Maatschappelijke
ondersteuning in Dordrecht
De zelfredzaamheid en participatie van kwetsbare burgers verbeteren. Dat is de opdracht die de gemeente Dordrecht mee geeft aan de nieuwe fusieorganisatie MEE Drechtsteden. De samenwerking tussen MEE en de gemeente is erg sterk. MEE is gefuseerd met het welzijnswerk. Samen bieden ze maatschappelijke ondersteuning voor alle inwoners. MEE zet stevig in op multidisciplinaire wijkteams en de Sociale
Praktijkbeschrijving
Project
Maatschappelijke ondersteuning door MEE Drechtsteden.
Doel
Kwetsbare inwoners laten participeren en krachtige inwoners daarbij betrekken als steun; ondersteund door een aanbod op individueel en op wijkniveau (collectief).
Projectleiding
MEE Drechtsteden.
Deelnemers
MEE Drechtsteden en gemeente Dordrecht.
Resultaten
De intensieve samenwerking tussen de gemeente Dordrecht en MEE Drechtsteden heeft geresulteerd in een gezamenlijk visie op de
maatschappelijke ondersteuning. Door inzet van Sociale Netwerk Versterking en het wijkgericht werken worden kwetsbare burgers in Dordrecht in hun eigen omgeving gecoacht om de problemen die zich in hun leven voordoen samen met hun netwerk aan te pakken.
Opbrengst voor de inwoners
Door de inzet van de wijkgerichte aanpak voor maatschappelijke
ondersteuning maken cliënten beter gebruik van hun netwerk, krijgen ze ondersteuning in hun eigen wijk en weten ze bij wie terecht kunnen.
*
Ga uit van wederzijds vertrouwen en verantwoordelijkheid op basis van expliciete verwachtingen.
*
Werk zoveel mogelijk bottom-up.
*
Zorg voor de verbinding tussen beleid en uitvoering.
*
Probeer niet te veel in een te korte tijd te bereiken, maar sluit aan op wat er al gebeurt en bouw van daaruit door.
Lessons learned
Maatschappelijke ondersteuning in Dordrecht
1. Maatschappelijke ondersteuning, de aanpak in Dordrecht
Fusie-organisatie
Sinds januari 2013 zijn Stichting MEE Plus Bedrijvigheid en de brede welzijnsorganisatie
Stichting DWO samengevoegd in MEE Drechtsteden. MEE Drechtsteden streeft naar een samen- hangende aanpak van de maatschappelijke ondersteuning en richt zich op de groep burgers die verminderd zelfredzaam is. De gemeente Dordrecht is intensief betrokken geweest bij de vorming van MEE Drechtsteden en beoogt met de samenvoeging van het aanbod van MEE en welzijn een effectvere inrichting en organisatie van de maatschappelijke ondersteuning, de mo- dernisering van het Wmo-beleid in lijn met de Kanteling, én de uitvoering van de maatschappe- lijke ondersteuning volgens Welzijn Nieuwe Stijl.
Opdracht
De gemeente Dordrecht heeft MEE Drechtsteden voor de periode 2013 tot en met 2016 ge- vraagd de maatschappelijke ondersteuning in Dordrecht vorm te geven. MEE Drechtsteden richt zich op de brede doelgroep van burgers die ondersteuning nodig hebben. MEE krijgt twee concrete opdrachten mee, benoemd in termen van effecten:
*
de participatie en zelfredzaamheid van kwetsbare burgers nemen toe;
*
en de participatie en inzet van zelfredzame groepen ten behoeve van kwetsbare burgers nemen toe.
Randvoorwaarden
Aan de uitvoering van de maatschappelijke ondersteuning stelt de gemeente de eis dat MEE intensief samenwerkt met partners in de wijk. Het doel is één netwerkorganisatie. De gemeente en MEE hebben bij start van het project samen de potentiële partners benoemd. Uitgangspun- ten voor de samenwerking zijn: een probleem- en resultaatgerichte processturing waarbij de in- zet van professionals generiek en effectief plaatsvindt in plaats van – zoals tot nu toe – allerlei dure gespecialiseerde en versplinterde professionele inzet, en met gebruikmaking van ‘netwer- ken’ in de plaats van het ketenoverleg. Centraal staat de opdracht voor allen om tot duurzame oplossingen te komen die bijdragen aan de toename van eigen kracht van kwetsbare burgers.
2. Werkwijze
Multidisciplinaire wijkteams
De maatschappelijke ondersteuning krijgt vorm in multidisciplinaire teams die wijkgericht wer- ken. De teams bestaan uit professionals van MEE Drechtsteden. Het idee is dat de teams zoveel mogelijk worden uitgebreid met partners uit de wijk en stad. De werkwijze van de wijkteams is onder andere gericht op de versterking van zelfredzaamheid, de vergroting van arbeidspartici- patie, efficiëntere zorgverlening, er-op-af interventies achter de voordeur en meer onderlinge dienstverlening tussen burgers.
Het wijkgericht werken gaat de medewerkers van MEE goed af. In de teams is wel een verschil
in vaardigheden en kennis zichtbaar. Voormalig MEE Plus-medewerkers hebben een brede ken-
nis van doelgroepen en hebben veel ervaring met het inspelen op eigen kracht en het betrek-
De aanwezigheid van de verschillende expertises in de teams maakt dat de professionals van el- kaar leren, ze als generalist gaan opereren, én effectiever en efficiënter werken. Ook ontstaan door de samenstelling van de teams en het wijkgericht werken nieuwe verbindingen tussen professionals en organisaties en wordt de nieuwe manier van werken gezamenlijk ontwikkeld.
Naast de wijkteams van MEE Drechtsteden loopt in een aantal wijken in Dordrecht – in de zo- genaamde Vogelaarwijken – een pilot met sociale wijkteams. Deze werken over het algemeen naast de teams van MEE Drechtsteden en hebben hetzelfde doel. De sociale wijkteams worden vanuit het budget van de Vogelaarwijken gesubsidieerd. De pilot wordt eventueel uitgebreid met andere wijken in Dordrecht.
Sociale Netwerk Versterking
De wijkteams van MEE Drechtsteden werken met Sociale Netwerk Versterking om de ondersteu- ning aan kwetsbare burgers vorm te geven. Samen met de professional gaat de cliënt kijken wat er in zijn netwerk mogelijk is. De professional coacht de cliënt om zijn problemen en de keuzes die hij moet maken, samen met zijn netwerk aan te pakken. Op deze manier heeft de cliënt meteen een vangnet van mensen om zich heen die hem kunnen ondersteunen. De professional is er met name om het traject te stroomlijnen en de cliënt te ondersteunen.
Ariade Pors, consulent bij MEE en Kwartiermaker in Nieuw Krispijn: Het gaat om de positie die je als professional kiest. Je staat niet boven maar naast de cliënt. Heeft de cliënt punten gescoord, dan heb ik dat ook. Ik vergelijk het vaak met een tenniswedstrijd. We spelen niet tegen elkaar, maar spelen een dubbel.
3. Resultaten
Maatschappelijke effecten zijn moeilijk te meten. De gemeente Dordrecht heeft er daarom voor gekozen om MEE Drechtsteden de opdracht voor de maatschappelijke ondersteuning voor vier jaar te geven. Dit biedt MEE Drechtsteden de mogelijkheid om na de samenvoeging een sta- biele basis voor de organisatie te ontwikkelen. MEE Drechtsteden en de gemeente Dordrecht hebben afspraken gemaakt over de verantwoording. Door te werken met resultaatgerichte verantwoording probeert de gemeente Dordrecht met MEE Drechtsteden een nieuwe weg in te slaan en te sturen op maatschappelijke effecten. De gemeente heeft met MEE afgesproken welke effecten ze met haar ondersteuning moet bereiken. De verantwoording vanuit MEE is gebaseerd op het behalen van deze effecten.
Joost Leemans, strategisch beleidsadviseur bij de gemeente Dordrecht: In de samenwerking pro- beert de gemeente echt van het ‘wat’ te zijn. Het ‘hoe’ is aan de experts buiten, in dit geval MEE
Drechtsteden. De gemeente gebruikt het credo van vertrouwen nemen en geven en daarmee verantwoor-
delijkheid geven en nemen.
Om de resultaten van MEE te meten, zijn de twee hoofdeffecten benoemd waaraan MEE een bijdrage aan levert. Deze effecten zijn opgedeeld in de volgende subeffecten:
*
de individuele en collectieve zelfredzaamheid nemen toe;
*
het beroep op individuele voorzieningen van de Wmo vermindert;
*
het beroep op zwaardere vormen van zorg vermindert;
*
meer burgers dragen bij aan de inclusieve samenleving.
In de resultaatverantwoording staan kwaliteit en klanttevredenheid centraal. De gemeente en MEE zetten verschillende instrumenten in om de effecten te meten, zoals de monitor Sociaal van de gemeente Dordrecht, de participatieladder, het cliëntvolgsysteem, het klanttevredenheidson- derzoek. MEE en de gemeente hebben afgesproken dat MEE rapporteert over opbrengsten die aansluiten op het doel van de werkzaamheden van MEE. Resultaatindicatoren daarvoor zijn: dat de cliënten een stap op de participatieladder zetten en dat ze tevreden zijn over de dienstverle- ning van MEE. Voor de verantwoording is het van belang dat MEE inzichtelijk maakt waarom ze welke activiteiten heeft ingezet en hoe deze door de doelgroep zijn ervaren.
Telma Vos, directeur MEE Drechtsteden: Doordat we we onze activiteiten relateren aan de twee re- sultaatindicatoren, kan iedereen in de organisatie onderbouwen met welk doel ze een bepaalde activiteit uitvoeren. We hebben een duidelijke visie, participeren naar vermogen. Iedereen in de sector weet dat daar de kern van het werk is.
Joost Leemans, strategisch beleidsadviseur bij de gemeente Dordrecht: We kijken op verschillende manieren naar de behaalde effecten. Bijvoorbeeld periodiek, variërend van dagelijks tot een vierjaarlijkse monitor. En op verschillende niveaus: van individueel tot stedelijk.
4. Financiering
De gemeente Dordrecht financiert MEE Drechtsteden voor het deel maatschappelijke onder- steuning. In principe heeft MEE alle vrijheid om het geld op eigen wijze te besteden, zolang de organisatie kan onderbouwen hoe de activiteiten bijdragen aan het behalen van de effecten.
MEE heeft voor vier jaar een basisopdracht gekregen. MEE moet jaarlijks een begroting en werkplannen indienen waarin de gemaakte keuzes goed worden onderbouwd. Op basis hier- van gaat de gemeente al dan niet akkoord met de werkplannen.
In 2013 heeft MEE nog samengestelde inkomsten. De organisatie krijgt financiering vanuit de
gemeenten voor de maatschappelijke ondersteuningstaken en vanuit de AWBZ voor cliënt-
ondersteuning. De twee financieringsstromen maakt het uitvoeren van taken en het registreren
ingewikkelder. De eisen die de financiers van beide geldstromen stellen, zijn verschillend en er
wordt gebruik gemaakt van verschillende registratiesystemen. Dit levert extra werk op voor de
professionals.
Telma Vos, directeur MEE Drechtsteden, vertelt dat ze haar mensen al goed aan het voorbereiden is op de transitie en de veranderende verwachtingen: Ik probeer mensen een nieuwe mindset te geven. Wat dragen jouw werkzaamheden nu al bij aan zelfredzaamheid en participatie, zijn vragen die ik vooruitlo- pend op 2014 aan medewerkers stel.
5. Opbrengst voor de cliënt
De werkwijze van Sociale Netwerk Versterking levert cliënten veel op. In de vraagverheldering is leidend dat de cliënt de regie heeft en houdt over het proces, dat de cliënt mensen uitno- digt om mee te denken als hij keuzes moet maken en dat hij samen met de professional zijn netwerk in kaart brengt. Op deze manier ontdekt de cliënt hoe zijn netwerk eruit ziet en wat hij van er van kan verwachten. Door de inzet van het netwerk krijgt de cliënt duurzaam onder- steuning en versterkt hij zijn eigen kracht in plaats van dat hij kortstondig wordt geholpen. De inzet van Sociale Netwerk Versterking vraagt veel tijd. Niet voor elke vraag of probleem is het daarom zinvol om deze strategie in te zetten. De uitgangspunten van Sociale Netwerk Verster- king kunnen echter wel altijd worden toegepast om de vraag van de cliënt te verhelderen.
Ariade Pors, consulent bij MEE en kwartiermaker: Andere problemen vallen soms opeens weg zodra mensen hun netwerk inschakelen. We stimuleren mensen met problemen om deze met hun netwerk te delen. Het scheelt heel veel om mensen te vragen mee te denken over een probleem, dat geeft ruimte. En het helpt mensen uit het netwerk ook! Ze mogen zich ermee bemoeien want ze zijn ervoor gevraagd.
Daarnaast levert de werkwijze een optimale ondersteuning voor de cliënt op omdat de wijk- teams bestaan uit professionals met verschillende expertises. De professionals kunnen elkaar ondersteunen en tot nieuwe inzichten komen voor de ondersteuning van de cliënt. Tot slot krijgt de cliënt, door de wijkgerichte aanpak van MEE Drechtsteden, ondersteuning in zijn eigen omgeving en weet bij wie hij terecht kan.
6. De kracht van de gemeente
De gemeente is opdrachtgever, financier en mede-ontwikkelaar van de werkwijze van MEE
Drechtsteden. De kracht van de gemeente in de samenwerking is dat ze samen met MEE een
duidelijke visie heeft neergezet over hoe ze de maatschappelijke ondersteuning in Dordrecht
wil vormgeven, gebaseerd op de Wmo, Welzijn Nieuwe Stijl en de Kanteling. Daarnaast is de
gemeente zelf aan het kantelen en werkt de gemeente op basis van het credo van ‘vertrou-
wen geven en nemen en verantwoordelijkheid geven en nemen’. De gemeente verstrekt dan
ook niet meer ‘old school’-subsidie, maar maakt in overleg met MEE afspraken over de nieuwe
manier van werken en verantwoorden. MEE en de gemeente zijn gelijkwaardige partners in de
samenwerking, er is sprake van een wederzijdse afhankelijkheid. Er is wel een duidelijke rolver-
deling van opdrachtgever en opdrachtnemer, maar daarin voert vertrouwen en gelijkwaardig-
heid de boventoon.
7. De kracht van MEE
De sleutel van de kracht van MEE Drechtsteden ligt in de eerste plaats in de samenvoeging van MEE Plus Bedrijvigheid en Stichting DWO. Door de samenvoeging is een brede welzijnsinstelling ontstaan, met kennis van verschillende doelgroepen. Daarnaast is de inzet van Sociale Netwerk Versterking van grote meerwaarde in de ondersteuning van cliënten. Tot slot heeft MEE Drecht- steden een belangrijke rol gespeeld in het formuleren van de gezamenlijke visie met de gemeente en weet de organisatie hiervoor over de eigen grenzen te kijken. MEE denkt niet in termen van het behoud van de organisatie, maar in wat nodig is om de maatschappelijke ondersteuning van kwetsbare burgers vorm te geven.
8. Succesfactoren en randvoorwaarden
Succesfactoren
*
Vertrouwen nemen en geven en verantwoordelijkheid geven en nemen: de gemeente Dordrecht heeft MEE een opdracht voor vier jaar gegeven, waarin de te behalen effecten staan geformuleerd. Hoe MEE deze effecten behaalt, laat de gemeente aan MEE
Drechtsteden over.
*
MEE Drechtsteden en de gemeente Dordrecht hebben een gezamenlijke visie gefor- muleerd op de maatschappelijke ondersteuning. De visie probeert de maatschappelijke ondersteuning zo eenvoudig mogelijk te houden door te werken met twee hoofdeffecten, waaraan de activiteiten van MEE moeten bijdragen.
*
De samenvoeging van MEE Plus Bedrijvigheid en Stichting DWO is een belangrijke
succesfactor. MEE Drechtsteden is hierdoor verbreed tot een brede welzijnsorganisatie met kennis van verschillende doelgroepen en ervaring met het inzetten van Sociale Netwerk Versterking.
Randvoorwaarden
*
Heldere communicatie;
*
Tijd krijgen om de verandering vorm te geven;
*
Vooruitstrevend mogen zijn;
*
Oude organisatiestructuren loslaten;
*
Werk vanuit visie en pas in je eigen organisatie toe wat je wilt dat burgers ook gaan doen.
9. Tips en lessons learned
Ga uit van wederzijds vertrouwen en verantwoordelijkheid op basis van expliciete verwachtingen.
De gemeente stuurt op hoofdlijnen en geeft MEE het vertrouwen en de verantwoordelijkheid om dit zelf uit te werken. Dit is neergelegd in meerjarige contractafspraken tussen beide partij- en. Partijen moeten weten wat ze van elkaar verwachten en hoe ze elkaars rol zien. Onderdeel hiervan is om scherp te beschrijven wat de te realiseren effecten zijn van de afgesproken inzet.
Telma Vos, directeur MEE Drechtsteden: Heb je bijvoorbeeld hetzelfde beeld bij het bevorderen van zelfredzaamheid? Als je samen duidelijk afspraken hebt gemaakt, kun je dan op basis van vertrouwen veel aan elkaar overlaten.
Werk zoveel mogelijk bottom-up.
Neem professionals en cliënten mee in het verandertraject. Geef hen een belangrijke rol in de uitwerking en maak gebruik van hun praktijkkennis.
Zorg voor de verbinding tussen beleid en uitvoering.
De samenwerking gaat pas leven als alle geledingen en niveaus van de organisatie geïnfor- meerd en betrokken zijn. Dat geldt zowel voor de MEE-fusieorganisatie als voor de gemeente en andere samenwerkingspartners.
Probeer niet te veel in een te korte tijd te bereiken, maar sluit aan op wat er al gebeurt en bouw van daaruit door.
Het is van belang om als organisatie de tijd te nemen en de professionals de tijd te geven om aan de nieuwe werkwijze te wennen. Maak de voortgang, klein of groot, inzichtelijk en bouw van daaruit de nieuwe werkwijze verder uit.
10. Blik op de toekomst
MEE Drechtsteden heeft de opdracht om de maatschappelijke ondersteuning in de gemeente
tot en met 2016 vorm te geven. Zowel de gemeente Dordrecht als MEE Drechtsteden zijn erg te
spreken over de samenwerking en de nieuwe manier van werken. De eerste signalen zijn posi-
tief. Begin 2014 volgt een evaluatie van het eerste samenwerkingsjaar.
Deze praktijkbeschrijving is tot stand gekomen in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Wel- zijn en Sport, de Vereniging van Nederlandse Gemeente en MEE Nederland in het kader van het Stimule- ringsprogramma Cliëntondersteuning.
© Movisie, februari 2014
11. Achtergrondinformatie
Instrumenten
Meer informatie over de hieronder genoemde instrumenten vindt u (ook) op www.invoeringwmo.nl, bij de beschrijving van dit praktijkvoorbeeld:
*
Sociale Netwerk Versterking > www.meeplus.nl/mee/sociale-netwerkversterking;
*
Effectkaart.
Bronnen
*
Blom, H. (2010). De Buren zijn aan zet. Dordrecht: MEE Plus Groep.
*
Blom, H., Roebroek, F., Vos, T., Steeghs, J., Laurey, C., Hattem, P., van. (2012). Bedrijfsplan
MARGA. Het transformatieproject Maatschappelijk Ondersteuning Drechtsteden. Dord-recht: MEE Plus.
*
Blom, H. (2012). Duurzame regie in het maatschappelijke domein van de Drechtsteden.
Dordrecht: MEE Plus.
*
MEE Drechtsteden (2012). Eigen kracht op de schaal van Richter! Offerte 2013-2016.
Contact Telma Vos
Directeur MEE Drechtsteden E-mail: Telma.Vos@meeplus.nl Telefoon: 078 648 37 77 (receptie) Website: www.meedrechtsteden.nl
Geïnterviewde personen
*
Telma Vos, directeur bij MEE Drechtsteden
*
Joost Leemans strategisch beleidsadviseur bij de gemeente Dordrecht, sector maatschappe- lijke ontwikkeling en accounthouder MEE Drechtsteden
*
Ariade Pors, consulent MEE Drechtsteden en kwartiermaker sociaal wijkteam Nieuw Krijspijn
*
