Economische effecten van het gebruik van Bovine Somatotropine in Nederland

(1)

L A N D B O U W - E C O N O M I S C H INSTITUUT

Interne Nota 3 4 8

Ir. D.W. de Hoop

Ing. G.J. R o o k e r

J. Schneider

D r s . G. Tamminga

Ing. A.D. V e r h o o g

Economische effecten

van het gebruik van

Bovine S o m a t o t r o p i c

Nederland

A u g u s t u s 1 9 8 7

(2)

(3)

Inhoud

Biz.

SUMMARY 5 1. INLEIDING 9

2. HECTARE-NIVEAU: EEN SALDO MODEL PER HECTARE 11

2.1 Methode 11 2.2 Uitgangspunten 11

2.3 Resultaten 12 2.3.1 Laag produktieve koeien 13

2.3.2 Hoog produktieve koeien 15

2.4 Conclusies 17 3. BEDRIJFSNIVEAU: EEN LINEAIR PROGRAMMERINGSMODEL VOOR

HET INDIVIDUELE BEDRIJF 19

3.1 Inleiding 19 3.2 Methode 19 3.3 Uitgangspunten 19

3.4 Resultaten 20 3.4.1 Weidebedrijven met een grupstal en tot 20 ha 20

3.4.1.1 Extensieve bedrijven 20 3.4.1.2 Intensieve bedrijven 21 3.4.2 Weidebedrijven met een ligboxenstal en meer

dan 25 ha 22 3.4.2.1 Extensieve bedrijven 22

3.4.2.2 Intensieve bedrijven 24 3.4.3 Gemengd weide-/akkerbouwbedrijf 26 3.4.4 BST-toediening op de volledige veestapel 27

3.5 Conclusies 28 4. NATIONAAL NIVEAU: DE GEVOLGEN VAN BST OP DE NATIONALE

LANDBOUW 29 4.1 Inleiding 29 4.2 Methode 29 4.3 De nul run 30 4.4 Uitgangspunten 31 4.5 Resultaten 31 4.6 Varianten 33 4.7 BST in relatie tot andere ontwikkelingen 34

4.8 Conclusies 36 5. ALGEMENE CONCLUSIES 37

(4)

INHOUD (vervolg)

Blz.

BIJLAGEN:

1. Aantal bedrijven en gemiddelde bedrijfsgegevens van de

bedrijfstypen in Nederland 38 2. De volledige bedrijfsplannen van de varianten voor en na

BST-gebruik 39 3. Tabellarisch overzicht van de uitkomsten van de varianten

op nationaal niveau 54 4. Korte toelichting op de werking van het model van de

Nederlandse landbouw 61 5. De gevolgen van BST-gebruik op het totale voederverbruik

in de melkveehouderijsector bij verschillende

adoptiegraden 62 6. De gevolgen van BST-gebruik op de arbeidsproduktiviteit

in de melkveehouderijsector bij verschillende

adoptie-graden 62 7. De gevolgen van BST-gebruik op de kosten per liter melk

bij verschillende adoptiegraden 62 8. Formulering van de opdracht van Monsanto 63

(5)

SUMMARY

By request of Monsanto Europe the Agricultural Economics Research Institute (LEI) has calculated the micro economic and macro economic effects of the use of BST on dairy farms in the Netherlands.

The LEI has calculated the effects of BST on three levels: 1. Hectare level: A margin model consisting of milk yields and feed

costs a hectare,

2. Farm level: A linear programming model of the individual farm, 3. National level: A linear programming model of the Dutch agricultural

sector.

The calculations are reported in this sequence. The milk production is restricted in all models because of the continuing situation of the quota sytem with the super levy.

The margin model is a programming model which calculates the roughage production, the feed intake and the milk production. The margin is calcu-lated from the milk yields minus the feed costs. According to Monsanto the following starting points are used for the calculations of the effects of BST:

4.6 kg (4 FCM) milk gain a day for a full herd BST use

7.4 kg (4 FCM) milk gain for a third of the herd (high responders) These starting points are calculated for different situations:

high (7000 kg a year) and low (5000 kg a year) yielders

intensive (3 cows an ha) and extensive (2 cows an ha) stocking rates These starting points and situations are calculated for two different roughage prices: Dfl. 35,- a 100 kVEM (Dutch feed units) and Dfl. 50,- a 100 kVEM. Further on different periods for BST usage are calculated: seasonal usage and during the whole lactation period. The seasonal usage periods consist of the winter period and the summer period. The winter period is lasting from the 1st of Oktober till the 1st of January when there is an extra allowance on the milk price. The summer period is the grazing period lasting from the 1st of May till the the 1st of November.

The use of BST to one third of the herd (high responders) is more profitable than full herd usage. This is mainly caused by the fact that the costs of selected usage of BST are lower.

The use of BST to low yielders (5000 kg a year) is more profitable than to high yielders (7000 kg a year). The milk production gain to high yielders is fully covered by concentrates and there is even a small

suppression of roughage. Low yielders have the possibility to realize the milk production gain for a part with roughage which is less expensive than with concentrates. BST use is more attractive on farms with an Intensive

stocking rate than with an extensive stocking rate.

The usage of BST on farms with an extensive stocking rate is not very pro-fitable. An extensive farm has already a surplus or creates a surplus on roughage when a milk production gain is realized with BST. Only when these farms have attractive alternatives for their remaining land, BST will be used. The use of BST on farms with an Intensive stocking rate is more pro-fitable. These farms have the possibility to lower the roughage purchase. Especially when the roughage price is as high as Dfl.50,- a 100 kVEM, the use of BST is profitable.

However the continuing situation of superlevy and the usage of BST will cause lower stocking rates and decreasing demands for roughage. So the prices will tend to decrease and make the use of BST less profitable. On farm level a linear programming model for the individual farm has been used to calculate the effects of BST usage. This model optimizes the farm situation. It Is a flexible model for various farm types. Three types of dairy farms have been calculated with the use of BST:

(6)

1. traditional cowshed: tie up cow house; intensive (2.68 dairy cows a hectare) and extensive (1.75) stocking rates,

2. modern cowshed: cubicle house; intensive (2.55) and extensive (1.83) stocking rates,

3. mixed dairy/arable farm; stocking rate 2.02.

These types of farms have the possibility to use BST for dose prices of Dfl.10,- , Dfl.15,- or Dfl.20,-.

The l.p. models calculate with two situations of roughage prices Dfl.35,- or Dfl.50,- a 100 kVEM. The farms with a modern cowshed have the possibility for alternative allocations for land with margins of Dfl. 1500,- or Dfl. 2000,- a hectare. There is also a possibility to purchase milk quota at various prices. In this model it is possible to adjust the application of nitrogen to lower the roughage production. The fixed costs are constant in this model because it is a short run

situation.

For all farm types the calculation is based on a maximum usage of BST to one third of the herd (the high responders). The results of the use of BST are strongly dependent on the stocking rate a hectare and the possibi-lity to have an alternative allocation for the remaining land. Taking into account the diminishing roughage prices because of the superlevy and the use of BST the price a dose should not exceed Dfl.15,-. To make the use of BST profitable the farm should have an intensive stocking rate. The pro-fits are mainly realized through the diminishing roughage purchases. For these type of farms it does not matter too much what the alternatives are. This is in contradiction to the farms which have extensive stocking rates. These extensive farms should have attractive possibilities to allocate the land alternatively. Another possibility is the usage of BST and to allo-cate the surplus of roughage for steers for fattening. This makes the use of BST reasonably profitable. Taking in account the present costs of milk quota in the Netherlands (up to Dfl.40,- a 100 kg a year), it is not

attractive to use BST and purchase milk quota.

Mixed dairy/arable farms have the possibility to use BST and allocate the land for arable purposes. The use of BST is profitable on this type of farms.

With a linear programming model of the Dutch agricultural sector, the impact of BST on the level of the national agricultural sector has been investigated.

In the model the following assumptions have been made: the adoption rates are 25, 45, and 65%;

BST is only used to high-responders (1/3 of the herd); the price of one dose of BST amounts to DFL. 10,-;

extra need for feed when using BST is fully covered by concentrates; all agricultural land must be cultivated;

all labour not used in the dairy sector when using BST, has to be used in agriculture.

the supply of new-born calves is not restricted.

The results of the model calculations were compared with a reference or zero-run in which the situation of the Dutch agriculture (excl. hor-ticulture) -including the effects of the super levy on milk- was simu-lated.

In short the conclusions are the following.

For the dairy sector BST seems to raise gains here. The higher pro-duction of milk per cow more than compensates for the costs made for extra need for feed and the costs of BST. For the agricultural sector as a whole the use of BST does not seem very attractive. The net-result does not differ significantly from the net-result without using BST.

However, this partly depends on the assumptions made in the LP-model. Firstly some alternative runs have been made by changing the last two

(7)

If labour can flow out of agriculture net-results tend to rise. In the short run one would not expect this to happen however. The assumption that the number of new-born calves is not restricted seems to be more doubtful. When the maximum number of calves is restricted to total Dutch production of calves, the result is a negative effect of BST on the net-result of Dutch agriculture.

Moreover one should remember that the results give a rather opti-mistic view, because costs in dairy farming in the model are related per cow. So when the number of cows decreases building costs also decrease, while in reality these are fixed costs. Furthermore the effect of

decreasing prices In other EC-memberstates as a result of expanding pro-ductions in the Netherlands is not taken into account.

Finally It should be kept in mind, that effects on the welfare of consumers as a result of decreasing prices has been left aside.

(8)

(9)

1. INLEIDING

Naar aanleiding van een verzoek van Monsanto-Europe heeft het LEI de micro- en macro-effecten doorgerekend van het melkproduktie stimulerende hormoon Bovine Somatotropine (BST).

Het gebruik van BST heeft invloed op de resultaten van individuele bedrijven. De invloeden op bedrijfsniveau zullen doorwerken in de produk-tietakken en daardoor zullen er veranderingen optreden voor de landbouw op nationaal niveau.

BST veroorzaakt korte tijd na injectie een toename van de melkproduk-tie. Bij het gebruik van een slow-release werkend BST kan toediening eens in de 14 dagen plaats vinden om de extra produktie op peil te houden.

Toediening van het BST kan voor de koe het beste plaats vinden na de 60e dag in de lactatie, omdat de koe dan in een stabiele staat van energieop-name en energieverbruik (onder andere melkproduktie) is. In een normale lactatie van 305 dagen kan er dus een extra melkproduktie gerealiseerd worden in 245 dagen.

Het verzoek van Monsanto is gericht op het berekenen van de verschil-len in het netto-effect en de rentabiliteit. Deze effecten zijn gericht op het gebruik van BST in verschillende bedrijfssituaties en voor de gehele Nederlandse landbouw (exclusief tuinbouw).

Op het LEI zijn modellen beschikbaar die de effecten op drie niveaus kunnen doorrekenen:

1. Hectareniveau: een saldoberekening van melkopbrengsten en voerkosten per hectare,

2. Bedrijfsniveau: een lineair programmeringsmodel (l.p.) voor het indi-viduele bedrijf,

3. Landelijk niveau: een macromodel op l.p. basis voor de Nederlandse landbouw.

Het project is ook in deze volgorde uitgevoerd. Als bepaalde varian-ten of situaties op microniveau al niet rendabel blijken te zijn, zijn de-ze niet verder doorgerekend op een hoger niveau. Omdat er voor de

ver-schillende niveaus met verver-schillende modellen is gewerkt, komen de diverse alternatieven niet altijd exact gelijk terug. De effecten van BST-gebruik zijn In alle drie de modellen berekend bii een zuivelbeleid met superhef-fing.

Met het model op hectareniveau is nagegaan hoe BST het meest rendabel kan worden toegepast: aan laag- of hoogproduktieve koeien, aan alle koelen of alleen aan de 'high-responders', gebruik het hele jaar door of alleen in de winter of de zomerperiode. Daar de resultaten sterk afhankelijk zijn van de veebezetting per ha en de ruwvoerprijs, die zal gaan dalen, is

hiermee gevarie'éerd. Uit de resultaten van dit model is een optimale toe-passing van BST gekozen. Met behulp van het model op bedrijfsniveau, dat uitgebreider is, is onderzocht of deze toepassing voor de diverse be-drijf stypen rendabel is. Deze berekeningen zijn gemaakt voor enkele veel voorkomende bedrijfstypen en bij verschillende veebezettingen per ha en ruwvoerprijzen. Tevens biedt dit bedrijfsmodel de mogelijkheid te rekenen met alternatieve aanwendingsmogelijkheden van grond, variatie in stikstof-gift per ha, quotumaankoop, houden van vleesstieren en dergelijke.

(10)

BST-gebruik zal op langere termijn niet alleen effecten hebben op de melkveehouderij maar op de gehele landbouw. In het macro-model is gerekend met verschillende adoptiegraden van de BST-toepassing, die in het micromo-del als meest optimale naar voren kwam.

De opzet van dit verslag is zo dat er per niveau een weergave van de berekeningen wordt gegeven. Dit zijn de meest relevante gegevens van de resultaten. Voor uitgebreide weergaven wordt verwezen naar de bijlagen. Per niveau worden de methoden, de uitgangspunten, de resultaten en de con-clusies besproken.

In de eindconclusie worden er conclusies gegeven over het gehele pro-ject, dus voor het micro-niveau en het macro-niveau.

(11)

2. HECTARE-NIVEAU: EEN SALDO MODEL PER HECTARE

2.1 Methode

Het saldomodel is een programmeringsmodel dat bestaat uit norm-formu-les voor de voeropname en de melkproduktie per koe, de grasproduktie per hectare en een saldoberekening per hectare.

Alle resultaten per koe worden bij een bepaalde veebezetting omgere-kend naar resultaten per hectare om een goede vergelijking tussen de ver-schillende situaties te creëeren. Het model berekent uit een opgegeven melkproduktie, de ruwvoer- en krachtvoeropname van de koe. Deze berekenin-gen zijn variabel voor de veebezetting per ha, de leeftijd en het gewicht van de koe en de maand van afkalven.

De berekende saldi per jaar bestaan uit de melkopbrengsten en de voerkosten voor aangekocht voer. Alle andere opbrengsten en kosten zijn niet meegenomen in de berekening van de saldi. Het model gebruikt enkel de veebezetting in melkkoeien per hectare; het jongvee is niet meegenomen in de veebezetting.

2.2 Uitgangspunten

Er is gerekend volgens de uitgangspunten van Monsanto Europe met twee reactieniveaus voor de produktie bij BST-toediening:

1. 4.6 kg melk/dag verhoging op basis van 4% vet bij toediening aan alle melkkoeien (5 kg bij 3.5 FCM),

2. 7.4 kg melk/dag verhoging op basis van 4% vet bij een derde (high-responders=hoog reactieniveau) van de melkkoeien (8 kg bij 3.5 FCM) en 2/3 van het aantal melkkoeien zonder toediening van BST.

Vanzelfsprekend is ook de situatie zonder BST-toediening berekend en als basissituatie gebruikt. Er zijn vier verschillende situaties doorgere-kend:

1. Ruwvoerprijs aan- en verkoop: f 35,-/100 kVEM en een toediening het gehele jaar door,

2. Ruwvoerprijs aan- en verkoop: f 50,-/100 kVEM en een toediening het gehele jaar door,

3. Ruwvoerprijs aan- en verkoop: f 35,-/100 kVEM en toediening in de weideperiode: 1 tnei-1 november,

4. Ruwvoerprijs aan- en verkoop: f 35,-/100 kVEM en toediening in de pe-riode met een wintertoeslag: 1 oktober-1 januari.

De ruwvoerprijs van f 50,-/100 kVEM is hoog, met name voor de toe-komst. De prijs van ruwvoer is dalende en zal voorlopig blijven dalen als gevolg van de teruglopende vraag naar ruwvoer. De dalende vraag is het ge-volg van de superheffing en de stijging van de melkproduktie per koe. Deze veroorzaakt een daling van de veebezetting. Op intensieve bedrijven zal dan minder ruwvoer worden aangekocht en op extensieve bedrijven komt er meer ruwvoer beschikbaar.

Deze vier verschillende situaties zijn doorgerekend voor produktieni-veaus van 5000 (laag produktief) en 7000 kg (hoog produktief) melk per

jaar, voor verschillende veebezettingen met in de uitgangssituatie twee (extensief) en drie (intensief) melkkoeien per ha. De saldi zijn berekend uit het gemiddelde van de afkalfmaanden februari en november. Alleen voor een situatie van wintertoediening is gekozen voor de afkalfmaanden februa-ri en mei. De leeftijd van de koe in het model is 4,2 jaar. De volgende

prijzen zijn aangenomen:

(12)

krachtvoer: f 45,-/100 kg

melk: f 72,-/100 kg; deze melkprijs blijft bij de toediening over het gehele jaar constant. Bij de BST-toediening in de zomer- en de win-tersituatie is er gerekend met een wintertoeslag; de melkprijs is de eerste negen maanden van het jaar f 70,- en de laatste drie maanden van het jaar f 78,- (f 8,-/100 kg wintertoeslag).

Alleen het aange- en verkochte voer wordt gewaardeerd tegen prijzen. Er is een situatie van quotering aangenomen. Bij een melkproduktiever-hoging door BST-toediening wordt de veebezetting aangepast om een gelijke melkproduktie per ha te realiseren.

De enige voerefficiëntie verandering in het model is de relatief la-gere hoeveelheid onderhoudsvoer bij een produktieverhoging. Dit is een normale efficiëntieverandering bij een hogere melkgift per koe.

De intensiteit van de ruwvoerproduktie is bij intensieve en extensie-ve extensie-veebezettingen gelijk. Er is gerekend met een stikstof niextensie-veau van

400 kg N per ha. Bij extensieve veebezettingen zal er dus ruwvoer over-blijven. In het model kan dit ruwvoer worden verkocht tegen dezelfde prij-zen als waar het voor wordt gekocht. Als er wordt aangenomen dat de ruw-voerproduktie 9000 kVEM per hectare is, dan is bij een ruwvoerprijs van f 35,-/100 kVEM het alternatieve saldo f 3150/ha en bij een ruwvoerprijs van f 50,-/100 kVEM is het alternatieve saldo f 4500/ha. Bij BST-toedie-ning worden de volgende produktieverhogingen verkregen 1 ) :

Jaarlijkse toediening 245 dagen 4.6 kg (4 FCM): 1133 kg/jaar Jaarlijkse toediening 245 dagen 7.4 kg (4 FCM): 1813 kg/jaar Zomertoediening 184 dagen 4.6 kg (4 FCM): 851 kg/jaar Zomertoedlening 184 dagen 7.4 kg (4 FCM): 1362 kg/jaar Wintertoediening 92 dagen 4.6 kg (4 FCM): 425 kg/jaar Wintertoediening 92 dagen 7.4 kg (4 FCM): 670 kg/jaar

2.3 Resultaten

De resultaten zijn berekend bij laag (5000 kg) en hoog (7000 kg) pro-duktieve koeien. In de tabellen staan de maximale waarden van BST die de veehouder voor een dosis BST kan betalen. Deze waarden zijn berekend door de saldi te delen door het aantal benodigde injecties in die periode.

Aan deze waarden en saldi behoort geen absolute maar relatieve bete-kenis te worden toegekend omdat er alleen is gerekend met melkopbrengsten

en voerkosten.

De saldi in de tabellen zijn de saldiverhogingen per koe ten opzichte van de uitgangssituatie. Elk alternatief kan dus een verschillend saldo in de uitgangssituatie hebben.

Per produktiegroep zijn drie tabellen weergegeven. Het eerste type tabel (2.1 en 2.4) laat een vergelijking zien bij verschillende ruwvoer-prijzen. Het tweede type tabel (2.2 en 2.5) geeft toediening in verschil-lende perioden weer. Beide tabellen gaan uit van een intensieve veebezet-ting. Bij deze veebezetting is er sprake van voeraankopen en niet van

voerverkopen. De saldoverbetering komt dan bij BST-gebruik uit de vermin-derde kosten van ruwvoeraankopen. Bij een extensieve veebezetting is het wel van belang dat er voer kan worden verkocht. De aanname in het model is namelijk zodanig dat de graslandproduktie bij intensieve en extensieve be-drijven dezelfde intensiteit heeft. Bij extensieve veebezettingen moet de winst dan volledig komen uit de voerverkopen. Deze uitkomsten zijn weerge-geven in tabel 2.3 en 2.6.

1) Omrekening van 3.5% vet naar 4% vet via de formule voor meetmelk: kg meetmelk (4%) = (0.4 + 0.15 * vetperc.) * kg melkgift.

(13)

2.3.1 Laag produktieve koeien

In tabel 2.1 worden de resultaten weergegeven van toediening het ge-hele jaar door, met verschillende ruwvoerprijzen, voor intensieve veebe-zettingen.

Tabel 2.1 Gemiddelde saldiverhogingen/koe over de gehele veestapel bij BST-gebruik exclusief kosten BST en de maximale waarde per dosis BST. Produktie 5000 kg (4% vet), intensieve veebezetting: 3 melkkoeien per ha.

Toediening gedurende de gehele periode, 245 dagen.

Situatie Gehele veestapel BST 1/3 van de veestapel BST produktie maximale

+4.6 kg/dag waarde extra saldo dosis BST

produktie maximale +7.4 kg/dag waarde extra saldo dosis BST 1. Ruwvoerprijs f 35/100 kVEM (17 injecties) f 183 f 10 f 88 1) f 15 Ruwvoerprijs f 50/100 kVEM (17 injecties) f 262 f 15 f 132 1) f 23

1) De saldoverhoging per BST-koe wordt verkregen door dit saldo met drie te vermenigvuldigen.

Bij een intensieve veebezetting wordt er geen ruwvoer verkocht, de hoogte van de ruwvoerprijs heeft dus alleen invloed op de aankoopkosten. Er zijn duidelijke verschillen te ontdekken bij de diverse ruwvoer-pri jzen.

Bij een hoge ruwvoerprijs is BST-gebruik rendabeler dan bij een lage-re ruwvoerprijs. De aankoopkosten voor ruwvoer dalen bij een produktiever-hoging en een hogere ruwvoerprijs meer dan bij een lagere ruwvoerprijs.

De saldoverhoging per koe bij toediening van BST aan alle melkkoeien is steeds hoger dan bij toediening aan de high-responders van de veesta-pel. Toediening bij high-responders komt over de gehele veestapel echter beter uit doordat de kosten van BST een derde zijn van de kosten bij toe-diening aan de gehele veestapel.

In tabel 2.2 worden de resultaten gegeven van toediening van BST in bepaalde perioden voor een intensieve veebezetting.

In het model wordt BST 3 maanden In de winterperiode toegediend en in de zomerperiode 6 maanden.

De in tabel 2.2 genoemde maximale waarde per dosis BST zijn hoger dan die genoemd in tabel 2.1 (bij een ruwvoerprijs van f 35/100 kVEM). Er moet echter rekening gehouden worden met het feit dat bij toediening in de win-ter resp. de zomer de periode van toediening maar een (klein) deel van de lactatie betreft. De saldiverhogingen per jaar zijn bij periodetoediening aanzienlijk lager dan bij toediening gedurende het gehele jaar. Absoluut gezien zijn de saldiverhogingen per jaar echter wel lager.

Voor beide perloden geldt dat de wintermelkprijs f 78,-/100 kg Is en de melkprijs de rest van het jaar f 70,-/100 kg is.

De zomerperiode komt relatief gunstig uit wat veroorzaakt wordt door de betere kwaliteit van vers gras t.o.v. de mindere kwaliteit van voor-droogkuil. Voordroogkuil heeft een lager VEM-gehalte in de droge stof dan vers gras in de zomer.

(14)

Tabel 2.2 Gemiddelde saldlverhoglngen/koe over de gehele veestapel bij BST-gebruik excl. kosten BST en de maximale waarde per dosis BST. Ruwvoerprijs: f 35,-/100 kVEM, produktie: 5000 kg

(4% vet), intensieve veebezetting: 3 melkkoeien per ha

produktie maximale +7.4 kg/dag waarde extra saldo dosis BST Zomertoediening (8.5 injecties) 1 mei - 1 november f 120 f 14 f 55 1) f 19 4. Wintertoediening (5.5 injecties) 1 oktober-1januari 70 f 12 f 35 1) f 19

Bij een relatief laag produktieniveau wordt de produktieverhoging gerealiseerd uit ruwvoer en krachtvoer.

Voor een produktieverhoging in de winter wordt er meer krachtvoer opgenomen om aan de energiebehoefte te voldoen. De voerkosten worden in dit geval dus hoger en het extra saldo bij BST-toediening dus lager.

Tabel 2.3 Gemiddelde saldiverhogingen/koe over de gehele veestapel bij BST-gebruik excl. kosten BST en de maximale waarde per dosis BST. Produktie: 5000 kg (4% vet), extensieve veebezetting, 2 melkkkoeien per ha.

Toediening gedurende de gehele periode, 245 dagen

produktie maximale +7.4 kg/dag waarde extra saldo dosis BST 0.

1.

Geen verkopen ruwvoer Wel verkopen 1) Ruwvoerprijs f 35/100 kVEM (17 injecties) f 193 11 f 91 3) f 16 2. Wel verkopen 2) Ruwvoerprijs f 50/100 kVEM (17 injecties) f 279 16 f 137 3) f 24

1) Is equivalent aan een alternatief met een bruto-opbrengst van f 3150 per ha.

2) Is equivalent aan een alternatief met een bruto-opbrengst van f 4500 per ha bij een graslandproduktie van 9000 kVEM per ha.

(15)

Bij intensieve veebezettingen worden de saldowinsten behaald uit de vermindering van de ruwvoeraankopen. Bij extensieve veebezettingen is er al een ruwvoeroverschot of ontstaat er bij een produktieverhoging met een vast quotum een ruwvoeroverschot.

De enige saldowinst die bij een extensieve veebezetting door het ge-bruik van BST behaald kan worden is door de grond alternatief aan te wen-den, ruwvoer te verkopen of bv. de stikstofgift te verminderen. In tabel 2.3 is een situatie gegeven met de mogelijkheid tot verkoop van ruwvoer.

Zonder alternatieve aanwending voor grond is BST-gebruik bij een ex-tensieve veebezetting nooit aantrekkelijk. In het geval er wel een alter-natief mogelijk is, moet deze wel voldoende opleveren om BST gebruik aan-trekkelijk te maken. De gegeven situaties zijn zeer rendabele alternatie-ven, door de hoge ruwvoerprijs, die maar zelden gerealiseerd kan worden.

Als de ruwvoerprijs f 35/100 kVEM is, is het gebruik van BST bij een waarde van f 11 al niet meer rendabel bij een toediening aan de gehele

veestapel. Doordat een alternatief met een bruto-opbrengst van f 4500 over het algemeen zeer hoog is, kunnen de resultaten dan ook het beste geïn-terpreteerd worden door tussen de situaties 0. en 1. in te gaan zitten. 2.3.2 Hoog produktieve koeien

Om de effecten van BST-gebruik bij verschillende melkproduktieniveaus te berekenen, is er ook een produktieniveau van 7000 kg in de

basissitua-tie doorgerekend. Tabel 2.4 geeft de resultaten van verschillende ruwvoer-prijzen bij een intensieve veebezetting.

Tabel 2.4 Gemiddelde saldiverhogingen/koe over de gehele veestapel bij BST-gebruik excl. kosten BST en de maximale waarde per dosis BST. Produktie: 7000 kg (4% vet), intensieve veebezetting, 3 melkkoeien per ha.

produktie maximale +7.4 kg/dag waarde extra saldo dosis BST 1. Ruwvoerprijs f 35/100 kVEM (17 injecties) f 85 f 5 f 42 1) f 7 2. Ruwvoerprijs f 50/100 kVEM (17 injecties) f 176 f 10 f 90 1) f 15

Bij een hogere aantrekkelijk omdat van BST bij high-res koeien. De saldoverh

is echter wel lager is gebleken dat bij gevolg van BST-gebru

Bij lage ruwvoe trekkelijk omdat er

melkproduktie is BST-gebruik bij een hoge ruwvoerprijs er bespaard kan worden op ruwvoeraankopen. Toepassing ponders is rendabeler dan de toepassing bij alle

oging van BST-toediening bij hoog produktieve koeien dan bij laag produktieve koeien. Uit de berekeningen hoog produktieve koeien, de hogere voederbehoefte als ik volledig wordt gedekt door krachtvoer,

rprijzen is de produktieverhoging veel minder aan-veel minder op ruwvoeraankopen bespaard kan worden.

(16)

Tabel 2.5 Gemiddelde saldlverhoglngen/koe over de gehele veestapel bij BST-gebruik excl. kosten BST en de maximale waarde per dosis BST. Ruwvoerprijs is f 35,-/100 kVEM, produktie: 7000 kg

(4% vet), intensieve veebezetting, 3 melkkoeien per ha. Toediening gedurende bepaalde perioden

produktie maximale +7.4 kg/dag waarde extra saldo dosis BST Zomertoediening (8.5 injecties) 1 mei - 1 november f 58 f 6 f 26 1) f 9 Wintertoediening (5.5 injecties) 1 oktober-1januari f 61 f 11 f 29 1) f 15

1) Het saldo per BST-koe wordt verkregen door dit saldo met drie te ver-menigvuldigen.

De invloed van toediening van BST in bepaalde perioden op de hogere produktieniveaus is gegeven in tabel 2.5.

Uit tabel 2.5 blijkt dat bij hoog produktieve koeien de wintertoe-diening gunstiger is dan de zomertoewintertoe-diening. Ook de maximale kostprijzen

Tabel 2.6 Gemiddelde saldiverhogingen/koe over de gehele veestapel bij BST-gebruik excl. kosten BST en de maximale waarde per dosis BST. Produktie: 7000 kg (4% vet), extensieve veebezetting, 2 melkkoeien per ha.

produktie maximale +7.4 kg/dag waarde extra saldo dosis BST Geen verkopen ruwvoer

Wel verkopen 1) Ruwvoerprijs f 35/100 kVEM (17 injecties) f 78 f 4 f 41 3) Wel verkopen 2) Ruwvoerprijs f 50/100 kVEM (17 injecties) f 170 f 10 f 90 3) f 15

1) Is equivalent aan een alternatief met een bruto-opbrengst van f 3150 per ha.

2) Is equivalent aan een alternatief met een bruto-opbrengst van f 4500 per ha bij een grasland produktie van 9000 kVEM per ha.

3) Het saldo per BST-koe wordt verkregen door dit saldo met drie te ver-menigvuldigen.

(17)

per dosis BST zijn bij toediening in een bepaalde periode hoger dan bij toediening over de gehele periode (tabel 2.4). Het absolute saldo stijgt echter maar weinig. Bij hoog produktieve koeien is er dus wel een duide-lijk verschil tussen het toedienen in de winterperiode met een melkprijs-toeslag en in de zomerperiode. Dit wordt veroorzaakt doordat hoog produk-tieve koeien een extra produkproduk-tieverhoging volledig realiseren uit kracht-voer en er geen verschil meer is tussen de winter- en zomerperiode wat be-treft krachtvoerbehoefte als gevolg van produktieverhoging.

De rentabiliteit van BST-gebruik bij hoog produktieve koeien in be-paalde perioden is echter veel minder dan bij laag produktieve koeien doordat de totale besparing op ruwvoeraankopen minder is.

In tabel 2.6 zijn de mogelijkheden gegeven voor de extensieve veebe-zettingen met een hoge melkproduktie.

Bij extensieve veebezettingen (2 melkkoeien per ha in de basissitua-tie) is BST-toediening alleen aantrekkelijk als er een goed alternatief voor het overschot in de ruwvoerproduktie is. Hier geldt ook dat toedie-ning bij high-responders aantrekkelijker is dan toedietoedie-ning bij de gehele veestapel. De maximale waarde per dosis BST mag in dit geval zelfs niet hoger zijn dan f 4,- bij een ruwvoerverkoopprijs van f 35/100 kVEM, om rendabel te kunnen zijn bij een toediening over de gehele veestapel!

2.4 Conclusies

Voor een onderlinge vergelijking van de verschillende situaties zijn in tabel 2.7 de bedragen gegeven die overblijven van de saldi wanneer de BST f 10 per dosis kost. De bedragen gelden voor een Intensieve veebezet-ting.

Tabel 2.7 Gemiddelde saldiverhogingen per koe over de gehele veestapel bij BST-gebruik incl. kosten BST: f 10,-/dosis 1 ) .

Produktie 5000 & 7000 kg (4% vet), intensieve veebezetting 3 melkkoeien per ha

Situatie 5000 kg 7000 kg +4.6 kg +7.4 kg +4.6 kg +7.4 kg 1. Ruwvoederprijs f 35,- f 13 f 31

toediening hele lactatie

2. Ruwvoederprijs f 50,- f 92 f 75 f 6 f 33 toediening hele lactatie

3. Ruwvoederprijs f 35,- f 35 f 26 zomertoediening

4. Ruwvoederprijs f 35,- f 15 f 16 f 6 f 10 wintertoediening

1) De saldi zijn gegeven voor een bepaalde prijs van een dosis BST. Als deze prijs met f 1,- stijgt dan dalen de saldi de prijs maal het aan-tal injecties. Bij de high-responders dalen de saldi echter een derde ten opzichte van de toediening bij de gehele veestapel.

In de gevallen dat er sprake is van negatieve saldi is in de tabel een - als saldo opgenomen. Uit deze tabel blijkt dat gebruik van BST bij laag produktieve koeien rendabeler is dan bij hoog produktieve koeien. Hoog produktieve koeien realiseren een verhoging van de melkproduktie vol-ledig uit krachtvoer en laag produktieve koeien realiseren een produktie-verhoging uit krachtvoer en ruwvoer.

(18)

Een produktieverhoging bij laagproduktieve dieren leidt tot een bete-re benutting van het ruwvoer. Bij hoog produktieve koeien tbete-reedt dit ef-fect niet meer op.

De kwaliteit van het ruwvoer is zeer belangrijk. In dit model is de hoeveelheid VEM van voordroogkuil in de droge stof 850. Bij een hogere kwaliteit ruwvoer is er minder krachtvoer nodig en wordt er dus minder voer aangekocht. Het saldo komt bij een produktieverhoging dan hoger uit.

Toediening bij high-responders komt over het algemeen ook gunstiger uit dan toediening over de gehele veestapel.

In tabel 2.8 worden de overblijvende saldi na aftrek van BST kosten gegeven voor een extensieve veebezetting.

Tabel 2.8 Gemiddelde saldiverhogingen/koe over de gehele veestapel bij BST-gebruik lncl. kosten BST: f 10,-/dosis.

Produktie: 5000 & 7000 kg (4% vet), extensieve veebezetting 2 melkkoeien per ha Situatie 5000 kg 7000 kg +4.6 kg +7.4 kg +4.6 kg +7.4 kg 0. Geen ruwvoerverkopen -1. Wel verkopen Ruwvoederprijs f 35,- f 23 f 34 2. Wel verkopen Ruwvoederprijs f 50,- f 109 f 80 - f 33

BST-gebruik is nauwelijks aantrekkelijk te noemen voor een extensieve veebezetting. Alleen als er sprake is van de verkoop van het overtollige ruwvoer voor een goede prijs dan wordt BST-gebruik aantrekkelijk in dit model.

(19)

BEDRIJFSNIVEAU : EEN LINEAIR PROGRAMMERINGSMODEL VOOR HET INDIVIDUELE BEDRIJF

3.1 Inleiding

Het in hoofdstuk 2 gebruikte model was met name gericht op het vinden van een optimale toepassing van BST binnen een veestapel. Toediening aan high-responders (1/3 van de koeien) gedurende het hele jaar bleek het meest rendabel.

Met het bedrijfsmodel zal deze toepassing verder geanalyseerd worden in bedrijfsverband. Daarbij kan tevens worden nagegaan wat de invloed is van variatie van allerlei kenmerken zoals: stikstofgift per ha, alterna-tieve aanwending van grond, quotumaankoop, vleesstierenhouderij e.d.

3.2 Methode

Het lineaire programmeringsmodel is een model voor het individuele bedrijf dat een optimaal bedrijfsplan berekent. Het model is flexibel voor diverse bedrijfstypen. Zoals bedrijven met een grupstal, een ligboxenstal en gemengde bedrijven met een tweede tak zoals akkerbouwgewassen of vlees-stierenhouderi j. Een verdere indeling naar veedichtheid per ha en het re-kening houden met een daling van de ruwvoerprijs is van belang voor de berekening t.a.v. de rentabiliteit van de BST-toepassing.

3.3 Uitgangspunten

De uitgangspunten voor de berekeningen zijn gegevens uit de LEI boek-houding van 1984/1985. De bedrijven zijn ingedeeld naar bedrijfstype en 2 intensiteiten van veebezetting.

De gekozen bedrijfstypen zijn: bedrijven met een grupstal, een lig-boxenstal en gemengde bedrijven. De bedrijfstypen en intensiteiten van veebezettingen zijn weergegeven in tabel 3.1. Tevens staan in tabel 3.1 het aantal bedrijven in Nederland die door de bedrijfstypen worden gere-presenteerd. De keuze van de type bedrijven is gedaan door Monsanto.

Tabel 3.1 Aantal bedrijven en gemiddelde bedrijfsgegevens van enkele bedrijfstypen in Nederland op basis van de LEI-boekhoud gege-vens 1984/1985

Bedrijven met koeien groter dan 79 sbe

Type bedrijf Aantal Opp. Melkkoeien bedrijven in ha

aantal per ha intensiteit gespecialiseerde

weide bedrijven met

- grupstal tot 20 ha 3950 15,4 27,1 1,75 extensief 4430 12,7 34,0 2,68 intensief - ligboxenstal meer

dan 25 ha 3760 40,9 75,1 1,83 extensief 6740 36,8 93,6 2,55 intensief gemengd 1431 22,8 1) 46,3 2,02

1) Plus 13.6 ha akkerbouw de grens van de intensiteit is bij 2.75 gve/ha.

(20)

In bijlage 1 is een tabel opgenomen waarin alle bedrijfstypen staan vermeld.

De verschillende bedrijfstypen zijn doorgerekend met 2 verschillende aankoopprijzen van ruwvoer zijn: f 35,-/100 kVEM en f 50,-/100 kVEM. Het overschot aan land kan alternatief worden aangewend of uit produktie wor-den genomen.

Voor de bedrijfstypen grupstal zijn alleen de resultaten gegeven bij verschillende ruwvoerprijzen en niet bij andere alternatieven, omdat de uitkomsten nauwelijks afwijkend waren van die bij het bedrijfstype lig-boxenstal. Voor het bedrijfstype ligboxenstal zijn de volgende alter-natieven doorgerekend:

Alternatieve aanwendingen per ha: met een netto-opbrengst van f 1500,- en f 2000,-.

Quotumaankopen van f 2 , - per kg of f 3,- per kg, jaarkosten per kg bij een afschrijving van 10 jaar, rente 7%:

Kosten bij f 2/kg: f 0,27 per kg per jaar Kosten bij f 3/kg: f 0,40 per kg per jaar. - Alternatieve tak vleesstierenhouderij.

Het model heeft de keuze om de N-gift te variëren tussen de 100 en 500 kg zuivere stikstof per ha. Een derde van het aantal melkkoeien kan in de modellen BST-toediening krijgen. De melkproduktie van deze koeien stijgt dan met 1813 kg per jaar, bij een lactatieperiode van 305 dagen en toediening na de 60-ste dag in lactatie. Dit zijn de high-responding koeien. Het verschil in rentabiliteit tussen een toediening aan high responders en aan de volledige veestapel wordt in paragraaf 3.4.4 bespro-ken. De produktieverhoging per dag is 4,6 kg per dag. De produktieverho-ging per jaar is dan 1133 kg per jaar.

Het model berekent een optimaal saldo per bedrijf. Dit saldo is opge-bouwd uit opbrengsten van melk en omzet en aanwas minus alle variabele kosten (incl. de eventuele kosten van BST). De vaste kosten van gebouwen, werktuigen, arbeid, grond en algemene kosten zijn als constant veron-dersteld. Bij daling van het aantal koeien per bedrijf dalen de totale vaste kosten op korte termijn namelijk niet.

3.4 Resultaten

In de paragraaf zijn twee type tabellen opgenomen. In het ene type tabel (bv. tabel 3.2) zijn de bedrijfsbasisplannen gegeven en het plan als er BST gebruikt wordt bij verschillende dosisprijzen. In bijlage 2 zijn alle basisplannen van de alternatieven gegeven. Het andere type tabel

(b.v. tabel 3.5) worden de saldiverhogingen bij eventueel BST-gebruik gegeven voor verschillende doorgerekende alternatieven. Deze saldiverho-gingen zijn netto-bijdragen aan het inkomen. Elk alternatief heeft een eigen basisplan en daardoor ook een eigen basissaldo, hier moet bij de be-oordeling van de resultaten wel rekening mee worden gehouden. De resulta-ten van de verschillende alternatieven zijn doorgerekend voor de verschil-lende bedrijfstypen uit tabel 3.1. Per paragraaf worden deze bedrijfstypen besproken.

3.4.1 Weidebedrijven met een grupstal en tot 20 ha 3.4.1.1 Extensieve bedrijven

Bij extensieve bedrijven blijkt dat het BST-gebruik niet aantrekke-lijk is. Het maakt niet uit welke ruwvoerprijs er Is. Als er geen alter-natief is voor het overschot aan grond of ruwvoer is het niet aantrekke-lijk om BST toe te dienen tegen welke dosisprijs dan ook.

(21)

3.4.1.2 Intensieve bedrijven

In tabel 3.2 en 3.3 worden de resultaten van BST-gebruik gegeven op bedrijven met een grupstal en een intensieve veebezetting voor verschil-lende ruwvoerprijzen.

Tabel 3.2 Het optimale bedrijfsbasisplan en de wijzigingen na eventueel gebruik van BST, bij diverse prijzen van BST per dosis.

Bedrijfsgroep: Grupstal intensief Ruwvoerprijs: f 35,-/100 kVEM Bedrijfskenmerken

Oppervlakte in ha Aantal melkkoeien Melkproduktie per koe N-gift per ha

Aantal koelen met BST Saldotoename per bedrijf t.o.v. het basisplan

Basisplan 12,70 34,00 5000 500 — BST-f 20 12,70 32,86 5172 500 3,13 •gebruik, f 12, 30, , dosis 15 ,70 ,34 5604 500 10, ,11 sprijs: f 10 12,70 30,34 5604 500 10,11 87830 34 657 1506

Op intensieve bedrijven is BST-gebruik rendabeler dan op extensieve bedrijven. De Intensieve bedrijven hebben als voordeel dat zij kunnen be-sparen op ruwvoer als er een produktieverhoging per koe is bij een vastge-steld melkquotum per bedrijf. Dit in tegenstelling tot extensieve bedrij-ven die in feite met een nog groter ruwvoeroverschot komen te zitten of eventueel alleen de stikstofgift sterk kunnen verlagen.

Bedrijfsgroep: Grupstal intensief Ruwvoerprijs: f 50,-/100 kVEM

Bedrijfskenmerken Basisplan BST-gebruik, dosisprijs: f 20 f 15 f 10 Oppervlakte in ha

Aantal melkkoeien Melkproduktie per koe N-gift per ha

Aantal koeien met BST Saldotoename per bedrijf t.o.v. het basisplan

12,70 34,00 5000 500 84321 12,70 30,34 5604 500 10,11 2258 12,70 30,34 5604 500 10,11 3107 12,70 30,34 5604 500 10,11 3957

Bij een ruwvoerprijs van f 50,-/100 kVEM wordt het gebruik van BST rendabeler: echter een dergelijke ruwvoerprijs Is voor de huidige situatie al hoog. Door de superheffing en produktieverhoging per koe (o.a. door het gebruik van BST) zal de ruwvoerprijs nog verder dalen.

(22)

3.4.2 Weidebedrijven met een ligboxenstal en meer dan 25 ha 3.4.2.1 Extensieve bedrijven

In de volgende tabellen voor extensieve bedrijven met een ligboxen-stal en groter dan 25 ha worden er een aantal alternatieven gegeven.

In tabel 3.4 is een voorbeeld gegeven van een optimaal bedrijfplan

wanneer het bedrijf een alternatieve aanwending van grond van f 1500,- per ha heeft en de mogelijkheid om quotum aan te kopen met de jaarkosten van f 40,- per 100 kg.

De andere basisplannen van de alternatieven zijn te vinden in bijlage 2; tabel 5 t/m 12.

In deze situatie blijkt dat het aantrekkelijker is om land alterna-tief aan te wenden dan quotum aan te kopen bij het gebruik van BST. In de

bedrijfsbasisplannen kan geen quotum worden aangekocht, er is dus gerekend met een volledige bezetting van de stallen in de uitgangssituatie. Veel bedrijven hebben echter door de superheffing al sinds een aantal ja-ren te kampen met een onderbezetting van de bedrijfsgebouwen.

Tabel 3.4 Het optimale bedrijfsbaslsplan en de wijzigingen na eventueel gebruik van BST, bij diverse prijzen van BST per dosis.

Bedrijfsgroep: Ligboxenstal extensief Ruwvoerprijs: f 35,-/100 kVEM

Alternatieven: f 1500,-/ha en jaarkosten quotumaankoop f 40,-/100 kg melk Bedrijfskenmerken Basisplan 33,08 75,00 5620 400 -7,82 BST-f 20 33,08 75,00 5620 400 -7,82 gebruik, dosis f 15 33,08 70,78 5955 400 13,08 7,60 sprijs: f 10 33,08 70,78 5955 400 13,08 7,60 Oppervlakte in ha Aantal melkkoeien Melkproduktie per koe N-gift per ha

Aantal koeien met BST Aantal ha alternatief Kg quotumaankoop

Saldotoename per bedrijf

t.o.v. het basisplan 238827 814 1912

In tabel 3.5 zijn alle doorgerekende alternatieven gegeven voor ex-tensieve bedrijven met een ligboxenstal bij een gegeven ruwvoerprijs van f 35/100 kVEM.

Uit tabel 3.5 blijkt dat BST-gebruik voor extensieve bedrijven zonder alternatieve aanwending van de grond weinig aantrekkelijk is. Alleen bij een dosisprijs van f 10 is BST gebruik dan rendabel. Er treedt dan een

saldo-verhoging van f 1063, op (f 15 per koe). Er zijn diverse tieve aanwendingen doorgerekend. De voor de toekomst meest reële alterna-tieven zijn f 1500,- per ha en aankoopkosten van quotum van f 40/100 kg

melk per jaar. Regionaal zijn er echter wel verschillen in de hoogte van de beloning van de alternatieve opbrengsten per ha.

In het model wordt er geen quotum aangekocht als de kosten f 40/100 kg zijn. Bij quotumkosten van f 27/100 kg per jaar zal er bij

BST-gebruik 45300 kg quotum worden aangekocht. Voor elke BST dosisprijs is dit aantrekkelijk. Door aankoop van quotum zal bij BST-gebruik de bestaan-de stal volledig benut blijven; dus evenveel koeien als in het basisplan.

(23)

Tabel 3.5 De veranderingen in het saldo per bedrijf en bij diverse

alternatieve aanwendingen van de grond en/of quotumaankoop Bedrijfsgroep: Ligboxenstal extensief

Ruwvoerprijs: f 35,-/100 kVEM

Alternatieven: Saldiverhogingen bij BST-gebruik in guldens f 20 f 15 f 10 1. geen 2. f 1500/ha 3. f 2000/ha 4. f 1500/ha + quotumaankoop kosten f 27/100 kg 5. f 1500/ha + quotumaankoop kosten f 40/100 kg 6. f 2000/ha + quotumaankoop kosten f 27/100 kg 7. f 2000/ha + quotumaankoop kosten f40/100kg 8. vleesstieren 1456 1456 -814 703 3556 814 3556 703 725 1063 1912 2092 5656 1912 5656 2092 2621

Als er alternatieve aanwendingsmogelijkheden voor de grond zijn, zal dit ook al in het basisplan plaatsvinden. BST gebruik zal dan ook bij een hogere dosisprijs rendabel zijn en wel tot f 20, bij de mogelijkheid tot quotumaankoop met jaarkosten van f 27/100 kg. BST-gebruik leidt echter bijna niet tot meer ha alternatieve aanwending t.o.v. het basisplan. Er wordt dan minder ruwvoer aangekocht.

Het maximum aantal koeien aan te bieden voor BST is een derde van de veestapel. Dit maximum wordt gehaald bij de alternatieven 3, 4, 6, 7 en 8 voor een dosisprijs van f 10,-. Bij een hogere dosisprijs wordt dit maxi-mum niet gehaald. Als er alleen een alternatief is voor vleesstierenhoude-rij (alternatief 8) dan zal het aantal stieren bij een dosispvleesstierenhoude-rijs tot

f 15 met ruim 30 stuks toenemen t.o.v. het basisplan.

In tabel 3.6 zijn de alternatieven gegeven bij hetzelfde bedrijfstype bij een ruwvoerprijs van f 50,-/100 kVEM.

Tabel 3.6 De veranderingen in het saldo per bedrijf en bij diverse alter-natieve aanwendingen van de grond en/of quotumaankoop Bedrijfsgroep: Ligboxenstal extensief

Ruwvoerprijs: f 50,-/100 kVEM Al 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. ternatieven: Si geen f 1500/ha f 2000/ha f 1500/ha + quotumaankoop kosten f 27/100 kg f 1500/ha + quotumaankoop kosten f 40/100 kg f 2000/ha + quotumaankoop kosten f 27/100 kg f 2000/ha + quotumaankoop kosten f 40/100 kg vleesstieren aldiverhogingen f 20 -18 944 1456 18 1456 944 — bij BST-gebruik f 15 -1117 2036 3556 1117 3556 2036 725 in guldens f 10 1063 2215 3425 5656 2215 5656 3425 2621 23

(24)

De resultaten in tabel 3.6 zijn iets gunstiger voor BST-gebruik dan in het geval van een ruwvoerprijs van f 35,-/100 kVEM. In het algemeen

wordt bij een hogere ruwvoerprijs minder grond alternatief aangewend, ook in het basisplan. Door BST gebruik, zelfs bij een dosisprijs van f 20, zal extra grond alternatief worden aangewend.

Bij lage quotumkosten heeft de hoogte van de ruwvoerprijs echter nauwelijks invloed. Voor een extensief bedrijf is het hebben van een alternatief belangrijk voor de rentabiliteit van het gebruik van BST.

Als er een alternatief is dan wordt het bedrijf in veel gevallen intensiever en gaat de hoogte van de ruwvoerprijs een grotere rol spelen in de rentabiliteit van het BST-gebruik.

Bij quotumkosten van f 40 per 100 kg per jaar wordt er in geen enkel geval quotum aangekocht. Het is dan gunstiger om BST te gaan gebruiken en een aantal ha land alternatief aan te wenden. Bij lage quotumkosten wordt er wel quotum aangekocht en is het ook bij de hoogste BST dosisprijs ren-dabel om BST te gebruiken. Het aantal ha voor alternatieve aanwending blijft dan gelijk aan het basisplan. In de meeste gevallen wordt de maxi-male aangeboden hoeveelheid koeien alleen opgenomen bij een dosisprijs van f 10.

In het alternatief 8 (vleesstieren) worden er in het basisplan 19 stieren opgenomen. Bij een BST dosisprijs van f 10 worden er 49 stieren

opgenomen. Per alternatief zijn de bedrijfsplannen weergegeven in bijlage 2; tabel 13 t/m tabel 20.

3.4.2.2 Intensieve bedrijven

In de volgende tabellen zijn de resultaten weergegeven van de

be-drijfsplannen met BST-gebruik voor Intensieve bedrijven met ligboxenstal-len. In tabel 3.7 zijn de resultaten van een van de alternatieven volledig weergegeven.

Bedrijfsgroep: LIgboxenstal Intensief Ruwvoerprijs: f 35,-/100 kVEM

Alternatieven: f 1500,-/ha en jaarkosten quotumaankoop f 40,-/100 kg melk

Bedrijfskenaerken

Oppervlakte in ha Aantal melkkoeien Melkproduktle per koe N-glft per ha

Aantal koelen met BST Aantal ha alternatief Kg quotumaankoop

Saldotoename per bedrijf t.o.v. het basisplan

Basisplan 36,80 94,00 5680 500 -272865 BST-f 20 36,80 87,07 6132 500 21,72 -80 gebruik, dosii f 15 36,16 84,96 6284 400 28,32 0,64 -2389 sprijs: f 10 36,16 84,96 6284 400 28,32 0,64 -4768

Intensieve bedrijven kopen veel ruwvoer aan en de stikstofgift per ha is hoog. BST-gebruik is dan rendabel. Bij een dosisprijs van f 15 wordt het maximum aantal dieren nog aangeboden. Dit type bedrijf Is zo Intensief dat er nog voldoende kan worden teruggegaan in ruwvoer- en stikstofaanko-pen. Zo kunnen er meer kosten worden bespaard dan het alternatief

(25)

aanwen-den van een aantal ha. Bij een BST dosisprijs van f 20 is het nauwelijks rendabel om BST toe te passen.

In tabel 3.8 zijn alle doorgerekende alternatieven gegeven voor de intensieve bedrijven bij een ruwvoerprijs van f 35,-/100 kVEM.

Tabel 3.8 De veranderingen in het saldo per bedrijf en bij diverse

alternatieve aanwendingen van de grond en/of quotumaankoop Bedrijfsgroep: Ligboxenstal intensief

Ruwvoerprijs: f 35,-/100 kVEM

Alternatieven: Saldiverhogingen bij BST-gebruik in guldens f 20 80 80 207 1826 80 1826 207 80 f 15 2301 2389 2508 4458 2389 4458 2508 2301 f 10 4680 4768 4887 7090 4768 7090 4887 4680 1. geen 2. f 1500/ha 3. f 2000/ha 4. f 1500/ha + quotumaankoop kosten f 27/100 kg 5. f 1500/ha + quotumaankoop kosten f 40/100 kg 6. f 2000/ha + quotumaankoop kosten f 27/100 kg 7. f 2000/ha + quotumaankoop kosten f 40/100 kg 8. vleesstieren

Bij de intensieve bedrijven is het gebruik van BST meer rendabel dan bij de extensieve bedrijven. Intensieve bedrijven hebben de mogelijkheid om rendabel BST te gebruiken doordat er bespaard kan worden op de aankopen in ruwvoer en stikstof. Er is nauwelijks verschil tussen het wel hebben van een alternatief van f 1500 of het niet hebben van een alternatieve aanwending bij het gebruik van BST. Het bedrijf is zo intensief dat het aantrekkelijker is om terug te gaan In ruwvoer- en stikstofaankopen dan land alternatief aan te wenden. Met een alternatief van f 2000 wordt het iets aantrekkelijker om land alternatief aan te bieden, als er echter BST wordt toegediend wordt er zelfs minder ha alternatief aangeboden dan in het basisplan.

Quotum wordt alleen aangekocht als de quotumkosten per jaar

f 27/100 kg bedragen. Bij deze alternatieven worden ook het maximum aantal koelen aangeboden voor dosisprijzen f 10 en f 15. In veel gevallen kan BST nog toegediend worden als het f 20 per dosis kost. Het saldo loopt dan echter wel sterk terug en er worden minder koeien aangeboden.

Voor Intensieve bedrijven is het houden van vleesstieren niet renda-beler dan het land alternatief aan te wenden voor f 1500 per ha. Er worden dus geen vleesstieren opgenomen.

Bij een ruwvoerprijs van f 50/100 kVEM is het gebruik van BST op in-tensieve bedrijven zeer rendabel. Voor elke prijs wordt het maximum aantal koeien aangeboden. Tussen de alternatieven Is er geen verschil want er kan namelijk dermate worden bespaard op ruwvoeraankopen dat het niet interes-sant is om quotum aan te kopen of het land alternatief aan te wenden. De

stikstofgift per ha verminderd niet bij een hogere ruwvoerprijs. In tabel 3.9 Is het basisplan gegeven dat voor alle alternatieven gelijk blijft. Deze alternatieven zijn hetzelfde als de alternatieven van de andere be-drijfstypen. De bedrijfsplannen van elk alternatief is weergegeven in bij-lage 2; tabel 21 t/m tabel 28.

(26)

Bedrijfsgroep: Ligboxenstal intensief Ruwvoerprijs: f 50,-/100 kVEM

Alternatieven: met en zonder BedriIfskenmerken Basisplan 36,80 94,00 5680 500 BST-f 20 36,80 84,96 6284 500 28,32

gebn uik, dosii f 15 36,80 84,96 6284 500 28,32 sprijs: f 10 36,80 84,96 6284 500 28,32 Oppervlakte in ha Aantal melkkoeien Melkproduktie per koe N-gift per ha

Aantal koeien met BST Aantal ha alternatief Kg quotumaankoop

Saldotoename per bedrijf

t.o.v. het basisplan 267405 4262 6641 9020

3.4.3 Gemengd weide-/akkerbouwbedrijf

Gemengde bedrijven hebben als voordeel dat er eenvoudig substitutie van grond van de ene tak naar de andere tak kan plaatsvinden. In het model is geen rekening gehouden met eventuele extra kosten die de omschakeling met zich meebrengt.

Het gemengde bedrijf met eventueel BST-gebruik bij een ruwvoerprijs van f 35/100 kVEM is gegeven in tabel 3.10.

Bedrijfsgroep: Gemengd weide/akkerbouwbedrijf Ruwvoerprijs: f 35,-/100 kVEM Bedrijfskenmerken Basisplan 14,87 46,00 5670 400 -21,52 199108 BST-f 20 12,33 41,57 6274 400 13,85 24,07 255 gebruik, dosJ f 15 12,33 41,57 6274 400 13,85 24,07 1419 Lsprijs: f 10 12,33 41,57 6274 400 13,85 24,07 2583 Voederoppervlakte in ha Aantal melkkoeien Melkproduktie per koe N-gift per ha

Aantal koelen met BST Oppervlakte akkerbouw Saldotoename per bedrijf t.o.v. het basisplan

Er wordt bij een lage ruwvoerprijs veel land omgezet in akkerbouw. Dit is echter ook het geval ook zonder gebruik. Er wordt wel bij BST-gebruik het maximum aantal koeien aangeboden en 2,5 ha extra omgezet in akkerbouw. Dit is voor elke BST dosisprijs rendabel. Het is aantrekkelijk om ruwvoer aan te kopen en voederoppervlakte om te zetten in akkerbouw-produkten als granen, aardappelen en suikerbleten met een standaardbouw-plan.

In tabel 3.11 worden de resultaten van het gemengde bedrijf gegeven bij een hoge ruwvoerprijs van f 50/100 kVEM.

(27)

Bedrijfsgroep: Gemengd weide/akkerbouwbedrijf Ruwvoerprijs: f 50,-/100 kVEM Bedrijfskenmerken Basisplan 22,79 46,0 5670 400 -13,61 194217 BST-f 20 20,59 41,57 6274 400 13,85 15,80 737 gebruik, dosii f 15 20,59 41,57 6274 400 13,85 15,80 1901 3prijs: f 10 20,59 41,57 6274 400 13,85 15,80 3065 Voederoppervlakte in ha Aantal melkkoeien Melkproduktie per koe N-gift per ha

Aantal koeien met BST Oppervlakte akkerbouw Saldotoename per bedrijf t.o.v. het basisplan

Bij een hoge ruwvoerprijs is het BST-gebruik rendabeler dan bij een lagere ruwvoerprijs. In het basisplan wordt zo veel mogelijk eigen ruwvoer gewonnen en is de akkerbouwtak minder rendabel dan bij een lage ruwvoer-prijs. De winst bij BST-gebruik komt dan ook voornamelijk uit het zelf winnen van ruwvoer omdat de aankoopkosten van ruwvoer zo hoog zijn.

3.4.4 BST-toediening op de volledige veestapel

Bij toediening aan de volledige veestapel wordt aangenomen dat de veestapel gemiddeld reageert op de BST. Per koe is er een melkproduktie-verhoging van 4.6 kg melk per dag in 245 dagen. De totale produktieverho-ging is dan 1133 kg melk per jaar.

In de tabellen 3.12 en 3.13 zijn de resultaten gegeven voor een be-drijf met een ligboxenstal en een intensieve veebezetting, resp. bij een hogere ruwvoerprijs van f 35 en f 50 per 100 kVEM.

Aantal melkkoeien Melkproduktie per koe

N-gift per ha

36,80 94,00 5680 500 272865 36,80 94,00 5680 500 36,80 94,00 5680 500 36,80 78,37 6813 400 78,37 2624

Als we deze tabellen vergelijken met de andere tabellen (tabel 3.7 en 3.9) dan zijn de resultaten bij toediening aan een geselecteerde groep koeien die sterker reageren op BST beter dan bij toediening aan de gehele veestapel die gemiddeld reageert.

(28)

Aantal melkkoeien Melkproduktie per koe N-gift per ha

36,80 94,00 5680 500 267405 36,80 84 36,80 2544 36,80 2,99 5741 500 5,04 83,88 6365 500 50,71 78,37 6813 406 78,37 8049

Als we dan ook nog rekening zouden gaan houden met toedieningskosten, in dit model is dat niet gedaan, dan zal de toediening over de gehele vee-stapel aanzienlijk slechter uitkomen dan toediening aan een geselecteerde groep.

3.5 Conclusies

De rentabiliteit van het gebruik van BST is sterk afhankelijk van de veebezetting per ha en van de mogelijkheid tot alternatieve aanwending van de grond.

Als gevolg van de superheffing en de stijgende melkgift per koe zal de ruwvoerprijs de komende tijd nog aanzienlijk gaan dalen ten opzichte van de huidige prijs. De resultaten van de runs met de ruwvoerprijs f 35 zijn dan ook aannemelijker dan de runs met de ruwvoerprijs f 50. Een al-ternatief van f 1500 is ook het meest relevant gezien de huidige lande-lijke situatie.

Bij deze uitgangspunten is het alleen voor bedrijven met een hoge veebezetting per ha rendabel om BST te gebruiken als de BST-dosisprijs niet boven de f 15 komt. Ook voor gemengde weide/akkerbouwbedrijven is BST-gebruik rendabel, omdat deze bedrijven hun grasland kunnen gaan ge-bruiken voor de verbouw van akkerbouwgewassen. Voor bedrijven met een

extensieve veebezetting, die geen alternatieve aanwendingsmogelijkheden hebben voor de grond, is BST-gebruik niet rendabel. Voor deze bedrijven is het toepassen van BST in combinatie met een tak vleesstierenhouderij rede-lijk rendabel. Voor Intensieve bedrijven levert een tak vleesstierenhoude-rij geen voldoende rendement.

Bij quotumkosten van f 40/100 kg per jaar is de aankoop van quotum in combinatie met BST-toediening nauwelijks rendabel. Als de quotumkosten zouden dalen bv. tot f 27/100 kg per jaar is het al veel aantrekkelijker om quotum aan te kopen.

Toediening van BST aan de gehele veestapel komt minder positief uit dan toediening aan een geselecteerde groep uit de gehele veestapel die een hoger reactieniveau heeft.

(29)

4. NATIONAAL NIVEAU: DE GEVOLGEN VAN BST OP DE NEDERLANDSE LANDBOUW

4.1 Inleiding

Het doel van dit deel van de opdracht is de economische gevolgen van de invoering van somatotropine (BST) op nationaal niveau te onderzoeken.

Er zal worden nagegaan wat de alternatieve aanwendingsmogelijkheden van grond, kapitaal en arbeid zijn bij gebruik van somatotropine in de

melkveehouderij en wat de gevolgen zijn voor de toegevoegde waarde van de totale landbouw (excl. tuinbouw). Ten behoeve van de evaluatie van de modeluitkomsten wordt eerst een zogenoemde nulrun of referentierun ge-draaid. Deze nulrun geeft de situatie in Nederland rond 1983 weer, zonder het gebruik van BST. Vervolgens worden een aantal varianten gedraaid waar-bij op een gegeven percentage melkveehouderijbedrijven BST wordt toege-diend. In zowel de nulrun als in de te draaien varianten wordt in verband met de superheffing, de produktie van melk op 92,5 % van het niveau per regio in 1983 vastgezet. Geen rekening is dus gehouden met een verdere beperking van de melkproduktie. Vervolgens worden de uitkomsten van de nulrun en de varianten met elkaar vergeleken en kunnen er conclusies aan verbonden worden. Tenslotte komt aan de orde hoe de stijging in de melk-gift als gevolg van BST, zich verhoudt tot andere ontwikkelingen die tot een hogere melkproduktie per koe leiden.

4.2 Methode

Voor de berekening wordt gebruik gemaakt van een geregionaliseerd lineair programmeringsmodel van de Nederlandse landbouw (excl. tuinbouw) met vaste technische coëfficiënten. De doelfunktie is het maximaliseren van de grondrente en eventuele winst of verlies (in het vervolg aangeduid met de term "grondrente"): het verschil tussen de totale opbrengsten en de totale kosten van de landbouw (excl. kosten voor de grond). Dit onder een situatie van concurrentie.

Het model geeft de ontwikkelingen binnen de landbouw die, gegeven de prijzen en technologische verhoudingen in 1983, voor de landbouw in zijn geheel op lange termijn het meest optimaal zijn. Buiten het gebruik van BST is er dus geen technologische vooruitgang in het model opgenomen!

Er zijn binnen het model 7 veehouderij typen, waarvan 2 melkvee-houderij typen te weten een activiteit met 5500 kg melk en een koe-activiteit met 7300 kg melk (BST-koe met 8 kg melk bij 3.5 FCM per dag

extra toegepast op 33 procent van de betreffende veestapel, zie uitgangs-punten). Daarnaast kan binnen het model gekozen worden uit 16 akkerbouw-gewassen. Binnen de veehouderij- en akkerbouw-activiteiten kunnen resp. rantsoensamenstelling en bemestingsintensiteit gevarieerd worden.

De prijzen reageren uitsluitend op aanbodsveranderingen binnen Nederland, er wordt in het model geen rekening gehouden met aanbodsveran-deringen als gevolg van het gebruik van BST in het buitenland. Hierdoor ontstaat een relatief zwakke prijsreactie op de veranderingen van de akkerbouw en veehouder!jprodukten.

Verder zijn er nog een aantal randvoorwaarden in het model die de uitkomsten kunnen beinvloeden en waar bij de beoordeling van de resultaten dus rekening mee moet worden gehouden. Zo mag het arbeidsvolume per regio slechts 10% boven of beneden het niveau van de nulrun komen. De hoeveelheid cultuurgrond per regio moet op het niveau van 1983 gehandhaafd blijven.

Een uitvoerige beschrijving van dit model is te vinden in LEI publi-katie 1.19: Th. Bakker, Geënsceneerde landbouw bouwen aan en spelen met een model van de Nederlandse landbouw.

(30)

4.3 De nulrun

Door het Instellen van de superheffing Is de melkproduktle per Indi-viduele melkveehouder met ongeveer 7,5% gedaald ten opzichte van de pro-duktle In 1983. Wat deze produktiebeperklng - gegeven de toestand In 1983! - op de langere termijn voor gevolgen zou kunnen hebben Is met be-hulp van het LP-model berekend. In tabel 4.1 zijn de resultaten op een rijtje gezet.

Tabel 4.1 Gevolgen van de superheffing voor de landbouw

Produktle modeluit- actualisa- verande- werkelijke

komsten tie volgens ringen situatie voor model 1) t.o.v. in 1985

1983 1983 (CBS) Veehouderij: (aantallen x 1000) - melkkoeien - mestkalveren - meststleren - mestvarkens - slachtkulkens - legkippen 2536,7 1086,9 442,5 18085,4 322200,0 33070,0 2346,5 1098,6 595,1 18085,4 322200,0 33070,0 -190,2 + 11,7 +152,5 -2370 1080 500 19050 293700 35100 Grondgebruik (opp. x 1000 ha) Akkerbouw: - ha granen - cons. aard. - fabr. aard. - suikerbieten - overige Voedergewas sen : - gras - snijmais - overige 187,0 99,2 63,6 131,0 49,8 1123,7 182,5 24,1 197,9 102,5 67,9 139,2 49,8 1107,8 168,8 27,8 +

+

+ + _

-+

10,9 3,3 4,3 8,2 — 15,9 13,7 3,7 184 108 60 131 48 1164 176 3

1) Actualisatie volgens model betekent: modeluitkomsten rekening houdend met een superheffing van 7,5%.

Het beschikbare model situatie vlak voor de inst een aan de superheffing aa sten van de varianten word van de superheffing op de werkt, zodat het beter is volgen de contingentering Vergelijking van deze mode opzichte van de meitelling grondslag liggen:

het effect van de quo de prijsverhoudingen een model kan per def bestaan opnemen.

berust op gegevens van omstreeks 1983, de allatie van de superheffing. Daarom is het nodig ngepaste nulrun te draaien, waarmee de uitkom-en vergelekuitkom-en. Reduitkom-en hiervoor is dat de effectuitkom-en

landbouw op het ogenblik nog niet zijn uitvia een modelslmulatle na te gaan wat voor ge-van melk op de Nederlandse landbouw zal hebben, luitkomsten laten enige verschillen zien ten scijfers van 1985. Oorzaken die daaraan ten tering is nog niet uitgewerkt;

in 1985 verschillen enigszins van 1983; initie niet alle relaties die in werkelijkheid

(31)

4.4 Uitgangspunten

Met behulp van het model zijn een aantal varianten gedraaid, om na te gaan wat de effecten van BST op de Nederlandse landbouw zijn. Voor de ba-sisvariant zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd:

1. Op grond van de resultaten op bedrijfsnivo krijgen alleen de high-responders (1/3 van de veestapel) BST ingespoten;

2. De kosten per injectie bedragen f 10,-;

3. Geen rekening wordt gehouden met de extra arbeid voor het injecteren van BST;

4. Het aantal mestrunderen is niet afhankelijk van de omvang van de

Nederlandse melkveestapel, import van nuchtere kalveren is onbeperkt mogelijk;

5. De extra voederbehoefte voor koeien die BST krijgen toegediend, wordt gedekt door alleen krachtvoer;

6. De berekeningen zijn uitgevoerd voor verschillende adoptiepercen-tages, te weten 25, 45 en 65. Het betreft hier het percentage be-drijven dat BST gaat gebruiken. Deze percentages kunnen echter wel per regio variëren;

7. De als gevolg van toepassing van BST vrijgekomen arbeid moet voor

een alternatieve produktie binnen de landbouw aangewend worden. Daar-mee kan worden nagegaan hoe, bij een gelijkblijvende arbeidsinzet de effecten van BST op de totale grondrente van de landbouw zijn;

8. Het areaal cultuurgrond moet volledig in produktie blijven. Voor de Nederlandse situatie is dit een reëele veronderstelling aangezien dit rendabeler is dan het braak laten liggen van grond.

4.5 Resultaten

In deze paragraaf wordt beschreven wat het effect van BST op macro niveau is. De effecten van BST bij een gegeven aantal adoptiegraden zijn naast elkaar gezet in tabel 4.2 en 4.3.

Bezien we de ontwikkelingen in de melkveehouderijsector, dan blijkt door de hogere melkopbrengst per koe de grondrente, en daarmee de toege-voegde waarde te stijgen.

De daling van de totale vaste en variabele kosten is dus groter dan de stijging van de extra voerkosten en de kosten van het toedienen van het BST-hormoon. Het aantal melkkoeien neemt als gevolg van het gebruik van BST met 3 tot 7% af, afhankelijk van de adoptiegraad. Voor de melkvee-houders betekent dit, dat er arbeid en grond vrijkomen die voor alter-natieve produkties binnen de landbouw gebruikt moeten worden.

De produktie-uitbreidingen die daar plaatsvinden leiden tot een da-ling van het prijsnivo met als gevolg een dada-ling van het rendement in deze takken. De vrijgekomen arbeid wordt behalve in de akkerbouw ook in de in-tensieve veehouderij aangewend. Ook hier leidt de produktiestijging tot een rendementsdaling.

Voor de Nederlandse landbouw in zijn geheel blijkt het gebruik van BST geen significante toe- of afname van de grondrente te geven. Uit tabel 4.3 blijkt dat de uitkomsten rond de grondrente van de nulrun schom-melen.

Tenslotte een opmerking bij tabel 4.3: In hoofdstuk 3 is er sprake van een stijging van het saldo per koe. Deze stijging is over het algemeen lager dan uit boven staande tabel is te berekenen. Dit verschil is door twee oorzaken te verklaren. Ten eerste is er In hoofdstuk 3 sprake van een saldo (= totale opbrengsten minus totale variabele kosten) terwijl er hier sprake is van een grondrente (= totale opbrengsten minus totale kosten excl. kosten van grond) In het macro-model wordt dus verondersteld, dat de vaste kosten afhankelijk zijn van het aantal koeien. Terwijl deze bij de micro-modellen constant zijn per bedrijf of hectare. Wordt In het

(32)

Tabel 4.2 De invloed van BST op de Nederlandse landbouw (uitgangs-situatie - 100) Produktie Veehouderij: (aantallen x 1000) - melkkoeien - mestkalveren - meststieren - mestvarkens - slachtkuikens - legkippen Grondgebruik (opp. x 1000 ha) Akkerbouw: - granen - cons.aardappelen - fabr.aardappelen - suikerbieten - overige gewassen Totaal Voedergewassen: - grasland - snijmais - overige Totaal Uitgangssituatie (nulrun) 2346,5 1098,6 595,1 18085,4 322200,0 33070,0 197,9 102,5 67,9 139,2 49,8 557,3 1107,8 168,8 27,8 1304,4

Procentuele verandering bij een adoptiegraad 25% 97,3 100,4 112,7 103,0 101,8 100,0 102,0 101,8 116,5 105,3 99,2 104,3 98,0 96,0 115,5 98,1 45% 95,2 100,6 117,6 105,3 101,8 100,0 104,3 104,8 123,4 105,8 109,4 107,6 96,5 92,9 128,4 96,7 van: 65% 93,2 100,9 121,4 105,9 104,5 100,0 104,4 104,8 135,5 112,2 99,8 109,9 95,4 90,0 145,0 95,7

Tabel 4.3 Veranderingen in de totale grondrente van de Nederlandse land-bouw ten gevolge van het gebruik van BST ten opzichte van de uitgangssituatie (• nulrun), in min. guldens

Sector Uitgangs-situatie 1) 25% Adoptiegraad: 45% 65% Melkveehouderij Stieremesterij Intensieve veehouderij Akkerbouw Landbouw totaal - 617,3 + 151,4 + 266,1 + 374,0 - 22,6 - 4,0 - 2,3 - 4^6 + 136,9 - 76,0 - 168,5 - 209,0 - 237,7 - 65,3 - 113,4 - 156,4 - 740,7 + 6,1 - 18,1 + 4,0

1) In bijlage 4 wordt verklaard waardoor de totale grondrente negatief is.

(33)

3?-model ook verondersteld dat de vaste kosten per bedrijf vast liggen, dan neemt het saldo (= de grondrente)per koe toe met f 60,-.! Dit cijfer ligt in dezelfde orde van grootte als de uitkomsten in het vorige hoofdstuk.

4.6 Varianten

Bedacht moet worden dat bovenstaande resultaten mede beïnvloed worden door de gekozen uitgangspunten. Om een aanwijzing te geven wat het wijzi-gen van enkele van die uitgangspunten op de uitkomsten van het model

heeft, zijn enkele varianten gedraaid. Daarbij zijn de uitgangspunten 3, 5 en 6 als volgt gewijzigd:

Variant 1: Import van kalveren is niet meer mogelijk. Het aantal kalveren voor de mesterij mag dus niet meer zijn dan de bruto eigen produktie van nuchtere kalveren. Nederland is netto-exporteur van kalveren. Het lijkt daardoor niet erg aannemelijk dat een onbeperkte invoer van kalveren zal optreden.

Variant 2: De adoptiegraad (25, 45 of 65%) wordt per regio vastgezet, in plaats van nationaal. Daarmee kan worden nagegaan of BST in bepaalde gebieden relatief aantrekkelijker is.

Variant 3: De verplichting om de arbeid die vrijkomt uit de melkveehouderij in andere takken van landbouw te gebruiken vervalt. Op de langere termijn is afvloeiing van arbeid ten gevolge van bijvoorbeeld bedrijfsvergroting waarschijnlijk.

In tabel 4.4 wordt een overzicht gegeven van de uitkomsten van de varianten, waarbij de varianten 4 t/m 7 combinaties van de genoemde veran-deringen in uitgangspunten zijn.

Tabel 4.4 De verandering van de grondrente van de Nederlandse landbouw ten gevolge van BST t.o.v. de uitgangssituatie (» nulrun) (in min. guldens); enkele varianten 1 ) .

Verandering uitgangspunten 0. geen 1. variant 1 2. variant 2 3. variant 3 4. variant 1+2 5. variant 1+3 6. variant 2+3 7. variant 1+2+3 grondrente uitgangssituatie - 740,7 - 701,1 - 740,7 - 740,7 - 701,1 - 701,1 - 740,7 - 701,1 + -+ + -+ + + 25% 6,1 119,5 3,1 84,2 111,9 64,2 83,6 15,0 Adoptiegraad: 45% - 18,1 - 82,2 - 21,5 + 135,5 - 75,3 + 46,0 + 171,7 + 7,4 + -+ + -+ + + 65% 4,0 50,6 4,4 175,5 92,5 54,6 162,1 69,7 1) In bijlage 4 wordt in het kort vermeld hoe het model tot bepaalde

niet op voorhand te verwachten resultaten komt.

Het loslaten van de eis dat alle arbeid weer In de landbouw gebruikt moet worden, heeft een positieve invloed op de grondrente van de landbouw en daarmee op de beloning van de produktiefactoren. De intensieve veehou-derij en de akkerbouw breiden zich dan minder sterk uit, waardoor de

grondrente voor de totale landbouw iets stijgt ten opzichte van de nulrun. In de praktijk komt het hier dus waarschijnlijk veelal neer op afvloeiing van arbeid door bedrijfsbeëindiging of een verminderde arbeidsbezetting met eventueel nevenarbeid.

Wat betreft het regionaal dan wel nationaal vastleggen van de adop-tiegraad; dit lijkt weinig uit te maken op de uiteindelijke grondrente van