Weg van de pad! : de paddenpopulatie van Hoekelum, Horapark en ENKA-terrein; onderzoek naar de populatiegrootte tijdens de paddentrek van 2007 en 2008

Hele tekst

(1)Weg van de pad! De paddenpopulatie van Hoekelum, Horapark en ENKA-terrein; onderzoek naar de populatiegrootte tijdens de paddentrek van 2007 en 2008. F.G.W.A. Ottburg H. van Blitterswijk. Alterra-rapport 1798, ISSN 1566-7197. Uitloop 0 lijn. 20 mm 15 mm 10 mm 5 mm.

(2)

(3) Weg van de pad!.

(4) Met medewerking van Grondbank Bennekomseweg EDE CV en ENKA/Acordis.. 2. Alterra-rapport 1798.

(5) Weg van de pad! De paddenpopulatie van Hoekelum, Horapark en ENKA-terrein; onderzoek naar de populatiegrootte tijdens de paddentrek van 2007 en 2008. F.G.W.A. Ottburg H. van Blitterswijk. Alterra-rapport 1798 Alterra, Wageningen, 2009.

(6) REFERAAT Ottburg, F.G.W.A. & H. van Blitterswijk, 2009. Weg van de pad! De paddenpopulatie van Hoekelum, Horapark en ENKA-terrein; onderzoek naar de populatiegrootte tijdens de paddentrek van 2007 en 2008. Wageningen, Alterra, Alterra-rapport 1798. 72 blz.; 28 fig.; 2 tab.; 15 ref. In 2005 heeft Alterra-WUR een inventarisatie uitgevoerd naar op het ENKA-terrein voorkomende soorten planten en dieren. Een van de opvallendste zaken was de aanwezigheid van honderdduizenden paddenlarven in de kunstmatige bassins. De vele aanwezige paddenlarven indiceerde dat het hier om één van de grootste paddenpopulaties van Nederland zou kunnen gaan. Om hierover toch meer zekerheid en uitspraken te kunnen doen is in 2007 en 2008 besloten om de padden tijdens de voorjaarstrek te tellen, respectievelijk zijn er in die jaren 10.342 en 12.096 volwassen padden tijdens de (heentrek)voorjaarstrek geteld. Hiermee is vastgesteld dat het om één van de drie grootste en bekendste paddenpopulaties van Nederland gaat. Trefwoorden: Bufo bufo, compensatie, dierenbescherming Ede, ENKA, Flora- en faunawet, gemeente Ede, gewone pad, heentrek, heikikker, Hoekelum, Horalaan, Horapark, mitigerende maatregelen, paddentrek, paddenwerkgroep Hora est, poelen, populatiegrootte, voorjaarstrek, voortplantingswateren, vrijwilligers Foto voorzijde: volwassen vrouwelijk exemplaar van de gewone pad (Bufo bufo). Foto’s Fabrice Ottburg, tenzij anders vermeld.. ISSN 1566-7197. Dit rapport is gratis te downloaden van www.alterra.wur.nl (ga naar ‘Alterra-rapporten’). Alterra verstrekt geen gedrukte exemplaren van rapporten. Gedrukte exemplaren zijn verkrijgbaar via een externe leverancier. Kijk hiervoor op www.boomblad.nl/rapportenservice.. © 2009 Alterra Postbus 47; 6700 AA Wageningen; Nederland Tel.: (0317) 474700; fax: (0317) 419000; e-mail: info.alterra@wur.nl Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Alterra. Alterra aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit het gebruik van de resultaten van dit onderzoek of de toepassing van de adviezen.. 4. Alterra-rapport 1798 [Alterra-rapport 1798/maart/2009].

(7) Inhoud Woord vooraf. 7. Samenvatting. 9. 1. Inleiding. 11. 2. De Gewone pad (Bufo bufo) 2.1 Beschrijving van de soort 2.1.1 De gewone pad 2.1.2 De rugstreeppad 2.1.3 De knoflookpad 2.2 Voorkomen en bedreigingen 2.3 Algemene habitateisen 2.4 Verbindingen. 13 13 14 15 16 17 17 17. 3. Ligging onderzoeksgebied 3.1 De voortplantingswateren van de gewone padden op het ENKA-terrein 3.2 Aanwezigheid van paddenlarven 3.3 Eiklompen en eisnoeren 3.4 Opzet van de tellingen 3.5 Veldformulier. 19 19 22 23 24 27. 4. Resultaten van de tellingen 4.1 De paddentellingen van 2007 4.2 De paddentellingen van 2008 4.3 Aantallen padden per trekroute in beide jaren 4.4 Overige waargenomen amfibiesoorten. 29 29 30 32 33. 5. De paddenpopulatie in Ede in relatie tot de Nederlandse situatie. 37. 6. Compensatiepoelen 6.1 Noodzaak om compensatiepoelen aan te leggen 6.2 Aanleg van de compensatiepoelen. 39 39 39. 7. ‘Ontsnippering’ Horalaan. 41. 8. Knelpunten en ontsnipperingsmaatregelen op het Horapark. 43. 9. De padden van de gemeente Ede en ENKA in de media. 45. 10 Conclusie & beschouwing. 47. Dankwoord. 49. Literatuur. 51. Bijlagen. 1 Veldformulier 2 Resultaten tellingen 2007 in tabelvorm 3 Figuren transecten Horalaan, Horapark en ENKA 2007 4 Resultaten tellingen 2008 in tabelvorm 5 Figuren transecten Horalaan, Horapark en ENKA 2008 6 Brief gemeente Ede inzake paddenpoelen 7 Advies Alterra over ontsnipperingsmaatregelen Horalaan 8 Drie ‘sprekende’ artikelen rondom de padden van ENKA. 53 55 57 61 63 65 67 69.

(8)

(9) Woord vooraf. Tijdens het uitvoeren van een natuurtoets in 2005 werd de onderzoekers van AlterraWUR snel duidelijk dat er op het ENKA-terrein een immense paddenpopulatie aanwezig was. De padden gebruikten de kunstmatige bassins op het ENKA-terrein als voortplantingswater. Vlakdekkend waren deze wateren in 2005 en 2006 gevuld met aanwezigheid van donderkoppen (paddenlarven). Om mogelijke maatregelen te onderbouwen had de Gemeente Ede behoefte aan meer concrete gegevens over de grootte van de populatie. Daarop is met alle betrokken partijen besloten om de padden tijdens de voorjaarstrek van 2007 en 2008 te tellen. Zonder de inzet van alle vrijwilligers van de dierenbescherming Ede en de paddenwerkgroep Hora est was het nooit mogelijk geweest om deze omvangrijke tellingen uit te voeren. De vrijwilligers hebben maandenlang avond na avond en ochtend na ochtend de padden langs de schermen opgeraapt, uit de emmers gehaald en bij de poelen losgelaten Onder bezielende leiding van Wies en René van der Reijden, Wiebe Verbaan en Jan Wijma werden de vrijwilligers voorzien van de nodige motiverende instructies. Dit rapport moet niet alleen antwoord geven op de vraag hoe groot de paddenpopulatie is op en rondom het ENKA-terrein, maar kan ook worden gezien als een naslagwerk voor alle vrijwilligers, waarin hun vele uren van inspanning tot uiting komen in de resultaten. Met dank en hulde aan alle vrijwilligers! Wageningen, maart 2009 Fabrice Ottburg Henk van Blitterswijk. Alterra-rapport 1798. 7.

(10)

(11) Samenvatting. De Grondbank Bennekomseweg Ede CV, een samenwerking tussen AM en Fortis Vastgoed Ontwikkeling, heeft samen met de gemeente Ede een stedenbouwkundige visie opgesteld voor de herontwikkeling van het voormalige ENKA-terrein. Deze ontwikkeling maakt deel uit van het Masterplan Ede-Oost. In 2005 heeft Alterra-WUR van januari tot oktober een inventarisatie uitgevoerd naar op het terrein voorkomende soorten planten en dieren (Blitterswijk, Ottburg en Stumpel, 2006). Een van de opvallendste zaken was het grote aantal paddenlarven – honderdduizenden exemplaren! – dat de onderzoekers aantroffen in de kunstmatige bassins op het ENKA-terrein. Het grote aantal paddenlarven was een aanwijzing voor de aanwezigheid van één van de grootste paddenpopulaties in Nederland. Om hierover meer zekerheid te krijgen en uitspraken te kunnen doen is in opdracht van de Grondbank Bennekomseweg Ede CV en de gemeente Ede besloten om de volwassen padden tijdens de paddentrek in het voorjaar van 2007 en 2008 te tellen. Deze tellingen moesten antwoord geven op de vraag hoe groot de paddenpopulatie is. De paddenwerkgroep Hora Est en de dierenbescherming hebben de tellingen uitgevoerd, onder begeleiding van onderzoekers van Alterra De resultaten uit dit tweejarig onderzoek hebben geleid tot aanbevelingen die zijn overgenomen door de Dienst Landelijk Gebied (DLG) en de Dienst Regelingen (DR) van het Ministerie van Landbouw Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) in de ontheffingsverlening van de Flora- en faunawet (Ff-wet). Zowel de gemeente Ede als de projectontwikkelaar hebben zich positief opgesteld. Zij hebben poelen aangelegd op het Horapark, die voor de padden als nieuwe voortplantingswateren fungeren. Daarnaast hebben zij zich bereid getoond om ontsnipperingsmaatregelen te nemen aan de Horalaan, zodat de padden tijdens de voorjaarstrek ongestoord vanuit Hoekelum de voortplantingswateren kunnen bereiken. Sommige compensatie- en mitigatiemaatregelen zijn reeds uitgevoerd, andere zijn gepland. De maatregelen staan beschreven in een compensatieplan en ecologisch protocol (Ottburg & Van Blitterswijk, 2008). De voorliggende rapportage beschrijft de resultaten van twee jaar padden tellen tijdens de voorjaarstrek. Het gaat om volwassen dieren die na hun winterslaap naar de voortplantingswateren trekken om daar aan de voortplanting deel te nemen en eisnoeren af te zetten in het water. In 2007 en 2008 zijn respectievelijk 10.342 en 12.096 padden geteld. Deze getallen maken duidelijk dat “de ENKA-populatie” één van de grootste tot nu toe bekende paddenpopulaties in Nederland is.. Alterra-rapport 1798. 9.

(12)

(13) 1. Inleiding. Om een goed beeld te krijgen van de grootte van de paddenpopulatie van het ENKA-terrein, het Horapark en Landgoed Hoekelum, hebben de vrijwilligers van de paddenwerkgroep Hora est en de dierenbescherming Ede onder leiding van Alterra in 2007 en 2008 de dieren tijdens de voorjaarstrek geteld.. Leeswijzer. In hoofdstuk twee wordt een soortbeschrijving van de gewone pad, de rugstreeppad en de knoflookpad weergegeven. Dit hoofdstuk gaat ook in op habitateisen, bedreigingen en verbindingen van de gewone pad. In hoofdstuk drie wordt de ligging van het onderzoekgebied en de daarin gelegen voortplantingswateren beschreven. Ook aspecten als de opzet van de tellingen en het gebruikte veldformulier komen aan bod. De resultaten van beide onderzoeksjaren worden beschreven in hoofdstuk vier en in hoofdstuk vijf worden de behaalde resultaten in perspectief gezet tot de Nederlandse situatie. Hoofdstuk zes gaat over de compensatiepoelen die zijn aangelegd op het Horapark voor de padden. De ontsnipperingsmaatregelen en mitigerende maatregelen voor de Horalaan en het Horapark worden beschreven in hoofdstuk zeven en acht. Gedurende de onderzoeksjaren is er veel media aandacht geweest voor de padden in Ede. Dit heeft zijn plaats gekregen in hoofdstuk negen. Het geheel wordt afgesloten met een conclusie en beschouwing in hoofdstuk tien.. Alterra-rapport 1798. 11.

(14)

(15) 2. De Gewone pad (Bufo bufo). 2.1. Beschrijving van de soort. In Nederland komen 16 inheemse soorten amfibieën voor, waarvan er vijf tot de groep van de padden behoren, namelijk de gewone pad (Bufo bufo), de rugstreeppad (Bufo calamita), de knoflookpad (Pelobates fuscus), de vroedmeesterpad (Alytes obstetricans) en de geelbuikvuurpad (Bombina variegata).. Volwassen exemplaar van een gewone pad. Opvallend is de rustige manier waarmee de padden wegen oversteken. Met uitgestrekte passen vervolgens zij hun weg richting de poelen.. De vroedmeesterpad en de geelbuikvuurpad komen bijna uitsluitend in het zuiden van de provincie Limburg (Mergeland) voor. Ze worden daarom hier verder niet beschreven. De gewone pad, rugstreeppad en knoflookpad komen onder andere voor in de provincie Gelderland (Spitzen – van der Sluis et al., 2007).. Links: mannetje van de vroedmeesterpad, eieren met zich mee dragend op het achterlijf. Hieraan dankt de soort zijn naam. Rechts: een volwassen exemplaar van de geelbuikvuurpad. Kenmerkend is de hartvormige pupil in het oog.. Alterra-rapport 1798. 13.

(16) 2.1.1. De gewone pad. De gewone pad is een middelgrote tot grote, plompe pad met oranje ogen en een horizontale pupil. Het droge lichaam heeft een wratachtige huid en is vaak bruinachtig grijs van kleur. Ook roodbruine kleurvariaties komen voor. De buik is vaalwit en voorzien van een gemarmerde tekening. Mannetjes zijn kleiner dan vrouwtjes en hebben tijdens de paartijd verdikte voorpoten, de zogenaamde copulatieborstels, waarmee zij zich om de vrouwtjes vast klemmen. In Nederland worden de vrouwtjes van de gewone pad ongeveer 10 cm groot (Stumpel & Strijbosch, 2006). Eind januari/begin februari, afhankelijk van de weersomstandigheden, kan de paddentrek op gang komen (Snep, 2005). Het zijn vaak de mannetjes die als eerste richting de voortplantingswateren trekken. Zij lokken de vrouwtjes met korte piepjes en zachte geluidjes als orrrt…orrrt…orrrt. Al tijdens de trek proberen mannetjes vrouwtjes te vinden en zich mee te laten voeren op de rug van de vrouwtjes. Deze houding wordt ook wel amplex genoemd (Ottburg & Snep, 1996). Vanaf half maart tot eind april worden de eisnoeren afgezet in het water. Deze snoeren kunnen tot vier meter lang zijn en kenmerken zich door het feit dat er twee ei-kernen naast elkaar liggen, de zogenaamde dubbel ogende parelsnoeren (Lenders & Marijnissen, 1993; Van Diepenbeek & Creemers, 2006). Na zeven tot tien dagen komen de eieren uit en zwemmen er gitzwarte larven rond. Tot mei-juli verblijven de larven in het water, waarna ze als gemetamorfoseerde kleine padden het land op kruipen. Dit kan met honderdduizenden kleine padden tegelijk gebeuren. Dit fenomeen staat ook bekend als de paddenregen (Spitzen – van der Sluis et al., 2007). Wat betreft de waterhabitat is de soort niet bijzonder kritisch. Ook visrijke wateren worden bevolkt. Vissen eten de giftige larven niet (Snep, 2005).. Amplex houding. Het mannetje wordt door het vrouwtje meegedragen tot aan de poel.. 14. Alterra-rapport 1798.

(17) 2.1.2. De rugstreeppad. De rugstreeppad is met een maximale lengte van acht centimeter iets kleiner dan de gewone pad. Deze soort heeft bovendien gewoonlijk een gele lengtestreep op de rug, waaraan het dier zijn naam dankt. Ook heeft de rugstreeppad een opvallende groen gekleurde iris. De lichaamskleur kan variëren van lichtgeel tot donkergroen met daardoorheen een onregelmatig vlekkenpatroon. De buikzijde is geelwit met kleine zwarte vlekken. In tegenstelling tot de gewone pad hupt en springt de rugstreeppad niet, Rugstreeppadden kunnen muisachtig snel lopen (Ottburg, 2008a). Vanaf half april tot in mei kan de ratelende roep van de rugstreeppad worden gehoord en vlak daarna kunnen de eerste enkelvoudige eisnoeren worden gevonden in het water (Lenders & Marijnissen, 1993; Van Diepenbeek & Creemers, 2006). De paartijd kan vier maanden duren en heeft zijn piek aan het begin van de zomer in de maanden mei en juni (Peek, 1987; Sinsch, 1998; Groeneveld & Smit, 2001; Spitzen – van der Sluis et al., 2007). De juveniele dieren kunnen vanaf eind juli op het land worden gevonden.. De opvallende gele streep waaraan de rugstreeppad zijn naam danken heeft is goed zichtbaar. De iris van de rugstreeppad is groen gekleurd, in tegenstelling tot de gewone pad.. Alterra-rapport 1798. 15.

(18) 2.1.3. De knoflookpad. De knoflookpad is een middelgrote (ongeveer 8 cm.) en tamelijk plompe pad met een vrij gladde (kikkerachtige) huid. Kenmerkend zijn de vertikaal spleetvormige pupillen, de helmvormige uitstulping op het midden van de kop en de lichtbruine, grote en scherpgerande metatarsusknobbel (graafknobbel) aan de achterpoten. Evenals de grote zwemvliezen. De bovenzijde heeft vaak een landkaartachtig vlekkenpatroon met vaak een bijgaande pijlstructuur. De kleur varieert van lichtgelig, rossig bruin tot olijfgroen (Ottburg, 2008b). Vaak vertoont het dier rode of oranje puntjes op de flanken en de rug. De buikkleur is wittig met vaak grijzige vlekken (Stumpel & Strijbosch, 2006). Half april tot en met half mei vindt de voortplantingsperiode plaats. Mannetjes proberen met hun zachte roep wrok…wrok…wrok…, zowel boven als onder water, de vrouwtjes te lokken. Tot 2,5 centimeter brede verstrengelde eisnoeren van 40 tot 70 centimeter lang worden tussen de waterplanten afgezet. In tegenstelling tot de larven van de gewone pad en de rugstreeppad, die respectievelijk 3,5 à 2,5 centimeter groot worden, kunnen de larven van de knoflookpad gemakkelijk 10 centimeter groot worden. Verder kenmerkt de knoflookpad zich doordat de soort zich bij gevaar razendsnel kan ingraven (Ottburg et al., 2005; Stumpel & Strijbosch, 2006; Zekhuis & Ottburg, 2008).. Een gewone pad (links) en een knoflookpad. De huid van de knoflookpad is veel gladder en vaak voorzien van een pijlvorm op de rug.. 16. Alterra-rapport 1798.

(19) 2.2. Voorkomen en bedreigingen. De gewone pad is in Nederland een algemeen voorkomende soort, maar populaties die zo groot zijn als die op het ENKA-terrein zijn zeer zeldzaam (geworden). Diverse soorten amfibieën laten in Nederland een achteruitgang zien. Dit wordt onder andere veroorzaakt door het verdwijnen van poelen (voortplantingswateren), het verslechteren van de waterkwaliteit, de versnippering van het leefgebied (infrastructuur zoals gemeentelijke-, provinciale- en rijkswegen) en het verdwijnen van landhabitat (onder andere door woningbouw en aanleg van bedrijventerreinen, zoals het kantorencomplex op het Horapark).. 2.3. Algemene habitateisen. Voor amfibieën is van levensbelang dat er naast de waterhabitat ook een landhabitat aanwezig is, De meeste amfibieën leven slechts een klein deel van het jaar in het water, vooral in de voortplantingstijd, en een groot deel van het jaar op het land. Het is belangrijk dat zij hiervoor de beschikking hebben over een habitat die voldoende beschutting en voedsel biedt en mogelijkheden biedt om onder stronken, in muizenholen of onder een dikke strooisellaag te overwinteren.. 2.4. Verbindingen. Gewone padden zijn evenals andere amfibieën zeer plaatstrouw. Zij zullen bijna altijd terug (proberen te) keren naar het water waar ze als larve hebben geleefd. De trekroute tussen wateren landhabitat moet voldoende beschutting bieden, zodat de dieren niet een gemakkelijke prooi zijn voor anderen. Het is van wezenlijk belang dat de trekroutes niet doorsneden worden door wegen. Wanneer dat wel het geval is kunnen populaties alleen duurzaam voortbestaan wanneer voorzieningen worden getroffen zoals het tijdelijk afsluiten van wegen, de weg aanleggen op palen of de aanleg van amfibieëntunnels. Zulke maatregelen worden mitigerende maatregelen genoemd.. Alterra-rapport 1798. 17.

(20)

(21) 3. Ligging onderzoeksgebied. Het ENKA-terrein ligt ten noorden van het Hoekelumse Bos, ten westen van de Ederhorst en ten zuiden van de Sysselt en de spoorlijn Arnhem-Utrecht, ongeveer ter hoogte van het station Ede-Wageningen. De omliggende bosgebieden maken deel uit van het Centraal Veluws Natuurgebied, dat is aangewezen als Natura2000-gebied ‘De Veluwe’. De gewone padden trekken vanuit Hoekelum de Horalaan over om via het Horapark de kunstmatige voortplantingswateren op het ENKA-terrein te bereiken. Ook komen er dieren vanuit het oosten van het Horapark en het ENKA-terrein zelf richting de wateren, zonder dat zij daarbij de Horalaan passeren. Vanuit Ede kunnen de dieren door de grote verkeersdrukte de Bennekomseweg nauwelijks passeren. Figuur 1 geeft een globaal overzicht van het onderzoeksgebied weer.. Figuur 1. De belangrijkste onderdelen van het paddengebied. Bron: Google Earth.. 3.1. De voortplantingswateren van de gewone padden op het ENKAterrein. Door het ontbreken van natuurlijke voortplantingswateren oefenden de kunstmatige bassins een grote aantrekkingskracht uit op de padden. De grote oppervlakte van de bassins, en de jarenlange rust op het ENKA-terrein maakten het samen met de dichtbij gelegen landhabitat mogelijk dat de paddenpopulatie zo groot kon worden. Figuur 2 en 3 tonen in detail het ENKA-terrein en de belangrijkste voortplantingswateren.. Alterra-rapport 1798. 19.

(22) Figuur 2. De gele lijn geeft de begrenzing van het 42 hectare grote ENKA-terrein weer. De landhabitat op dit terrein gaat uiteindelijk in zijn geheel voor de gewone pad verloren.. 20. Alterra-rapport 1798.

(23) 1 1. 1. 1. 4. 9. 2 5 7. 3. 6. 8 Voortplantingsplaatsen (12) van amfibieën. Figuur 3. De voortplantingswateren van de gewone pad op het ENKA-terrein. De belangrijkste zijn 4, 5, 6, 7, 8 en 9 .. Links bassin 4 en rechts bassin 5 op het ENKA-terrein.. Bassin 6 op het ENKA-terrein. Alle bassins zijn voorzien van bitumen, waardoor zij een ondoorlaatbare bodem hebben.. Alterra-rapport 1798. 21.

(24) 3.2. Aanwezigheid van paddenlarven. Tijdens de natuurtoets in 2005 (Van Blitterswijk, Ottburg en Stumpel, 2006) troffen de onderzoekers honderdduizenden padenlarven aan in de bassins. De onderstaande foto geeft goed weer in welke dichtheden de paddenlarven voorkwamen.. Enorme aantallen paddenlarven. De foto is genomen bij bassin 6 (zie figuur 3).. Detailopname van de paddenlarven (donderkoppen).. 22. Alterra-rapport 1798.

(25) 3.3. Eiklompen en eisnoeren. In 2006 zijn niet alleen grote aantallen larven aangetroffen, maar ook grote hoeveelheden afgezette eisnoeren van padden en eiklompen van kikkers. Op de linkerfoto staan de eiklompen zoals die door bruine kikkers (Rana temporaria) en in een soortgelijke vorm, maar dan kleiner en vaster van vorm, door heikikkers (Rana arvalis) worden gelegd. Op de rechterfoto een combinatie van eiklompen en eisnoeren door bruine kikkers en gewone padden. De detailfoto eronder laat de naast elkaar liggende ei-kernen van de gewone pad zien.. Links: eiklompen van de bruine kikker. Rechts: eisnoeren van de gewone pad.. Detailopname van de eisnoeren met duidelijk naast elkaar liggende ei-kernen.. Alterra-rapport 1798. 23.

(26) 3.4. Opzet van de tellingen. De informatie over de populatiegrootte is verzameld door tijdens de voorjaarstrek rondom de bassins alle padden te “rapen” en te tellen. De padden konden niet op eigen gelegenheid de wateren bereiken doordat er schermen waren geplaatst waar ze niet zelfstandig overheen konden komen. Normaal gesproken worden bij overzetacties alleen de dieren geteld die een weg moeten oversteken. Het bijzondere van deze paddentellingen is dat er 360° rondom de voortplantingswateren is geteld, waardoor een goed beeld is verkregen van de werkelijke populatiegrootte. Om ervoor te zorgen dat de padden slechts tot een beperkt aantal wateren toegang hadden, zijn meerdere paddenschermen geplaatst: • Een scherm van ruim 1 kilometer lang langs de Horalaan, vanaf de rotonde op de Bennekomseweg. In o 2007 was de Horalaan bovendien onderverdeeld in transecten van 250 meter om te kunnen achterhalen o langs welke route de meeste padden de weg oversteken; • Een scherm langs de gehele zuidzijde van het ENKA-terrein, vanaf de Bennekomseweg tot aan de o oostelijke grens van het ENKA-terrein; • Schermen rondom alle kunstmatige voortplantingsbassins op het ENKA-terrein. Door de schermen op deze manier te plaatsen konden de padden in drie grote telgebieden worden geteld: 1) de padden van Hoekelum die werden opgevangen langs en in de emmers van de Horalaan 2) de padden die volgens vaste looproutes werden geraapt op het Horapark 3) de paden die geraapt werden op het ENKA-terrein.. Scherm met een emmer langs de Horalaan.. 24. Alterra-rapport 1798.

(27) Links: paddenscherm langs de zuidzijde van het ENKA-terrein en rechts een paddenscherm (met stroomdraad tegen de wilde zwijnen) op het ENKA-terrein.. Schematische weergave plaatsing amfibieënscherm Legenda. N. Amfibieënscherm VPW. Voortplantingswater gewone pad Vangemmer Stroomdraad i.v.m. vernieling scherm door wilde zwijnen. VPW VPW. VPW VPW. Figuur 4. De beschikbare VPW (voortplantingswateren) in 2007. De rode lijn is het scherm, de blauwe het schrikdraad. Op het ENKA-terrein zijn langs de schermen stroomdraden geplaatst om te voorkomen dat wilde zwijnen (Sus scrofa) de paddenschermen zouden vernielen en daarmee de werking ongedaan zouden maken. In de praktijk bleek dit een veel voorkomend probleem te zijn, mede veroorzaakt doordat het stroomapparaat regelmatig was verdwenen. Gezien de vele tellingen en geraapte padden kan worden gesteld dat op populatieniveau de meeste padden nu niet meer op het ENKA-terrein voorkomen. Echter, zowel in 2008 als in januari 2009, is reeds vastgesteld dat ook het hekwerk aan de zuidzijde van het ENKA-terrein niet 100% dicht is. Het scherm (en het hek) gaan ook regelmatig kapot door vandalisme. Het is dus niet uit te sluiten dat de paddenpopulatie langzamerhand. Alterra-rapport 1798. 25.

(28) weer zal toenemen op het ENKA-terrein. Geadviseerd is dan ook om aan de zuidzijde een permanente barrière, in bijvoorbeeld de vorm van een lage muur, aan te brengen. Mede als een beheers- en onderhoudsplan voor deze muur. Zo niet, dan kan men er op wachtten dat er in de toekomst, duizenden padden in de nieuw te ontwikkelende woonwijk op het ENKA-terrein weer rondlopen. In combinatie met het woonerf verkeer is dit geen wenselijke situatie. In 2007 werden alle geraapte padden losgelaten ter hoogte van het ENKA hekwerk bij bassin 6 en 7. Alleen bassins 4, 5, 6 en 7 (zie figuur 3 en 4) waren toegankelijk voor de padden. De overige bassins waren middels paddenscherm uitgerasterd, maar werden regelmatig geïnspecteerd. Hierin aangetroffen dieren werden vervolgens naar bassins 4, 5, 6 en 7 gebracht. Hierdoor is een goed beeld verkregen van het aantal dieren, maar tevens is ervoor gezorgd dat alleen de bassin 4, 5, 6 en 7 konden worden gebruikt. Een belangrijk doel hiervan was te voorkomen dat de dieren na het voortplantingsseizoen opnieuw het bos op het ENKA-terrein in konden trekken en bij het rooien van de bomen, de sloopwerkzaamheden van de gebouwen en de start van de bouwwerkzaamheden risico zouden lopen. Een permanent duurzaam paddenscherm aan de zuidzijde van het ENKA-terrein moet voorkomen, ook in e toekomst, dat de dieren later in het seizoen alsnog het ENKA-terrein op kunnen lopen. Het enige gat dat in dit hekwerk getolereerd werd, is ten zuiden van de bassins 6 en 7 (zie figuur 4). Via deze route konden de volwassen padden na de voortplanting richting Hoekelum trekken. Hetzelfde gold later in het seizoen voor de juveniele padden. In 2008 waren alleen de bassins 5 en 6 (zie figuur 3) beschikbaar voor de padden; de overige bassins waren met paddenschermen uitgerasterd en niet beschikbaar voor de padden. Verder is in 2008 op dezelfde manier gewerkt als in 2007.. Padden die ter hoogte van bassin 6 bij het ENKA-hekwerk worden losgelaten. Opvallend is dat ondanks de korte reis in de emmer de dieren direct hun weg vervolgen en richting de voortplantingswateren trekken.. 26. Alterra-rapport 1798.

(29) 3.5. Veldformulier. Voor de tellingen in 2007 gebruikten de vrijwilligers een formulier (bijlage 1). De vrijwilligers kregen hier een toelichting bij: • Het inventarisatieformulier is gebaseerd op het turven van waargenomen dieren. Er wordt onderscheid gemaakt tussen ‘amplex’, ‘man’, ‘vrouw’ en ‘dode’ dieren. Verder kunnen ook ‘overige amfibiesoorten’ worden genoteerd.. Geraapte padden die zijn verzameld in emmers voordat ze werden gesekst en vrijgelaten. •. •. • •. Amplex: het mannetje omklemt het vrouwtje in de okselstreek tijdens de paartijd. Dit wordt axillaire amplex genoemd. Eén turf bij amplex staat dus voor 1 vrouw en 1 man. Waarom noteren als amplex? Om zo een beeld te krijgen hoeveel dieren als tijdens de trek als amplex voortgaan. De Horalaan is in vier transecten op gedeeld om zo een beter beeld te krijgen waar zich de zwaartepunten van de trek bevinden, ook worden apart de dieren van het Horapark meegenomen. De padden van het Horapark verblijven op dat moment namelijk op het Horapark zelf en steken dus niet de Horalaan over. Ze worden echter meegenomen om indicatief weer te geven hoe groot de totale paddenpopulatie is en om aan te geven hoe groot de problematiek is met betrekking tot de parkeerkelders en dieren die worden overreden op de parkeerplaatsen buiten de kelders. Geslachtsonderscheid ♂♂ en ♀♀ gewone padden: Vrouwtjes zijn groter en plomper dan mannetjes. Mannetjes hebben paarkussentjes (copulatieborstels) aan de eerste drie vingers, die tijdens de voortplantingstijd donker gekleurd zijn. Daarnaast zijn mannetjes te herkennen aan de dikkere voorpoten.. Alterra-rapport 1798. 27.

(30) •. •. Aandachtspunten 1. Zorg ervoor dat de parameters boven de tabel, zoals volgnummer, datum, temperatuur etc. OOK worden ingevuld; 2. Als er meerdere ronden op één avond worden gelopen gebruik dan een NIEUW formulier. Op die manier krijgen wij beter inzicht in de trekactiviteiten van de padden (wanneer valt de piek op de avond?). Alle gegevens moeten dan weer opnieuw worden ingevuld! Vooral begintijd en eindtijd; 3. Mocht een formulier van één ronde al vol zijn en men is nog niet klaar, pak dan een nieuw formulier waarop men verder gaat, maar vermeld duidelijk bovenaan het formulier dat dit bij de betreffende ronde hoort, vul dus in bij ‘Ronde’. Op de achterzijde van het veldformulier is ruimte voor opmerkingen met betrekking tot de waarnemingen, verbeteringen voor het formulier, opmerkingen van passanten of dergelijke zaken.. Op het ENKA-terrein zijn alle rondes gelopen door of onder begeleiding van Alterra-medewerkers. Dit in verband met de veiligheid, risico’s en verzekeringen. Voor dit terrein is geen apart veldformulier gemaakt.. V.l.n.r. Jan Wijma, Wies van der Reijden en Ilka en Wiebe Verbaan; Vier vrijwilligers die zich al jaren lang voor de padden inzetten.. 28. Alterra-rapport 1798.

(31) 4. Resultaten van de tellingen. 4.1. De paddentellingen van 2007. In 2007 duurde de voorjaarstrek van de padden 28 dagen, van 20 februari tot 19 maart. De tellingen zijn direct gestopt naar het signaleren van de eerste ‘lege’ vrouwtjes die de bassins verlieten en terug trokken naar het Horapark. Hiermee zijn dubbeltellingen vermeden (met lege vrouwtjes worden vrouwelijke padden bedoeld die de eisnoeren hebben afgezet in het water). In alle figuren van aantallen padden staat dat bij amplex een asterisk. Dit betekent dat het betreffende aantal moet worden vermenigvuldigd met twee. Ook staat in elke figuur de afkorting Bb, dit staat voor Bufo bufo, gewone pad. Paddentrek 2007 Horalaan, Horapark en ENKA terrein n = 10342 2500 2000 Bb dood n = 168 Bb amplex n = 1653* Bb vrouw n = 1455 Bb man n = 5413. 1500 1000 500. 20 -2 -2 00 22 7 -2 -2 00 24 7 -2 -2 00 26 7 -2 -2 00 28 7 -2 -2 00 7 2320 07 4320 07 6320 07 8320 07 10 -3 -2 00 12 7 -3 -2 00 14 7 -3 -2 00 16 7 -3 -2 00 18 7 -3 -2 00 7. 0. Figuur 5. Aantal waargenomen padden in 2007. Paddentrek 2007 Horalaan, Horapark en ENKA terrein n = 10342 100% 80% 60% 40%. Bb dood n = 168 Bb amplex n = 1653* Bb vrouw n = 1455 Bb man n = 5413. 20%. 20 -2 -2 00 22 7 -2 -2 00 24 7 -2 -2 00 26 7 -2 -2 00 28 7 -2 -2 00 7 2320 07 4320 07 6320 07 8320 07 10 -3 -2 00 12 7 -3 -2 00 14 7 -3 -2 00 16 7 -3 -2 00 18 7 -3 -2 00 7. 0%. Figuur 6. Aantal waargenomen padden in 2007 onderverdeeld in percentages.. Figuur 6 laat zien dat vooral mannetjes als eerste verschijnen tijdens de trek. De eerste 10 dagen schommelt dit percentage rond de 60%, daarna nemen langzamerhand de aantallen van de vrouwtjes toe. Het duurt echter tot de 13e dag voordat er aanzienlijk meer amplexen worden waargenomen. Vooral vanaf dag 17. Alterra-rapport 1798. 29.

(32) stijgt het aandeel amplexen tot circa 45%. Verder valt op dat de meeste verkeersslachtoffers aan het begin van de voorjaarstrek vallen. 63% van de slachtoffers valt in de eerste zes dagen (106 padden op een totaal van 168). De avonden waarop de meeste padden zijn geraapt zijn 24 februari, 7 maart, 11 maart en 13 maart met respectievelijke aantallen van 2225, 687, 874 en 846 gewone padden. In bijlage 2 worden de totale aantallen per avond in tabel vorm weergegeven, onderverdeeld in mannetjes, vrouwtjes, amplexen en dode padden. Bijlage 3 geeft een uitsplitsing van de figuren 5 en 6, maar dan voor de verschillende telgebieden; Horalaan (4 transecten), Horapark en ENKA-terrein.. 4.2. De paddentellingen van 2008. De paddentrek van 2008 kwam slechts twee dagen later op gang dan in 2007. In 2008 is door de ‘padden’ wel veel gevraagd van de vrijwilligers, doordat de gehele voorjaarstrek maar liefst 31 dagen langer duurde (59 dagen). Figuur 7 laat zien dat de voorjaarstrek van 2008 begon op 22 februari en duurde tot 20 april. Opvallend zijn de grotere tussenpozen met voor de padden slecht weer, voornamelijk vorst en/of droogte met veel wind, waarin de padden inactief zijn. Paddentrek 2008 Horalaan, Horapark en ENKA terrein n = 12096 2000 1800 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 22 -2 -'0 25 8 -2 -'0 28 8 -2 -'0 8 23'0 8 53'0 8 83'0 11 8 -3 -'0 14 8 -3 -'0 17 8 -3 -'0 20 8 -3 -'0 23 8 -3 -'0 26 8 -3 -'0 29 8 -3 -'0 8 14'0 8 44'0 8 74'0 10 8 -4 -'0 13 8 -4 -'0 16 8 -4 -'0 19 8 -4 -'0 8. Bb dood n = 144 Bb amplex n = 2731* Bb vrouw n = 1502 Bb man n = 4988. Datum. Figuur 7. Aantal waargenomen padden in 2008.. De avonden in 2008, waarop de meeste padden zijn geraapt zijn 22 februari, 16 maart, 30 maart en 1 april met respectievelijke aantallen van 455, 1256, 1820 en 1125 gewone padden. Figuur 7 laat ook zien dat er drie goede trekperiodes zijn geweest, namelijk: • 22 februari tot en met 2 maart; • 7 maart tot en met 16 maart; • 28 maart tot en met 7 april. Dit zijn steeds periodes van ongeveer 10 dagen met. Hiermee lijkt de massa van de paddenpopulatie in het zelfde tijdsbestek als in 2007, naar de voortplantingswateren te trekken. Ook opvallend zijn de 111 amplexen die werden waargenomen op 18 april. Hier ging het om dieren die op een of andere manier het voortplantingswater. 30. Alterra-rapport 1798.

(33) niet wisten te bereiken en die zich gezamenlijk hadden ingegraven langs het paddenscherm bij het ENKA-hekwerk. Een oplettende vrijwilliger heeft de dieren vrij gegraven en alsnog naar de voortplantingswateren gebracht. Paddentrek 2008 Horalaan, Horapark en ENKA terrein n = 12096 100%. 80% Bb dood n = 144 Bb amplex n = 2731* Bb vrouw n = 1502 Bb man n = 4988. 60%. 40%. 20%. 22 -2 -' 2 5 08 -2 -' 28 08 -2 -'0 2- 8 3'0 5- 8 3'0 8- 8 3' 11 08 -3 -'0 14 8 -3 -' 17 0 8 -3 -' 20 08 -3 -' 23 08 -3 -'0 26 8 -3 -' 29 08 -3 -'0 1- 8 4'0 4- 8 4'0 7- 8 4' 10 08 -4 -' 1 3 08 -4 -' 16 08 -4 -' 19 08 -4 -'0 8. 0%. Datum. Figuur 8. Aantal waargenomen padden in 2008 onderverdeeld in percentages.. Figuur 8 laat zien dat ook in 2008 voornamelijk de mannetjes als eerste aan de trek beginnen. Het percentage ligt de eerste zes dagen ruim boven de 60% en bereikt geregeld 80%. In 2007 schommelde dit veel regelmatiger rond de 60%. Verder valt op dat het percentage amplexen hoger ligt en vaker boven de 45% ligt ten opzichte van 2007. Bijlage 4 toont de totale aantallen per avond in tabelvorm, onderverdeeld in mannetjes, vrouwtjes, amplexen en dode padden. Bijlage 5 geeft een uitsplitsing van de figuren 7 en 8, maar dan voor de verschillende telgebieden Horalaan, Horapark en ENKA-terrein.. Alterra-rapport 1798. 31.

(34) 4.3. Aantallen padden per trekroute in beide jaren. Figuur 9 toont de aantallen padden op de verschillende trekroutes in 2007 en 2008 op de topografische ondergrond. Hieruit blijkt dat slechts 28% (2.885 padden) in 2007 en 26% (3.169 padden) in 2008 de Horalaan passeerden. Het overgrote deel van de populatie, namelijk 72% (7.457 padden) in 2007 en 74% (8.927 padden) in 2008, was afkomstig van het Horapark en het ENKA-terrein. Opvallend is dat er slechts 7 padden de Bennekomseweg zijn overgestoken. Of dit in de komende jaren ook zo zal zijn blijft de vraag.. 4987. Ede ENKA-terrein. Spoor. 3736 3940. 7. 3714. Horalaan. 3169. Hoekelum. 788. 935. 623. 539. Bennekomseweg + rotonde. Horapark. 360° rondom voortplantingswater N = 10.342 in 2007 N = 12.096 in 2008 Rood = 2007, paars = 2008. Figuur 9. Overzicht van de totale aantallen in 2007 en 2008 op een topografische ondergrond. Bron: Google Earth.. 32. Alterra-rapport 1798.

(35) 4.4. Overige waargenomen amfibiesoorten. Naast de gewone padden zijn er voornamelijk bruine kikkers en heikikkers (3) waargenomen. De eerste twee heikikkers zijn waargenomen tijdens de natuurtoets die is uitgevoerd in 2005 (Van Blitterswijk, Ottburg en Stumpel, 2006). De derde heikikker is waargenomen tijdens de paddentrek van 2007. Alle exemplaren zijn gedetermineerd door medewerkers van Alterra. Deze extra inspanningen voor de heikikker zijn uitgevoerd, omdat de soort speciale bescherming geniet en compensatiemaatregelen verplicht zijn bij aantasting van het leefgebied. De heikikker profiteert nu van de genomen compensatie- en mitigatiemaatregelen die zijn (en worden) genomen voor de gewone pad. Medewerkers van Alterra hebben tijdens de voorjaarstrek van 2007 alle bruine kikkers gecontroleerd om te zien of er heikikkers bij waren. De resultaten van 2007 worden weergegeven in figuur 10. Buine kikkers (n = 107) en 1 Heikikker in 2007 90 80. 75. Aantal dieren. 70. Rt man. 60. Rt vrouw. 50. Rt onbepaald. 40. Rt dood Rt amplex. 30 20. Ra. 20 10. 8 2. 2. 1. 0 Horalaan, Horapark en ENKA terrein. Figuur 10. Aantal waargenomen bruine kikkers en één heikikker in 2007. Rt is de afkorting voor Rana temporaria, bruine kikker. Ra is de afkorting voor Rana arvalis, heikikker.. In 2008 is er geen onderscheid meer gemaakt tussen mannetjes, vrouwtjes en of het wel/niet heikikkers betrof. Het vereist enige expertise om heikikkers van bruine kikkers te kunnen onderscheiden en die was in 2008 niet beschikbaar. Gemakshalve zijn alle in 2008 waargenomen dieren bruine kikkers genoemd. In totaal zijn 149 bruine kikkers aangetroffen, 60 langs de Horalaan, 54 op het Horapark en 35 op het ENKA-terrein.. Links een voorbeeld van een heikikker en rechts een bruine kikker.. Alterra-rapport 1798. 33.

(36) Verder is het opmerkelijk dat tijdens beide jaren geen kleine watersalamanders zijn aangetroffen, noch tijdens de trek, noch in de aanwezige voortplantingswateren. De wateren zijn elk jaar grondig afgezocht met behulp van zaklamp en steeknet. De soorten die men zou kunnen verwachten zijn de kleine watersalamander (Lissotriton vulgaris, voor enkele jaren nog bekend onder de naam Triturus vulgaris) en de kamsalamander (Triturus cristatus). Bij de kamsalamander zou men de kanttekening kunnen plaatsen dat deze soort nog niet zo vroeg in het voortplantingswater is te verwachten. Hoewel er genoeg voorbeelden zijn waarbij dit wel het geval is. Om alle twijfel weg te nemen is later in het seizoen in de voortplantingswateren gespeurd naar het voorkomen van deze soort, maar zonder resultaat.. Boven een mannetje van de kamsalamander en onder een kleine watersalamander. Beide soorten zijn niet aangetroffen.. 34. Alterra-rapport 1798.

(37) Tot slot is het opmerkelijk dat in beide jaren geen groene kikkers (Rana esculenta synklepton) zijn aangetroffen langs de verschillende schermen c.q. emmers. De soort(groep) is namelijk wel in bescheiden aantallen aangetroffen in bassin 6 (figuur 3) tijdens de uitvoering van de natuurtoets in 2005 (Van Blitterswijk, Ottburg en Stumpel, 2006).. De groep groene kikkers bestaat uit drie soorten. Het hier afgebeelde exemplaar is een bastaardkikker (Rana klepton esculenta).. Alterra-rapport 1798. 35.

(38)

(39) 5. De paddenpopulatie in Ede in relatie tot de Nederlandse situatie. In Nederland zijn verschillende PGO’s (Particulier Gegevensbeherende Instanties) actief op het gebied van ecologie en het verzamelen van verspreidingsgegevens. Eén van deze PGO’s is de Stichting RAVON (Reptielen Amfibieën Vissen Onderzoek Nederland). RAVON beheert onder andere de Nederlandse database voor verspreidinggegevens van amfibieën. Op verzoek van Alterra heeft RAVON een verspreidingskaart (figuur 11) gemaakt van populaties van gewone padden in Nederland. Hierbij is een onderverdeling gemaakt in drie aantalklassen, namelijk populaties van 1000-4.999 dieren, 5000-9.999 dieren en populaties die groter zijn dan 10.000 dieren. De achterliggende database beslaat een periode van 33 jaar, van 1972 tot 2005. De verspreidingskaart laat slechts twee bekende populaties zien van meer dan tienduizend gewone padden. De zogenaamde Edense/ENKA-populatie zit daar niet bij. Hierdoor is dit de derde tot nu toe bekende paddenpopulatie van deze grootte in Nederland.. Figuur 11. Verspreidingsbeeld van de gewone pad in Nederland. Het betreft alleen populatiegroottes vanaf 1000 dieren of meer over de jaren 1972-2005. Bron: Stichting RAVON.. Alterra-rapport 1798. 37.

(40)

(41) 6. Compensatiepoelen. 6.1. Noodzaak om compensatiepoelen aan te leggen. Strikt genomen geldt voor de gewone pad geen compensatieplicht volgens de Floraen faunawet. Omdat het hier echter een uitzonderlijk grote populatie betreft, omdat de padden in de gemeente Ede sterk in de belangstelling staan én omdat de poelen ook voor andere soorten als compensatie gezien kunnen worden is in het geval van ENKA overeengekomen om wel compensatiepoelen aan te leggen. Wanneer geen compensatie gerealiseerd zou worden, zou niet alleen dat een belangrijke voortplantingsplaats verloren gaan, maar zouden enkele duizenden dieren omkomen. Dit strookt niet met de zorgplicht die voor álle dieren in Nederland geldt. Met de compensatiepoelen krijgt ook deze zorgplicht vanuit de Ff-wet inhoud. De aanleg van nieuwe poelen komt niet alleen ten goede aan de gewone pad, maar ook aan andere amfibieën zoals bruine kikker, heikikker en groene kikker. Vogels, zoogdieren (vleermuizen) en insecten zullen eveneens gebruik gaan maken van de nieuwe poelen. De libellen en vleermuizen die de kunstmatige bassins op het ENKAterrein gebruiken, vinden nieuw (deel-)habitat in en rondom de compensatiepoelen. Ottburg en Van Blitterswijk (2008) beschrijven welke oppervlakte voortplantingswater verloren gaat en waar een goede compensatiepoel aan moet voldoen.. 6.2. Aanleg van de compensatiepoelen. Voor het aanleggen van de compensatiepoelen bestonden diverse mogelijkheden. Deze zijn uitgebreid besproken en getoetst op haalbaarheid (Ottburg en Van Blitterswijk, 2008). Uiteindelijk bleef één locatie over, op het Horapark. De twee onderstaande foto’s tonen de twee poelen die in januari en februari 2008 zijn aangelegd. Hiermee is in totaal circa 750 m2 nieuw voortplantingswater gerealiseerd. Dit is aanzienlijk minder dan waarover de padden op het ENKA terrein beschikten (ruim 6775m2, Ottburg en Van Blitterswijk, 2008). Daar staat tegenover dat de kwaliteit van de poelen als voortplantingswater voor de padden zal toenemen. Het is weliswaar geen volledige compensatie voor verlies van bestaand voortplantingswater, maar voorlopig het hoogst haalbare. De populatie zal hierdoor behouden worden en zich naar verwachting op een lager niveau gaan stabiliseren. De gemeente Ede heeft in een eerder stadium kenbaar gemaakt dat een derde poel op het Horapark kan worden gerealiseerd als een wegtracé ter plekke niet wordt gerealiseerd. In combinatie met de ontsnippering van de Horalaan wordt dit in 2009 nader bekeken. De gemeente Ede is in de week van 4 februari 2008 begonnen met de aanleg van de poelen (figuur 12) en zal ook het beheer voor haar rekening nemen (Ottburg en Van Blitterswijk, 2008). De gemeente Ede heeft de eigenaren van de panden, de direct omwonenden en de paddenwerkgroep Hora est schriftelijk geïnformeerd over de aanleg van de compensatiepoelen (zie bijlage 6).. Alterra-rapport 1798. 39.

(42) Links: het uitgraven van de eerste poel. Rechts: de poel is bekleed met klei en wordt gevuld met water. In het jaar van aanleg (2008) hebben de padden voor het laatst hun eieren kunnen afzetten in drie poelen op het ENKA terrein, die hiervoor zijn uitgerasterd. De twee nieuwe poelen kregen hierdoor de tijd om te ‘acclimatiseren’ (bezinken van leem en opbouw van voedselaanbod). Alterra heeft de paddenlarven vanuit de kunstmatige bassins op het ENKA-terrein halverwege hun groeiseizoen (mei/juni 2008) overgezet naar de nieuwe poelen. Nadat alle larven waren overgezet zijn ook de laatste drie voortplantingswateren op het ENKA- terrein afgesloten voor de padden. Eind 2008 is het paddenscherm over de volle lengte langs het hek van het ENKAterrein gesloten, zodat de dieren niet meer vanaf het Horapark naar het ENKA terrein kunnen lopen. Vanaf 2009 moeten de padden in de nieuwe poelen hun eisnoeren afzetten.. Figuur 12. Situering van de reeds aangelegde poelen op het Horapark. Bron: gemeente Ede.. 40. Alterra-rapport 1798.

(43) 7. ‘Ontsnippering’ Horalaan. Om te waarborgen dat de paddenpopulatie voor de toekomst behouden blijft, zetten de vrijwilligers al een aantal jaren de padden die vanaf Hoekelum komen over de Horalaan . De praktijk wijst uit dat vrijwilligers deze intensieve manier van begeleiding op de lange termijn niet vol kunnen houden. Wanneer deze acties niet zouden plaatsvinden zullen jaarlijks honderden, zo niet duizenden dieren worden doodgereden, waardoor de populatie binnen afzienbare tijd zal uitsterven. De linkerfoto laat zien hoeveel verkeer er tijdens de voorjaarstrek de Horalaan passeert. De oplossing van het probleem ligt in het duurzaam ontsnipperen van de Horalaan; dit betekent dat de barrièrewerking van de Horalaan voor de padden wordt opgeheven. Alle betrokken partijen zijn van mening dat alleen op die manier de populatie op lange termijn kan worden behouden. De gemeente Ede heeft de verantwoordelijkheid voor de ontsnippering van de Horalaan op zich genomen en zal de kosten dragen voor de te nemen maatregelen. In oktober 2008 hebben vertegenwoordigers van de gemeente Ede, de paddenwerkgroep Hora est en Alterra hierover in het gebied overlegd over te te nemen maatregelen. Gedacht kan worden aan paddentunnels, vaste geleidingswanden, keerelementen en paddengoten in de zijwegen (vaak onverharde paden) die uitkomen op de Horalaan. In bijlage 7 worden de resultaten en aanbevelingen van dit veldbezoek weergegeven.. Voorbeeld van een vrouwelijk verkeersslachtoffer tijdens de voorjaarstrek. Goed is te zien hoe de eieren en ingewanden via de mond naar buiten zijn geperst.. Alterra-rapport 1798. 41.

(44)

(45) 8. Knelpunten en ontsnipperingsmaatregelen op het Horapark. Als de padden eenmaal de Horalaan zijn gepasseerd komen ze terecht in het bos van het Horapark. In dit voormalig aaneengesloten loofbos zijn diverse kantoorpanden gevestigd. Dit terrein betekent de volgende hindernis voor de padden: padden belanden in de parkeerkelders en worden daar of langs de bermranden en op de asfaltwegen zelf doodgereden of komen gevangen te zitten in een van de vele kelders. In 2007 zijn deze knelpunten geïnventariseerd en is bekeken of en hoe, het mogelijk is om het Horapark vriendelijker te maken voor de padden. De onderstaande figuur en tabel toont de aanwezige kantoorpanden, problemen en mogelijke oplossingen. Het wordt aanbevolen om in samenspraak met de verschillende eigenaren te beoordelen wat men wel/niet kan doen voor de padden op het Horapark.. 4b. 4a 1 3. 5a. 5b. 8 6. 7. 9. 2. Gebouw 1 2 3 4a 4b 5a 5b 6 7 8 9. Probleem Ingang parkeerkelder en ingang trapjes Ingang parkeerkelder en ingang trapjes Geen problemen* Open parkeerkelder en ingang parkeerkelder Ingang parkeerkelder, 'valmuur' en open parkeerkelder Ingangparkeerkelder en open parkeerkelder Ingangparkeerkelder en open parkeerkelder Geen problemen* Laadruimte Gelijkvloerse parkeerkelder Geen problemen*. Oplossing Amfibiegoot Amfibiegoot Keerwand op muur, amfibiegoot Amfibiegoot + kerende wand of muur Amfibiegoot + kerende wand of muur Amfibiegoot + kerende wand of muur Keerwand of muur Amfibiegoot. Bedrijf o.a. LNV Horapark 41 o.a. LNV Horapark 43 CNS Christelijk onderwijs Horapark 3 Friesland Foods Horapark 7 Leegstand Horapark 9 o.a. Groenhorstcollege en STOAS Horapark 6 o.a. Groenhorstcollege en STOAS Horapark ? Kenniscentrum Handel Horapark 2 Kenniscentrum Handel Horaplantsoen 20 Aequor Horaplantsoen 18 Permar Horaplantsoen 2. * Geen probleem = geen parkeerkelders, wel parkeerterrein rondom het betreffende gebouw waar padden worden dood gereden. Dit geldt overigens ook voor de andere gebouwen op het Horapark.. Alterra-rapport 1798. 43.

(46) De ontsnippering op het Horapark is in de huidige situatie formeel niet geregeld en is alleen op basis van vrijwillige medewerking mogelijk. Men mag echter vanuit de Ffwet geen dieren opzettelijk verwonden of doden!. Bovenstaande foto’s tonen zes voorbeelden van knelpunten voor de gewone padden op het Horapark. Deze foto laat zien dat kleine ingrepen kunnen voorkomen dat padden in de parkeerkelders terechtkomen. De witte rand op het muurtje is al voldoende.. 44. Alterra-rapport 1798.

(47) 9. De padden van de gemeente Ede en ENKA in de media. De padden van de gemeente Ede hebben de afgelopen jaren regelmatig de (lokale)media bereikt. Eén van de artikelen die de zaken goed weergeeft is het onderstaande artikel uit de Gelderlander van zaterdag 19 mei 2007, geschreven door Quirijn Visscher. Naast de vele media aandacht in diverse regionale kranten, was er ook een televisie opname op zondag 22 februari 2009 door Ede TV. Hierin werd de situatie rondom de padden van ‘ENKA/Hoekelum’ geschetst door de vrijwilligers van de paddenwerkgroep en de onderzoekers van Alterra. Verder is er een bewonersbijeenkomst geweest op 7 mei 2007 in congrescentrum De Reehorst te Ede. Hier zijn de eerste resultaten van het paddenonderzoek uit 2007 gepresenteerd aan de omwonenden. Op 18 juni 2008 heeft Alterra een soortgelijke presentatie verzorgd, waarin ook de resultaten van 2008 waren verwerkt. Deze laatste presentatie werd gehouden voor de vrijwilligers van de paddenwerkgroep Hora est en enkele medewerkers van de gemeente Ede. Bijlage 8 bevat nog drie voorbeelden van sprekende artikelen: 1. dé Weekendkrant De Edese Post: “De Padden zijn geteld”, 09-05-‘07; 2. Cobouw228: “Bufobufo-paddenkolonie drijft eigenaren Enka tot wanhoop”, 07-12-‘07; 3. dé Weekendkrant De Edese Post: “Alarm bij de Werkgroep”, 23-12-‘07.. Alterra-rapport 1798. 45.

(48)

(49) 10. Conclusie & beschouwing. Het resultaat van twee jaar tellen geeft een duidelijk antwoord op de vraag hoe groot de paddenpopulatie rondom ENKA is. In 2007 zijn 10.342 gewone padden geteld en in 2008 zijn 12.096 gewone padden geteld tijdens de (heen)voorjaarstrek. Het onderzoek laat duidelijk zien dat de samenwerking van verschillende instanties met een groep vrijwilligers tot bijzondere resultaten en nieuwe kennis kan leiden. De verspreidingskaart van Nederlandse paddenpopulaties in hoofdstuk 6 laat zien dat de gemeente Ede één van de grootste paddenpopulaties van Nederland herbergt. Omdat de gewone pad niet strikt beschermd is, was de initiatiefnemer van de ontwikkeling van het ENKA-terrein formeel gezien niet verplicht om voor de gewone pad compensatiemaatregelen te treffen. Daarnaast mag men vanuit de Floraen faunawet echter de zorgplicht niet overtreden. Dat kan betekenen dat grote populaties van diersoorten die niet op tabel 2 of 3 van de Flora- en faunawet staan eenvoudigweg kunnen worden verwijderd. Dit is een uiterst zorgelijke ontwikkeling in Nederland en het is dringend aan te bevelen om hiervoor richtlijnen te formuleren. Bij de paddenpopulatie is de zorgplicht (die een wettelijke basis heeft) in wezen overgenomen door een groep vrijwilligers die zich het lot van de padden heeft aangetrokken. Zonder deze vrijwilligers had het er voor de populatie somber uitgezien. Het is aan te bevelen om te formuleren hoe initiatiefnemers van ruimtelijke plannen aangesproken kunnen worden op hun verantwoordelijkheid om de zorgplicht in te vullen. Op veel plaatsen in Nederland worden projecten uitgevoerd waar algemene soorten zoals de gewone pad in het geding zijn. Hiervoor hoeft niet te worden gecompenseerd. Het cumulatieve effect van deze ingrepen als woningbouw, infrastructuur e.d. is niet bekend, maar het is aannemelijk dat dit consequenties heeft op langere termijn voor de betreffende soort(en). Om de ENKA populatie duurzaam te laten voortbestaan is het noodzakelijk dat de barrièrewerking die de Horalaan en het Horapark voor de betekenen wordt opgeheven. Om de populatie op een zo hoog mogelijk niveau te handhaven is de aanleg van een derde poel op het Horapark dringend gewenst. Deze derde poel zal tevens het risico spreiden dat de populatie loopt nu de oude bassins niet meer beschikbaar zijn als voortplantingswater.. Alterra-rapport 1798. 47.

(50)

(51) Dankwoord. Zonder de inzet van de vrijwilligers was het niet gelukt om een goed beeld van de paddenpopulatie te verkrijgen. Zij hebben niet alleen in de avonduren, maar ook tijdens de ochtendrondes maandenlang de padden overgezet en geteld. De volgende vrijwilligers van de paddenwerkgroep Hora est en de dierenbescherming Ede willen wij van harte bedanken: Aisha Amstelveen, Aalt Bakker, Monique Beck, Theo Beumer, Rein, Boersma, Miranda Bokhorst, Carla de Bond, Niels Götz, Marja, Ria en Ellen Hertgers, Andrea en Ottina Jansen, Annemartien Koerselman, Twan Leijzer, Toke Malmberg, Ursula Martens, Paulien Streuper, Marit Mol, Irene van Nes, Niels Mol, Oeno Norder, Marjolein van Os, Sander Pruiksma, René en Wies van der Reijden, Emmy Somer, Wiebe en Ilka Verbaan, Jan Wijma, Els en Henk Zwets, Minke en Bert. Henriëtte Verheul, Nicolet Verheugen, Huib Janssen en Marijke Pik-Mes †. Zij hebben een onmisbare bijdrage geleverd. Voor hun inzet, bijdragen en welgemeende interesse vanuit de gemeente Ede bedanken wij wethouder Simon van de Pol, Marcel van Dalen, Eric Leltz, Peter Rossewij, Marije Eleveld en Carlo van Rijswijk. Bert Budding, de landschapsbeheerder van de gemeente Ede, en zijn collega’s bedanken wij voor het jaarlijks plaatsen van het tijdelijke paddenscherm en het ingegraven van de emmers langs de Horalaan. Maar ook voor de bouwkeet (en wegafsluiting) die elk jaar werd geplaatst, zodat de vrijwilligers konden genieten van een welverdiende kop koffie of warme chocomel. Willem Lammertink van het Geldersch Landschap zijn wij erkentelijk voor de medewerking die hij verleende om het tijdelijke paddenscherm langs de Horalaan te plaatsen, evenals de bouwkeet op de terreinen van Geldersch Landschap. Stichting Milieuwerkgroep Ede (SME) en in het bijzonder Suzette Stumpel, bedanken wij voor haar inbreng tijdens de bewoners bijeenkomsten en de adviezen die zij heeft gegeven aan de paddenwerkgroep Hora est. De firma Vink en in het bijzonder Frank Eijsackers, bedanken wij voor het plaatsen en regelmatig laten repareren van het paddenscherm op en langs het ENKA-terrein. Taco Folkertsma van de Grontmij en Jelle Mulder van Acordis zijn wij erkentelijk voor hun bijdragen en kritische kijk op zaken richting de gemeente Ede, Dienst Landelijk Gebied en Dienst Regelingen van Ministerie van Landbouw Natuur en Voedselkwaliteit. Renate Roetgerink en Adamfo de Groot van de Grondbank Bennekomseweg EDE CV bedanken wij voor hun financiële bijdragen om de tellingen mogelijk te maken, maar vooral ook voor de plezierige samenwerking. Onze collega Ton Stumpel bedanken wij voor de keren dat hij tijdens de overzetavonden voor ons is ingevallen en heeft beoordeeld of er eventuele heikikkers aanwezig waren.. Alterra-rapport 1798. 49.

(52)

(53) Literatuur. Blitterswijk, H., F.G.W.A. Ottburg & A.H.P.Stumpel, 2006. Spint de natuur garen bij de inrichting van het ENKA-terein; Inventarisatie van beschermde en bedreigde dieren op het voormalige fabrieksterrein van ENKA in de gemeente Ede en inschatting van de effecten van sanering en herinrichting. Wageningen, Alterra, Alterra-rapport 1286. 55 blz.; 26 fig., 8 ref. Groeneveld, A. & G. Smit, 2001. Handleiding voor het monitoren van amfibieën in Nederland. Werkgroep Monitoring Amsterdam, Stichting RAVON, Nijmegen. Lenders, H.J.R., C.C.H. Marijnissen & R.P.W.H. Felix, 1993. Waarnemen en herkennen van amfibieën en reptielen in het veld. 4e geheel herziene druk, Stichting RAVON, Nijmegen. Ottburg, F.G.W.A. & R.P.H. Snep, 1996. Ethologisch onderzoek naar het voortplantingsgedrag van Bufo bufo. Hogeschool Moller-Fontys, Tilburg. 15 p. Ottburg, F.G.W.A., A.H.P. Stumpel & E. Pullen, 2005. De knoflookpad Pelobates fuscus in het dal van Overijsselse vecht. Populatie, habitatkenmerken en beheer met nadruk op de landhabitat. Wageningen, Alterra, Alterra-rapport 1151. 62 blz.; 16 foto’s.; 12 fig.; 6 tab.; 59 ref. Ottburg, F.G.W.A. & H. van Blitterswijk, 2008. Compensatievoorstel voor het verlies van leefgebied van beschermde planten en dieren op het ENKA-terrein in Ede en ecologisch protocol voor de werkzaamheden. Wageningen, Alterra, Alterra-rapport 1651. 72 blz., 25 fig., 26 ref. Ottburg, 2008a. De Rugstreeppad (Bufo calamita) in: Janssen, J.A.M., J.H.J. Schaminée, S.M.J. Brasseur, R.H. de Bruyne, J.C. Cuppen, R. Foppen, A.W. Gmelig Meyling, A.H. Hoffmann, R. Ketelaar, M.J.J. La Haye, H.J.G.A. Limpens, F.J.J. Niewold, F.G.W.A. Ottburg & A.H.P. stumpel, 2008. Europese Natuur in Nederland. Soorten van de habitatrichtlijn. Tweede sterk herziene en uitgebreide druk. KNNV Uitgeverij, Zeist. Ottburg, 2008b. De Knoflookpad (Pelobates fuscus) in: Janssen, J.A.M., J.H.J. Schaminée, S.M.J. Brasseur, R.H. de Bruyne, J.C. Cuppen, R. Foppen, A.W. Gmelig Meyling, A.H. Hoffmann, R. Ketelaar, M.J.J. La Haye, H.J.G.A. Limpens, F.J.J. Niewold, F.G.W.A. Ottburg & A.H.P. stumpel, 2008. Europese Natuur in Nederland. Soorten van de habitatrichtlijn. Tweede sterk herziene en uitgebreide druk. KNNV Uitgeverij, Zeist. Peek, R., 1987. De rugstreeppad. Een literatuurstudie. Rapport nr. 271 Zoologisch Laboratorium Afdeling Dieroecologie. Katholieke Universiteit Nijmegen. Sinsch, U., 1998. Biologie und Ökologie der Kreutzkröte. Laurenti Verlag. Bochum.. Alterra-rapport 1798. 51.

(54) Snep, R.P.H., 2005 in: Delft, J.J.C.W. van & W. Schuitema, 2005. Werkatlas amfibieën en reptielen in Noord-Brabant. RAVON Noord-Brabant, Tilburg / Stichting RAVON, Nijmegen. Spitzen – van der Sluis, A.M., G.W. Willink, R. Creemers, F.G.W.A. Ottburg, R.J. de Boer, P.M.L. Pfaff, W.W. de Wild, D.J. Stronks, R.J.H. Schröder, M.T. de Vos, D.M. Soes, P. Frigge & R.P.J.H. Struik, 2007. Atlas reptielen en amfibieën in Gelderland. 1985 – 2005. Stichting RAVON, Nijmegen. Stumpel, T. & H. Strijbosch, 2006. Veldgids Amfibieën en Reptielen. KNNV Uitgeverij, Utrecht. Van Diepenbeek, A. & R. Creemers, 2006. Herkenning amfibieën en reptielen. Stichting RAVON, Nijmegen. Zekhuis, M. & F.G.W.A. Ottburg, 2008. Help de Knoflookpad. De Levende Natuur. 109e jaargang, nummer 6 november 2008. Wageningen. 4 p.. 52. Alterra-rapport 1798.

(55) Bijlage 1. Veldformulier. Inventarisatieformulier Paddentrek Horalaan te Ede 2007. Door: Fabrice Ottburg Alterra-WUR. Volgnummer: Datum:. Temperatuur: Weersomstandigheden:. Begintijd: Ronde:. Eindtijd: Waarnemers:. Gewone pad (Bufo bufo) Horalaan transect 1 (LP Horalaan transect 2 (LP 17) 10)* Amplex: Amplex:. Horalaan transect 3 (LP 26) Horalaan transect 4 (LP 34) Horapark Horalaan) Amplex: Amplex: Amplex:. Man:. Man:. Man:. Man:. Man:. Vrouw:. Vrouw:. Vrouw:. Vrouw:. Vrouw:. Dood:. Dood:. Dood:. Dood:. Dood:. Overige amfibiesoorten:. Overige amfibiesoorten:. Overige amfibiesoorten:. Overige amfibiesoorten:. Overige amfibiesoorten:. (NIET. * LP = Lantaarnpaal en dit nummer correspondeert met de laatste lantaarnpaal aan het eind van elk transect.. Herpetofauna afkortingen: Rt = Rana temporaria (bruine kikker), Res = Rana esculenta synklepton (groene kikker complex), Rl = Rana lessonae (poelkikker), Rr = Rana ridibunda (Meerkikker), Rke = Rana klepton esculenta (bastaardkikker), Ra = Rana arvalis (heikikker), Ha = Hyla arborea (boomkikker), Bb = Bufo bufo (gewone pad), Bc = Bufo calamita (rugstreeppad), Tc = Triturus cristatus (kamsalamander), Tv = Triturus vulgaris (kleine watersalamander), Ta = Triturus alpestris (Alpenwatersalamander), Th = Triturus helveticus (vinpootsalamander) en Nn = Natrix natrix (ringslang).. Alterra-rapport 1798. 53.

(56)

(57) Bijlage 2 Resultaten tellingen 2007 in tabelvorm De onderstaande tabel geeft voor de vier onderscheidende stadia’s de aantallen weer gedurende de telperiode van 2007 voor de gemaakte telzones: Horalaan (4 transecten), Horapark en ENKA-terrein. N totaal voor 2007 is 10.342 gewone padden. Datum 20-feb 21-feb 22-feb 23-feb 24-feb 25-feb 26-feb 27-feb 28-feb 1-mrt 2-mrt 3-mrt 4-mrt 5-mrt 6-mrt 7-mrt 8-mrt 9-mrt 10-mrt 11-mrt 12-mrt 13-mrt 14-mrt 15-mrt 16-mrt 17-mrt 18-mrt 19-mrt Totalen. Bb man n = 5413 87 261 78 327 1504 147 53 10 241 61 5 2 100 87 145 474 72 59 45 624 73 528 103 138 61 77 51 0 5413. Alterra-rapport 1798. Bb vrouw n = 1455 34 71 17 80 456 34 15 6 48 25 5 1 34 40 132 90 15 21 7 71 22 101 16 37 20 46 11 0 1455. Bb amplex n = 1653 (*2=3306) 0 22 0 63 248 24 12 1 41 14 1 0 42 50 105 114 71 53 40 176 99 214 74 88 21 43 36 1 1653. Bb dood n = 168 18 31 10 9 17 21 2 0 5 3 0 0 1 4 11 9 6 2 1 3 0 3 1 3 4 4 0 0 168. 55.

(58)

(59) Bijlage 3 Figuren transecten Horalaan, Horapark en ENKA 2007 Per transect worden twee figuren weergegeven. In de eerste figuur staan op de Y-as de werkelijke aantallen en in de tweede figuur is dit omgezet naar percentages. Verder geldt dat er bij amplex een asterisk staat en wat inhoud dat dit aantal *2 moet worden vermenigvuldigd. Transect 1. Transect 1 Horalaan 2007 n = 539 160 140 120 100. Bb dood n = 37 Bb amplex n = 47* Bb vrouw n = 141 Bb man n = 267. 80 60. 20 -fe 22 b -fe 23 b -fe 24 b -fe 25 b -fe 26 b -fe 27 b -fe 28 b -fe b 1m rt 4m rt 5m rt 6m rt 7m rt 9m 11 r t -m 12 rt -m 13 rt -m 15 rt -m 16 rt -m 18 rt -m rt. 40 20 0. Transect 1 Horalaan 2007 n = 539 100% 80% Bb dood n = 37 Bb amplex n = 47* Bb vrouw n = 141 Bb man n = 267. 60% 40% 20%. 20 -fe 22 b -fe 23 b -fe 24 b -fe 25 b -fe 26 b -fe 27 b -fe 28 b -fe b 1m rt 4m r 5- t m r 6- t m r 7- t m rt 9m 11 r t -m 12 rt -m 13 rt -m 15 rt -m 16 rt -m 18 rt -m rt. 0%. Transect 2. Transect 2 Horalaan 2007 n = 623. Bb dood n = 19 Bb amplex n = 83* Bb vrouw n = 142 Bb man n = 296. 21. -fe 22 b -fe 23 b -fe 24 b -fe 25 b -fe 26 b -fe 27 b -fe 28 b -fe b 1m r 4- t m r 5- t m rt 6m r 7- t m r 8- t m rt 9m 11 rt -m 12 rt -m 13 rt -m 17 rt -m 18 rt -m rt. 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0. Alterra-rapport 1798. 57.

(60) Transect 2 Horalaan 2007 n = 623 100% 80% Bb dood n = 19 Bb amplex n = 83* Bb vrouw n = 142 Bb man n = 296. 60% 40% 20%. 18-mrt. 17-mrt. 13-mrt. 12-mrt. 9-mrt. 11-mrt. 8-mrt. 7-mrt. 6-mrt. 5-mrt. 4-mrt. 1-mrt. 28-feb. 27-feb. 26-feb. 25-feb. 24-feb. 23-feb. 22-feb. 21-feb. 0%. Transect 3. Transect 3 Horalaan 2007 n = 935 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0. 21 -fe 23 b -fe 24 b -fe 26 b -fe 27 b -fe b 1m rt 3m rt 5m rt 6m rt 8m rt 9m 12 rt -m 14 rt -m 16 rt -m 17 rt -m rt. Bb dood n = 29 Bb amplex n = 149* Bb vrouw n = 239 Bb man n = 369. Transect 3 Horalaan 2007 n = 935 100% 80% 60% 40%. Bb dood n = 29 Bb amplex n = 149* Bb vrouw n = 239 Bb man n = 369. 20%. 21 -fe 23 b -fe 24 b -fe 26 b -fe 27 b -fe b 1m r 3- t m r 5- t m r 6- t m r 8- t m r 9- t m 12 rt -m 14 rt -m 16 rt -m 17 rt -m rt. 0%. 58. Alterra-rapport 1798.

(61) Transect 4. Transect 4 Horalaan 2007 n = 788 140 120 100. Bb dood n = 29 Bb amplex n = 94* Bb vrouw n =232 Bb man n = 339. 80 60 40 20. rt 11 -m rt 13 -m rt 16 -m rt. 8m. 6m. rt. rt. rt. 4m. 2m. 21 -fe b 23 -fe b 25 -fe b 26 -fe b 28 -fe b. 0. Transect 4 Horalaan 2007 n = 788. 8m rt 11 -m rt 13 -m rt 16 -m rt. rt 6m. rt 4m. rt. Bb dood n = 29 Bb amplex n = 94* Bb vrouw n =232 Bb man n = 339. 2m. 21 -fe b 23 -fe b 25 -fe b 26 -fe b 28 -fe b. 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%. Horapark Horapark 2007 n = 3714 400 350 300 250 200 150 100. Bb dood n = 40 Bb amplex n = 911* Bb vrouw n = 329 Bb man n = 1523. 21 -fe b 24 -fe b 26 -fe 28 b -fe b 2m rt 6m rt 8m rt 9m r 11 t -m r 12 t -m r 14 t -m r 15 t -m r 17 t -m r 18 t -m rt. 50 0. Alterra-rapport 1798. 59.

(62) Horapark 2007 n = 3714 100% 80% Bb dood n = 40 Bb amplex n = 911* Bb vrouw n = 329 Bb man n = 1523. 60% 40% 20%. 21 -fe 24 b -fe 26 b -fe 28 b -fe b 2m rt 6m rt 8m rt 9m 11 rt -m 12 rt -m 14 rt -m 15 rt -m 17 rt -m 18 rt -m rt. 0%. ENKA-terrein ENKA terrein 2007 n = 3736 1400 1200 1000. Bb dood n = 14 Bb amplex n = 368* Bb vrouw n = 371 Bb man n = 2615. 800 600 400 200 0 24-feb 25-feb 28-feb 5-mrt. 7-mrt 11-mrt 13-mrt 13-mrt 15-mrt 15-mrt. ENKA terrein 2007 n = 3736 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%. Bb dood n = 14 Bb amplex n = 368* Bb vrouw n = 371 Bb man n = 2615. 24-feb 25-feb 28-feb 5-mrt 7-mrt 11-mrt 13-mrt 13-mrt 15-mrt 15-mrt. 60. Alterra-rapport 1798.

(63) Bijlage 4 Resultaten tellingen 2008 in tabelvorm De onderstaande tabel geeft voor de vier onderscheidende stadia’s de aantallen weer gedurende de telperiode van 2008 voor de gemaakte telzones: Horalaan, Horapark en ENKA-terrein. N totaal voor 2008 is 12.096 gewone padden. Datum Bb man n = 4988 22-2-'08 373 23-2-'08 126 24-2-'08 174 25-2-'08 97 26-2-'08 185 27-2-'08 56 28-2-'08 24 29-2-'08 260 1-3-'08 84 2-3-'08 26 3-3-'08 1 4-3-'08 2 5-3-'08 2 6-3-'08 16 7-3-'08 181 8-3-'08 32 9-3-'08 199 10-3-'08 41 11-3-'08 77 12-3-'08 29 13-3-'08 2 14-3-'08 13 15-3-'08 195 16-3-'08 787 17-3-'08 10 18-3-'08 0 19-3-'08 0 20-3-'08 16 21-3-'08 1 22-3-'08 1 23-3-'08 0 24-3-'08 0 25-3-'08 0 26-3-'08 0 27-3-'08 0 28-3-'08 84 29-3-'08 28 30-3-'08 1012 31-3-'08 67 1-4-'08 339 2-4-'08 31 3-4-'08 26 4-4-'08 152 5-4-'08 99 6-4-'08 15 7-4-'08 59 8-4-'08 1 9-4-'08 1 10-4-'08 0 11-4-'08 4 12-4-'08 23 13-4-'08 11 14-4-'08 5 15-4-'08 0 16-4-'08 1 17-4-'08 0 18-4-'08 6 19-4-'08 8 20-4-'08 6 Totalen 4988. Alterra-rapport 1798. Bb vrouw n = 1502 45 20 44 36 50 12 5 111 27 19 1 0 0 4 66 15 77 21 56 6 6 7 76 94 5 1 1 4 1 0 0 0 0 0 0 99 19 152 46 167 24 29 76 33 2 31 0 0 0 2 4 8 0 0 0 0 0 0 0 1502. Bb amplex n = 2731 (*2=5462) 9 9 14 27 45 14 7 49 51 11 4 1 0 0 48 12 50 34 34 15 2 7 89 370 12 0 0 9 2 2 0 0 0 0 0 72 40 650 116 614 35 14 113 12 2 21 0 0 0 0 2 1 1 0 0 0 111 0 0 2731. Bb dood n = 144 28 2 4 2 10 1 0 28 4 0 0 0 0 0 13 1 5 0 3 5 0 0 6 5 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 5 6 6 5 2 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 144. 61.

(64)

(65) 22 -2 23 -'08 -2 25 '08 -2 26 '08 -2 28 -'08 -2 29 '08 -2 -'0 2- 8 3'0 3- 8 3'0 5- 8 3'0 6- 8 3'0 8- 8 3'0 9- 8 311 '08 -3 12 -'08 -3 14 '08 -3 15 '08 -3 17 -'08 -3 18 '08 -3 20 -'08 -3 21 '08 -3 22 -'08 -3 24 '08 -3 25 '08 -3 27 -'08 -3 28 '08 -3 30 -'08 -3 31 '08 -3 -'0 2- 8 4'0 3- 8 4'0 5- 8 4'0 6- 8 4'0 8- 8 4'0 9- 8 411 '08 -4 12 '08 -4 14 -'08 -4 -'0 8. 22 -2 23 '08 -2 25 '08 -2 26 '08 -2 28 '08 -2 29 '08 -2 -'0 2- 8 3'0 3- 8 3'0 5- 8 3'0 6- 8 3'0 8- 8 3'0 9- 8 311 '08 -3 12 '08 -3 14 '08 -3 15 '08 -3 17 '08 -3 18 '08 -3 20 '08 -3 21 '08 -3 22 '08 -3 24 '08 -3 25 '08 -3 27 '08 -3 28 '08 -3 30 '08 -3 31 '08 -3 -'0 2- 8 4'0 3- 8 4'0 5- 8 4'0 6- 8 4'0 8- 8 4'0 9- 8 411 '08 -4 12 '08 -4 14 '08 -4 -'0 8. 22 -2 -'0 24 8 -2 -'0 26 8 -2 -'0 28 8 -2 -'0 8 13'0 8 33'0 8 53'0 8 73'0 8 93'0 11 8 -3 -'0 13 8 -3 -'0 15 8 -3 -'0 17 8 -3 -' 19 08 -3 -'0 21 8 -3 -'0 23 8 -3 -'0 25 8 -3 -'0 27 8 -3 -'0 29 8 -3 -'0 31 8 -3 -'0 8 24'0 8 44'0 8 64'0 8 84'0 10 8 -4 -'0 12 8 -4 -'0 14 8 -4 -'0 16 8 -4 -'0 18 8 -4 -'0 20 8 -4 -'0 8. Alterra-rapport 1798 20-4-'08. 19-4-'08. 17-4-'08. 16-4-'08. 14-4-'08. 13-4-'08. 11-4-'08. 10-4-'08. 8-4-'08. 7-4-'08. 5-4-'08. 4-4-'08. 2-4-'08. 1-4-'08. 30-3-'08. 29-3-'08. 27-3-'08. 26-3-'08. 24-3-'08. 23-3-'08. 21-3-'08. 20-3-'08. 18-3-'08. 17-3-'08. 15-3-'08. 14-3-'08. 12-3-'08. 11-3-'08. 9-3-'08. 8-3-'08. 6-3-'08. 5-3-'08. 3-3-'08. 2-3-'08. 29-2-'08. 28-2-'08. 26-2-'08. 25-2-'08. 23-2-'08. 22-2-'08. Bijlage 5 Figuren transecten Horalaan, Horapark en ENKA 2008. Per telgebied zijn twee figuren weergegeven. In de eerste figuur staan op de Y-as de werkelijke aantallen en in de tweede figuur is dit omgezet naar percentages. Verder geldt dat er bij amplex een asterisk staat en wat inhoud dat dit aantal *2 moet worden vermenigvuldigd.. Horalaan Paddentrek Horalaan 2008 n = 3169. 350 300 250 200 150 100 50 0 Bb dood n = 118 Bb amplex n = 540* Bb vrouw n = 690 Bb man n = 1281. Datum. Paddentrek Horalaan 2008 n = 3169. 100%. 80%. 60%. 40% Bb dood n = 118 Bb amplex n = 540* Bb vrouw n = 690 Bb man n = 1281. 20%. 0%. Datum. Horapark. 300 Horapark 2008 n = 3940. 250. 200. 150. 100 Bb dood n = 26 Bb amplex n = 809* Bb vrouw n = 524 Bb man n = 1772. 50. 0. Datum. 100% Horapark 2008 n = 3940. 80%. 60%. 40%. Bb dood n = 26 Bb amplex n = 809* Bb vrouw n = 524 Bb man n = 1772. 20%. 0%. Datum. 63.

(66) ENKA-terrein ENKA terrein 2008 n = 4987. 2000 Bb dood n = 0. 1500. Bb amplex n = 1383*. 1000. Bb vrouw n = 290. 500. Bb man n = 1931. 0 25-2-'08 12-3-'08 16-3-'08 20-3-'08 30-3-'08 1-4-'08 4-4-'08 7-4-'08 13-4-'08 Datum. ENKA terrein 2008 n = 4987 100% 80% Bb dood n = 0 Bb amplex n = 1383* Bb vrouw n = 290. 60% 40%. Bb man n = 1931 20% 0% 25-2-'08 12-3-'08 16-3-'08 20-3-'08 30-3-'08. 1-4-'08. 4-4-'08. 7-4-'08. 13-4-'08. Datum. 64. Alterra-rapport 1798.

(67) Bijlage 6 Brief gemeente Ede inzake paddenpoelen. Burgemeester en Wethouders Aan de omwonenden van het voormalige ENKA terrein, de bedrijven in het Horapark en de paddenwerkgroep H ora Est uw kenmerk. uw brief van. registratienummer COMM2007 29346. betreft. behandeld door doorkiesnummer Wilma van Wensem (0318) 6805 93 bijl.. paddenpoelen. faxnummer (0318) 68 01 40 Ede, 19 december 2007. Geachte heer, mevrouw, Met deze brief willen wij u informeren over de paddenpoelen op het voormalige ENKA terrein. Zoals u wellicht weet wordt dit terrein herontwikkeld, n adat de ENKA fabriek geruime tijd geleden haar deuren sloot. In de periode na deze sluiting heeft een paddenpopulatie zich de aanwezige waterbassins eigen gemaakt. Dit betekent dat zij in de paringstijd deze bassins opzoeken vanuit het nabij gelegen Horapark. Deze bassins, na de sluiting gebruikt als bassins voor bluswater, fungeren dus nu in feite als paddenpoelen. Bij de herontwikkeling en de eerst nog te verrichten sanering komen de bassins te vervallen. In het kader van de floraen faunawet moeten de bassins gecompenseerd worden voor de watervleermuis en heikikker en daarnaast geldt een zorgplicht voor de aanwezige padden ; dit betekent dat gezocht moet worden naar vervangende poelen. Deze moeten bovendien in de nabijheid zijn van de oude poelen; padde n zijn zeer honkvast! Acordis, de voormalige eigenaar, is verantwoordelijk voor de sanering van het terrein en zodoende ook voor het vinden van een alternatief voor de padden. Als gemeente hebben wij meegedacht en i n overleg met de voormalige eigenaar, Ac ordis, is nu een oplossing gevonden. Dit betekent dat, op kosten van Acordis, twee nieuwe poelen worden aangelegd op gemeentelijke grond tussen het ENKA terrein en het HORA park . De padden kunnen hier na hun winterslaap terecht. De nieuwe poelen krijgen ee n groen en landschappelijk karakter, passend bij de omgeving. Naar verwachting komen de padden in februari uit hun winterslaap en zullen zij , zoals elk jaar, op pad gaan richting poelen. Dit betekent dat snel gewerkt moet worden, om de nieuwe poelen op t ijd klaar te hebben. Daarom moet snel gewerkt worden , uiteraard na het verkrijgen van de benodigde aanleg - en kapvergunning. Ook moet het ministerie van LNV, in het kader van de flora - en faunawet, akkoord gaan met deze oplossing. De paddenwerkgroep Hora Est is inmiddels geïnformeerd over de plannen en zal ook in de komende periode betrokken worden bij de ontwikkeling van de nieuwe poelen . Mocht u intussen vragen hebben, neemt u dan gerust contact op met Peter Rossewij, telefoonnummer (0318) 68 01 83 of W ilma van Wensem, telefoonnummer (0318) 68 05 93. Met vriendelijke groet, burgemeester en wethouders van Ede,. drs. J. Miedema de secretaris,. Alterra-rapport 1798. de burgemeester. T. Netelenbos. 65.

(68)

(69) Bijlage 7 Advies Alterra Horalaan. over. ontsnipperingsmaatregelen. Advies over de locaties van de paddentunnels onder de Horalaan Door: F.G.W.A. Ottburg & H. van Blitterswijk 14 oktober 2008 Contact Fabrice.ottburg@wur.nl of 0317-486115 Henk.vanBlitterswijk@wur.nl of 0317-485022. Keerelement.. Bennekomseweg. N. PERMAR gebouw. 1. 2. 3a. 3b. 4. Bron: Alterra 14-10-’08. LEGENDA 4 amfibietunnels, waarvan 2 tunnels die ook door kleine zoogdieren kunnen worden gebruikt Geleidingsscherm, vanaf de rotonde Bennekomseweg t/m 1 kilometer lang de Horalaan in Zijwegen c.q. zandpaden, die door middel van rooster worden gemitigeerd. Advies over de locaties van de paddentunnels onder de Horalaan N.a.v. veldbezoek van maandag 13 oktober ’08. Aanwezig: Bert Budding, Carlo van Rijswijk (Gemeente Ede), Wies van der Reijden (Paddenwerkgroep Hora est), Henk van Blitterswijk en Fabrice Ottburg (Alterra). De bovenstaande veldkaart vormt de basis. Daarnaast wordt onderstaand in willekeurige volgorde de aandachtspunten weergegeven, die tijdens het veldbezoek zijn besproken: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.. Rekening houden met de punten op de Horalaan waar water blijft staan. Leg daar geen tunnels neer; Alterra adviseert om tenminste 2 van de 4 tunnels zo groot te maken, zodat ook kleine zoogdieren (o.a. egels) er gebruik van kunnen maken. Dit geldt voor tunnel 1 en 3. Geadviseerd wordt een rechthoekige tunnel met een inwendige maat van 0,80 m en een hoogte van 0,50m (Bron: DWW-RWS); Voor tunnel 3 geldt dat er twee aanlegplekken mogelijk zijn, namelijk 3a en 3b. De voorkeur gaat uit naar 3a; Denk bij het aanleggen van de tunnels, schermen en roosters aan de Beuken. Voorkom beschadiging aan de haarwortels; Zorg voor keerelementen (keerwanden) aan de Bennekomseweg, maar ook bij de zijwegen van de Horalaan. Op die manier kan worden voorkomen dat er alsnog dieren op de weg terecht komen; Theoretisch gezien kunnen de tunnels in één keer onder de Horalaan en het fietspad worden gelegd. Praktisch gezien zal dit niet altijd gaan i.v.m. de aanwezige beuken, wal en zijwegen. Gezocht kan worden naar een mix van oplossingen; Wellicht dat er ook geleidingschermen langs enkele tuinen (moeten) worden geplaatst om zo te voorkomen dat (alle) padden tijdens de voorjaarstrek bij particulieren op het terras zitten; Zorg voor een beheer- en onderhoudsplan van de tunnels, schermen en roosters. Voor zowel Horalaan als Horapark; Alterra adviseert de Gemeente Ede om voor de aanleg van de paddentunnels overleg te plegen met Geldersch Landschap, particulieren en bedrijven gevestigd op het Horapark c.q. grenzend aan de Horalaan.. Alterra-rapport 1798. 67.

(70)

(71) Bijlage 8 Drie ‘sprekende’ artikelen rondom de padden van ENKA. dé Weekendkrant De Edense Post: “De Padden zijn geteld”, 9 mei 2007.. Alterra-rapport 1798. 69.

(72) Cobouw 228“Bufobufo-paddenkolonie drijft eigenaren Enka tot wanhoop”, 7 december 2007.. 70. Alterra-rapport 1798.

(73) dé Weekendkrant De Edense Post: “Alarm bij de Werkgroep”, 23 december 2007.. Alterra-rapport 1798. 71.

(74) Weg van de pad! De paddenpopulatie van Hoekelum, Horapark en ENKA-terrein; onderzoek naar de populatiegrootte tijdens de paddentrek van 2007 en 2008. F.G.W.A. Ottburg H. van Blitterswijk. Alterra-rapport 1798, ISSN 1566-7197. Uitloop 0 lijn. 20 mm 15 mm 10 mm 5 mm.

(75)

No results found