Overpeinzingen bij een

en

Donderdag 9 augustus 1962 - No. 69J

ATI

De heer Sidney v. d. Bergh sprak voor de radio

(Zie oag 3>

Overpeinzingen bij een

~ergeelde

brief

Snuffelend in een map met oude paperas-

·sen vond ik het gezochte niet, doch wel een stuk dat daar zeker niet thuis behoorde.

't Was een, hoewel uitvoerig, toch onvolledig gedateerde brief ("Woensdagavond, Den Haag, 28 September" - dus zonder jaartal), in een kriebelschrift dat ik uit duizende zou herken- nen. De ondertekening loog er trouwens ook niet om: H. Goeman Borgesius, - voluit.

Met moeite weersta ik de verleiding, de lezers van ons weekblad deelgenoot te maken van de overpeinzingen waarin ik reeds bij het enkele aanschouwen van deze vergeelde brief verviel.

Hierover slechts dit: heel een onherroepelijk verleden geworden wereld rees voor mij op.

Wat mij misschien het meest trof was de sober- heid, die toen ook het leven der maatschappe- lijk hooggeplaatsten kenmerkte: een oudminis- ter wiens naam klonk als eèn klok, leider van de grootste politieke groepering, die heel zijn uit- gebreidè correspondentie eigenhandig verzorgt en zich daarbij bedient van wat men destijds ty- pisch "postpapier" noemde, langwerpige, aan vier zijden te beschrijven velletjes gelijnd papier.

"Burgerlijker'' kan het al niet!

De lezer begrijpt intussen wel dat niet het uiterlijke van deze brief mij tot het schrijven van dit artikel aanzette, doch de inhoud. De grote liberale leider richt zich hier tot zijn

"Geachte Secretaris". Dat kan niemand anders geweest zijn dan de heer A. Roodhuijzen, jaren- lang secretaris van het hoofdbestuur der Libera- le Unie. Deze had, naar uit de brief blijkt, zich bereid verklaard in het kiesdistrict Assen de candidatuur te verdedigen van mr. N. G.

Pierson, die in het naar hem en Borgesius ge- noemde kabinet de portefeuille van financiën had beheerd. Voornaamste tegencandidaat was mr. M. Vl. F. Treub. Uit deze gegevens wordt

duidelijk, dat de brief geschreven is in 1904.

Slagvaardig spreker als Roodhuijzen was, acht- te Borgesius het blijkbaar toch niet overbodig hem in dit geval bijzondet"e instructies en infor- maties mee te geven. Treub immers deed in slagvaardigheid zeker niet voor Roodhuijzen onder en was als sociaal-economisch theoreti- cus ongetwijfeld zijn meerdere. Begrijpelijk dus, dat de oud-minister zijn trouwe "schildknaap"

niet naar het Drentse strijdperk liet gaan zon- der hem van wat extra munitie te voorzien. Het is zeker niet Roodhuijzens schuld geweest dat Pierson bij deze stembusstrijd de nederlaag leed en Treub - zij het na herstemming - gekozen werd en daarmee zijn intrede in de Tweede Ka- mer deed.

~···••+++++++++ + ₊ . _•

i In verband met de vakanties :::al ons blad !

:volgende week 16 augustus NIET verschij- :

+ •

: nen. Het eerstvolgende nun1mer komt op :

+ +

+· 23 +

: augustus a.s. uit. :

• •

... ^~

W aarom - zal nu misschien een lezer vra- gen - een op zichzelf niet zo heel belang- rijke aangelegenheid als een verkiezingsstrijd in één district en dan nog wel een kleine zestig jaar geleden ten slotte in onze ogen is, nu nog eens op te halen?

Omdat - zouden wij dan willen antwoorden - wat op zichzelf onbelangrijk schijnt ons onder bepaalde omstandigheden als zeer belangrijk kan aanspreken.

Daar in Assen stonden in 1904 als felle tegen- standers tegenover elkaar twee mannen, die zich diep-innerlijk corypheeën moesten weten van een en dezelfde zaak. Of ik dan niet weet van de diepe klove die in het begin dezer eeuw liberalen en vrijzinnig-democraten scheidde'?- werpt mij hier een lezer tegen. Inderdaad, daar weet ik het een en ander van en ik heb er enige tientallen jaren verdriet om gehad. Ik ben het steeds eens geweest met hetgeen prof. Van Es- veld enige jaren geleden hieromtrent schreef in zijn aan Treub gewijde boek: wat na de tweede wereldoorlog mogelijk is gebleken, t.w. de con- centratie van alle vrijzinnigen in een grote mid- denpartij, zou ook gekund hebben in 1922 (en in 1912, voeg ik eraan toe). Méér: ik weet dat Treub, die in zijn verkiezingscampagne van 1904 Pierson zo fel bestreed, in zijn latere jaren niet alleen de grote kwaliteiten van Pierson volmon- dig erkende, maar hem ook prees om zijn waar- lijk sociaal-gerichte radicale hervorming van ons belastingstelsel. En omdat ik deze dingen weet, greep mij de brief, die Borgesius in 1904 tot Roodhuijzen richtte, bij herlezing nu zo aan.

Want wat daarin aan tragiek te bespeuren valt is niet enkel de tragiek waaraan enkelingen lijden, het is de tragiek van heel een situatie.

T reub - aldus Borgesius, die hem een man van grote verdienste noemt - heeft in 1901 zijn best gedaan om de kiezers te overtuigen, dat het toenmalige Ministerie zijn plicht had verzaakt, dat deszelfs sociale hervormingen weinig betekenden en dat het in het belang van het land zou zijn dat het voor een ander meer radicaal Ministerie plaats maakte. Wat moet het - dacht ik riit nog eens weer lezende - Borge- sius bitter getroffen hebben zijn kabinet (het eer- ste kabinet van sociale rechtvaardigheid immers!) zo door Treub gekwalifceerd te zien. De brief verhaalt, helaas, van nog erger dingen: Treub heeft doorgedreven dat Borgesius na zijn af- treden als minister uit de redactie van Vragen des Tijds gezet werd, waarvan hij zelfs tijdens zijn ministerschap een toegewijd lid was gebleven.

Borgesius deelde dit vertrouwelijk aan Rood- huijzen mede en wilde het niet wereldkundig maken, omdat hij, naar hij schreef, nog altijd hoopte op conciliatie en samenwerking. Er zou voor ons geen reden zijn, dit na meer dan een halve eeuw weer uit de vergetelheid op te roe- pen. Wij hebben het voorrecht gehad, zowel on-

der Borgesius als onder Treub de liberale zaak te mogen dienen en hebben voor beiden steeds onbegrensd respect gehad. We weten óók, dat de vroegere vertrouwelijke verhouding tus- sen beiden in later jaren weer hersteld is.

Maar als men deze dingen leest en ze op zich in laat werken, moet men toch wel haast met Vondel verzuchten: "Wat kan~ de blinde staet- zucht brouwen, Wanneer ze raest uit misver- trouwen! Wat luid zoo schendigh dat haer rouwt!"

Nog eens: wat in dit alles aan persoonlijke tragiek beslqten ltgt is, hoe pijnlijk ook, het voornaamste niet en de naast betrokkenen zijn er in de loop der jaren wel boven uitgekomen.

Belangrijk is, dat we hier geconfronteerd wor- den met een tragische situatie die hele groepen raakte. '

Prof. Oud zegt het in zijn mooie boek "Hon- derd Jaren" op zijn wijze zo, wanneer hij spreekt over de splitsing in drieën, waaronder de toen- malige liberale partij leed: "Deze toestand brengt mede, dat de verhouding tussen oud-liberalen en vrijzinnig-democraten over het algemeen minder vinnig is dan die tussen elk dezer groepen en de Unie." Deze uitspraak onthult dezelfde tragiek:

wat elkaar het naast staat, bestrijdt elkaar het felst, wanneer het eenmaal gescheiden is. Ten detrimente van de gemene zaak.

Zou het ook in onze dagen niet goed zijn te bedenken wat prof. Van Esveld elders in zijn

"Treub" zegt aangaande het politieke liberalis- me, dat door zijn aard verschillende schakerin- gen kent: "Meer dan de dogmatische groepe- ringen zal het naast een middengroep een linker en rechter vleugel hebben, meer dan de dogma- tische groeperingen zal het de onmacht van menselijke formuleringen erkennen en daarom de ijzeren ring om zijn aanhangers zien stuk springen. Keer op keer zag het politiek libera- lisme afsplitsingen naar links en naar rechts;

keer op keer ook brachten hergroeperingen de mensen met eenzelfde liberale geestesgesteld- heid weer samen".

Het zijn deze overpeinzingen, die Borgesius' brief uit het begin dezer eeuw bij mij opriep en die ik in deze vakantieweken gaarne aan onze lezers overbreng.

de R.

ATTENTIE ATTENTIE!

Luistert op vrijdag, 17 augustus a.s., over de zender Hilversum II (298 m), van 19.30-- 19.40 uur, naar

,.DE STEM VAN DE V.V.D."

Spreekster: mevrouw ir. A. Kuiper-Struyk, lid van de

Tweede Kamer der Staten-Generaal.

Onderwerp: "Ruimtelijke ordening".

VRIJHEID EN DEMOCRATIE

Huurverhoging eindelijk in kannen en r iken

De tien tot twaalf procent huur- verhoging met ingang van 1 september heeft nu ook de sena- toriale barriëre genomen, zodat de weg naar het staatsblad voor de huurwet open ligt. Het heeft wel wat moeite, en vooral veel tijd ge- kost, niet het minst doordat een deel van de regeringsaanhang slechts met moeite over de huurverhogings- streep getrokken kon worden. Dat heeft ook het Eerste Kamerdebat weer bewezen.

De KVP'ers hebben met het oog op het toekomstige huurbeleid bij monde van ir. Kraayvanger weer dreigende waarschuwingen laten ho- ren. KVP-dreigementen op termijn schijnen een traditie te worden. Acht KVP'ers stemden thans al tegen, sa- men met de socialisten en commu- nisten.

In de bijna tweemaal zo sterke Tweede Kamerfractie van deze poli- tieke groep waren er twee maanden geleden slechts drie tegenstemmers.

Daaruit kan men dus afleiden, dat de KVP-senatoren nog wat scherper tegenover het huurbeleid der rege- ring staan dan hun geestverwanten aan de andere kant van het Binnen- ho".

MR. BARON DE VOS VAN STEENWIJK . . . . stijgende bouwkosten . . . .

Zijn ideaal is de woningwetbouw, omdat daar niet zo "geprofiteerd"

wordt. Dat de socialisten niets van de voorgestelde huurverhoging wil- den weten, spreekt wel vanzelf.

Trouwens ook de christelijk-histori- sche ir. Geuze had daar nogal moeite mee.

Toch wilde hij met zijn fractie wel voor het wetsontwerp stemmen, op voorwaarde echter, dat de regering met alle kracht zal streven naar sta- bilisatie van de bouwkosten.

Het was voor minister mr. Van Aartsen geen probleem deze toezeg- ging te doen. Die had hij reeds in de Tweede Kamer gedaan. Overigens erkende de minister, dat de rege- ringsmogelijkheden op dit terrein slechts beperkt zijn.

Dit was geen overbodige opmer- king, want hier en daar doet men het voorkomen, dat de situatie op het terrein van de huisvesting heel wat rooskleuriger zou zijn als er maar een zwaardere druk op de bouwprijzen werd gelegd. Sommi- gen hebben er te weinig oog voor, dat de bouwkosten - onvoorziene omstandigheden daargelaten - een- voudig moeten stijgen.

Baron De Vos van Steenwijk wees in dit verband op de stijgende lonen, de hoger wordende vervoerskosten var. bouwmaterialen, de import van artikelen uit het buitenland, op wel- ker prijs men uiteraard helemaal geen invloed heeft, op de vrije zater- dag enz. enz.

9 AUGUSTUS 1962- PAGINA 2

ALGEMEEN SECRETARIAAT

V.V.D.

Koninginnegracht 61 's-Gravenhage Telefoon ( 070 J 60 48 o:;

(3 liinen) Giro 67880

Dit alles zal leiden tot hogere bóuwkosten en dus tot hogere huren.

Daarom vreesde de liberaal, dat de verwachting van minister Van Aart- sen, dat in 1966 (na nog twee huur- verhogingen van tien procent) het evenwichtsniveau bereikt zal wor- den, niet in vervulling zal gaan. Het zou best mogelijk zijn, dat er nog een extra huurverhoging van tien procent nodig is.

In ieder geval had hij liever nu reeds een forser huurverhogingsper- centage uit de bus zien komen. Een groot bezwaar vond de VVD-fractie ook, dat de volgende huurverhogin- gen nog niet wettelijk zijn vastge- legd. Minister Van Aartsen is daar . tegen, omdat hij meent, dat de toe..:

komstige huurverhogingen bekeken moeten worden tegen de achter- grond van de dan bestaande sociale en economische verhoudingen. Daar stelde het liberale Kamerlid tegen- over, dat men zonodig de wet in een later stadium kan veranderen. Thans bestaat er helemaal geen enkele ze- kerheid over het toekomstige beleid.

En dat vindt de VVD-fractie ee1;1 groot nadeel.

De tegenstemmers hadden diverse motieven, maar het zwaarst woog toch wel, dat door de subsidieverla- ging de nog te bouwen woningwet- woningen hogere huren zullen kl·ij- gen. Het was goed, dat de liberale mr. baron De Vos van Steenwijk er nog eens op wees, dat het stt·even naar subsidieverlaging niet een nieuwigheid is van dit kabinet, maar dat in 1958 het toenmalige kabinet- Drees hierover al advies aan de SER heeft gevraagd met de formulering, dat de regering een wezenlijke ver- laging van de op de rijksbegroting drukkende subsidielast noodzakelijk achtte, teneinde essentiële staats- zaken niet op onaanvaardbare wijze in het gedrang te brengen.

ACTIVITEITEN IN HET NOORDEN

Thans doen sommigen het wel eens voorkon1en, dat het om een :::pecifiek stokpaardje van het kabi- net-De Quay gaat.

* * *

Overigens Inoet men niet ver- geten, dat subsidieverlaging niet het voornaamste doel van het regeringsvoorstel is. Het gaat er in de eerste plaats om normale toe- standen op het gebied van de wo- ningvoorziening te- bereiken.

Hoe ongezond de tegenwoordige situatie is, bewijst wel het feit, dat velen, die gemakkelijk een hogere huur kunnen betalen toch in een gesubsidieerde woning zitten.

Men kan dit betreuren, maar men zal moeten toegeven, dat - zoals de liberale afgevaardigde opmerkte - men deze mensen moeilijk uit hun huis kan zetten. Het blijkt steeds weer, dat men van het ene probleem in het andere valt, zolang nagenoe:~

de gehele bouwmarkt van kunstma- tigheden aan elkaar hangt.

Het is bekend, dat de liberalen juist met het oog hierop een ~·uime plaats voor de vrije sector wil inrui- men. Het Tweede Kamerlid Schui- temaker heeft daarvoor onlangs nog weer eens een pleidooi gehouden.

lVIaar de PvdA-Kamerleden - en niet zij alleen -beschouwen de vrije bouw nog altijd als de grootste boos- Jloener; zelfs de premiebouw kan b~j de socialistische oud-minister In 't Veld nog maar net door de beugel.

Ondanks de "dreigende" vakanties had de studiecommissie van· de afdeling Gro- ningen gemeend de deelnemers aan haar bijeenkomsten nog éénmaal te moeten convoceren en wel voor het onderwerp:

Plaats en Koers van de VVD. Dat het onderwerp actueel en de opzet van de avond aantrekkelijk genoeg was bleek wel uit de belangstelling.

Nadat de inleiders, mejuffrouw mr. A.

C. C. Nijhoff, mr. H. E. Beunke en drs.

A. C. Manhoudt, heel kort hun visie had- den weergegeven, bestond er gelegenheid tot discussie, waarna tot slot drs. J. C.

Niemandal een samenvatting van de naar voren gebrachte opvattingen gaf.

Hoewel de levendige en onbevangen discussie onder leiding van de heer M. P.

Drop brede tereinen bestreek was het toch mogelijk hierin duidelijl: een aantal hoofdpunten te onderscheiden waarover de meningen van inleiders en debaters sterke overeenstemming vertoonden.

Systematisch gerangschikt waren de voornaamste punten:

le De beeldvorming omtrent de partij

een kennelijk gebrek aan voorlichting of propaganda van de zijde van de partij zelf, terwijl ( c) tegenstrijdige uitspraken en handelingen van vooraanstaande par- tijleden en vertegenwoordigers in open- bare lichamen een nadelige factor vor- men.

2e Dit laatste wijst tevens op een ge- brek aan coördinatie; hieraan zou het par- tijbestuur ernstige Çtandacht dienen te besteden.

3e In de VVD bestaat een gebrek aan kennis van de moderne maatschappij. De huidige gecompliceerde samenlevings- problemen vereisen een diepgaande en systematische studie en interne voorlich- ting over de uitkomsten van die studie.

Het ontbreken daarvan leidt teveel VVD- 'ers tot een onnodig conservatisme bij de confrontatie met vele actuele problemen.

Men noemde in dit verband de ruimtelij- ke verdeling, het stakingsrecht voor amb- tenaren, de al-of-niet vrije loonvorming voor arbeiders, de overgang van schaar- ste- naar overvloedeconomie, de hulp aan ouden van dagen en gehandicapte kinderen, het onderwijs.

laat ernstig te wensen over. Bij zeer vele Hoewel er terecht gewaarschuwd werd Nederlanders bestaat een verkeerd dan tegen het "verdunnen" van liberale be- wel wazig beeld, "image", van de VVD. ginselen ter wille van een grotere popu- Dit is te wijten(a) aan historische in- lariteit bij de massa, - desnoods moest vloeden, maar óók (b) speelt hier een rol men accepteren, dat door de afgelopen

SHIRTS

in 3 mouwlengten

ook in NO I RON vanaf 21 . ⁵⁰

DACRON en COTTON in 3 kleuren.

erenmodes

I

Laan van Meerdervoort 280a Gevers Deijnootplein 9

Telefoon 336418 Telefoon 540223

verkiezingen de VVD tot meer "natuur- lijke" proporties was ·teruggebracht -, kwam uit de discussies toch wel naar vorên, dat men de idee van een groeiende volkspartij niet prijs wilde geven. Inte- gendeel. Wèl dient de VVD te trachten een modern-liberale oplossing te geven voor belangrijke maatschappij-proble- men .in. heden en toekomst ,aldus drs.

Niemandal in zijn samenvatting. En dat betekent, dat er iets gedaan zal moeten worden aan de punten beeldvorming, studie en coördinatie.

Deze avond betekende tevens het einde van de geslaagde cyclus politieke oriën-- teringsbijeenkomsten van het seizoen. De voorafgaande avond was gewijd aan het onderwerp .,Het bestuur van Gemeente·

en Provincie" door dr. K. van Dijk, wet- houder van de gemeente Groningen.

Op een andere bijeenkomst waar dr.

van Dijk het woord heeft gevoerd (t.g.v.

de verkiezingen) heeft hij over de ver- houding burgers-overheid nog enkele be- hartenswaardige dingen gezegd.

De overheid zij dienaar van het volk.

Als zij dat niet is wekt zij wantrouwen en weerstand. Als liberaal overheidsdie- naar dient men vertrouwen in de men- sen te hebben; men moet hun initiatieven steunen; men moet hen helpen wegwijs te worden in de ingewikkelde samenle- ving.

Ook dr. van Dijk wees er bij deze ge- legenheid nog eens op, dat hoewel de VVD sinds de oorlog een volkspartij is het oude "imago" helaas nog steeds be- staat, nl. dat de VVD een "kapitalisten- partij" zou zijn, zodat de juiste betekenis van het liberalisme kennelijk nog steeds niet tot het gehele volk is doorgedron- gen.

Laatste avond van de afdeling was ten- slotte de algemene ledenvergadering op 19 juli, waar onder leiding van de voor:

zitter, mr. P. Dorhout de nodige beraad- slagingen plaats vonden over de samen- stelling van de lijst van candidaten voor de komende Kamerverkiezingen.

.VRIJHEID EN DEMOCRATIE 9 AUGUSTUS 1962 PAGINA J

De heer Sidney ]. van den Bergh voor de radio:

,,Een verjongde V .V.D. zal volgend jaar om Uw vertrouwen vragen''

mei

De heer Sidney J. van den Bergh, lid van het Dagelijks Bestuur van de V.V.D. hield op vrijdag 3 augustus j.I. de volgende radiorede:

Ongeveer een jaar geleden sprak ik U ook toe in de vacantietijd, in de povere 10 minuten, die ons liberalen iedere veertien dagen zijn toegestaan om onze beginselen aan het Nederlandse volk te verkondigen.

Nu zou ik het best kunnen begrijpen, als U in deze vakantiedagen, als U de radio aanzet, liever naar een aardig muziekje zoudt luisteren en zoudt zeggen, dat U in deze tijd van het jaar liever Uw gedachten aan an- dere dingen wilt wijden.

Maar aan de andere kant hebben wij het buiten vacantietijd dikwijls zo druk met onze dagelijkse beslommeringen, dat wij te weinig tijd heb- ben om te denken aan de wereld om ons heen en aan de politiek, die ten- slotte mede uitmaakt of deze wereld voor U en Uw gezin een leefbare plaats is.

Want de politiek bemoeit zich J,U een- maal met U en als ons land goed gere- geerd wordt, gaat het ons allen zo goed mogelijk, wat natuurlijk niet het geval is als die regering minder goed is.

De politiek heeft Lnvloed op de econo- mie en als de economie bloeit, dat wil dus zeggen, dat het goed gaat in Uw land, dan is er voor ieder werk, dan kun- nen er lonen en salarissen betaald wor- den, die een ieder in staat stellen behoor- lijk te leven, dan kunnen er sociale voor- zieningen getroffen worden om alle min- der bedeelden of hen, die door ramp~n

getroffen zijn, te helpen en te steunen, dan kunnen er voldoende goede wonin- gen gebouwd worden, voldoende goede wegen en kunnen alle voorzieningen ge- troffen worden. die nodig zijn om Uw leven aangenaL.or en zinvoller te maken, zowel tijdens Uw werk als in Uw vrije tijd.

Terwijl de Verenigde Staten van Ameri- ka en andere Westerse landen voortdu- rend maatregelen moeten nemen om de overvloed van landbouwproducten te be- perken, worden achter het ijzeren gordijn nog steeds de eerste levensmiddelen ge- distribueerd en zijn er voortdurend schreeuwende tekorten en klachten over de kwaliteit. Neen, voor de eenvoudige burger is het leven achter het ijzeren gordijn heus geen plezier en dikke mu- ren, bewaakt door duizenden gewapende poli·tiemannen en onpasseerbare mijnen- velden zijn nodig om te trachten de men- sen in de communistische gevangenis te houden.

Grotere staatsinvloed

Nu zult U mij wel zeggen: hier is alles heel anders. Onze socialisten, de brave·

leden van de P.v.d.A., zijn toch heel an- ders. Maar ook zij wensen grotere staats- invloed, ook zij zijn tegen ons streven om de woningbouw geleidelijk vrij te maken, ook zij wensen steeds grotere in- vloed van de overheid op het vrije be- drijfsleven.

En daarom zal het komende jaar poli- tiek zo belangrijk zijn, want als alles normaal gaat, zullen wij in de eerste helft van het volgend jaar een nieuwe Tweede Kamer moeten kiezen en dàn zal beslist worden, of wij door zullen gaan met een regering, die ondanks alle moei- lijkheden toch streeft naar een vrijere economie, Of dat wij wederom een rege-

ring zullen krijgen, die onder sterk so- cialistische invloed naar een grotere ge- bondenheid en een grotere reglemente- ring zal streven.

De hele Westerse wereld streeft naar een vrijere economie. De invloed van het liberalisme, ook in partijen, die zich niet liberaal noemen, is overal stijgende in de Westerse wereld en de resultaten zijn, ondanks tijdelijke tegenslagen, een ver- betering van het leven van ons allen.

Kijk eens om U heen in Uw vacantie, ziet eens hoeveel miljoenen thans kun- nen genieten van vacantie en vrije tijd en denk dan eens terug hoe het in 1945 en vroeger er hier uit zag. Deze verbete- ringen geloof ik eerlijk te mogen toe- schrijven aan het feit, dat meer liberale

beginselen onze politiek zijn gaan be- heersen en de V.V.D. onder de leiding van prof. Oud is de beste exponent van deze beginselen geweest.

U zult de naam van prof. Oud missen op Uw stembilJet het volgend jaar. Deze man heeft al sinds 1918, met korte onder- brekingen als minister en gedur·ende de oorlog, het Nederlandse volk in de Twee- de Kamer gediend en gediend op een wij- ze, dat steeds méér duiz.enden bij iedere verkiezing het hokje voor zijn naam rood gemaakt hebben.

Hij is nu in zijn 76ste jaar en wij moe- ten ons bij zijn beslui•t neerleggen, dat hij niet meer in de Kamer wenst terug te keren, maar wij hopen, dat hij nog ve- le jaren ons Nederlandse liberalisme met zijn grote ondervinding van advies zal kunnen dienen.

Liberale beginselen

Wij liberalen, georganiseerd in de V.V.D., hebben bij de laatste verkiezin- gen klappen gekregen. Di·t kan en wil ik niet ontkennen. Natuurlijk zijn er fouten gemaakt. Er zijn ook gebeurtenissen ge- weest, die vele kiezers er toe gebracht hebben de laatste keer maar eens anders te stemmen.

Maar indien U zich bedenkt op Uw werkelijk belang, op de grote beginselen, waar het tenslotte om gaat, op de grootst mogelijke welvaart en het geluk voor U en Uw gezin, dan moet U de liberale be- ginselen ondersteunen.

Een verjongde V.V.D. zal volgend jaar mei om Uw vertrouwen vragen e.n als U dat vertrouwen zult geven, dan zullen wij kunnen medewerken, dat er een nieu- we regering komt, die niet terug wil naar meer controle e.n reglementering, maar die streeft, naast bescherming van alle maatschappelijke zwakkeren, naar een ontwikkeling van ons land in vrijere en

sterkere zin. ,

Om U een voorbeeld te noemen • is het U niet opgevallen in deze vacantiedage;1 dat, ondanks het vele goede werk, dat de laatste drie jaren door onze liberale mi- nister Korthals gedaan is, onze wegen toch nog steeds voller worden zodat, als de motorisa:tie in Nederland doorgaat, zoals te verwachten is, het verkeer wel- haast moèt vastlopen in de komende ja- ren.

Nog vele wensen

Ik kan U in deze korte tijd geen opsom- ming geven van hetgeen er allemaal nog gedaan moet worden in de komende ja- ren in ons kleine vaderland, maar een i·eder weet wel uit eigen ervaring, hoe- veel wensen er nog zijn en wat.J~r alle- maal nog moet gebeuren om ons land, dat deel uitmaakt van het nieuwe, grote Europa, een sterke positie in deze nieuwe gemeenschap te geven.

Streven naar verhoogde

rechtsbescherming van de burgers

Nu geloven wij liberalen, dat dit alles alleen maar goed kan gaan als . onze li- berale beginselen de groo·tst mogelijke invloed krijgen. Er zijn immers in onze wereld op economisch gebied twee grote tegenstrijdige stromingen: aan de ene ka.nt die van het socialisme, dat in zijn uiterste consequentie toepassing vind in de landen acher het zogenaamde ijzeren gordijn en aa~ de andere kant de vrije- markt economie, die in meerdere of min- dere mate aan dèze kant van het ijzeren gordijn bestaat.

Het communisme, da·t gelooit in staas- almacht en staatsbezit van alle bedrijven en productiemiddelen, heeft nu weer in verschillende landen tientallen jaren de gelegenheid gehad om te tonen wat het kan. Men hoeft de communistische kran- ten in Rusland maar nauwkeurig te le- zen om de mislukking van het commu- nistische stelsel vast te stellen.

Nog steeds s'taan er files voor de win- kels, klachten nemen nog steeds toe over de kwaliteit van de consumptiegoederen.

Advertentie

De liberaal getuigt

in de politiek voor de vrijheid in het per- soonlijk en maatschappelijk leven. In een bedreigde vrije wereld vraagt dit echter ook ons een geestelijke achtergrond. Wel- nu, vele buitenkerkelijke liberalen vin- den dit uitgangspunt, niet alleen in hun politieke partij, maar ook in een daartoe speciaal bedoelde organisatie van geeste- lijk gelijk gezinden.

Ligt hier ook voor u niet een taak?

Inlichtingen HUMANISTISCH :VERBOND Oudegracht 152, Utrecht.

Toelichting op wetsontwerp

De mm1sters Beerman en Toxopeus hebben in hun memorie van antwoord op het voorlopig verslag inzake het wetsontwerp "Voorziening bij de kroon tegen administratieve beschikkingen"

een algemene beschouwing gegeven over de grondslagen van het ontwerp.

In deze algemene beschouwing be- handelen zij het vraagstuk van de rechtsbescherming van de burger te- genover het bestuur tegen de achter- grond van de ontwikkeling in andere Europese landen.

De ministers vestigen er voorts de aandacht op, dat zowel in Frankrijk als in Duitsland, België en Italië het be- roep tegen beschikkingen wegens strijd met de wet leidt tot vernietiging van die overheidsbeschikking en ni::t meer.

In het onderhavige wetsontwerp is aansluiting gezocht bij de in Neder- land gegroeide rechtsontwikkeling en is aan de Kroon een grotere bevoegd- heid gegeven dan vernietigen alleen.

De bewindslieden beschouwen dit als een verbetering ten opzichte van de huidige toestand. De burgerlijke rechter kan alleen langs de omweg van de onrechtmatige daad rechtsbescher- ming verlenen: hij kan immers de over- heid tot schadevergoeding veroordelen en hij kan bepaalde handelingen op verbeurte van dwangsom verbieden.,

Hij kan echter de betrokkene niet helpen aan positieve oplossingen van een geschil. De Kroon heeft krachtens de voorgestelde wet juist wel die be- voegdheid.

De Kroon kan in de uitspraak aan- wijzingen geven aan het orgaan, welks beslissing vernietigd is, omtrent de wijze waarop een nieuwe beschikking genomen moet worden. Dit kan in ge- vallen, waarin aan de nieuwe beschik- king geen nieuwe belangenafweging vooraf behoeft te gaan.

De Kroon kan nog verder gaan: zij krijgt de bevoegdheid desgeraden in de zaak te voorzien. Dit betekent, dat het besluit van de Kroon niet alleen de aan- gevallen beschikking kan vernietigen, maar zelf in plaats van de vernietigde beschikking een nieuwe beslissing kan geven.

De ministers voegen aan hun be- schouwing een enkel woord toe over het instituut van de ombudsman, waar- over ook het voorlopig verslag spreekt.

In Zweden, de bakermat van het in- stituut, is de minister niet verantwoor- delijk voor de administratie. De om- budsman heeft daar de taak van ver- trouwensman van het parlement bij de ambtelijke administratie.

Een vergelijking tussen Zweden en Nederland wordt dus bemoeilijkt door

dit belangrijke staatsrechtelijke ver- schil. Belangwekkend is, dat het insti- tuut ook in Denemarken is overge- nomen, waar de constitutionele ver- houdingen veel dichter bij de onze liggen.

Het is minder bekend dat de Vereni- ging voor Administratief Recht een commissie heeft ingesteld ter bestude- ring van het vraagstuk, onder voorzit- terschap van prof. mr. A. D. Belinfan- te. De commissie heeft een rapporteur, die de Scandinavische talen kent, en die ter plaatse een onderzoek zal instellen.

In een nota van wijzigingen, gevoegd bij de memorie van antwoord, stellen de bewindslieden o.a. voor de wet op de Raad van State in dier voege te wij- zigen, dat het maximum-ledental van de raad wordt verhoogd van 16 tot 20.

STALEN MEUBELEN

GISPEN

CULEMBORG

,,Houdt de Vrijheid hOog!''

N.V. 0 B SER V AT 0 R

ROTTERDAM, WESTZEEDIJK 52, TEL. 111520 FABRIKANTE VAN:

NAUTISCHE INSTRUMENTEN MANOMETERS, THERMOMETERS, PYROMETERS, TACHOMETERS.

Agenten voor Zeekaarten en Nautische boeken.

REPARATIES OP KORTSTE TERMIJN

BETONKEIEN

en

BETON ANTI-KRUIPSTEEN

In kleuren grijs en heiderood

•

Voldoen aan de hoogste eisen Keur en acceptatie op het werk

•

N. V. Heesseltsche Steenfabriek v /h W. P. DE VRIES en CO.

Heesselt (Gem. Varikl -Telefoon Ophemert K 3445-271

ZEILMAKERIJ

"RESENNINGS REGENTENTEM AUTOKAPPEN · VlAGGEN IN KATOEN, WOL EN NYLON

ABRAHAM VAN STOLK & ^ZOONEN

KONINKLIJKE HOUTHANDEL N. V.

STO BE-bekistingsplaten Timmerfabriek • Boards • Houtbereiding

Rotterdam- Telefoon 35400- Postbus 1100

N. V. Scheepswerven " P I ET H E I N"

v.h. Fa. W. SCHRAM & ZONEN

Werven te Bolnes en Papendrecht

NIEUWBOUW EN REPARATIES Verbouwen van Sleepschepen tot Motorboten

inclusief inbouw en revisie van motoren

D W AR S H E L I;. I N GE N 2 X 115 meter

geschikt voor het zwaarste materiaal

D R 0 0 G D 0 K 115 X 30 meter

geheel overdekt Telephones:

Rotterdam: 71354-77355 voor werf Bolnes

Dordrecht: 3174-8329 - Ridderkerk: 2102

Papendrecht Bolnes

Boele~s Scheepswerven en Machinefabriek N. V.

BOLNES <BIJ ROTTERDAM)

•

Reparatie en nieuwbouw

•

TELEfOON 195100 ROTTERDAM TEf..EGR. BOEU-BOLNES

VRIJHEID EN DEMOCRATIE

~et

Naar aanleiding van hetgeen de heer Oud in het vorige num!ner van ons week- blad aanvoerde tegen een betoog van het

"Algemeen Handelsblad", dupliceerde het Handelsblad in een hoofdartikel (27 juli) als volgt:

De pers pleegt daden en uitingen van politici nauwgezet en kritisch te volgen. Dat is in 'n democ!'atische staat een onmisbare en nuttige taak. Dat an- derzijds politici wel eens kritiek menen te hebben op de pers en deze kritiek ook to't uiting brengen, .. is hun goed recht. Over de juistheid van die kritiek valt dan te discussiëren.

Mr. Oud heeft in het partijweekblad

"Vrijheid en Democratie" op nogal emo- tionele wijze bezwaar gemaakt tegen de slotalinea van ons hoofdartikel van 14 juli jl. Ten onrechte, naar wij me- nen.

Wanneer de heer Oud opkomt voor recht en orde, wanneer hij van een li·

berale bewindsman verwacht, dat deze verstoring van dat recht en van die or- de zal tegengaan en een partij moreel

veroordeelt, welke hem zulk een optre- den kwalijk zou nemen, dan zijn wij het - vanzelfsprekend - geheel met hem eens. Wij hebben dan ook niets van dat alles bepleit. Het gaat om geheel iets anders.

Ieder weet, dat de VVD op het ogen- blik een moeilijke tijd doormaakt. De verkiezingen voor Provinciale Staten en Gemeenteraden zijn, na een geleidèlijk en constant opgaande lijn in de na-oor- logse jaren, zeer teleurstellend voor haar uitgevallen.

Mr. Oud heeft, na een respectabele staat van dienst van 45 jaar in ons poli- tieke en openbare leven, mede gezien zijn leeftijd, het voornemen te kennen gegeven zich in 1963 niet weder kandi- daat te stellen. In deze omstandigheden is het voor de VVD en in het algemeen voor de naaste toekomst van het Libe- ralisme in Nederland, van uitermate groot belang wie hem als lijstaanvoer- der en fractievoorzitter zal opvolgen.

Dat zal een man van algemeen gezag moeten zijn en een samenbindende fi- guur in zijn partij.

Dit sluit tevens in, dat deze zich de

"weelde" niet zal kunnen veroorloven populariteit (in de goede zin des woords) te verspelen bij de "gewone man" - die ook kiezer is - in een zaak, welke de komende maanden veel beroering dreigt te wekken.

"' * *

Minister Korthals heeft zich, desge- vraagd,· niet bereid verklaard een Kamerkandidatuur voor 1963 te aanvaar- den. Het is wel duidelijk geworden, dat een stroming in de VVD hem nochtans van dit besluit wil trachten terug te brengen en hem gaarne als opvolger van de heer Oud zou willen zien optreden.

In ons artikel "Liberaad beraad" van 17 juli jl. hebben wij de heer Korthals alle eer en waardering gegeven die hem toekomt, zowel voor de wijze waarop hij in een vroegere periode zijn Kamerlid- maatschap heeft vervuld, als voor zijn tot nu toe gevoerde beleid als minister.

Rörink

&

Van den Broek N.V.

ENSCHEDE

•

HET ADRES VOOR AL UW

Kranen en

Staalconstructies

in discussie

met

Van dat beleid zal thans echter het uiter- ste worden gevérgd.

Als minister van verkeer en water- staat is drs. Korthals geconfronteerd met

·de kwestie Veronica. Of men persoon- lijk belangstelling en waardering voor haar uitzendingen heeft of niet, men zal moeilijk kunnen ontkennen, dat zij bij tienduizenden een grote populariteit heeft verworven. Die populariteit kon mede worden bereikt door het ongezon- de radio- en televisiebestel in ons land, dat, zoals de heer Oud terecht opmerkt, van liberale zijde dan ook wordt be- streden.

Radio Veronica is een "illegale" com- merciële zender en anders dan in de be·

zettingsjaren, mag illegaal werk niet worden verdedigd. Wij hebben dat dan ook niet gedaan. Waar wij wel voor heb- ben gepleit - en hieraan is de heer Oud geheel voorbij gegaan - is, dat voor de Hlegale Veronica-zender dan een legaal alternatief zal worden geboden.

Van een liberale minister en van een regering, welke o.a. in haar nota betref- fende reclame-televisie duidelijk heeft getoond oor en oog te hebben voor de verlangens naar doorbreking van het monopolie op radio- en televisiegebied, mag en moet dat o.i. worden verlangd.

Minister Korthals en de staatssecre- tarissen. Scholten en Gijzeis hebben hier een duidelijke taak. Weten zij hun ambtgenoten van de noodzaak daarvan niet te overtuigen of weigert de Kamer hen daarin te volgen, dan zullen zij in uiterste instaptie de consequenties daar- uit moeten trekken.

Een liberale bewindsman, die wel zou medewerken aan het onmogelijk maken van Veronica, maar daar, in ov-erkg met zijn hierbij betrokken ambtgenoten, geen andere, positieve oplossing tegen- over zou stellen, zou als lijstaanvoerder van de VVD deze partij geen dienst be- wijzen, maar haar volledig in he't moeras helpen. Het is misschien wat hard ge.

zegd, maar juist harde waarheden die·

nen onbevangen onder het oog te wor- den gezien.

Wij wensen over deze zaken niet te zwijgen omdat wij ervan overtuigd zijn op te komen voor een moreel goede zaak - een beter radio- en televisie- bestel, dat aan de behoeften van een veel groter deel van ons volk voldoet dan thans het geval .is - èn omdat de kansen voor het liberalisme in ons land ons zeer ter harte gaan.

Bekwaamheid en het genieten van

9 AUGUSTUS 1962 - PAGINA S

UW HAAR ZIT

van vroeg tot laat in- weer en wind

mf;nt

• H '

naarcreme

Forse tube f 1,75.

Uitsluitend bij de kapper verkrijgbaar!

vertrouwen van hen, die zij vertegen- doordigen, zijn de noodzakelijke voor- waarden waaraan ean Kamerlid moet voldoen. Een partij als de VVD kan, naar onze overtuiging, over voldoende bekwame leden en geestverwanten be- schikken om een Kamerfractie te leve- ren, welke voldoet aan de eisen, welke daaraan mogen worden gesteld, en waar- van de leden de nodige persoonlijke trek- kracht bij de kiezers bezitten.

Kantte eningen

amm t

et

Een reactie op de beschouwing van ntevrouw Van .Someren

Prof. mr. C. W. de Vries schrijft ons:

Het artikel van mevrouw Haya van Someren in het vorige nummer van ons week- blad geeft mij aanleiding tot napleiten. Ik bepaal mij tot haar artikel.

Ter introductie van mijzelf, moge ik vóórop stellen, dat ik persoonlijk altijd heb ge- hoopt, dat het ontwerp van wet op het voortgezet onderwijs zou worden aangenomen., Ik aanvaard nu, los van die eigen vroegere hope, de werlcelijkheid, waaraan niets meer is te veranderen. Het wetsontwerp is in de Tweede Kamer aangenomen met 100 tegen 44 stemmen. Dit is de absolute meerderheid.

Mr. Cals kan zich nu verheugen, dat aan zijn uitdrukkelijk gestelde wens is voldaan. Het wetsontwerp is aangenomen door de instemming van de "overgrote meerderheid van de Tweede Kamer" en dit is voor de minister de enige betrouw- bare maatstaf ter constatering van de door hem gewenste "instemming van bre- de lagen van he't gehele Nederlandse volk".

Gelukkig voor de min:ster en gelukkig voor ons allen is het wetsontwerp niet slechts aangenomen door een rooms-rode meerderheid. Antirevolutionaire stem- men hebben er voor gezorgd, dat ondanks onderwijskundige en principiële bezwa- ren het wetseintwerp een nationale wet kan worden geacht te zijn.

Het wetsontwerp is niet het slachtoffer geworden van een stemming in de Twee- de Kamer berustend op de oude tegen- stelling rechter-zijde, linker-zijde. De rechter-zijde (die er wel is) heeft haar kleine nummerieke meerderheid niet uit- gebuit.

Wat de PvdA betreft, heb ik het gevoer- de debat in de Tweede Kamer niet zo be- grepen, dat het openbaar onderwijs door de PvdA is verraden. Ik lees dit voor het eerst in het artikel van mevrouw Haya van Someren. Ik acht dit, haar standpunt onjuist. Het is zeer goed mogelijk, dat de PvdA zelve heeft gemeend een construc- tieve bijdrage tot een nationale polidek te leveren door voor het wetsontwerp te stemmen. Ik geloof, dat bij de PvdA on- derwijskundige overwegingen tot vóór- stemmen hebben geleid. Deze zouden dan wéér goed passen bij een ontwerp, inge- diend door een ministerie dr. Drees, in eerste opzet ondertekend mede door Von- deling. Dit ministerie heeft stellig niet het openbaar onderwijs willen verraden.

Mag men· het nu aan de PvdA verwijten het openbaar onderwijs te hebben verra- den, zonder daarvoor een bewijs te le- veren?

Gedurende de debatten in de Tweede Kamer heeft mevrouw Van Some- ren haar standpunt altijd duidelijk ver- dedigd. Het heeft haar niet belèt ook wel bij een PvdA-admendement, het "vóór"

te doen horen. En omgekeerd.

De PvdA heeft overigens gemeend, dat bij verwerping van het ontwerp een on- derwijs reorganisatie in grotè stijl en bin- nen redelijke tijd zeer twijfelachtig wordt.

Dit was een argument om vóór te stem- men, dat niet alléén door de PvdA werd aangevoeld.

Een minderheid in de ARP had, on- danks ook wel principiële bezwaren, zo veel waardering voor het enorme werk van minister Cals, dat zij vóór stemde.

Zulks ook op het advies van prof. Die- penhorst, de spreker over "Volk en Staat".

Tegenover de verdeeldheid in de ARP staat het feit, dat de gehele Tweede-Ka- merfractie van de VVD tegen het ontwerp van wet op het voorgezet onderwijs heeft gestemd. Dit wijst nie't op partij-discipli- ne, welke voor de liberalen nimmer aan- trekkelijk was. Ik neem aan, dat de leden van de kamerfractie van de VVD ieder, hoofd voor hoofd, zonder op partij-disci- pline te letten, haar en hun stem hebben uitgebracht tegen het wetsontwerp.

Belangrijk is reeds nu, dat zij afwach- ten wat in deze zaak het standpunt zal zijn van de leden der Eerste Kamer. In de Eerste Kamer heerst zeker niet enige- partij-discipline.

* * *

De Mammoet, eventueel door de Eer- ste Kamer aanvaard, is niet méér dan een voorwaarde voor goed onder- wijs. Geen onderwijswet kan goed onder- wijs afdwingen. Daarvoor kunnen wel de bemoeienissen van de ouders, bij de uit- voering van de wet, zoals deze nu l.igt, het hunne bijdragen.

Het openbaar onderwijs wordt hierdoor een· bescherming geboden, die niet op de letter van de wet steunt, maar op het schoolleven zelf. De mi€ning, dat het openbaar onderwijs geen enkele bescher- ming in de rnammoet-wet vindt, houdt geen rekening met de mogelijke praktijk van het scholen-plan, door minister Cals voorgedragen.

Bij een goed gebruik van de rechten van het parlement zit daarin een grote mogelijkheid om de levensmogelijkheid van het openbaar onderwijs te bescher- men. Wanneer het leven over' de letter van de wet, die voor het openbaar onder- wijs ongunstig is, overheerst, behoeven wij liberalen niet te hopen, dat de Eerste Kamer het wetsontwerp op het voortgezet onderwijs afstemt. Het openbaar onder-·

wijs, dat zich zelf respecteert als ·vlucht- heuvel van de vrijheid van onderwijs, verzuilt niet en raakt ook niet steeds meer achterop.

CO PIJN

GROENEKAN

*

REEDS MEER DAN TWEE EEUWEN EEN

BEGRIP VOOR

boomkwekerij~

produkten

EN

tuinarchitectuur

*

TELEFOON 03401-207

Voor flw mas

NAAR

BORGH

Tevens Uw adres voor Chemisch Reinigen N.V. STOOM- EN CHEMISCHE WASSERIJ

v.h. C. D. BORGH & Zn.

Bellevoysstraat 75 - Rotterdam - Telefoon 32631 -36235

HEINSIUS

Transport- en Vervoermaatschappij N.V.

Calandstraat 58 · Rotterdam Telefoon 11.12. 73 · 12.15.59

Bevrachtingen Expeditie

Transportovername

Lederwaren - Reisartikelen

Onze Vertegenwoqrdiger zal U gaarne, na telefonische afspraak, onze collectie voorleggen.

Lijnbaan 59 • Rotterdam • Telefoon 131122

een betere toekomst met de V.V.D.

een betere . K IJ K op die toekomst met

een Groeneveld-bril

GROÉNEVELD-BRILl.EN

Oostplein 45 - Rotterdam Tel. 01300-112344

A. VAN HOBOI{EN & Co.

ANNO 1774

DEVIEZENBANI(

•

FARKLAAN 32-34, - TEL. 110320 (7 lijnen) • TELEX 21170

RO'fTERDAM

Bloemsierkunst

v/h J.C. de LANGE's Koninklijke T ulnbouwinrichting Hofleverancier van H.M. de Koningin

N. Jl. Aannemingsmaatschappij voorheen·

U. & P. VOORMOLEN

Bouw-fJ.

Gewapend beton en

lV aterbouwkundige werken

•

ROTTERDAM- Westersingel 45

N.V. Vereenigde Touwfabrieken

GEVESTIGD TE. ROTTERDAM 's-GRAVENWEG 264, TEL. 11.40.60

•

Febrikonten van:

SISAL- EN MANILLATOUWWERK ST AALKABELS

HERCULESTOUW - PYTHONTOUW

En van vloerbedekking onder de merken:

JABO

VERTO-HAARBOUCLE tevens van:

COCOS VLOERBEDEKKING