INDISCfI GENOOTSCHAP
VERGADERING
VAN
27 MEI 1911.
. Blz. 213-218
Verslag van den staat en de werkzaamheden van het Genootschap in 1910-1911. -
Rekening over hetzelfde tijdvak. - Verkiezing van Bestuursleden. -
Verkiezing van Onder-Voorzitter.
---
'S-GRA VENHAGE
MARTINU.s NIJHOFF
1911INDISCH GENOOTSCHAP.
A/.qemeene vergade1'ing van 27 Mei 1911.
Verslag van den staat en de werkzaamheden van het Genoot- schap in 1910-1911. - Rekening over hetzelfde tijdvak.-
Verkiezing van Bestuursleden. - Verkiezing van Onder-Voorzitter.
Voorzitter: dl'. E. B. Kielsh·lI.
De notulen van het verhandelLle in Lle vorige vel'gatlE'ring wonlen gelezen en ,goedgekeurd.
De VoorzittCl' deelt mede dat. dool' het Bestuul' tot lellen van het Genootschap zijn benoemd, de heet'en:
W. J. Cohen Stuart, oud Ministel' van M81'ine, 's G I·avenhage.
C. W. von Lutzow, 's Gl'avenhage.
Dr. F. W. T. Hunger, Amsterdam.
M. IJ pelaar , gepens. hoofdingenieur van den watel'stnat in N. l., 's Gravenhage.
rr. G. G. Valette, oud leeraar van het gylllnasiu m "\Villem TlI, 's Gravenhage.
Aan de orde is:
T. Verslag van den staat en de wel'kzaamheden van het Genootsehap in 1910-1911.
De heer J. Boudewijllse, Secl'eta1'Ïs, brengt het volgende verslag uit:
'rel' voldoening aan het voorschrift van het reglement onderwerpt het Bestuur aan de Algemeene Vel'gadering de volgende medecleelingen om, trent de werkzaamheden en c1en staat van het Genootschap in het werkjaar 1910- 1911.
De werkzaamheden werden 1 N ovem bel' 1910 geopend met ecne voorclral;ht van den heel' J. E. Jasper ovel' het Tnlandsd\ volksollllel'\\'ij,;
op Java.
Deze stelde in het licht dat de Gouvcl'nements Tnlandsche 8ehool dcl' 20 klasse voldoet aan de meest besdleiden eischen van ('ene 8ehool:
opleiding del' Tnlandsche jeugd. Als aanvulling kunnen ongetwijfeld
1911 16
214
dienen de in 19t16 opgerichte dessaseholen , in hoofdzaak door de Inlandsche gemeente zelve bekostigd, die eene ruimere gelegenheid geven tot het.
ontvangen van elementair onderl'Îcht. Daar het bijbl'engen van elemen- tait'e kennis niet met ondenvijs in bijzrmdere vakken kan samengaan is de oprichting noodig van eene instelling tot opleiding van Inlandseh~
Jandbouwonderwijzers, en is ook de oprichting van een of meer Jnlandsche kunst.nijverheidscholen, benevens uitbreiding van het aantal [nlandsehe huisvlijtscholen gewenscht.
Tot ondersteuning van het vel'langen aan de InJandsche bevolking een goed, deugdelijk, opvoedend onderwijs te verschaffen, wel'd bij het debat gewezen op de onderwijs inrichting van Madagaskar en vooml op de wenschelijkheid om voor de ontwikkeling van den Inlander niet enkel te volstaan met onderwijs in le/len, schrijven en l'ekenen.
Het onderwijs-vraagstuk, ofschoon in een anderen vorm, werd in de vergadel'ing van 22 November 1910 op nieuw aan de 'orde gesteld.
"Mevrouw L. J. Hissink-Snellebrand had vergunning ver/locht, eene voor-
dl'acht te mogen houden over de vraag: Wat is te doen in het belang van de Tndische paupermeisjes en tot vel'sterking van het Nedel'landsch element in Ned.-Indië? Uit de voordracht bleek echtel' vrij spoedig dat het doel daarvan was propaganda te maken voor eene door Mevr.
Hissink op te richten vereeniging.
Den 27en December 1910 behandelde de heer mr. A. van 'Gennep het onderwerp: Verplichte rechtsbijstand in civiele /laken bij de landraden en residentiegerechten op Java en Madoera in verband met de unificatie van recht. De heer van Gennep besprak in eene uitvoerige rede de wenschelijkheid om in civiele /laken een verplichten rechtsbijstand in te stellen ter bestrijding, zooals hij het noemde, van de adatkwaal en tel' bevordering van: een zuiverder procedul'e, de vorming van een Inlandsehen jUl'istenstand en een gemakkelijker unificatie van recht.
De voorstelling van den inleider dat invoering van het N ederlandsch burgerlijk recht voor den Inlander ver te vel'kiezen is boven het adat- recht vond in de vergadering bestrijding, niet enkel van juridisehe maal' ook van administratieve zijde. Het Bestuur betreurde zeer dat de hoog- leeraar van Vollenhoven , dien men mag beschouwen als de aanvoBl'der der verdedigers van het adatrecht, door ongesteldheid en ook, dool' andere omstandigheden, eenige zijner voornaamste medestanders, niet tegenwoordig konden /lijn. Het is te verwachten dat over deze hoogst belangt'ijke kwestiën in het Genootschap het laatste woord nog niet /lal gespt'oken zijn.
T n de vergadering van 17 Januari 1911 was aan de orde de oecono- mische zijde van het vraagstuk der grond verhuur en de houding, dOOl' de overheid daartegenover in te nemen. Dit onderwerp werd ingeleid door den heet· mr. H. J. Tasman , die evenwel zich beperkte tot de kwestie van grondverhuur in verband met de suikerindustrie. De rede van den heer Tasman was t.e beschouwen als een vervolg op die van den heer Nolst Trenité in het vorige seizoen, toen deze sprak over de practijk van de gl'ondverhuur op Java in verband met de wettelijke
215
voorschriften, die echt.er den oeconomischen ondergrond slechts van tel' :djde aanroerde. Bij het debat kwam toen die kwestie naar voren, ofschoon niet in het volle daglicht, zoodat het Bestuur het nuttig achtte den beeL"
rrasman in de gelegenheid te stellen haar nader in beschouwing te nemen. Diens inleiding, nit den aard der zaak meer een theoretisch karakter dragende I vond geen onvel'deelde inst.emming bij de mannen der practijk, die in vrij grooten getale "varen opgekomen.
De avond van 14 Febrnari 1911 was door het Bestuur bestemd voor de voordracht van den heel' P. A. van de Stadt, getiteld "Chineezen".
~eer tot leedwe~.en van het Bestuur, dat I'eed~ geruimen tijd gezocht had Imar een del' zake l\Undig .;preker 0111 dat belangrijke maal' ingelYikl;clde onderwerp aall de orde te kunnen stellen I heeft de heel' van de Stadt aan zijne toezegging geen gevolg kunnen geven. De directie del' Billiton- Ina,ttsl.;happij, in \\'elker dienst hij werkzaam is, droeg hem op onmiddellijk n<1ar Tndië te vertrekken in verband met de koeli-origeregeldheden op Bi lIiton.
Bedoeld onderwerp moet dus tot l:üer, zoo wij hopen tot den volgenden winter, worden bewaal'd.
Het Bestuur was zoo gelukkig, in plaats van den heel' van de Stadt, rlen heel' Hadjiman , arts, bereid te vinden als spreker op te treden. Had het (j enootsl.;hap in het vorig tieizoen het voorreeht reeds een zoon van Insnlinde iJl het G enootsehap te ontvangen, than~ VOOI' het eerst kon a,w een Javaan het wuord worden verleend. Diens voordracht, eene hijdmge tut nadere titudie van het zieleleven van den Javaan, handelde in hoofdzaak ol'er de pSyl.;hologi~dle studie van de JavaansdIe kunst, wwu'voor de inleider zid1 bepaalde tot de taal- en letterkunde en het 1I'1ljangspel.
Den }4en Maart trad dr. H. rrjeenk \Villink op met eene voordracht over het llliddelbaar ondenvijs in Nedel'landsdl [ndie, Voorop stellende fLIt uitbreiding van dat onderwijs is een dringende eisch, voegde de inleider in een adem el' aan toe: reorganisatie is het niet minde!'. Dat onderwijs dient tOd1 in overeenstemming gebracht te worden Itlet de behoeften van Lndië. Daarbij moet rekening worden gehouden IJlet dde hoofdgl'oepen van de lJevolking: den Inlander, den blijvenden Europeaan, gelllakshal ve Indo genoemd en den weel' wegtrekkenden Nederlander.
Daarom moet men onderseheiden drie soorten van onderwijs: 1°. het
~uropeesdle onderwijs, dat met het N ederlandsch als voertaal bestemd is \'001' den wegtrekkenden Europeaan maar ook toegankelijk voor leer- lingen van anderen landaard; 2°. het Indische onderwijs met het Neder- landsch als voertaal en bestemd voor den blijvenden bewoner van Indië en den [nlander , maar ook toegankelijk voor andere leedingen ; 3°. het I nlandsch ondenvijs met het maleisch of eene andere Inlandsche taal als voertaal, bestemd voor den Inlander, Chineezen en andere vreemde Oosterlingen.
De denkbeelden van den inleider vonden bij het delmt toejuil.;hing, terwijl tevens werd aanbevolen invoel'Ïllg van eene Inlandsche burger- school, toegankelijk voor de leerlingen die de Inlandsche school 1 e klasse
216
Illet verplicht N ederlandsch met goed gevolg hebben afgeloopen en de jongelieden geschikt zou maken om later van de lnlandsche burgel'school over te gaan of naar de 4e klasse hoogel'e burgerschool Of naar ver- schillende inrichtingen van hooger vakonderwijs.
Omtrent den staat van het Genootschap is het volgende te vermelden:
Het ledental onderging geen verandering. Het bedroeg 1 Mei 1910 302 leden. 'fhans, eén jam' later, bedraagt het 301. 'regenover een aan- winst van 26 uieu we leden staat epn verlies van 27, waarvan () dOOI' overlijden en 21 door bedanken.
De overledenen waren de heeren: P. l~. Laging 'fobias, ond gouver'- neui' I'an Atjeh, mr. D. L. ~'. de Pauly, oud president van het hoog- gerechtshof, dr. J. Spanjaard, oud hoogleel'aar-dil'edeul' van de Indische instelling te Delft, professor dr. M. 'frenb, oud directeur van den Buitenzorgschen . plantentuin en oud-directeur van het departement van landbouw, If. W. J. O. ran den ",V all Bake, oud directeur van den Zuid-Afrikaanschen spoorweg en L. IC Lindhout, gepensioneel'd adjunct- chef van de Staatsspoorwegen op Java.
De stand del' financiën 7.al blijken uit de mededeelingen , die de penning- meester zoo aanstonds aan de vergadering zal doen.
Het verslag wordt voor kennisgeving aangenomen.
lT. Rekening over het dienstjaar 191O- Hlll.
Delle rekening is in handen gesteld van de heeren Jhr. J. P. J. v. d.
Does de Bije en P. J. Kooreman.
De heel' Kooreman rapporteert dat de commissie de 1'ekening heelt nagezien. Zij heeft alle posten vergeleken met de justificatoire bescheiden en alles In orde bevonden. Zij stelt 1'001' den penningmeester te dechal'- geer en onder dankbetuiging voor zijn nauwkeurig beheer.
De rekening wordt dool' de vergadering goedgekeurd, onder dank- betuiging aan den penningmeester voor zijn gehouden beheer en aan de commissie van onderzoek voor de dOOI' haar verrichte taak.
lIL Verkiezing van Bestuursleden.
Al vorens daal'toe over' te gaan, zegt de Voorzitter het volgende:
Mijne Heeren!
In de eerste jaren van het bestaan van het Indisch Genootschap was het, in den slechten zin van het woord, consel'vatief. De vrije uiting van meeningen op koloniaal gebied werd zooveel mogelijk tegen- gegaan; de onderwerpen, die in de volksvertegenwoordiging of in de pers de aandaeht trokken, bleven liefst onbesproken, - men verkeerde zooveel als maal' mogelijk was in de "neutrale zone"; men gaf dus, meende men, geen aanstoot, maar hn ook geenerlei kracht ontwikkelen.
De geheele instelling leidde een kwijnend bestaan en was, in 1860, hare
opheffing nabij.
217
Gelukkig waren er toen een aantal mannen, die, dool' ons Genoots<;hap een "ruimer en vrijm' werkkring" te openen, zijn bestaan en 'l.ijn nuttigen arbeid hebben verzekerd en dool' hel'\'ol'ming op waarlijk liberalen grond- slag, zoodat ell{e overtuiging hier eel'bied vond, van het G enoots<;hap hebben gemaakt wat het sedert geworden is.
Dat geschiedde in 1861.
'roen trad de heel' J. Boudewijnse als secretaris op, Hij bekleedde deze functie tot den huidigen dag, en wij kunnen het wel zeer bijzondere feit constateeren dat het zoo even gehoorde verslag het vijftigste jaar- verslag is geweest, dool' denzelfden pel'saan samengesteld.
De heer Boudewijnse heeft gemeend, uat rooI' hem - die op I lVIaart j.l. den 75-jarigen leeftijd bereikte - thans het gesGhikte oogenblik is aangebroken om ûjn arbeid als secretarb over te dragen aan een jongere vun jaren. Het Bestuur had hem gaarne nog langer in zijn midden gehouden; nog steeds onverzwakt van geest, aangenaam in den omgang en ijverig in zijn wm'k, zou hij, nu reeds aftredende, dat naar onze meening ontijdig doen, Maar de heel' Boudewijnse was voor deze redenen niet vatbaar, en in één opzicht kunnen we ons dat begrijpen: het is aangenamer heen te gaan op een oogenblik dat het heengaan betreurd wordt, dan later wanneer de gebreken de~ ouderdollls 'l.ich doen gevoelen en men zich zelven niet meer geheel op zijll plaats GGht.
Hoe dit nu zij, wij llloeten den wensch van den heel' Boudewijnse eerbiedigen en thans afseheid nelllen ran Oll'l.en Secretaris, die gedurende een halve eeuw zooveel gedaan heeft ill het belang \'an onze vereeniging.
'\Vij hopen hartelijk, dat hem nog een zonnige levensavond zal be- schoren zijn.
Ik behoef wel niet te zeggen dat uiet alleen het Bestuur, van nabij met zijne werkzaamheden bekend, maal' de geheele vergadering den heer Boudewijnse in hooge mate erkentelijk is \'001' zijne onverflauwde toe- wijding, vijftig jaren lang, aan de belangen van het Genootschap. Ik venvadlt daarom M. H. dat Gij allen van harte wit instemmen niet mijn voorstel, ' den aftr·edenden Secretaris <Lan te bieden het Eere- lidmaatschap. (Algemeene instemming.)
De heer .J. Boudewijnsc. 1k dank de vergadering voor de onder- scheiding mij ten deel gevallen en aanva,ml die zeel' gaarne. 1k hoop nog dikwijls in Uw midden te kunnen verschijnen al is het dan niet als Bestuurslid en Secretaris; mijne bedoeling is geenszins den band met het Genootschap te verbreken. Toch heb ik gemeend elf' functie van Secre- taris te moeten neerleggen, niet omdat het mij aan werklust en werk- kracht op dit oog en blik ontbreekt, maal' omdat ik het beter acht voor het neerleggen van het secretariaat lliet at te wachten den tijd dat ik door lichaamsgebreken voor het goed vervullen \'an mijne taak niet meer in staat zal zijn. Steeds zal ik aangename hel'inneringen bewaren aan het bestuur, in het bijzonelel' aan de opvolgende Voorzitters, met wie ik altijd in de beste verstandhouding heb geleefel.
218
De aftredende bestuursleden, mr. C. 'fbo van Deventer en .1. lIJ.
Pijnacker Hordijk ) worden herkozen) terwijl in de vacatUl'e van den heer Boudewijnse benoemd WOI'dt Dr. D. Bos te 's Gravenhage.
'fot Onelet·· Voot'zitter wordt de heer n1l" C. rfh. van Deventer her- benoemd.
De heer ,1hr . . J. P. C. GrautlllJld drukt den wensch uit om in de Koloniale Bibliotheek ook werken op te nemen ovet· SpOl't in Indië. Hij is bereid de titels van eenige werken op te geven.
De vergadet'Îng wordt gesloten.
:
~",Balans per 30 April 1911.
Actief.
Bibliotheek
\'oor dc ~etaxecrdl! waarde.
Effecten f 11 00.
- 1000.- - 1000.-
:2~
%
(;crt. N. W. Sehuld ;t 71%
f 781.-!
%
·sGr,t\'. Hyp. bank ;l 98~%
-U87.50 3!%
R'Jtt. Hyp. hank ;l Çj;j}%
-\ji)l.:2G Heldring & Pierson\'001' nll1 hen te \'Ol'deren A. H. E. DOllwes Df'klcer
\'001' nog te verantwoorden k\\·itantiën.
Cassa
\'oor aanwezige eontanten . Nog te ontvangelI Yente
-! m. van f 1 100.- :2J,
%
(;crt. ~. 'vV. SdlUld -1.. 'l - JOOO.- 4-%
's Ura\'. Hyp. bankf !:l.Og -13.3+-
f :20.000.-
:2.71 U.7G :260.-
192.- ï.7fî
:2:2.411- f 23.201.921
Passief.
Kapitaal
voor het ueclt'ag op 1 ::\fei HnO
vermeerderd met. het voordeelig saldo der winst- en verliesrekening over het Ge- nootsehapsjaar HllO/1911.
Contributûin 1911/1912 . voor-uithetaald door B. Coops.
vVinst- en Verliesrekening.
Effecten
\'001' afsehrijving nadeelig koersvel'sehil Algemeene 'Vergaderillgen. lezil/gen enz.
\'001' afsehl'ij vin!! . Bibliotheek
\'001' aisehriivin~.
011ko::;teil
\'001' afsdll'ij\'in!:f. Kapitaal
Contributien 1910/1911 f -!U.25 voor het voordeelig saldo,
Intcl'est
R!:Jï. ï7 ~ voor het \'oordeeli~ saldo.
-!R~J.96-?!
- 103!:l.65
\-001' overname \'811 het vool'declig saldo A 0 1 UlO' 1 VII. - 100,80 f 2573.4-1
Xagczien en a(;(;out'{! hevonden Illet de bueket! en heseheiden. 's-Gravel1hage, den :\[ei 1911.
f 23.093.12~
100.80
- - - f 23.193.921 8.-
f 23.20] .92i
f 2448.- - 1 :25.44
f 2573.44
's-Grauenhagr', ,1. v. D. DOES DE BIJE.
rlrn 11 .:\1 ei 1!J11. P. ,T. I(OORE)U:-I.
De Penningmeester,
l\IrRANDOLLE.
MARTINUS NIJHOFF, UITGEVER, . 'S-GRAVENHAGE.
NEDERLANDseR-INDIE
IN DE
ST ATEN -GENERAAL
VAN 1897-1909.
EENE BIJDRAGE TOT DE GESOHIEDENIS DER KOLONIALE POLITIEK IN NEDERLAND
DOOR
H. VAN KOL
1 deel, XII en 368 blz. gr. 8vo. gebonden in linnen
PRIJS f 6.-
UH
het voorbericht:
Dit
