> wool·do hyua almnl u.it llollans en Duit.., kom. Van En:._l'f'lll c•n 1-'mus, wnt 'n menK clil sou Yerwag, kry jy nmpct• [.!'I'll U'tJvrdr. in on:-: to.nl ni; wnr ,,e) cnJ..olc ·ttildmkl.-iug.~.

3. Daar is in on!' taal suiwcr A frikaan.w woonlc·, >n 's 1.-ttr

-l.·atji, pominl.·, slraupN!c-7.·,.,·, u111pu, Lil/ .. ny, lmfJ!J"l.<f.ll.·, lrfl' -np-"""· J.nar-?ra<t.f-rr,nr, en.11.

<J.. Di mecht·c vnn ons wonrdo i~ Jaarom mur Hullanso woordo wRt ons •erkc,rt of vcmnclcrd gebrnik. Ons woowl uw.~ kom V1tu d.i liollan.~c wuo1·d im.tur.•, wtunt ¥:Jn :J'•"•lclt

u t•ond, ens.

5. Uit Duits l•oi ons mcer woonlo u.s 'n men::; S()ll rl.ink.

So':~ :;IMt:.•l, yt:i''•1_{·rlll·af, dan} I'll won, t'c•rgangP. jnar, f'n~. 6. 'Cit };ngc:b, Ft';'l.n!!, Portugces, en~;. kry 'n men<~ ock non en <ll\n 'n WOQrtl. Mar dis ma.r mi11..

7. ~:lnr di tnlc Lot do.arom invloott uit~c-oPfl'n op di gcbruik vau ons ci~ woorde, veml Fran~, dcu1· d.i FrnnsE.> Vlu!{tcliu~t'.

~e's di twcmal rms vet di Hollansc 1cij l'n on;: kom

n

·

r

di

nnnstc van di 'Ft-anse w·m.~ vcr tdj, en nous vc1· on~ nek. So o<•k di clul•bolo 11i is ncs di b'ransc ne pet.~. ens. UiWrukkings £c/s di een,

J.i

awler cen, cus. kom wt•er uit Engels.

A. Ons tanl kom meer as l'uip- :mdc•r t.aal oct·ecn met on,; tyd: kori, kort! Ons l1eL al di Rle}lcnde uitgaul!e Yun di werkwoorclu lnt Yal. Ver ei«:n, J rt'lllrt•Jt, lonpFn, cru;. ~cg ons t.oJnar ko1·tnf nd, clrink, loop, ens.

9. Ons tu.nl en ous gerumlbeid. kom net Ol'recn: 1n <>lUI woordo ni mcer lct.Lcrs as nodi!{ .is ni,

e

m

in ons wcrk g-en

omslag en min onkosto. V cral bainfl' medek linkrrs goi ons nit, rn dit mnak ons tnal Mtg en vlortcnd, so'11 et'e V<'r ciyc'll, 011~ vcr 011ll<'n, ens. En hoe meer klinkers in 'n t:1:tl, boo

EEHSTE

PA.HT.

OM DI WOORDB RBCl TB SKH.YWE (ORTEOGl~AFI).

l. 'n TMl besta.at nit. ~'·oorJ.e, en woonlo uit

letters,

"·at. as .<~illabt>s uitgespreek word.

::l. Daa.r is iu ons taal 22 lcth•rs: «, b, d, e,

f,

g, h, i, j, /;. l, ?n, 11, u, p, 1·, s, t, n, t•, n:, on !1·

l>i ,., 'b :r, en ;; gchruik ons :mar nrt. in n-cf'mde wool'llc. (Of

tnt! om~. SoOS iu Tt.'l.li-t:J•I' ·~u HW('Ctltl, di vrecmuo loiters heeltcmal wcggoi i')

3. l:les >an di luttct'.~ is ,·,/i.,krrs:

n,

e,

i,

o,

1' en !I· Al eli nndcr letter:; nourn ons

•H·

·1. '•link..-n, ow.u:~.t 'n nwn . .; hnlle ni sonder 'n klink<'r kr., uits;·~"·'k ni.

4. Di klinkt:rll het. >Pr<ki• . .:n•lt.~ kl.Lnk••. Mar di'! 11; norlit: om alma} all tO wys ui. :\d lllar wat U•Hllg' l~ (IL!l u.huiR VI)Ql'

tckomgoensLit•ran. ~··:.. •li ,. h~:t two ar•al'iclkh•ak'ciu. "':I en n.;? Dnnrom kun 'n m<·r.l" tl.J,ar ~o'n strPpi ]u, l']' set, reg.- ,; en lings,:. .:\Iu.r 1bu lwt <ti '' n1'~ 'n undt>r kl:tnk, in w{·rclJ, pf.rtl, ll•\ hf., It-, eu,, Jil sl.:Tyf •mi me~ 'r. k.tppit· ho-op

.60 .~.

l. F:o veul woord,. oc; 'n l11~'llll in Pl'n sln:.; nirsprcck is 'n

sill:~hP.. As ck scg ~ltfttr•l, d.1n i,; .1 di·eurste en .lam tli t wcdo

sillnbc.

2. On.c; hot woor1h• nm Pen en mcP!' ;;illn.be~, sn's .,T.·nul is 'a wonrd vo.n een t>ill!l.he, lJ;jto11g >an twe, .i'·i~teml'ui Y:ln dri,

kuiukmuu:fji. vR.n yi.~r, pap··lrllPkwr.; w.n ry£, on l;aj~w,,.af.•,·­ km.""'~ ~an SI'S sillabcs, ens.

3. 'n Sillubo it~ OJW •lf gc~:>loLo : opA ru; dit op 'n ldiukcr· ui~­ gn.nt, en gesloLc ad clit op 'n 1neddilinkcr eintlig. So's in

lemuen is lc 'n opo en mow 'n gesloLc slllabc.

4. In 'n epc r.ilhb~< >erdubbul onR nooit ':a kliukor om dit.

lank tc maak ni. Dis dan Y'lm selwers l:mk. So'11 twt>r. is nikR !anger ns fwe ni₁ E•)O iR niks !anger as so ni.

5. 'Wa.ar two klinkers ngter mnkaar kom on two silla.bes mo.a.k, d:mr sit. ons 'n o.postroof (') tw;sen di tw~ so's lto'c cu la'c mense.

3

IJJ:;HDE UOOl'Srta.:.-O'ER TH SPELI,JNO.

l. Ons skry£ ne.~ ons proat.

2. Eie name en neemde woorde skryf ons dcur-'n·bank

so's dit in di Laal'geskrywo word wn.aru.it ons dit o'erneem.

3. OllS ekryf ni seh. mar sk. 'n Afrikaner l'U ni school, mar

skool ; ni .~.·hapen, mar 8kape.

4. Ons ~hy! met 'n groot

letter:-a. Di er.~rstu woord van clke volsin.

b. Di eel1!t-e wuord van elke ro'el in 'n gedig. c . .Al di eie name.

d. Di wourtle wa.t 'n bisondcre pen;oon of saak nndni.

T

WEDE PART

.

OM DI WOORDE REG 'rE VTmTiulG B~ TJ;J VFJR-VOBG (ETDIOLOUI).

ECI~bT& ll00k'~1CK.-O'EI't lJI SOOUTE VAY WOO&DE. l. Ons ht'l ticn soorte van 'roorJe in ons t:tal :

-1. Nunm-WO~tl'lh:. 6. 1\" erkwoorde. 2. Lid-wuonlo. 7. By·'\Toordo.

3. llo~:da.ni~kiol:i-woordo. 8. Voon•cts~hl.

4. Voornnam-\\.tor~le. 9. Voeg-woo'!'lle.

5. Tol-woorde. 10. Uilrocp-wuorJ.e.

2. Di i'l'o.am-woorrlc, Hoctlauighcids-wuol'dc, Voornumu

-woonle, on Tel-" uo1·fl.: word Vl'rbtlig,

3.

IJ.i W <'rk-""·out·tlc 'ronl Vt-rvoog. 4. Di O.tllll'r soo..tu hlyf uuveranderd.

TWBJJJI TTOOFSTUK.-O'RR DI N.U~!·WvOil.lJF.

l. 'Rlkc U.in[; h:!L syn n'lam, en eli woord wot di na.'lm ttit

-drllk is di Sww~wvrJr<l. Di ding wn.t ck me skrywe heot :perl,

dlturvl11 is J•OU 'n Nnumwoord.

2. Daar is iwe sourte van Natmwoorde :

-u. . .:llgM•ene, of soortname, so's mens, lwis, boom, rlorp, berg, kar, en.~.

b. Risrmdere, of cielwmc, so's Pi~:t, Kaap, Kaffer, ens.

3. Di .Nnnm-wuorde het dri GESLAOU :

-a. Jl[annelik, as dit iots mannolik3 andui, f<u's ~nan.

b. Vroueli!t, ns dit icts vroneliks meen, so's t'fll'U.

c. Onsydiy, as dit ni maDllelik of vrouclik

a,

so's huis.

4. Party

woordu het twe geslagtc, 11o's ki·nd is mannelik ~s

5, Pa.rtykeor mn,ak dit 'n ondenkoid an di wooru sohrcrs <Jf dit mnnnelik of vron.elik is, so'a K(ming i~ manuulik on

Ko·n·ingin vrouelik; m6es/.e·r en !ltl&t•r~s, eJUI. 6. Di Naamwoord het twe G.iiT.U.r.s :

-a.. Enkelrou.d, M 'n mens eon cling bedoel, w's

kom-lcommcr, knlball, ens.

b. Meert•otul, as jy moer u.c; een ding mcen, >'O's

kocju.-wel:~, knLjipiring~, ens.

7. Di ::.\fc-crV'oud wonl gemaak Ynu lli F.ukelvoud tlcur s of e agteran tc ln:s, ~u':s ma11 wortltnnn~, 11l.t'n,; woru uH nst·, ens.

8. J>i Mecr,·outl ·ran pn1·ty w0ordo wortl n.ndor11 gl•mm~k :

met 1111-S, ~:~o'11 vrou word vrouens; ruot r-r.~, suo,; 1-.-ind word

kindcJ"s, cnf;. Partykcer woru tli l:mRtt> letter oc:k Yt:nlubbel,

so's IDC'$ wonl m~o. str·op wm·d stroppe, ens.

(1. \Vooruc so's koriu~, gar.s, ha.wer, vet, bottcr, pcpcr,

sout, koffi,

tl-,

rys, ens. iil altyd cokPh·rmdig .

. A.\MEnKJx,;.-<.--By di Nuarnwoorde praat hullu u('k nng-\':l.n

N.u~rr.u.r.r. in tli tualknnuc vnn ande:r talc, wat moet lat

~>ion in waLter bet r£'kl-ing 'n mtaruw•>•ml gebruik wol'J. En

in di ouo t.ale het lLUlle ock Wl't·kolik sull.e Xaam mile gc·

had, sodnl eli wooru itwlko Xo.a.mvo.l Wcscnlik nnderl:l

Yl"l'-b~ ''"(}rd. So',; in lt.1tyn ht~t hullo POll .Kaam'l"allc on in

elke Na.amvnl i.., di ln..'l.stu lettct'li mn rli WclOrd nutlct"F. Unr

in di Dll.WO tale is tli vcmntll"rile. ul'l:)!:tns;e al JnN•r t'n

meer wHg~:ovo.l. D11n word di bei.rekk.ing 'rn.arin so'n

woord stao.t, nng-e>wys met YoorJ>otsols. .Mltr diq gen

vcr-lmigiug" ni, wan& 'n vcri.Juiging moct 'u buiging of

vcr-:mt'lt:ring o.n di wuord sclwers ,-reos. Lat on:~ non 'n

Tourbeelu nccm :

-Eerstc Xaamval : c'lnu.<, 'n ~rd. Twedc , eqni, YO.n 'n perd.

Derdo , equo, ~n ·~ pPrd.

Yicrd& , equum, n pcrd.

Vyfdo , cquP, o perd !

Scsdo ,, cq.uo, dour 'A t':·rcl.

Hicruit siet ons nou duiddik cbt di Latynse woord r•jlmS in

el.k:c N'aamml 'n ancler uitgang ltet, mar on~o~ wo•>rU p•~rJ. blyf mar a.ltyd p/rd; eu so i.o:; dit in di meel!to nn WI' tale,

en uanrom ts llit niks as pur& gckhcid um van !'laamva.lJo

te praat. Di llollanse taal hcL oog iets dnarrn.n oe:rgo-hou, so

's:-Twcd.o Xaumval: eens paa.rds, vau 'n p<'t·J.

a

Mar Afrikaans, Engels, Frnns, cnR. het glnd gen vcrbuiging vnn di :X~tnmvnlle an d.i woord 11elf oergehou ni. Nou gcln·uik di andcr talo wel nog konsuins di Naamvallc Cll

noom dit vorbuiging, omda~ hulle taaJkundo na di L& -tynse gem~mk is. :Mar dis niks &Jtders as 'n lege en onnodigc vorm. Want hulle verbuig tog ni di

Naam\\·oordc Rclf ni, llh'tr hulle sit mar net di voor~etsels

voor rli wooL-de. En op di munier kan bulle wd hondr:rd Kaam>nlle mnak,dcur runriderc mal 'n andcr voon;utsol

Vtlut· di naamwoord tc ::~it. Da~rom lat ons d.i gekbcid,

om verJer te praa.t van Xa:uuvall£', mar glad en nl strum.

10. Op ((l.(l.-; moct ons by di Nnamwoordc uog oprnCJ·k, dat

'n llll.!llS }l'ilrty Jmll'Vall kau V l:!lKUJINWOUR!l'lJ LE!-t mau k tiS jy

'n kkiu tliugetji l•G•!l!,l'l. DiL dotJt ons U.eur

·i

:t.~terau di :Xanmwvortlo to laH, so'R krmap word kuapi, eu11. All 'n w•>ord

ov

.n ciudig 11au kom YOOl' di i nng 'n p, 110'11 bnom word

boompi. Partykt'Cl' kom uanr 'n I) YOOr di i, :so's hnnJ word hanrltji, sicl word ~icl!Ji.

ll. Part.y mlc, so's .Bngcl:~, hct gen Vl·rklcinwoordtjies ni.

DJ:r:nt: noor::;'It:K.--v'r.l~ IH Lw-woon.o.

l. Ons hd twc T,iawool'cle: tli. en 'n. Di g£'bruik nn11, aa on~> vuu 'n bepanldo cling pra~t. so's eli llottmlot; ·,~ ns on::;

Enmtm;o algemeen icts wilangc, so's 'lb Griku-a. :!. J)i Liu~ooJ·Jo word ni n·rbuig ui.

3. Di 'l'elw01,rt1 11kryf Ollll voluit een, en

<li

T~idwoord 'n, so\; ·,~mens lwt mur £'Nl ueus.

\'1 F.RDE liOOF~'fUK-o'r:t~ J)l HOEuAXlllllEfNl-WOO!IDI:.

l. lilf'r d.i!'lg het ·"!I" !.ordaniiJlteid, en tli woon.lc wa.t dit

nnwy.; no<:m Ollll IIucdauiy!teidsl!'ourde, so's muoi, lt•li/;. uud,

jouk, e1l$.

2. Kom ui hol'tlanighcid:;-woord Toor di Naamwoord, dan kryg dit 'n c agtaran, so's: dis 'n flnkse pcrd; mar kom dit.

agt(lr di ~aam-wuorJ, ltlyf dit so's dit is, so's: di p~rd is fluks.

Axm.:RKIXU.-Dis eintlik ul verbui~ing van di Hordo.ni~bcids­ woorde. En dis nog met:'r n..c; m Engels. ilullo het gla.d gcn vcrlmiging 1\U di Ho(•uauigheids-woorde ni. 3. Di Hoedanighoidswonrde ht:'t nog 'n aparte soort van \erandl·ring, dis di sogcnocmde TK.UPE VAN VERGEt.YKJ:o<G, om

ui

Terskillemlc grado va.u hoeua.nigheiu van 'nding nn te wys.

6

4. Gcwoonlik ncem hulle drigrade an. Di cerste is net

so's 'u ding van selw<>rs ill, so•s : 'n groof huis. Di twedo graad is liS jy di hoeda.nighcitl van 'n cling wil verstcrk tlcnr

dit te vergelyk met andcr dingc. Dan seg ons : di hnis is

groler a.s ui ~!onder. Di derdc gt'lL:LU is liS di hoednnigheicl van 'n ding bo nl di amler "\Tat jy d:unmo ver!!elyk uit.steek,

so's: eli huis is tli rJTOofste Tan a) di huiso nn d.i Knap. 5. Di dri noem hulle ock. ch·i trappe,

so's-di stellPnde trap: groot,

di u~>·rg~>lykcnde tmp gruutor,

Ji o'ertr".O'rntle trap: groohtc.

Di CCI', I.e trap is

ui H

ool!Jmigheiclswoc>ru self, di twcuc kryg

er, en

ui

clerdo sic agtr.mn.

7. Partykc·el' word

ui

trap1l0 onrcgelmntig govorm, 1!0°S :

goed, lJdcr, beste.

1. Yl>Or-na:tm-wovnle :c•>m in di pll!k ) an nunm-woortl<', om dit ni ~:cduri~ 'IYl.'Cr tc mor.t hcrbaalui. In pL'l:\C\ v:m te E-o: " .Piet het Pi~L syn pi·rd verknup I'll toon hrt PirL spy I:. ~rl1::1d, '' kan 'u men~ f;(l : '' Piot hc•t ·•?!~' ·pC:•rd verlwop, c·n t..JC?n het lo!fR]JYC ¥chad." Di wovrclo syn en hy kom in rli plnas Y:J.ll J'ict, dan.rom is Lulie vour-ua.nm-wu~>rdo•.

:2. Ons heL vyf soortc van vuur-ll't:illl·WI>Ord!' :

-a.

P!i~SOU!iLlKE VOOit:'iA\\f-W(o(llWI!:, wa.~t nnwy~:

ui

pct·soou wtLt pmat, ecrste prrf'duvn; !'nkclvnt11lt7: cu my,

mecrVOUU d11'j

ui

perSOt)Jl meL wi 'n TOCll~ prn.ai, lli'Pde pcrsoon; cnkdvoud jy on jrw, mecrvourl. j•tl/1'; di pcr

-MOn van wi 'u menR }n'llat, derJ,. pu~oon; enk<th·uucl

loy cu hon~, .~:; en ltattr, meernJUd hull<'.

A.1orr.:~ , JNc.-Ason~biJ tot onso licwl' ilt't'l'll, of as nn:; praat met imani wat hu'cr is as on•, danS<·~ Olh t< in ]ll'l:ls vau jy en

joo•, of untl llt'rluHll di nnmnwo·u·ol. lli low.sb uod ('Ill! tli

lUl)(•ilte. So'f4 " Pa heL Vt'l' rnyu belOW('

rn

f;.t}

,

.,

.r

my

een van

P11.

II'IJ» pt·rd.c gc om rlorp t.>e tc r;>," inp1n.F Yl\ll:

"Pn, jy hcl ntr my helowc, jy Nnl vcr my een van jou

pt. role ge," ens.

b. BJ:::;JT1'1:r.tKK'K YooR-NA.w-wnoRm: druk 'n bt'sit~iug uit, so's: myn vrou, ons kind, julle hounucrs. lwll<1 tuin, ltaar

loawctje, syrl kiri.

c. A~IYYSENDE Voon-:~u . .A~l-1\"00RDE woru gchrnik OJU an tc wys wi of wnt 'u mon:s mecn. 11yvoorbeeld, ck seg:

-7

Hier di?" Ek seg, "Ne, da.a1·-di." Jy vrllag weer, "Detukant-syne r" Ek f'Og," ~e. anrlel·kant-sytle." Jy

vra.-.g nog 'n slag," Di et'ne?" .l!:k seg," Ne, di ander erne."

llierdi, da.nr-di, deus-kn,nt-syne, nndcr-kant-syne, di een,

di antler een, is hicr anwy::;cnuc voornuamwoordt•.

d. J3£Tlt.EKKELlh 1; \ ' Ofllt·XAA\!·WOI\J:I>E 1d. bctrekking op 'n

"l"oorua·•ctwo.n·J. of 'n naamwonrd, wat al uitgl.'druk is, of

ni. KJ's: "tli man tent tluar gcloop hot;" hier 11la.'tt di

Retrekkeliko Vuornaamwuord teat terug op di nna

m-woord 111an. ·•

n·,,t

ni willuop ni kan marbly staan."

Hit•r is di woonl waar teal bctrcl{ king op hot, ni uitge-clruk ui.

e.

VHA 'F.''i!IE Yoolt-XAAM-WOORDE, so's : 'l'.i? wuJ? w:.~ttcr? wnttereen?

3. Party Voornanmwom·<lo hot dri g-cslngte, twe ~ctnllc, en

nog 'n o'erhlyfsel va.n verhniging, Dit gP.bt•ur Ly ui

Persoon-like Besittelike, en Vra.'cnde Vournaamwnorde, ~;oos on-; kan

~icn uit di vollcnde voorbeclde. Di nmler blyf alma! onver-.anderd.

I'ERSOO~'L!KE '\'"00It.'IA.\~l-\1'00RDE.

Ec-rstc

P _ersoon.

I

Enkelvoud_...

_"!

_{, eer~ou d :} : J?ken _U

_ns.

my.) _)~ V

_cr

_a

1

_'

1. 1 ;{CSlagte.

m 1 Eukcl'voud: .Jy en Jmt." · ₁

~ onPdr Pcrsoon. l ' f d r ll Ver al .. ll !!t·s agte .

.u· eervou : uu t!. ..) ....

A:nn;nxtxo.- By di Eerste en 'I'wedc Pt'l'llOon WPrd g-en

ver-ISki! van gu:slng ge1nnak ni. Dis ni nodig ni. Want dis

mos di pcr;;oon wat praat e». wat hoor. Xfmt hulle is

hy rno.kMr, en kan mos sicu of uit 'n man of 'n vrou is

waar hulle me gesels. Mnr di Tlt-l'<le Pgr;.:von is ni altytl

tc'enwoordig ni, dam·om moot hier onderskeill gemaak

worde, so's onR hicr ~:>ien. D<'rde PNsoon.

Enkelvoud, mnnnelik, hy en !.om.

" vrouelik, S!f en haar.

" on.~r·lig, tH.t, im.antl, niozand, idereen • .MeerYouJ, 1mlle.- V n al di geslagte.

By

di twede poriloon is ons iaal duideliker as Hollans C'H

Engels albei, u.mdat ons two aparte woordc gcbruik vcr

enkel--voud en meervoud, en hulle ni. Ons seg altyd nr enkelvoud

.fy en ver .meer'Youd julle; mo.r Hollan3 seg 'ier albei 'J'J, en

Engels you. Hollans het wel vanselewe gyLiede1~ gebruik nr

8

enkch'?~t•l, ~n.r tlit. wor,l mur ~f'lwnik in ~,,Jw 11' <'n gr1li!rt~·. ens .• n1 m di ~rwone tual11i. X E>t ~" md .li H,'4ittl•lik"

v

.

,

n·-:naamw•1or<lr. Ons !.P'.{ l.'nkelvuucl j11•1 I'LL uwct·von•l ju !1·. J\far ilullim){ St:'f; mar,,,, l'll }]u~c·l4 yrmr v1•r alhf'i.

vuot:ur.t.tt>.

Holl.>n,. - f 1!1 Juur•

"

I('

"

lt·:< ll·rt•,·n. Euk:-lvn,•lr·n IDI'I't'VuU'l.

Eng;•·),..- f'im mnst learn!/'''' ,.,,,,s.,n. En k,,h-·l'<<ll'll m•'•"·nm•l

Afrtka::tu::~.-.1:/ tnlll·t jrm IN kt•t·. Enk•·lvowl.

.full.• mo('t jl'[[ ..

J

,.,

)

,

1'1'. )fct•t'V•JU•l.

[nc~ ITTELII\ J; W•O I!· :.A.l.l!-'1\(ICIJ: I' 'E.

Enk,•h·onrl:

;.,,n

,

l

:\let·rvoud: '•II.<.

J

'Vt•t• a! eli gtosb:;tr·.

Tu•"rl••

p,.,-.

,,.

,,,_

Enk<·lnnul : jtl''· ) .Mt•Ct'\'OUd; j•lll•·

S

\'t:r a! 1li !{""lng-te. }iPrtl•• F••r',<fll}rl. F. u kch·uml ; mn.utwli~ : ·'"!/'' ,. Vl'fmeliL:: htltJr. ,. cm~y1li;,!: ~>?fn. 1l[cervonrl ; h11ll.:. Y m· :d ,[; ~··~l:tgw.

'KA1£:!'I>t: V001t·:'n \ li•I\UII:!fol:. 1Vi,.! i~ Vl.'r mannl:'lik en vrnnc·lik.

IVa! l it! vet• l•usydi~.

WtL/t,•r ! Hatt••rrrn! i~ VL'r al tli ~r·.;IR.~to.

4. 'n O'crhlyf~el vau n-rLuigin~ bet om uok ung hy di

l'J::It~OOXJ,U\f; Y()Ot;-~.\.U!-WfiORI •E.

Ttl'rde .Per.<001•: jMt >au jy. R'•'d: jy leer; ck lt•1•t• vrr j""·

..,.,~~-a.

r

(

l:rm• van hi(, soos: lt!J leer; ck leer n·t•

uer e ti'GtJOil : • • ( /,mu.

ArorEnlirXn:<.-n. JftJn i·: g"L'II Vt:'l'bniging vn.n ck, on /,aar van Rff ni, ul maak hnllL' <lit ook ~>o in di Hollnn~o ta.'llkuntlL•. Dis gln.d ap~~t·tl• '"oorcle, on daA>roit ku.n 'n men~ Hicn dnt a! ui talo mar in cti war is. b. Di uerde pet·soon cnkol-voud mnunelik ,,.j} patty mt•nso lt~ moet ous skrywc lwm,

ne8 in Holla.ns. lfom is vcrkecrd, seg bulle. lft~r ons

sog ltrm1, nell di Engclsmau seg hilfl, di Duit~1:r ih.m, di

Dccn J,",.nl, di Swced ho11om, ens. En watter is nou di

beste P Wol, 71inL verdi BngolsmaR, {Inn vcr di Dnit."'er,

hi'Tn nr di Hollander, on11., en hom ver di Afrikaner.

c.

Net •o is dit met ~k, in plaas van di Hollanu ik. Di

0

(iJ-iok~ t•n Lalyn hct oek ,k, met di uitgang o agteran.

J>:Jn ~:-ot• rn<:L n.l di wot>l~lc wat om; anllm·s uii.-pl't'ek a" ni

Hollan:-<. Dis Llaarom 110~ n.i vcrkeerd ni. W~tnt ider

nn.Ri RprN·k 'n wonJ·d uit :'!o's vor lmll<• di bustc is. E~

wi kau nou ~r·, wutt••r uitl>praak tli l'egt<' is i' ~·[yn l'krp-"eh ~ di.-s tHO~ Lt•lo' r.l te dom om ie H0 : as on~ 'n Wt•ord

ui ni'H IIollaNs uit"l'l'eek IJi, dan iR dit \'t•rke!'rJ! ! !

En ock by di

m:-ITTEJ,IK}; \ OOR·N.\.\ 'f·Wt1(>Il.N!.

Ji:e,·,,l,. JI'U•d•·,z.-. I myn t'll .m!/11.''•. so'R: Tii:; 11!?)1! hui~,

J <>n : Th huu. 1;> 11111nr.

I' ~'Y.o:1.nn. _ · ( ,. jmt cnj•n•<", . Rn's: • Di.-< . jm: samhreel, t-n

( tl1 samhrcelt:; J"ur. Twnl,• J h•nl.· l't I'" "•I!, <·nk<'lvntlll, moundik.- 1111» C'll

·

':In

·

··

,.

,

.

"

"

mcervoml, 'l'rulll'lik. -law.r t'n htlt•'· on:o;ydig.- .<;;n t•n ~:t•lt·. -~ons en on,.•.

A!ou:r.KIN•l. -By tli l3t•siUelike Yovrnaa'Dwonnlo i~ tlit u0t

ll.nd<'rR a;;; l•y rli llcJcd::mi~heitl.>woor•le. l>n:n· kom tli

<' flgteran U.$ di ::'f llamWtJOrCl volg, E'll ltiC'r a<; Ufl(ll' f!'<'n

NmUtl\1"001'(1 V•>lg. ~o'::;; Di,.. 'nfluk.•,• v~>r(l. Di pt-rd

isjfttk.~. f>is '·l:tn p•~t·•l. Tli pt•rd i.5 Ill !Jill'.. o::<IIJ:·JII)(JJ:'l-:'f l' I> .-Q'J:I! 01 'l'I;LWUtl'ti•E, I. 'l'elwoorJc Jruk getalle nit.

2. Daar 1s twe sourto van 'l'elwoorde :

-OII.b""paaldr, l:iv's vuul, min, baing, C'll$.

1Jcptlol1h. Di '~ord wt•er vcr•krl in twe sourtc :

-a. Di gctnl self 300S een, twe, dt·i. ens.

~.

J>

i

gd:tl a~ 'n hoeuanigheid"'woord, s6's ecrHtG,

twede, dPrdc, en Yf'rcter tot Hl tleur de agter di

getal to sit, en Tan 20 en verder dcur ,,f,• agteran

te laH.

:3 . .A.<i di telwoorde Vel' hoedanigltciW.woorde gebruik word,

ilim word hullo net ~;o verbuig.

s'EWR ... Dl; TIOOFt,'Tt:'I\.-O'&R DI WERK\VOORDE.

1. Werkwoortlc urttk 'n werkinguit, so's: Myn skape'1ol'i; ck loop, ens.

~. Ons het twc soorte van werkwoordo :

-a. O'agaaude 11•ukuworde, ,,.aar di werking- Tan di werker

oer-1

0

gaande werkwoord, want ek knn se: ek het mya.

vrou liff; eli working lif.JM gna.t dan ocr van my op myn vrou.

b. Ni-O'PTgaawle tcerkwuortlt, waarn.n c1i Werking by di

werkcr solf bly, en ni up 'n and01· ding k"n o'N·gn..'\n

ni, soos: 4if, 11laap, en~., want 'n mer..• kan ni

I.e

:

ck sit, slrr.ap, ens. vcr hom om vcr banr ni.

~- Di Oe1·gaanclo werkwoordo kan 'n mens up twc m·:n:t·t-o

gebrnik, ua.dat jy di wc-rking bcskou van ili knnt 'l'un ,;: we• ·-kcr, of van di kant van lli lyder wnarop di 'vcrking o'~:rgaat.

Dan is dit

u. B,•1lryzn-nd (wrrkcntl) ns jy clit v:m di L1nt. Ylm di

worker be&kou, so's: Piet s/.ant 'I'Cr Jnn.

b.

J,

!,,z,

na,,

a8 jy dit van di kant v:1n di lyJcr bc~kou,

so'!{: Jan word gtslacm Yan Piot.

AX)IERKINLJ.-Tn di taalkundc von nndPr ta.lo pra;tL b.ullc ock

va.n zo•·derAerendo en onpr•rJ~uonlikr wcrkwuorcle. ~·in

AfrikaAns, Engels, en di mrcst.e nuwe t.1lo IJc,...taal dit in

di Vt'rVOOginj.( Vnn ni Wclkfi'OOrd SClf ni. :->o's Of tok SU:

J>

i

vrou u:a~: h=r l.·ind (lledry~vt·ncl o'u•·g-mndc) of: Di won u·us <cr ltrwr srlf (wcdcrkerig) ; di werkwoord tt'M

is mar uct ecndurs.

4. Van di. t:rrt·org ing van di wcrkwoorclc heL ons in di nuwe

tale ock mar min o'e.rgehou, want dit 'rMJ vrr di mee~te p~trl.

gedn.on met hulp-werkwoerde, dit is Wl'rkwourdc wat. ock

}'Urtyher gebruik word om di ·n·ryoeging '·an ancl!'r we

rk-woMde ta hdp mtt.U.k.

fl. Tli Hr~lp-wc•rkuv10rdc is: hll, sal, wr&s, wnrclc, 'vi!, kan, moet, ens. !if: word gebruik om tli w•rlPde in di bedr) wcude werkwoord, •wee$ en tcotde om di t'P·rkde in eli lytlolJllc werk-woord te help maak; en sal om tli toekums uit w ch·uk .

.A.NMl!RKING.-ln di tn.alknnde van a.nclf'J' talc ge hullo by eli

werkwoordc gewoonlik vier mnnioro van vcrvocging op:

onbepaalde, nntonendt', am·ol'gE'nde, en gebicdeude. Mar in di vcarvoeging self bc~taat mm· eintlik twe mauiero : onbepa.aldo on bt>paa.lde.

G. Di o~tbepaaldc manier is di werkwoord in di vel"llkillP.nde

t.y'c, mar 110uder bello ling van }lGl'SOnc; by di bepaal.tle uw:nier

word

ru

tye en ili persona a.lbei bepaal.

7. Di werloreorde het Jri hoof-tyt, no. di loop va.n di tyd : teenwoordige, verledc, toekomende; so'11

Teenwoordige tyd- Ek loop.

Verlode , - Ek het geloop.

ll

8. Di tockllllll'Illh- lytl kan 'n mttll.., PJI \ iPI' munierc rool"

-stcl, sn',;

nt·rlltt· wt·kmu•:ntl.· '·'"- l•:k ~allonp.

'l'.,•ctle .. ., - Cl( ;.al ~!de '"I' Ju:.

})C'r:<tP. , ... ,rwa:u·c!. .. El.;: '''':.! loll]'·

'l'wetle .. .. - 1·:~ son ;:l'in11p hi;.

A:nn:uKI"'··- " 'nni'\I!U hct Olllt 111:1r ,-,:,. r·•·J·/,•tlr• cu ,.;,,. loPJ,.,. mPnd•• tyt• in on~> t.utl 'f :-;.,u cl't WL·c•-. c•m•lat on~ volk no•r

go•n \'l'l'h:tlc• lllUI' Wl'i 'n tor-konu; hct

r

0

!1. Hy ,[i ],11,!1\ll'l'hi\'(IOl'lll· i:-; eli YPrlr·cl·' lyd (ot'k \\'C'('l' in Lwr

vl'rtll'el. Dit w11rrl ~<•nnt-m tml·,,/nl•lttf.- t•n l'ulmwcl.· ,·erlrclc

lyd; so's-'fr•·"wunrd

iy• .

gk lll't Rk >al Bk i . .-Bkwort.l. }!k kan Ek moct Ek wil ( ),IL'tl/11/tllll.: r•·rl· ./r. 1•;:.: hul Ek "'"u J•:k wa~ l•:k \\'f'l'd l~k kr,n J<:k lllU{' . .; Bk mm ,-,l/111111/k 1'('({1'1/f'. l~k lu·t ~· hnu J~k is of wn~ gewccs g}, is uf \\'1\S 1{!'\YOl'tLC. Ek hct !fuwi!.

10. Di onllf'pllu.ldc 111tmic·l' hct mar lwc ly<•:

1',.,.,W,Jur.7r'ul! '!ttl

-lnot•·

VerlcJ,• ,, · gdoup !.:{·.

A'!oJtR.I\IX•<.-lJi] 1.-ltt'<'lhC fa:tl l1eL \'t'1' tli hcle W<•l'kwoonl

mar nc~ twc t;c : vcrlcdu en toekotncudo Lycl.

11. By di

U•'Jl''''l''"

,,,111

;,.,

rek!'H ons di nuloucndc

anvoc-gendc, en gcLicth:nuc muuicrc.

A,~! r.Rl\ rxr;.-]J;

y··b;,.,z,,ud·

·

tlltuticr tl' 1 on' by tli lu•paalrlc,

omd:1t <li pct•,on<' dn~rby l•r·p~1:d

'"'••rtl,

Hu',: lut>JI jy!

lo•JP jnlk ! Jllar iu vorm ill t1iL ~dyk a11 di unb<'p<u~ldc.

12

.

l

ly

di \'f'I'I'Ot'f.(ing-vn11 c1i \\"t•t·kwocw,lu 1110d nn,; \ll'k I'll)"

'n wourlji ~~· v11n eli tf,..,.,,.r.ol·llt. Di hd. f. we tyc. ll't'llll'l'Ol~

di"'u en YC"t'lt>th·. lli.: l<-'<'11\VoOl·oli~,, .lt-dwoot·•l wm·.J ~t·11m1~k

de~ll'

,,ul agter, t·u tli n•rlct.l!! ttl'Ur

!/'~

ni•ir• di \\'L'rkwuurd te

-1 o011Jl K<H•k low·Hd kokl'ml g-donv ~ekook. I:; 1 >i f,•, ,,.,,·,,ord:;l' ./, • I ,mrm/ 1\'!lrd a.ltyd f!t•hrni k llf'S 'n ],,,.,IUJ•i~h,-j,j,:;wn••J·d.

1 k ~'li ,.,.,.z,.,/~

,

J,

.,

lwnor.l wnr,l ).!dH·uik oJJt di \'l'rl~·du tyLl \Ttl~ d: '' crk \l'ourd tl' h,·] p ma~~k.

lf>. J)i wc·1·kwnor•le l<rt dn: z>,.,.~

...

l" in di cnkelvouu <'11

lUCl':'I'Olld:

l•:n ],., IYCnul. g 1.· loop ..:\h•l·n·on< I. - ( lu. ~ loo fl

·'!I

]<'<I]' .luff,• l""Jl

1

J,.

,

·

J,

.

l'ersoou. II y, ~!I· ,zif loop !Ir'll' loop . A 'OIJ:IHd.\<:.-1): p<'r..,nn<· Jn:ta], by ouq J.!C'U Yl't'Hkilm1 eli \'1'1'·

\'<>v"in•.o· Y;llt di W<'l'kW'<oo•l'd M'lt 11i; !'tulat di J•C'r~:>oll•· !tie-r

t>in

l~~~~

,...

n

i

tl• paA .koll\ Hi. ..:\ittl' 1111S ge Uit <Jaili'Olll m:tr i.u, '"niln.t di llll'm;c· d:<~.a.ran 1-(l'\\'cud i,o; itt auciC"l' IIJn·aak

-kuu~t(•. Mar hy <li vnorlH·<·hk f't.' om; mAr nd. di l!l'l'lltc Jll' I'HOOU aU.

16. Di vollcudc voorbcclde !;a} vcrder alles duiuelik m::mk:

-'l't!t'U wuordig~ tycl

\" t•dt•dc tytl

V nltcle dcdwoo1·cl

'J'ecll\1"001'\lie!•' I,Y1l Um ulm. n·t·kdt: tycl \'ulllllt.ak n·rlt·th• t,pt

Et•J'Hte tut'l,um~t. tyu 'l'IY<·tlc to<!k,,m.,1. t,y•l J~t'l'lo.t(' 'UUl'W!Ial'Ul'l.

tul'kv11htige t.rd 'l'wl'dc ''"11'\Yuanll'l.

toe: kurustjgo t

ru

VJmVOI-Xn~G Y

..i

N

DI

HC

M

'W

E

RKWOORDE.

nl\I:i,:J'A.\T,Ol; ,\IA~lliR.

.ll,f · "" et·s , W'urdc Sal

I

Kun 1 ~loet I \\' il

I

:

t1'f!\\ ord~ l1C. ·

C'J't•h!Ld h(' ,

"

l',

~

l'

t'S

ht• e> of

W

t

'

t'

~

- - - - "i.'kllll hi•

I

gNnlocl

hu

I

gt•wil

hu

I

0

I"

:

I

0 gdtad

gcwct·~

1 gcwMJo I gt•k:m J gcmout I gt·";l rJ... ht'f.

I

<·k lmJ. r·k hct geLati· t•k ~ttl hfo c:k ~nl g ('-L~.<l hi• . t·k ~nhcl ('k

snu·gJ

h:~.d hU. Hlll'A.U.n.J!: l1AXIER. t'k ;., ck \\'Pt·tl t·k sn I

I

t•k kom d, lnt>' f'k ll't·rd ek >'•oU •·1, kun t•ki;..ufw:o>' _, t·k i~ _. o1f wn~ _{- - - e -}kL _l'l _"v·un k ~··wet'' t:ewortle 1 .-t·l· >.·tl I ' ·' <k s:d ,,,n·<k d. :.:hl knu "t't'i< I 1 :t'k

~~

~~

''L-

I

I t•k sal ~t·~ woHl.,

L;·

.

uJ .. k "ul glt.·~an \\"tl•:--. uP ll .. \\'l'l ~~ ck moct t•k 11101:!!-l tk lll't ~ c-ruuct ok wil l!k won t•k hl'l. ~t·wil ck &tl nwetl ek sal wil

ek

><~·l

g'!' • 1.k

~

al

gewil h8 lilltO I he

L'k 1-lJU,

Wt•t•, <"k wurre ~~.u - - --

I

ck .-vu kau

I

c ( 1 xuu muct

I

ck :<ou WI 'L

< k ~ou JlU· Wt'C$ }.to~., ck :-;nn trl' -1 · ·' h~ f ~::k :::ougcknn ek :.<Jll !!C'·

I

k ill • Wol'u(' <'O L• "t ._, ( sou g'C\1 It! 1 ''· • moo

u

"

·

Wl'I'X I

t

+

\'~1!\'111\tll:-\l,j 'l.\1'1 01 o'r.r.t,.IA!'WC '\YEflKW\JOIW

,c:,J,.LL.Y.

DEDHY\YR~DF: YOR:\L

tl~lli:J>Ao\I,J•E )IA'\1 Cll. T~-t·n 11 uor•li!·•· f ytl : Slnun

\'•·!'lt"dr• n d: ' ( i,·~l'"nn h~ \'••rlt•tl\-d,·eliYtiiH'tl: (;tsluan.

lli.I'AAf.IIl: .\1.1\ tr .. l.

Teenw .. nrlli~l' ~) ,[: Ek ,:hat V c:-rlt>dt• h'·l: 1-:k ln·t gp,;]:um

l~l'l'•lr: ,,,::.kom,:itrt· l.nl: 1-;1 . ..,aJ slnnn. 'J'wc>•l•• t.wk~>nl;li!!<' '·'": l·~k hlll ~c·slaa.u hl-. Ect'l<tC Y(IOJ'\1', tnd>oln..,t:;.r,• tyd: l•:k. 'lU hlaau 'I' wetle ~ •><n·w. 1• .,.k.,,u,.,ii,_;l' t,) ,J : J•:k t:.o~t !-(<:•ban hi•.

L Y II J~ X D E V () J1 )[. 'I'r'PIIli'UUJ'lli~t· f\·rl : (: ••,l:•;.n 11 urrlt• Y Pl'lt·clr t) tl : · c;,.,l:la u g t'\<"c!l'tlc ln~ of wee.:~ l!r.J'\ 11.1 I' \1.11'\ll:r.. 'l'ccn\\"c),wtli~<· t)d: 1~:\. \H·r~1~!'~'"''·\.an OnYohnauk n th·•t:r•: 1:•, wp:·d ,t!'t•~>laau

YoiiJlna k ,, Ek i·, of wns !!f'~la:m

Br·r~H· tot·k •. w~·'!!t': I·;L ·. l •rt·.luau wr r•l••

rJ'Vtl1_t1P ,~ ·~; _":') ~(·:·daaU _\\ ~·t•J Bewtc• \"thii'Wa.u'lL .. l-~1. ~"'· '::• :-lr:••• Wol'\h·

'I'II'l'tlt• .• l•:k .•lt.l !' ,.,_Ja•,n )!••1\'l'l',.; hi•.

1~1. Di i\i-lll'l'J.:'Illllhh' \\'l':·kw .. na.l ll't•l'•l nd ~·• \Ct'\llt').! :111'11

tli Bl'uJ·yw•·ndu \' <~l'llt Yhll tli 0 \oJ·,.,t.ulllk.

Alll::'ll! II.UPU\1 1'1\, 1J'1;1~ 1'1 \\tH1r:Pt' \\ \ ~1 \ l·:r.t~rltl "·~,·1~1· ·' 1.

1. Di Tly wou1·dv, \'•" tl'>-.-f~t·f,. \' ot·;.:·woc ,,.,t.,., t·u (.; iu·ot!p· wourtlt• hlyf :til yd onv••muJt·rJ.

:!. J>i Brwc .. •l:tll. wm'l lw :tutlt'l' W•ll.H•It• !tt'M't flm rli wt~r·

ldng of hnc•rhllli~dtt•itl ci!!al'\:&. • nntlt·J' t:·l~o•l'aal. ,;o',: ,.,:,.:;kid, rtr;le mooi, ,, s.; of ont '11 uut~ta!Hl;glwicl nil. to<! thttk, so'11 van plaas: /i; •. , Cll clru1r; van ty<l: fl''" :I• luul, en~.

:3

.

Di Voo .. !<J>'rKI:r.; l•"m au iu 11attur bt'ti'Pkking 'n naam. WOUlTI of YlJ\Jl'IIBJl,lllWoelrd 'l~.lat, W:~ ll'\'.J.)r uit gepi!Ul.ll WOrd, so',q: Q/1 (]j rll'UI'1 1'(11~ cli htJi"l, cl,'j/f'J' myn, uzl \li krnaJ, f'~lq,

15

4. Di VoEOWOORDE verbind woordc en sinne an maknar,

so's: Jan m Piet; t•k i:s bly, mnr .T:m is vordrietig.

5. Di Urrttof.l'WtWIWE is wonrclt• wat 'Jo1 men:~ ~cbruik om

verwond~1·inl{. n fkt·nring, ·h·ol'CIH'i,l, hl.1 ,],.kn p, !>krik, CIIM., uit

te

druk, sander Vt'rbiudiug met nu<lt•r wuol'Llc. llit•t·vau hoL

ons baing in o11s hml, ~o':s : Hiel'.i.l" ! hook ! hiorso ! eisa !

eina.! hf·! Hi.·! tl-:1: hi.•-l-! ht·i ! l•>l'-non! nun-toe! n~-t·og! fooi-tog! soo! trek! .-tnp! vncrst•k ! nrie! bnsLa I 11ios ! lie ! a.llemcnsig! nllPmenlig! ]lt)-ha! ],onk·hni! o-got>je! jui

ste-meui ! kyk-tog ! ng-kom: ng-loop: moeni.~! :mkkorloot!

no!

ew;.

DERDB PART.

OM DI

WOORDE

rum

'l'rj Vb:ll.BIXDK (~YX'l'.A.Xl:-{).

RERi'>U: HOO!':~l'UK.-O'b!l~ VOL~lXXl~.

1. 'n Vul.~in ill di hole uitdrukkiug van

ui

Mil\ van ons

red

o.gto

.

2. Di del~t van 'n voL'Iiu i~< cukclc sinnc.

s

.

Di •>•h•le siwt~ beStiUI.t WCtll' uil klcinet·

u

ttltl

.

4. Di klei1wr,.

,z,.zc:

i~ ~·et•1' ;;anm~estclol nit woortle.

5. So kau Oll.l! 'u Ytolsiu up t[y':'j mauict'll uitmakaar uit -

hanl:-'n Vol~in in Cllkol•l ~:..;nuc; 'n l<~nkule 15in iu kluin••J•c ]>ill'l·t';

'n K.leuwr part ilL ap:11·L•' "oor·•ll!.

6. Nccm 'n \'UIJrbl'cld: ·

r

oz

s

.:J>: ..

.

.\'f.) Ll Vttoh•r 1'\Jl'P \'t't' my ; dfHiro>m moet el.:

10l)p."

E,tkek slnn•·: '' ~.rn vadt.'J' t·•)•·p V01' my." en

•· r;;.. moct loop."

KZ.einen• purlt• :

-Oncleru:~'1J1 wnarvan 'n mens }Jt'n:~ot.

Getegdu, wnt 'n mons van di ondl't'werp seg.

Y

oorwe1:,p,

waar di werkit.~g vnn di onderwerp

O

il

01 fiT'O'A.At,

J(i

7.

Lat

ous nou 'n sin in klPinere pn.rto V<'J'dN•l. nl"<'m: '•

Di

bm wo vader -.t raf ~<~·n :,tontP M:Uu nil 1 i••fuc. : Orul•·rzrn}' -V~dt•J'.

JJ,,,,lli .• y ran di tJ/<t/,•,·u·••t p -l!i bl'a\n', f.ft'lr'!Jrlt'-foti'Uf.

]/, r~~Z·i,,!l ''•lfl di :J• t~rtJ.l' ,lit !i{.ftle.

)•IHJI'!('"I'fi-Xt·ttn,

l!tpoli~t~j 1'1'11• ,{; ''''''":' '1' -!.,Yil Hl•>llt(".

8. Dl\n knn t>nH 'n !lin no~ \'Prd{'l' oj•l··~ in w .. r.l'dt·. Krem di:-c]f,h• :.iH :

Di-·lwp:~k•utlt• liel woorrl.

l.I'U11't• -h:p ot·~li J.,. nnaw wnord -nll'll<'wlc• trup.

1·uder - umunwt:t>rd- ~l'Ol'!!llwm- numurlik-

e-ukd-vroull.

/'Jt,·af-e/t·rgna.H•l<' ·wt•t'k\\'lllll'll-hc•paal•le

w_rs-t<:t•uwnnrui<•P. 1 Yel.

syn lw:-;iltdik

,·

,

>l

>l'Dltttmw••orll---mam~,

·

lik

-<·

ukt-1-vnnd.

RIIJIII• - l•) \'oc·~lik rmaruwunr,l -~:,•lll·wll' Imp.

~··wz-naumwool .I- ~·l<~l·t:t: am - lr.;• nndik- l'llkd-YuucL

1til -Yoot·~c·ht>l.

{;t<frl< - mmwwu, l'el ,.;•Jdl'fll::Ulrll- t•nk,·h·nud.

TWF!Ill:: Hottt',,TI 1, .. • -tt'Et: ftl LJ:J,, n:.;, ~ .. ,. Ver duiuPliklwi.l :o.h·~.f Hlh llll t

ai

VHllt•IIILe· L· ·d··l.~ll$:

(. ) PUtll, nu eli !'in,\• \·:m ·.u Y··~~iJ•.

( , ) l\.oo/11>1'1, <l"H'l' 1:: g't!tll'l'ltt•' \':JU 'n :-in.

(

;

) li.·JI•'""'P'''''· uu

eli. 1·i·lllu vrtu 'n 'iu, OJ tlaar nog 'n

Vl·•·ldari~:.;' "P Yttlg-.

( : ) JJul,[,,•l" l"'••f, w t ::;o, &-. tln:ll' no:.{ 'u nnhuling op

wlg.

( ~) Yr·~lll)t~Ta·,l, n~::·r 1

Jl \'l".lU!!·

( ! ) r•ifi''JI'}>ioHJ,,fcfct .. , :1!!'<'1' 'n ttif1~1<'J•iltg. En nog UUll<'rc, mt.t' noR g.· 1n \!' di Ycrnaam-.{P an.

TJt:ltJ1t: niiPF~TrK. \. !11\A .. \\'~Il t'lll•l:t't.Kl"itiS.

1. ~C's in Fmu11 ltN ou' ·u clnhl•~;~le "ntk .. nuiu~r in on.i hv,• -mnl ni. Dis ucm· eli

l·'

n.u~··

\'lngot·..liag-•• in

u~-1

tunl iug,•. bt·tmg.

:!. ~l't so on.~ lwcmul ··• '• i11}'laas v.111 eli llu:lmt--c

wij

en

uns. Dis ue.k vu.n di Frat"•' '"'''~ .' t'l'

w1j

uu .wu; vcr un~

liil.'r inp;ckolJl.

17

11d \"li<U' .Jj 111llllOWQol\[ kom IIIU l\ll \Al wy1:1

uu

.

t

ui Werking

''to.n rli IH·rk\l"oorcl up di mtaluWO<Jl'>l u'c1·g·a11t, :;o'::,: Hk leer

,.~,. hum; l'lll p r•·1· Pi.:f : <'llli.

-k Ho h('t oms uo1: '.1 ~ehrr.:k \'an rli \'UOl'Setsels ucs in Hrhr£:1>11<. .\" oli Y•hi"M.!sPl 'u 1 ('IH'~.;ng il1 f't•n uf ander

ri~~tiug-ui!druk, d:•Jt k .. n, olit p:ort:;J...o•t•r :., 'n to~voeg-~<cl a:rter di nmtm"uul'fl au, l'u':;: Ka:l!J·I•···,

f.l'·;,

,

,

lauu-uif, ~~on-(Jp,

:;uu-ft~ltf,•,·, t•u"".

;,, SN. in I fl•',·.:-·.ts lu·rhaul ""' 'n wom\l om krag-d:.uu-an to

gr. KO.~': •·}),.,d i,., hy ,]oou.'' n·r "hy iH ~l'kt:r duod; "

"kcJm sal hy kuw,'' Yt·t· •· by :ul l'l'k.t·r kum."

\Jt.ttL•r. Hi)ofl>:o.T'(;K. f>~l •lGL>T•rTr. n: ;)J.\.\1\,

I'

n

:(•l'

!llOI'I 011:. tl]'t Ill(.> din~.: lt·l.: illllllt ('H ry.n.

:!. JJi

,,..,,tf

""'

u.n tli lcuc:tt• vau di ufclcliug" van tli reels

Y:l II 'n \'('l'', • '

::. Jli r·c·t•J, 1.a't .~c-u, { Wt', ch·i, Jt·i ...

r

utt•t•r nfolc<'liug-s lu\

.t, ~.:Jk<-ndPliu-.; lu·t Ll\l'

,,j' clo·i

t-illuh·~ .

.). In l'1J...,. P'•lt·lilc[\" lt'm•t t'·t'·n ~illal"·

J

i

ul..~l'!ll (') ho\ wr.tor tli U(Hlruk op \',tl.

,

.u.

'":IUJ' 'n lll\'11." u'ln op muut drnk us jy lrr:-.

A:nn:r:R.»•:.- Jli c',{t<•'lof wco[·J ui nlty•l h)~cskrywu ni; ons

~l': dit. 1'1'1:11' lJit•t•

iu

ui

voorl>l·vlde om tu

J

ut

sieu wa.t

un~ Jfl~"t'!J.

(j, lJi ,·!/•'1 iH tli ,.,.ml~t'~<u klat1ku iu ~i l:ut~tc of twc laru;t.e

si llnhus in di re<' Is vau 'u Yt'rili. Vuc>l!Olt;J,. L>l·.

7. ( )n;; r·fllkii[i,•d hrL Ht'!'> rct·ls in 'n \'c:·f', ou vier l~[tlclillgs in C'lko reel, t·n Lwt• billubc;, in it!urc nfclt-liug, watu•rnu di n kHl'llt. up tli lnaf>tu val.

I~ en i Jrt• n:t '"

i

ht'•l I .~Yn

T,alltl

,

Ou.., wotlr/"I'

A

;

r,:i

k

lau

j"c

~lt·;l.llu. '\',,.,in~/ i" tlai'n·/ gcn h•\/Lt•t· grunJ Ol'

:1'

.

'

rli "Y/c

w<'·

.

1_{t·clolr•)nd.}

'l'mt~

i

4

ous cSm/

tli

u:i'.:.m/ tf' cld.

Van kin/don;

Ytm/

Snid A/friku.

~- liil't' rym t we l'('t•l!< up makam•, Ju::n· pnrtykccr kan dit

••t•k al-um-tli-anclt·r l'<'l'l J'.' m. Jlit'r rym tli Jaasto :<illabes ullo•rn, dit llt>l'ID ons ~fll't•Uit- ry m; umr l':n·tyker1· ryn1 di vooda;o,,tc• ot'k, di l i:> dttll 'n ·''' pe1ul< t•ym.

-i

s

wils l:naka.·v· nf, po'H ill ..

n

j:

8ft•,,,.,ljii'R l'l/.11 Hannie:" Tiit hl-lp/ n"n Wt•ifui;: tSm/ lt• /uri[,

AI lt(•f/ ck ~>JI,I tJ van ;:.;,;11/ni,

Kun <·k/ di "it/ dingo m:i1·/ ~~rm:l,

J>nn :.<>ll/ !'k-m:\r/ rk /;.fl,/ni.

10. Hirr iR non tlll).{ 'n vnnrhl'rhl, 1·:m 'n vt•J'!; mrt tlr·i llil

-labcs in clkc aftlt·linf.{. D11n vnl <li o h cnt op di mirldoll!te

11ilhtlro. Dit nor>rn llllllt• frippt•lr,w~tl, so'x i11 " f,'crl lJI!!J•-rs" ~

Gert Bl>yrl'll/ lwt p·t'·ltl r11,' C:l'rt B;.,\ t•J· .• I hd vc;

En Ill wnt/ hy :luvn.U llaMr m{lnk hy/ gt·ltl ml-. Mar 'n ·rro\1 moPt,' lr.r :inl'-kaf./ dis ~(·kl•r,'lik w:10r,

Wnnt 1\ttUtlt•J·/ 'u H fll't gnRt/'n hni~ rleurfmakit.nr.

11. Parhkc!'r ~<kict tlaar 'n t~illalrc o'r1· nn ili end in di

.•li>J.'fl"de I') ;,l, ~o·~ in il.i twrdfl c•n virr·tlc n•'C'I Ynn "Di ~te­

weltjiet< ,.;HI ~:nmi." Pnriykccr kron1 daa1· ln'l'r rl'n tekort ill

di slnnndr rym. ~o·s in di fan~ It· ufd('}it,go; van" Gcrt llcyrrs."

1~. Nou HIOC't 'll lller.t< nHir net trp]•a::; dnt j~ rli mnnt lVaar

Geskiedenis ..

van

d1

Afrikaanse Taalbeweging

...

VER VRIND EN VYAND,

~-

UIT PUBLIEKE EN PRIVATE BRONNE

BElfER!: DEUR

'S

LTD V.lN IJI

GJfJNOOTSK.AP

VAN

REGTE AFRIKiY.ER~

Prys 2s. 6d., Posgeld saam.

Vnwle en Voorst,,nde1·s van di Afrikn.a.nse Taalbeweging, behoort di book te he om

lJ nile vrindskap

an

te moedig en te verSt('rk, en di hoek te versprei so ver as hu!Ie kan.

TeenstmuleJ's M V.'Jancle sal Wbl di noodsakelikheid insieu om dit te lees, omda.t dit

0'1 billik is om 'n saak of be weging · te veroordeel en teen te staan sonder daar

behcorlik keunis van genome te he.'

O:>p<11'lydiJC gclicve eaar kennis

'

v.-a.n

te uoem Om. pwty te kan kios. Is di

bawe-giug Inlllo oncler,stouning weni, wei dan d1en hullo dit to ouderst~un; so ni, dan

behoor hnlle dit te bestry., , " Di ni verga.der di verstrooi."

Iderem c,~ 11lgn· wat iets ran di ta<tlb~weging wil weet, of meer tl1arva.n wil weet,

sal ,.,.el do~n met di. hoek te. uaolplege waatin hul!e alles s;~.l .-in de Gmtrent di