NL
Publicatieblad
van de Europese Unie
C 120
Uitgave
in de Nederlandse taal
Mededelingen en bekendmakingen
63e jaargang14 april 2020
Inhoud
III Voorbereidende handelingen
Europees Economisch en Sociaal Comité
550e zitting van het EESC, 19.2.2020-20.2.2020
2020/C 120/01 Advies van het Europees Economisch en Sociaal Comité over de mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Europese Raad, de Europese Centrale Bank, het Europees Economisch en Sociaal Comité, het Comité van de Regio’s en de Europese Investeringsbank — Jaarlijkse strategie voor duurzame groei (ASGS) 2020 (COM(2019) 650 final) . . . 1 2020/C 120/02 Advies van het Europees Economisch en Sociaal Comité over de aanbeveling voor een aanbeveling van
de Raad over het economisch beleid in de eurozone (COM(2019) 652 final) . . . 7
III
(Voorbereidende handelingen)
EUROPEES ECONOMISCH EN SOCIAAL COMITÉ
550e ZITTING VAN HET EESC, 19.2.2020-20.2.2020
Advies van het Europees Economisch en Sociaal Comité over de mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Europese Raad, de Europese Centrale Bank, het Europees Economisch en Sociaal Comité, het Comité van de Regio’s en de Europese Investeringsbank — Jaarlijkse strategie
voor duurzame groei (ASGS) 2020 (COM(2019) 650 final)
(2020/C 120/01)
Rapporteur: Tommaso DI FAZIO
Raadpleging Europese Commissie, 6.2.2020
Rechtsgrondslag Artikel 304 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie
Bevoegde afdeling Economische en Monetaire Unie, Economische en Sociale Samenhang
Goedkeuring door de afdeling 4.2.2020 Goedkeuring door de voltallige
vergadering
19.2.2020
Zitting nr. 550
Stemuitslag
(voor/tegen/onthoudingen)
120/1/3
1. Conclusies en aanbevelingen
1.1. Het Europees Economisch en Sociaal Comité (EESC) is ingenomen met de opzet van de jaarlijkse groeistrategie 2020, die is gebaseerd op de vier fundamentele pijlers: milieu, productiviteit, stabiliteit en billijkheid. In het bijzonder meent het dat de doelstelling, milieuduurzaamheid, zoals terecht in de strategie wordt bepleit, een absoluut referentiepunt is waarop beslissingen en inspanningen van de samenleving als geheel, en de middelen die zij tot haar beschikking kan en wil hebben, kunnen worden gebaseerd om op zinvolle wijze te streven naar verwezenlijking van de doelstellingen voor 2030 en milieuneutraliteit in 2050. Het EESC beveelt aan te voorzien in de mogelijkheid om hierop te anticiperen indien de indicatoren voor de achteruitgang van het milieu dit noodzakelijk maken.
1.2. Het EESC is verheugd dat de VN-doelstellingen inzake duurzame ontwikkeling (SDG’s) voor 2030 in de strategische visie van de Commissie zijn opgenomen in al het economische en werkgelegenheidsbeleid. Zo wordt bijgedragen aan een Europese sociale markteconomie ten dienste van iedereen, waarbij duurzaamheid, inclusiviteit en een concurrentiële groei worden gewaarborgd.
1.3. Het EESC is ervan overtuigd dat duurzaamheid een essentieel onderdeel is van elke succesvolle concurrentiestrategie en dat Europa zijn drijvende economische krachten moet versterken door zijn wereldwijde positie als innovator te verbeteren, op basis van het model van de circulaire economie en de overgang naar nieuwe, duurzame ontwikkelings- paradigma’s. Deze zullen de volgende generatie commerciële kansen creëren, geleid door de vraag naar duurzame oplossingen.
1.4. Het EESC is ingenomen met de in de jaarlijkse strategie aangekondigde wijziging om een einde te maken aan de huidige mentaliteit van planning en doelstellingen op korte en middellange termijn en om eindelijk strategieën voor de lange termijn uit te werken. Deze zijn nodig vanwege de investeringen om de milieuduurzaamheidsstrategie uit te voeren aan de hand van complexe geïntegreerde energie- en klimaatplannen, die door de lidstaten zijn opgesteld en door de Commissie zijn goedgekeurd.
1.5. Het EESC dringt er bij de Commissie op aan om in deze strategische visie de eis op te nemen dat er snel interoperabele, zowel materiële als immateriële, slimme infrastructuurnetwerken worden ontwikkeld. Deze zijn essentieel voor de voltooiing en duurzame ontwikkeling van een goed toegeruste en samenhangende interne, continentale markt, ter wille van een harmonieuze, eerlijke en inclusieve ontwikkeling.
1.6. Het EESC stemt in met de richtsnoeren in de jaarlijkse strategie voor investeringen in de immateriële sectoren onderwijs, opleiding en verbetering van vaardigheden, aangezien deze onontbeerlijk en van doorslaggevend belang zijn. Het betreft investeringen op lange en zeer lange termijn voor de verbetering van de samenleving, de cultuur en de internationale concurrentiepositie.
1.7. Het EESC staat achter de bevordering van de ontwikkeling van onderzoek en innovatie en de verhoging van de daarvoor uitgetrokken middelen. Dit zijn namelijk investeringen op lange termijn die van strategisch belang zijn voor het concurrentievermogen van de EU als geheel op internationaal niveau. Dit geldt met name voor de sectoren die kenmerkend zijn voor modernisering en vervanging door schone technologieën in de sectoren energie, vervoer en verwarming en koeling van gebouwen, alsook in elke industriële sector, maar ook in de landbouw en de dienstensector, door het toenemende gebruik van innovatieve technologieën, en met name digitale technologieën, kunstmatige intelligentie en 5G-technologie.
1.8. Het EESC betreurt het dat de Commissie in haar mededeling slechts beperkte plaats inruimt voor de jaarlijkse groeianalyse van de Unie en zich beperkt tot het volgende: “De economische vooruitzichten op korte termijn worden overschaduwd door een veel minder ondersteunende economische en geopolitieke omgeving en grote onzekerheid” en tot:
“De investeringen en de potentiële groei blijven echter nog steeds onder het niveau van vóór de crisis.” Een niet harmonieus verlopende brexit zou ook op de situatie van invloed kunnen zijn. Volgens het EESC dient in de eerste plaats de duurzame groei weer op gang te komen, met name in de zwakkere landen en regio’s, met een sterke stijging van het Europese bbp, om de welvaart en de rijkdom te genereren die nodig zijn om de strategie te ondersteunen.
1.9. Het EESC stemt in ieder geval in met elk van de strategische richtsnoeren die voor de groei zijn vastgesteld en die het Europees Semester 2020 kenmerken. Het bevestigt ook de problemen die worden vastgesteld m.b.t. de verwezenlijking van elk van de doelstellingen, met name de investeringen die nodig zijn voor de uitvoering van de milieuprogramma’s. Onder het thans geldende Stabiliteitspact en de strenge regels ervan kunnen zij de waarborging van een uniforme uitvoering van de energie- en klimaatplannen in de lidstaten bemoeilijken. Het is makkelijk na te gaan dat de milieusaneringsdoelstellingen alleen worden gehaald door die EU-landen die aan de eisen van het Stabiliteitspact voldoen of beter presteren, waardoor de doelstelling die de EU als geheel moet bereiken, een ijdel streven is. Ook al wordt er slechts een gedeeltelijk resultaat voor de hele aarde bereikt, de wens dat de hele EU een referentie voor andere landen in de wereld wordt, raakt dan uit het zicht.
1.10. Het EESC hoopt dan ook dat maatregelen ter regulering van de investeringen worden bestudeerd en goedgekeurd, waarbij rekening wordt gehouden met de beperkingen van het Stabiliteitspact of in afwijking daarvan en van de regels inzake staatssteun. De maatregelen moeten alle landen in staat stellen zoveel te investeren als nodig is om de doelstellingen van de door de Commissie goedgekeurde geïntegreerde energie- en klimaatplannen te verwezenlijken.
1.11. Het EESC is ingenomen met het voorstel in de groeistrategie 2020 om gebruik te maken van alle middelen en de financiële hefboom die reeds beschikbaar zijn via de huidige instrumenten van het meerjarig financieel kader 2021-2027.
Dit voorstel is op 15 januari 2020 ook voorgelegd aan het Europees Parlement. Verder hoopt het Comité dat de financiële middelen naar boven zullen worden bijgesteld mocht dit nodig zijn om de doelstellingen te verwezenlijken.
1.12. Het EESC dringt erop aan dat de Commissie effectief en proactief toezicht houdt op de resultaten die door de verschillende lidstaten op basis van de overeengekomen energie- en klimaatplannen worden bereikt, en dat zij activiteiten stimuleert om de oplossing van problemen te ondersteunen, zowel financieel als methodologisch, in plaats van harde kritiek uit te oefenen.
1.13. Het EESC onderschrijft dat de stabiliteit en de veerkracht van het financiële stelsel moeten worden versterkt en dat de regels voor de financiële markten moeten worden aangescherpt om de internationale rol van de Europese munt te versterken en om voorzorgsmaatregelen te nemen tegen eventuele toekomstige crises die elders in de wereld kunnen ontstaan en van invloed kunnen zijn op Europa ten gevolge van de globalisering. Dit is mogelijk aan de hand van strengere macroprudentiële regels en andere maatregelen om de financiële stabiliteit van de lidstaten te waarborgen. Naast het lopende proces ter voltooiing van de banken- en kapitaalmarktunie moet de komende strategische herziening van het monetaire beleid van de ECB (1) meer specifiek gericht zijn op het bevorderen van de economische groei in de eurozone en het versterken van de internationale rol van de euro.
1.14. Het EESC benadrukt dat het belangrijk is om in de groeistrategie 2020 het behoud van het persoonlijk welzijn centraal te stellen door de sociale verworvenheden, die de EU wereldwijd tot het eerste ijkpunt maken, in stand te houden en uit te breiden.
1.15. Wat de fundamentele pijler van de sociale rechten betreft, is het EESC verheugd dat deze in de strategie voor duurzame groei 2020 opnieuw worden bevestigd. Het EESC hoopt dat de doelstellingen van het Europees semester bijzondere aandacht zullen schenken aan de genderproblematiek, met name aan de rechten van werkende vrouwen, de totstandbrenging van gelijke beloning, de bescherming van werkende moeders op de arbeidsmarkt, ook om de dalende demografische trend tegen te gaan, en aan de opname van aanzienlijke verbeteringen in de wetgeving inzake gezinsbescherming, inclusief verbeteringen in het ouderschapsverlof van vaders en het bieden van een gunstig werkklimaat om alle vormen van fysiek en psychisch geweld tegen vrouwen te voorkomen. Op het gebied van gendergelijkheid moet ook worden toegezien op de consequente en gelijke toepassing van het echtscheidingsrecht om ervoor te zorgen dat de rechten van beide echtgenoten jegens hun minderjarige kinderen gelijk blijven.
1.16. Volgens het EESC moet de EU haar positie op het internationale toneel versterken om haar welvaart, veiligheid en de waarden waarop zij is gegrondvest, te behouden, door op mondiaal niveau een leidende rol te spelen en steun te verlenen aan de algemene, overtuigde en consequente uitvoering van de SDG’s van de VN en aan een op regels gebaseerde multilaterale wereldorde, met de Verenigde Naties in het middelpunt, waarbij zij de beginselen van de democratie en de bescherming van de planeet, de rechtsstaat en de grondrechten resoluut verdedigt.
1.17. Het EESC is ervan overtuigd dat de voltooiing van een goed uitgeruste en samenhangende interne markt, gericht op de behoeften van burgers en bedrijven, een essentiële bijdrage kan leveren aan de groei als die markt gericht is op burgers en bedrijven, en de kern moet vormen van een harmonieuze en inclusieve Europese integratie, die nieuw leven is ingeblazen, is geactualiseerd en aangepast aan de nieuwe technologieën en infrastructuren van een volledig interoperabele digitale interne markt. In de transitie van de Europese Green Deal zou de rol van op de mens gerichte bedrijfsmodellen, zoals de ondernemingen in de sociale economie, bijzondere nadruk krijgen.
1.18. Het EESC acht het noodzakelijk om — samen met een ingrijpende administratieve vereenvoudiging, een uitgebreid digitaliseringsproces en een intensieve capaciteitsopbouw van alle belanghebbenden — een versterkte governance-infra- structuur voor de eengemaakte markt op EU- en nationaal niveau te ontwikkelen.
1.19. Het EESC meent dat de uitvoering van de voorgestelde strategische visie op risico’s en weerstand kan stuiten als er geen nieuwe governance-mechanismen komen die burgers en bedrijven, maar ook publieke en private actoren op lokaal en regionaal niveau als proactieve spelers bij een bottom-up proces kunnen betrekken dat de behoeften en concrete kwesties kan vertolken en gewicht kan geven.
1.20. Het EESC beveelt dan ook aan om op verschillende niveaus nieuwe governance-structuren op te zetten om ervoor te zorgen dat het lokale weefsel en het maatschappelijk middenveld worden betrokken bij het ontwerp en de uitvoering van maatregelen die billijk en aangepast zijn aan de realiteit waarin zij actief zijn.
2. Jaarlijkse strategie voor duurzame groei 2020: het voorstel van de Commissie
2.1. Iedereen lijkt nu de noodzaak te beseffen van een nieuwe alomvattende langetermijnstrategie voor duurzame en inclusieve groei voor de toekomst van Europa — vergezeld van een alomvattend uitvoeringsplan om de doelstellingen voor duurzame ontwikkeling (SDG’s) tegen 2030 te verwezenlijken — die alle aspecten omvat die van invloed zijn op de Europese samenleving en burgers, het bedrijfsleven en het milieu, de industrie en haar concurrentievermogen, variërend van investeringen en overheidsopdrachten tot handel, vaardigheden, innovatie en steun voor kleine en middelgrote ondernemingen (kmo’s).
2.2. Op grond van de jaarlijkse groeianalyse van de EU moeten de lidstaten rekening houden met de daar door de Commissie vastgestelde prioriteiten bij de voorbereiding van nationaal beleid en nationale strategieën die in de stabiliteits- of convergentieprogramma’s en in de nationale hervormingsprogramma’s zullen worden opgenomen.
(1) Inleiding, persconferentie, Christine Lagarde, voorzitter van de ECB, 12 december 2019.
2.3. De mededeling over de jaarlijkse strategische groeianalyse in de Europese Unie 2020 (2) is bedoeld om het standpunt van de Commissie weer te geven over de beleidsprioriteiten die de lidstaten in aanmerking moeten nemen bij het uitstippelen van hun economisch beleid voor 2020 en is gebaseerd op de integratie van de SDG’s van de Verenigde Naties voor 2030 in het Europees beleid en in het bijzonder:
— milieuduurzaamheid, productiviteitswinst, billijkheid en macro-economische stabiliteit als pijlers van een nieuw economisch beleidsparadigma van de EU in de komende jaren;
— de noodzaak om dit nieuwe groeiparadigma zodanig te ontwikkelen dat de langetermijnproblemen die de Europese samenleving zullen veranderen, effectief worden aangepakt;
— het creëren van Europees politiek en economisch leiderschap op mondiaal niveau op basis van het nieuwe paradigma als impuls voor potentiële groei;
— het met elkaar in evenwicht brengen van de kosten en baten van dit beleid en de structurele hervormingen op korte en lange termijn: herverdeling van de baten en beteugeling van de kosten voor de meest kwetsbare groepen burgers;
— aanzienlijke openbare en particuliere investeringen om de synergie tussen de verschillende vastgestelde strategische doelstellingen te maximaliseren, ook om “recordbedragen [te] investeren in baanbrekende onderzoeks- en innovatieprojecten” en in opleiding, en met name om “de […] klimaat- en energiedoelstellingen voor 2030 te halen”;
— het optimaliseren van de sleutelfactor van de EU-begroting 2021-27 om deze politieke ambities gestalte te geven:
“Voortbouwend op bestaande en nieuwe mechanismen zal een investeringsplan voor een duurzaam Europa de investeringen opleveren die nodig zijn om de Europese Green Deal waar te maken” en “Met een mechanisme voor een rechtvaardige transitie zullen de zwaarst getroffen regio’s worden aangepakt en zal ervoor worden gezorgd dat niemand aan zijn lot wordt overgelaten”;
— versterking van het economisch bestuur en de democratische verantwoordingsplicht die hand in hand moeten gaan: een grotere democratische verantwoordingsplicht binnen het Europees semester en meer in het algemeen het voornemen van de Commissie om de dialoog met de lidstaten voort te zetten en hen uit te nodigen om de nationale parlementen, de sociale partners en alle relevante belanghebbenden erbij te betrekken.
2.4. De EU en de lidstaten moeten een en ander nu omzetten in een strategie en een reeks haalbare maatregelen. Om te bereiken dat duurzaamheid een hoeksteen van beleid en actie wordt, moeten de Europese instellingen, de lidstaten en de regio’s een verscheidenheid aan instrumenten bundelen om de participatie van alle burgers mogelijk te maken en tegelijkertijd de levenskwaliteit en het concurrentievermogen van de economie van de EU te verbeteren.
2.5. In zijn resolutie van 30 oktober 2019 benadrukt het EESC dat we “op alle niveaus gelijktijdig [moeten] optreden en dynamische maatregelen [moeten] nemen om dringende economische, sociale en milieu-uitdagingen aan te pakken” (3), waarbij het oproept tot een alomvattende EU-duurzaamheidsstrategie tot 2050 om de VN-agenda 2030 (4) ten uitvoer te leggen.
2.6. In die resolutie heeft het EESC ook het volgende gesteld: “Deze paradigmaverschuiving vereist:
— veranderingen op het gebied van governance, d.w.z. dat er speciale governancemechanismen nodig zijn om dringende problemen sneller aan te pakken en complexe kwesties op te lossen. De rol van dergelijke mechanismen zou bestaan in het verbinden van de niveaus van de EU en de lidstaten, niet in het vervangen van maatregelen op deze afzonderlijke niveaus;
— het integreren van de SDG’s in de EU-procedures op het gebied van sociaal-economische monitoring en begrotingsbeleid”;
— de optie om het Europees Semester te voorzien van “nieuwe, verbeterde, meetbare en aanvullende sociale, economische en milieu-indicatoren om alle aspecten en beginselen van de Europese pijler van sociale rechten te monitoren en te volgen, evenals de 17 SDG’s”.
2.7. Duurzaamheid is een essentieel onderdeel van elke succesvolle concurrentiestrategie en Europa moet zijn drijvende economische krachten versterken door zijn wereldwijde positie als innovator te verbeteren, op basis van het model van de circulaire economie, en de volgende generatie commerciële kansen creëren, geleid door de vraag naar duurzame oplossingen. Een solide groei van de marktvraag naar duurzame oplossingen vereist samenhang tussen op duurzaamheid gerichte beleidsdoelstellingen.
(2) Jaarlijkse strategie voor duurzame groei 2020 (COM(2019) 650 final).
(3) Resolutie van het EESC over de bijdrage van het Europees Economisch en Sociaal Comité aan het werkprogramma van de Europese Commissie voor 2020 en daarna (PB C 47 van 11.2.2020, blz. 1).
(4) Transforming our World: The 2030 Agenda for Sustainable Development.
2.8. In zijn vervolgadvies over de jaarlijkse groeianalyse 2019 (5) heeft het EESC op het volgende gewezen:
— de noodzaak tot meer openbare en particuliere investeringen, met name in de sociale en onderwijsinfrastructuur;
— afstemming op de duurzameontwikkelingsdoelstellingen van de VN voor 2030 en het energie- en klimaattransitieplan;
— intensivering van de structurele hervormingen, met name in verband met structurele onevenwichtigheden en bestaande overschotten;
— het gebruik van middelen voor fysieke, digitale en milieu-investeringen en voor de ontwikkeling van vaardigheden en kwalificaties;
— de centrale rol van de verdediging van de sociale rechten, die in het Europees Semester moet worden opgenomen op hetzelfde niveau als de macro-economische en begrotingsdoelstellingen;
— belastingheffing ter bevordering van productieve investeringen en uitgaven in de reële economie;
— raadpleging van de sociale partners in de verschillende fasen van de uitvoering van het Europees Semester;
— uitsluiting van privatisering voor strategisch belangrijke goederen.
2.9. Op macro-economisch niveau is er “duidelijk behoefte aan een nieuwe Europese economische strategie: een positieve beschrijving van de toekomstige ontwikkeling van de EU-economie in de wereld, die de veerkracht van de EU bij economische schokken en de economische, sociale en ecologische duurzaamheid van haar economisch model zou helpen vergroten en zo het vertrouwen, de stabiliteit en de gedeelde welvaart van alle Europeanen zou herstellen” (6).
2.10. Er moet “voorrang gegeven worden aan duurzame en inclusieve groei, vermindering van de ongelijkheden, opwaartse convergentie, productiegroei en een goed concurrentievermogen in de zin van de Europa-2020-doelstellingen, een gunstig ondernemings- en investeringsklimaat, kwalitatief goede arbeidsplaatsen en passende lonen, bestrijding van armoede en sociale uitsluiting, stabiele en op duurzaamheid gerichte overheidsfinanciën, een stabiele financiële sector en verwezenlijking van de duurzameontwikkelingsdoelstellingen voor 2030 en de tenuitvoerlegging van de Overeenkomst van Parijs” (7).
2.11. “Het EESC is van mening dat de Europese Unie alleen een realistische toekomst heeft als een gezonde economische basis gecombineerd wordt met een sterke sociale dimensie (8). Daarom pleit het al geruime tijd voor opwaartse convergentie en een doeltreffender sociaal beleid op EU-niveau en in de lidstaten” (9) met de uitwerking van “een duidelijk en gecoördineerd stappenplan waarin de prioriteiten voor de implementatie van de pijler worden vastgesteld, en […]
handhaving van bestaande sociale rechten en normen”. “Een nieuw Europees Semester moet sociale doelstellingen realiseren in het kader van toezicht op sociale onevenwichtigheden en er moeten nieuwe, meetbare indicatoren worden ingevoerd, samen met gerichte landspecifieke aanbevelingen op sociaal gebied” (10).
2.12. In het kader van de acties om de eengemaakte markt te versterken moeten “de juiste randvoorwaarden [worden]
bevorderd voor de ontwikkeling van een verscheidenheid aan bedrijfsvormen die de uitdagingen kunnen aangaan waar de samenleving voor wordt gesteld”. “[…] De verschillende bedrijfsvormen [moeten] worden samengebracht en geïntegreerd, en al deze omgevingen verdienen specifieke aandacht ten aanzien van wetgevingsmaatregelen en overheidsinvesteringen”, waarbij een one size fits all-benadering van de hand wordt gewezen (11).
(5) PB C 190 van 5.6.2019, blz. 24.
(6) EESC-advies van 17 juli 2019, getiteld “Naar een veerkrachtigere en duurzamere Europese economie” (PB C 353 van 18.10.2019, blz. 23).
(7) EESC-advies van 17 juli 2019 over een nieuwe visie voor de voltooiing van de economische en monetaire unie (PB C 353 van 18.10.2019, blz. 32).
(8) EESC-advies van 19 oktober 2017 over de impact van de sociale dimensie en de EPSR op de toekomst van de EU (PB C 81 van 2.3.2018, blz. 145), paragrafen 1.2 en 2.2.
(9) Bijv. in de adviezen over de beginselen voor doeltreffende en betrouwbare socialezekerheidsstelsels (PB C 13 van 15.1.2016, blz. 40);
over de impact van de sociale dimensie en de EPSR op de toekomst van de EU (PB C 81 van 2.3.2018, blz. 145), en over het voorstel voor een aanbeveling van de Raad met betrekking tot de toegang tot sociale bescherming voor werknemers en zelfstandigen (PB C 440 van 6.12.2018, blz. 135).
(10) EESC-advies van 25 september 2019 over de Europese pijler van sociale rechten — Evaluatie van de start van de tenuitvoerlegging en aanbevelingen voor de toekomst, (PB C 14 van 15.1.2020, blz. 1).
(11) EESC-advies van 17 juli 2019 over de bevordering van een eengemaakte markt die gunstig is voor ondernemerschap en innovatie (PB C 353 van 18.10.2019, blz. 6), paragrafen 1.3 en 1.5.
2.13. Het EESC heeft benadrukt dat de “veranderingen die nieuwe technologieën, kunstmatige intelligentie en big data teweegbrengen in de productieprocessen en in de economie in het algemeen […] ook de arbeidsmarkt ingrijpend [zullen]
veranderen” en dat het belangrijk is dat “deze veranderingen plaatsvinden in het kader van een vruchtbare sociale dialoog en met inachtneming van de rechten en de levenskwaliteit van de werknemers” (12).
3. Algemene opmerkingen
3.1. Het EESC beschouwt het als een topprioriteit om de versterking van duurzame economische groei aan te bevelen die nieuwe en duurzame banen creëert en de welvaart genereert die nodig is om investeringen te ondersteunen ter stimulering van de groei van de totale factorproductiviteit in een circulaire economie, om de structurele hervormingen voor een betere governance en een grotere verantwoordingsplicht op te voeren, met name op digitaal en milieugebied, en voor de ontwikkeling van vaardigheden en kwalificaties en de verdediging van de sociale rechten die nodig zijn in het nieuwe Europese Green Deal-paradigma.
3.2. De overgang naar een nieuw ontwikkelingsmodel moet gebaseerd zijn op concurrerende duurzaamheid als hoeksteen van een succesvolle Europese sociale markteconomie. Deze duurzaamheid moet ook in de toekomst het leidende beginsel blijven, op voorwaarde dat mensen en regio’s via investeringen in doeltreffende en geïntegreerde socialebescher- mingsstelsels worden beschermd tegen de kosten die onvermijdelijk door de veranderingen kunnen worden veroorzaakt.
3.3. De financiële crisis heeft het belang aangetoond van stabiliteit en integratie in de kapitaal- en financiële markten, waar de versnippering een belemmering blijft vormen voor de groei van het bedrijfsleven en de investeringen: er moeten verdere maatregelen worden genomen, met name in de financiële sector, om het marktvertrouwen en het vertrouwen in alle lidstaten te herstellen.
3.4. De EU heeft een nieuwe economische strategie nodig om een aanhoudende, inclusieve en duurzame economische ontwikkeling te bevorderen, volledige en productieve werkgelegenheid tot stand te brengen en iedereen fatsoenlijk werk te bieden. Het EESC is ervan overtuigd dat de voltooiing van een goed uitgeruste en samenhangende interne markt, gericht op de behoeften van burgers en bedrijven, de kern moet vormen van een harmonieuze en inclusieve Europese integratie, die nieuw leven is ingeblazen, is geactualiseerd en aangepast aan de nieuwe technologieën en infrastructuren van een volledig interoperabele digitale interne markt. In de transitie van de Europese Green Deal zou de rol van op de mens gerichte bedrijfsmodellen, zoals de ondernemingen in de sociale economie, bijzondere nadruk krijgen.
3.5. Het EESC acht het noodzakelijk om — samen met grondige administratieve vereenvoudiging, uitgebreide digitalisering en intensieve capaciteitsopbouw voor alle belanghebbenden — een versterkte governance-infrastructuur voor de eengemaakte markt op EU- en nationaal niveau te ontwikkelen, met proactieve betrokkenheid van burgers, consumenten en bedrijven, ter bevordering van vereenvoudigde en gebruiksvriendelijke concepten en een actuele, transparante en efficiënte uitvoering en toepassing van de regels van de eengemaakte markt, als basis voor een succesvolle overgang naar een digitale, efficiënte, coherente, evenwichtige en duurzame EU in economisch, milieu- en sociaal opzicht.
3.6. Het EESC benadrukt wat het al eerder heeft gesteld, nl. dat het “van belang [is] zo snel mogelijk de infrastructurele, territoriale en culturele digitale kloof te dichten die nu een belemmering vormt voor de economische en sociale ontwikkeling van de EU en een bron van ongelijkheid is wat de leefomstandigheden en kansen voor burgers en bedrijven betreft” (13).
3.7. Bij gebrek aan nieuwe governance-mechanismen die burgers en bedrijven alsook publieke en private actoren op lokaal en regionaal niveau als proactieve actoren kunnen betrekken bij een bottom-up proces dat de concrete behoeften en problemen kan vertolken en gewicht kan geven, kan volgens het EESC de uitvoering van de voorgestelde strategische visie op risico’s en weerstand stuiten die de uitvoering kunnen vertragen. Daarom beveelt het de Europese en nationale instellingen aan om nieuwe governance-structuren in te voeren die ervoor kunnen zorgen dat het lokale niveau en het maatschappelijk middenveld worden betrokken bij de opzet en de uitvoering van maatregelen die billijk en aangepast zijn aan de realiteit waarin zij werkzaam zijn.
Brussel, 19 februari 2020.
De voorzitter
van het Europees Economisch en Sociaal Comité Luca JAHIER
(12) EESC-advies van 17 juli 2019 over de bevordering van een eengemaakte markt die gunstig is voor ondernemerschap en innovatie (PB C 353 van 18.10.2019, blz. 6), paragrafen 1.3 en 1.5.
(13) EESC-advies van 18 oktober 2017 over de digitale interne markt: tussentijdse herziening (PB C 81 van 2.3.2018, blz. 102), paragraaf 1.8.
Advies van het Europees Economisch en Sociaal Comité over de aanbeveling voor een aanbeveling van de Raad over het economisch beleid in de eurozone
(COM(2019) 652 final) (2020/C 120/02)
Rapporteur: Petr ZAHRADNÍK
Raadpleging Europese Commissie, 6.2.2020
Rechtsgrondslag Artikel 304 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie
Bevoegde afdeling Economische en Monetaire Unie, Economische en Sociale Samenhang
Goedkeuring door de afdeling 4.2.2020 Goedkeuring door de voltallige
vergadering
19.2.2020
Zitting nr. 550
Stemuitslag
(voor/tegen/onthoudingen)
129/10/17
1. Conclusies en aanbevelingen
1.1. Het Europees Economisch en Sociaal Comité (EESC) maakt zich zorgen over de vertraging van de economische groei van de eurozone en over het feit dat de daling van de werkloosheid geleidelijk tot stilstand is gekomen, terwijl de risicofactoren die van invloed zijn op de economische prestaties een steeds grotere rol spelen.
1.2. Desalniettemin beschouwt het EESC de Europese Green Deal als een essentieel onderdeel van het toekomstige economisch model van zowel de EU als de eurozone. Dit kan het begin zijn van een fundamentele verandering en een keerpunt. Veel zal afhangen van de manier waarop deze verandering wordt aangepakt. Als de Green Deal een succes wordt, kan de EU er in economisch en sociaal opzicht op vooruitgaan; anderzijds kan een mogelijke mislukking de integriteit van de EU als geheel in gevaar brengen.
1.3. Een belangrijke parameter voor economische ontwikkeling, zowel vanuit traditioneel oogpunt als vanuit het oogpunt van de nieuwe elementen uit de Europese Green Deal, zijn de aanhoudende territoriale verschillen en ongelijkheid binnen de EU, die ondanks de relatief succesvolle convergentie in de afgelopen jaren blijven bestaan.
1.4. Het EESC onderschrijft het standpunt dat de Europese Green Deal een platform kan bieden voor de bevordering van een gemeenschappelijke Europese meerwaarde, die nodig is om het convergentieproces vooruit te helpen en te versnellen.
1.5. Ondanks de aanhoudende risico’s, met name in sommige lidstaten, zijn de toestand, de stabiliteit en de werking van de financiële sector in de eurozone wel degelijk verbeterd.
1.6. Het EESC is ervan overtuigd dat de structurele hervormingen en investeringen in het kader van de uitvoering van de Europese Green Deal een aanzienlijke bijdrage kunnen leveren aan de economische welvaart van de eurozone, ook in de lidstaten waarvan het groeipotentieel momenteel onder het gemiddelde ligt. Dit kan het convergentieproces binnen de eurozone en de EU als geheel ondersteunen.
1.7. Het EESC wijst er met klem op dat de verwezenlijking van de doelstellingen van de Europese Green Deal een forse hoeveelheid financiële middelen vergt, die momenteel nog niet volledig rond is. Het is met name bezorgd over de ontoereikendheid van de financiering die wordt voorgesteld voor het fonds en het mechanisme voor een rechtvaardige transitie. Om de doelstellingen van de Green Deal te kunnen verwezenlijken is het van essentieel belang om ook andere nationale publieke en private middelen in het proces te betrekken en de juiste voorwaarden te scheppen voor de toewijzing ervan.
1.8. Het EESC benadrukt dat er in de komende periode nog steeds een voorzichtig offensief begrotingsbeleid moet worden gevoerd, vooral met het oog op de verwachte economische vertraging, waarbij tegelijkertijd moet worden gezorgd voor een evenwichtig samenspel tussen het economisch beleid en de pijlers waarop de EMU berust. Toepassing van de
“gouden regel” op overheidsinvesteringen zou deze doelstellingen helpen verwezenlijken.
1.9. Er zou meer aandacht moeten worden besteed aan de aanpassing van het belastingstelsel aan toekomstige behoeften, zowel vanuit het oogpunt van een vergroening van het consumenten- en producentengedrag als om een eerlijke belastingheffing te waarborgen teneinde de verschillen in inkomen en vermogen niet verder te vergroten, en om belastingfraude, -ontduiking en -ontwijking te voorkomen.
1.10. Tegen de achtergrond van de dynamische ontwikkeling van nieuwe soorten financiële platforms wijst het EESC erop dat de ontwikkeling van financiële innovatie gepaard moet gaan met de vaststelling van regels voor het toezicht op en de regulering van de financiële markten. Het is van groot belang dat de stabiliteit van de financiële markten wordt gewaarborgd. In dit verband vestigt het EESC nogmaals de aandacht op de vertraging bij de uitvoering van de resterende dragende elementen die van essentieel belang zijn voor de voltooiing van de financiële unie.
2. Achtergrond
2.1. De prestaties van de economie van de eurozone vertragen, de werkloosheid daalt niet meer en ondanks een lichte stijging blijft de inflatie laag en onder het streefcijfer.
2.2. De vooruitzichten voor 2020 wijzen op een hogere incidentie van risicofactoren en de daaruit voortvloeiende onzekerheden. Deze risico’s kunnen zich de komende jaren vertalen in een langere periode van zwakke groei, lage inflatie, geringe loonstijging en toenemende inkomensongelijkheid, tenzij er een sterke opleving is van de investeringen, met name in sectoren met een hoge productiviteit waar de eurozone en de EU wereldwijd kunnen concurreren.
2.3. Ondanks de goede omstandigheden op de arbeidsmarkt bleef de reële loongroei in 2018 en 2019 onder de 1 %.
Zelfs deze groei is echter zeer ongelijk verdeeld, net als de welvaart. In veel gevallen zijn de loonverschillen juist toegenomen en in sommige landen is het reële loon lager dan tien jaar geleden. Dit draagt bij tot de groei van het fenomeen
“werkende armen” (working poor), waarbij zelfs mensen die werken moeite hebben om boven de armoedegrens te komen of het risico lopen op sociale uitsluiting. Reële loongroei en armoedebestrijding zijn belangrijk voor het verhogen van de levensstandaard en de particuliere consumptie, en hebben een positief effect op de productie en de groei.
2.4. Het grote overschot op de lopende rekening is afgenomen en de kloof tussen lidstaten met een tekort en lidstaten met een overschot werd iets kleiner, hoofdzakelijk als gevolg van de afnemende buitenlandse vraag. Sommige lidstaten hebben echter nog steeds buitensporige overschotten. Maatregelen die erop gericht zijn deze te verminderen — zoals meer investeringen en hogere lonen — zouden de zwakke groei van de eurozone kunnen helpen omkeren.
2.5. Een fundamenteel nieuw element is de Europese Green Deal, die wordt gezien als een kans voor de lange termijn die reeds op korte termijn een impact kan hebben op duurzame economische groei. Op korte en middellange termijn zal de Green Deal echter enorme financiële kosten met zich meebrengen. De voorgestelde nieuwe instrumenten — het investeringsplan voor een duurzaam Europa en het fonds voor een rechtvaardige transitie (Just Transition Fund) — zullen van groot belang zijn.
2.6. De economische ontwikkeling van de eurozone blijft ongelijk, zowel wat betreft de omvang van de gevolgen van de voorbije economische crisis als wat betreft de uiteenlopende structurele problemen in de economieën van de lidstaten, waardoor het economisch potentieel van elke lidstaat niet volledig wordt benut. Deze verschillen vertalen zich ook in ernstige sociale gevolgen, met name aanhoudende armoede en sociale uitsluiting. Hoewel er momenteel ongeveer 5 miljoen minder mensen onder deze categorie vallen dan in 2012, vraagt het EESC zich af of er, met de verwachte economische vertraging, geen risico bestaat dat deze situatie zich zal herhalen en of de EU en de lidstaten nu beter voorbereid zijn om deze dreiging het hoofd te bieden.
2.7. De toestand, de stabiliteit en de werking van de financiële sector in de eurozone zijn sinds de crisis aanzienlijk verbeterd, maar de risico’s blijven bestaan en er zijn nog steeds gebieden die niet volledig gezond zijn, met name in het geval van sommige nationale financiële stelsels.
3. Algemene opmerkingen
3.1. Het EESC merkt op dat de eurozone zich nog steeds in een periode van economische groei bevindt, maar dat deze groei begint af te zwakken. In dit stadium is het van belang te beseffen dat de EMU is gebaseerd op een monetaire en financiële pijler, een economische pijler, een sociale pijler en een politieke pijler. Overeenkomstig eerdere adviezen (1) beveelt het EESC aan het evenwicht en de balans van deze EMU-pijlers te waarborgen; het verwaarlozen of verstoren van dit evenwicht kan gevaarlijke verschillen in de hand werken.
3.2. Het EESC is van mening dat de Europese Green Deal niettemin kan worden beschouwd als een fundamentele parameter voor de uitvoering van de noodzakelijke structurele hervormingen en de daarmee samenhangende investeringen.
De symbiose van de Europese Green Deal en van de structurele hervormingen, met inachtneming van de doelstellingen inzake duurzame ontwikkeling van de Verenigde Naties en de beginselen van de Europese pijler van sociale rechten, kan de voorwaarden voor duurzame economische groei op lange termijn aanzienlijk versterken en kan de negatieve sociale en ecologische effecten en bepaalde andere tekortkomingen van de markt helpen wegnemen.
3.3. Het EESC is van mening dat deze hervormingen van bijzonder belang zijn voor de lidstaten waarvan het groeipotentieel ver onder het gemiddelde van de eurozone ligt. Stevige investeringen in productieve sectoren zullen hen in staat stellen deze kloof het komende decennium te overbruggen.
3.4. Zonder adequate en duurzame investeringen loopt de eurozone het risico op een langere periode van lage potentiële groei en productiviteit, lage lonen, toenemende ongelijkheid en onvoorspelbare inflatie.
3.5. Het EESC merkt op dat de eurozone de komende periode een grotere verantwoordingsplicht en gevoeligheid voor de economische gevolgen van de klimaatverandering aan de dag zal moeten leggen. Het wordt algemeen erkend dat de omvang en intensiteit van de klimaatverandering momenteel een van de belangrijkste wereldwijde systeemrisico’s vormen.
3.6. Het EESC denkt dat het jaar 2020 zeer waarschijnlijk een keerpunt zal worden, met een verschuiving in het economisch model, waarbij milieucriteria zullen worden geïntegreerd in de marktbeslissingen. Dit zal verstrekkende gevolgen hebben tot lang na 2020. Dit keerpunt is van essentieel belang, niet alleen vanuit het oogpunt van de werking van het economische systeem, maar ook als men kijkt naar de eisen die worden gesteld aan de prestaties van het economisch beleid. Als de governance van deze cruciale fase mislukt, kan het hele project van de EU op losse schroeven komen te staan.
Daarom is het van essentieel belang dat hierover overeenstemming wordt bereikt, en wel op verschillende niveaus, bijvoorbeeld tussen de Europese Commissie en de lidstaten, tussen lidstaten die met aanzienlijke territoriale verschillen worden geconfronteerd, tussen de belangen van de verschillende componenten van het maatschappelijk middenveld enz.
3.7. Het EESC beschouwt de Europese Green Deal en de belangrijkste instrumenten voor de uitvoering ervan, met name het investeringsplan voor duurzame groei en het fonds voor een rechtvaardige transitie, als een kans om te reageren op de ontstane uitdagingen en behoeften; de uitvoering ervan zal een belangrijke test zijn om te kijken of de belangen van de leden van de eurozone en van de EU als geheel op één lijn liggen. In dit verband moeten de lidstaten niet alleen hun eigen behoeften verdedigen, maar ook de behoeften van de andere leden respecteren en een Gemeenschappelijk Standpunt nastreven dat voor iedereen gunstig is. Daarbij moet ook rekening worden gehouden met de gevolgen voor de afzonderlijke componenten van de samenleving, en moet worden gezorgd voor een eerlijke verdeling van de kosten en baten van het klimaatbeleid tussen en binnen de lidstaten.
3.8. Gelet op de enorme uitdagingen die voortvloeien uit de Europese Green Deal zullen de gemeenschappelijke middelen die beschikbaar zijn voor de EU-begroting ongetwijfeld volstrekt ontoereikend zijn. Het is dan ook zeker wenselijk om na te denken over een nieuw kader voor de financiering van de gemeenschappelijke strategische behoeften van de EU, waarbij ook nationale publieke en private middelen een rol zullen spelen. Het EESC voegt hieraan toe dat mogelijkheden voor toewijzing van deze middelen niet alleen bestaan op zuiver “groene gebieden”, maar ook op gebieden die een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan de verwezenlijking van de doelstellingen van de Europese Green Deal, zoals de digitale transformatie, de ontwikkeling van netwerkindustrieën of slimme en duurzame vervoersinfrastructuur.
(1) PB C 47 van 11.2.2020, blz. 106; PB C 353 van 18.10.2019, blz. 32.
3.9. Het EESC acht het van essentieel belang dat de investeringsstrategieën van de eurozone en de EU in het nieuwe decennium zorgvuldig worden gecoördineerd en dat de belangen van alle relevante actoren in acht worden genomen. Vanaf 2021 zullen twee nieuwe instrumenten — het begrotingsinstrument voor convergentie en concurrentievermogen en het InvestEU-programma (2) — dit doel goed dienen, mits zij worden gecombineerd met traditionele methoden voor het beheer van de middelen van de EU-begroting, zoals het cohesiebeleid.
3.10. De economische crisis van 2008 heeft het proces van economische convergentie tussen de landen van de eurozone tot stilstand gebracht. Het herstel heeft niet overal plaatsgevonden: er zijn tekenen van herstel in Midden- en Oost-Europa, maar niet in de zuidelijke lidstaten. Tegelijkertijd hebben de meest succesvolle landen in Midden-, Oost- en Zuidoost-Europa een aantal van de traditionele EU-economieën ingehaald, een proces dat zich de komende tien jaar waarschijnlijk zal voortzetten. De convergentie moet echter verder worden verbeterd aangezien er belangrijke verschillen tussen de lidstaten blijven bestaan. In dit verband pleit het EESC voor een duurzame en inclusieve groei van de EU als geheel om de sociale en economische onevenwichtigheden binnen en tussen de lidstaten te verminderen.
3.11. Het EESC hamert erop dat de verschillende componenten van het economisch beleid met elkaar in evenwicht moeten zijn. Het is met name van essentieel belang ook gebruik te maken van fiscale beleidsinstrumenten, zoals de ECB de afgelopen jaren heeft gevraagd. De ECB zal waarschijnlijk een op groei gericht, accommoderend monetair beleid blijven voeren dat niet alleen tot doel heeft de inflatie dichter bij de inflatiedoelstelling te brengen, maar ook om gunstige voorwaarden voor groei in stand te houden en tegelijkertijd de financiële stabiliteit te waarborgen. Het EESC beveelt ook aan dat de rol van de ECB als kredietverstrekker in laatste instantie (lender of last resort) wordt geconsolideerd.
3.12. De verbetering van de begrotingsdiscipline in de afgelopen periode maakt het mogelijk om in de nabije toekomst een voorzichtig offensief begrotingsbeleid te voeren, rekening houdend met de gevolgen van de reële vertraging van de economie in de komende jaren. Er is nu niet alleen veel ruimte voor investeringen, maar ook voor een duidelijke versterking van de implementatie van het structuurbeleid, teneinde het economisch potentieel te vergroten en de resterende onevenwichtigheden en uitingen van marktfalen weg te nemen, terwijl billijke arbeidsomstandigheden en sociale bescherming gewaarborgd moeten zijn. Dit omvat bijvoorbeeld het ondersteunen van de werking van doeltreffende instellingen, een onafhankelijke en efficiënte rechtsspraak, een goed openbaar bestuur, solide structuren om corruptie te bestrijden, doeltreffende belastingstelsels, goede onderwijsstelsels, marktconforme instrumenten voor het bevorderen van ondernemerschap, hoge normen voor het waarborgen van werkloosheidsuitkeringen en een versterking van de mechanismen voor de sociale dialoog, met inbegrip van collectieve onderhandelingen.
3.13. Het EESC is ervan overtuigd dat er ruimte is om verder na te denken over de relevantie en de duurzaamheid van de bestaande parameters van het belastingstelsel. De eurozone wordt gekenmerkt door een relatief hoge belastingdruk, die bovendien wordt scheefgetrokken naar de belasting op arbeid, terwijl milieubelastingen en onroerendgoedbelasting gemiddeld een zeer klein deel van de totale belastinginkomsten uitmaken. Het EESC stelt dan ook vast dat er vormen van belastingheffing moeten worden ingevoerd die de belastingdruk op arbeid verlichten en de belasting op bijvoorbeeld financiële speculatie verhogen. Het beveelt aan om eerlijke belastingvoorwaarden in te voeren, met name in verband met de nieuwe vormen van de digitale economie, waarbij het kapitaal meer wordt gericht op de winning van waarde (extraction of value) dan op de productie van goederen en de verlening van diensten. In de toekomst zouden groene belastingen een belangrijk instrument kunnen zijn om een milieuvriendelijker gedrag van consumenten en producenten te stimuleren, zonder de voorwaarden voor economische groei significant te beïnvloeden. Tegelijkertijd merkt het EESC op dat wijzigingen in de belastingstelsels de nu al zeer onevenwichtige inkomens- en welvaartsverdeling niet mogen verergeren. Het EESC zou graag zien dat de inspanningen in de strijd tegen belastingfraude, -ontduiking en -ontwijking (agressieve fiscale planning) worden voortgezet en versterkt, teneinde het belastingstelsel efficiënter te maken. Het EESC is het eens met de Europese Commissie dat er een nauwere coördinatie en samenwerking tussen de lidstaten moet zijn bij het uitwerken van een belastingbeleid dat bijdraagt tot eerlijke concurrentievoorwaarden op de interne markt. Ook steunt het de Europese Commissie in haar inspanningen en overwegingen om overeenstemming te bereiken over de gemeenschappelijke geconsolideerde heffingsgrondslag voor de vennootschapsbelasting (CCCTB) en een overzicht te krijgen van de winstverdeling tussen de lidstaten. Zoals in het eerdere advies (3) en in de publicatie van het EESC Belastingheffing — de standpunten van het maatschappelijk middenveld staat aangegeven, is het EESC van mening dat het fiscale beleid in het algemeen en de bestrijding van belastingfraude in het bijzonder een prioriteit moeten blijven voor de volgende Europese Commissie.
In dit kader is het EESC voorstander van een debat over de geleidelijke verschuiving naar stemming met gekwalificeerde meerderheid (BGM) en de gewone wetgevingsprocedure in belastingzaken. Het EESC erkent dat alle lidstaten te allen tijde over voldoende mogelijkheden moeten beschikken om aan het besluitvormingsproces deel te nemen.
(2) Deze kwesties stonden recent centraal in verschillende adviezen van het EESC: PB C 47 van 11.2.2020, blz. 106; PB C 62 van 15.2.2019, blz. 131; PB C 282 van 20.8.2019, blz. 20.
(3) PB C 353 van 18.10.2019, blz. 90.
3.14. Het EESC herhaalt dat de noodzaak om de werking van de interne markt te bevorderen en te verbeteren, en om de voorwaarden voor eerlijke concurrentie en een goed ondernemingsklimaat te creëren en veilig te stellen, van essentieel belang blijft. Dit probleem kan worden aangepakt door middel van de activiteiten en maatregelen in het kader van het Europees Semester.
3.15. Het EESC is zich er terdege van bewust dat de enorme structurele uitdagingen van de Europese economie onvermijdelijk een sociale impact hebben. Om deze problemen voor eens en altijd op te lossen, is het absoluut noodzakelijk om de voorwaarden te garanderen en te scheppen voor de ontwikkeling van nieuwe beroepsvaardigheden, systemen om van het ene beroep naar het andere over te stappen en een doeltreffende en adequate sociale bescherming. Het EESC beschouwt de Europese pijler van sociale rechten als een geschikt platform voor dit doel en is het ermee eens dat de inhoud ervan in EU-wetgeving moet worden vertaald.
3.16. Het EESC wijst op het verschil tussen de snelheid waarmee innovatie in de financiële sector wordt toegepast en het vermogen van de regelgevingssystemen om zich aan te passen qua regels en bescherming. De traditionele kredietsector lijkt te moeten voldoen aan steeds strengere regels, die echter hoge nalevingskosten vergen, terwijl het bedrijfsleven juist meer flexibele en toegankelijke instrumenten nodig heeft. In die zin vormen de bankenunie en de eurozone een belangrijk ecosysteem, maar er moeten wel efficiëntere regelgevingssystemen komen om investeringen op de hele interne markt te stimuleren en de belemmeringen voor de financiële markten en hun activiteiten, die nog grotendeels door nationale grenzen worden beperkt, weg te nemen.
3.17. Het EESC wijst erop dat zowel de totstandbrenging van een financiële unie (een bankenunie die functioneel geïntegreerd is met een kapitaalmarktenunie) als van een economische en monetaire unie aan het einde van het tweede decennium van de 21e eeuw nog steeds niet voltooid zijn. Het EESC is ingenomen met de geboekte vooruitgang, met name op het gebied van de economische unie, waar het instrument van het Europees Semester en de voortdurende verbetering ervan ongetwijfeld nuttig zijn gebleken. Tegelijkertijd stelt het met bezorgdheid vast dat er op het gebied van de monetaire unie (zowel wat betreft de lidstaten die nog steeds buiten de eurozone vallen, als wat betreft de externe vertegenwoordiging en de governance van de eurozone), de afgelopen maanden geen tastbare vooruitgang is geboekt. Het EESC is ingenomen met het feit dat de veerkracht en robuustheid van de financiële sector van de eurozone is toegenomen en steunt maatregelen om de resterende zwakke punten te verhelpen. Het dringt aan op een snelle tenuitvoerlegging van het Europees depositoverzekeringsstelsel (EDIS) en is ingenomen met de aankondiging van de Europese Commissie om het Europese toezicht- en regelgevingskader, met inbegrip van maatregelen tegen het witwassen van geld, te versterken.
3.18. Om ook de politieke pijler van de EMU te versterken, is het EESC ingenomen met het standpunt van de Europese Commissie over de betrokkenheid van de sociale partners bij de hervormingen die gericht zijn op werkgelegenheid en sociale en economische kwesties. Deze betrokkenheid is van essentieel belang om de eigen verantwoordelijkheid te vergroten en de uitvoering van de hervormingen te ondersteunen. Met name de integratie van de sociale partners en het maatschappelijk middenveld als geheel is echter cruciaal voor het evenwicht tussen de financiële, economische, sociale en politieke pijlers van de EMU.
4. Specifieke opmerkingen
4.1. Het EESC is van mening dat de groene dimensie en de sociale gevolgen daarvan absoluut moeten worden geïntegreerd in het economisch systeem en in het dagelijkse gedrag van economische actoren en beleidsmakers en -uitvoerders.
4.2. De Europese Green Deal moet ook een sociale dimensie hebben. Hoewel we de uitdaging van de klimaatverandering moeten aanpakken, moeten we ook inclusieve groei bevorderen, het economisch aanpassingsvermogen verbeteren, ongelijkheden verminderen, eerlijke arbeidsvoorwaarden voor alle werknemers tot stand brengen, de onderwijs- en opleidingsstelsels voor werknemers versterken en vraagstukken in verband met armoede en sociale uitsluiting aanpakken.
Het EESC is ingenomen met de opname van de Europese pijler van sociale rechten en de doelstellingen inzake duurzame ontwikkeling in het Europees Semester. Dit moet echter verder worden geformaliseerd.
4.3. Het EESC neemt met grote belangstelling kennis van het voorstel om een investeringsplan voor een duurzaam Europa en een fonds voor een rechtvaardige transitie in te voeren, is ingenomen met de vaststelling van hun doelstellingen en verwelkomt de voorgestelde maatregelen, zoals het vergroten van het aandeel van de uitgaven voor klimaat- en milieuactiviteiten uit de EU-begroting. Het voegt er echter aan toe dat een investeringsplan voor een duurzaam Europa niet volstaat. Het investeringsplan zal naar verwachting investeringen ter hoogte van ongeveer 100 miljard EUR per jaar mogelijk maken, terwijl de Europese Commissie schat dat om de klimaat- en energiedoelstellingen van de EU tegen 2030 te realiseren ongeveer 260 miljard EUR per jaar aan extra investeringen nodig is. In dit verband moet met name het fonds voor een rechtvaardige transitie, als kern van het mechanisme voor een rechtvaardige transitie, worden versterkt. Voor een meer gedetailleerde evaluatie wordt verwezen naar de komende EESC-adviezen over deze initiatieven.
4.4. Het EESC stelt voor om de Europese Green Deal te beschouwen als een platform voor de bevordering van een gemeenschappelijke Europese meerwaarde, gemeenschappelijke behoeften en belangen en gezamenlijke investeringen, die de hele EU en de eurozone en niet alleen bepaalde actoren ten goede zullen komen.
4.5. Voor een succesvolle uitvoering van de Europese Green Deal is een evenwichtige aanpak in de EU en de eurozone van groot belang. Deze parameter is van essentieel belang om gunstige voorwaarden voor verdere convergentie en macro-economische stabiliteit te waarborgen.
4.6. Met het oog op de houdbaarheid van de overheidsfinanciën is het van groot belang dat de nationale begrotingsmechanismen zorgvuldig en procedureel correct functioneren. Dit heeft aan de inkomstenzijde onder meer betrekking op de billijkheid en transparantie van belastingstelsels en de naleving van de belastingwetgeving, en aan de uitgavenzijde op de vaststelling van eerlijke regels op het gebied van overheidsopdrachten of de toepassing van criteria die de efficiëntie en kwaliteit van de overheidsuitgaven bepalen en meten.
4.7. In het kader van de verbetering van de werking van de interne markt en de koppeling met het Europees Semester door middel van gerichte aandacht in de landspecifieke aanbevelingen, de koppeling met de EU-begroting en een consequente naleving van de uit deze aanbevelingen voortvloeiende verplichtingen, beveelt het EESC aan om de voordelen van deze processen systematisch te evalueren. Hierbij moet worden nagegaan of begrotingscapaciteit tot stand is gebracht, het concurrentievermogen van Europa als geheel is vergroot en de ecologische en sociale duurzaamheid is verbeterd.
4.8. We moeten ons niet alleen op de overheidsschuld richten maar ook op de bescherming van de openbare rijkdom. Er is een aanzienlijke hoeveelheid middelen nodig, niet alleen om de klimaatverandering aan te pakken. Na een periode waarin de overheidsinvesteringen stagneerden is het van cruciaal belang dat de investeringen in openbare infrastructuur worden gestimuleerd (bijvoorbeeld op het gebied van de digitalisering), niet alleen om de economische groei op korte termijn te ondersteunen maar ook om de productiecapaciteit op de langere termijn veilig te stellen, ten behoeve van onze toekomstige welvaart en het concurrentievermogen. Overeenkomstig de argumenten van de Europese Commissie moet het begrotingsbeleid complementair zijn met de monetaire positie van de ECB. De “gouden regel” voor overheidsinvesteringen zou kunnen leiden tot een grotere toename van de overheidsinvesteringen, mits de begrotingsdiscipline wordt gehandhaafd.
4.9. Om de flexibiliteit en de veerkracht van de eurozone ten aanzien van economische schokken te vergroten, is het raadzaam een instrument in te voeren dat de lidstaten kan helpen de gevolgen van dergelijke schokken het hoofd te bieden en zich hier beter op voor te bereiden, zodat zij bestand zijn tegen deze schokken. Het EESC is dan ook ingenomen met zowel het voorgestelde begrotingsinstrument voor convergentie en concurrentievermogen (BICC) (4) als de overeenkomst over de grotere rol van het Europees Stabiliteitsmechanisme (ESM). Tegelijkertijd waarschuwt het EESC dat het evenwicht tussen de belangrijkste pijlers waarop de EMU is gebouwd (zie hierboven) dreigt te worden verstoord. Het EESC is er voorstander van om het beheer van de stabilisatie-instrumenten democratischer te maken door een grotere betrokkenheid van het Europees Parlement en de sociale partners bij de politieke pijler van de EMU, met inachtneming van de beginselen van de Europese pijler van sociale rechten en de doelstellingen inzake duurzame ontwikkeling.
Brussel, 19 februari 2020.
De voorzitter
van het Europees Economisch en Sociaal Comité Luca JAHIER
(4) Zie EESC-advies PB C 47 van 11.2.2020, blz. 106.
BIJLAGE
De volgende paragraaf van het afdelingsadvies werd aangepast om rekening te houden met het door de voltallige vergadering goedgekeurde wijzigingsvoorstel, hoewel meer dan een kwart van de stemmende leden zich uitsprak voor behoud van de tekst in zijn oorspronkelijke vorm (artikel 59, lid 4, van het reglement van orde):
3.13. Het EESC is ervan overtuigd dat er ruimte is om verder na te denken over de relevantie en de duurzaamheid van de bestaande parameters van het belastingstelsel. De eurozone wordt gekenmerkt door een relatief hoge belastingdruk, die bovendien wordt scheefgetrokken naar de belasting op arbeid, terwijl milieubelastingen en onroerendgoedbelasting gemiddeld een zeer klein deel van de totale belastinginkomsten uitmaken. Het EESC stelt dan ook vast dat er vormen van belastingheffing moeten worden ingevoerd die de belastingdruk op arbeid verlichten en de belasting op bijvoorbeeld financiële speculatie verhogen. Het beveelt aan om eerlijke belastingvoorwaarden in te voeren, met name in verband met de nieuwe vormen van de digitale economie, waarbij het kapitaal meer wordt gericht op de winning van waarde (extraction of value) dan op de productie van goederen en de verlening van diensten. In de toekomst zouden groene belastingen een belangrijk instrument kunnen zijn om een milieuvriendelijker gedrag van consumenten en producenten te stimuleren, zonder de voorwaarden voor economische groei significant te beïnvloeden. Tegelijkertijd merkt het EESC op dat wijzigingen in de belastingstelsels de nu al zeer onevenwichtige inkomens- en welvaartsverdeling niet mogen verergeren. Het EESC zou graag zien dat de inspanningen in de strijd tegen belastingfraude, -ontduiking en -ontwijking (agressieve fiscale planning) worden voortgezet en versterkt, teneinde het belastingstelsel efficiënter te maken. Het EESC is het eens met de Europese Commissie dat er een nauwere coördinatie en samenwerking tussen de lidstaten moet zijn bij het uitwerken van een belastingbeleid dat bijdraagt tot eerlijke concurrentievoorwaarden op de interne markt. Ook steunt het de Europese Commissie in haar inspanningen en overwegingen om overeenstemming te bereiken over de gemeenschappelijke geconsolideerde heffingsgrondslag voor de vennootschapsbelasting (CCCTB) en een overzicht te krijgen van de winstverdeling tussen de lidstaten. Het EESC steunt het initiatief van de Commissie met betrekking tot de stemming bij gekwalificeerde meerderheid, maar vindt het belangrijk dat dit geleidelijk wordt ingevoerd en dat er een brede consensus wordt bereikt over de voorwaarden voor de toepassing ervan.
Stemuitslag:
Voor: 80
Tegen: 48
Onthoudingen: 21
