Stand van zaken kwetsbare Ouderen
2021
Overzicht / activiteiten programma Tijd voor Verbinding
Door: Job Doorduin, veiligheidsadviseur
INHOUD __
Expertteam / focuspunten kwetsbare ouderen Terugblik op activiteiten
en focus expertteam __
Behoeften en praktijkvoorbeelden
‘uit het veld’
Samenvatting inventarisatie behoeften en praktijkvoorbeelden __
Activiteiten in 2022 Voorgenomen activiteiten
in 2022
Achtergrond Programma Tijd voor Verbinding
Naar aanleiding van de Nivel Monitor ‘Zorggerelateerde Schade’ hebben koepels in de medisch-specialistische zorg (NVZ, ZKN, NFU, FMS, V&VN en de
Patiëntenfederatie) het patiëntveiligheidsprogramma ‘Tijd voor Verbinding’
geïnitieerd. De gezamenlijke missie is een beweging op gang te brengen van en tussen zorgprofessionals, instellingen en patiënten die bijdraagt aan een volgende stap in patiëntveiligheid. Het ministerie van VWS heeft hiervoor een
programmasubsidie beschikbaar gesteld.
Doel van de samenwerking en netwerkorganisatie Tijd voor Verbinding is het terugdringen van de vermijdbare schade en sterfte in de medisch specialistische zorg middels een bottom-up beweging, vanuit het ‘leren van de praktijk’ (Safety-II- gedachtegoed). Gekoppeld aan het programma loopt vanuit ZonMw een
onderzoeksprogramma naar Safety-II.
Binnen het programma is er specifieke aandacht voor de volgende thema’s:
1. Antistollingszorg in ziekenhuizen en zelfstandige klinieken;
2. Kwetsbare ouderen in ziekenhuizen en zelfstandige klinieken;
3. Het multidisciplinaire gesprek tussen zorgprofessionals en patiënten;
De stand van zaken activiteiten thema kwetsbare ouderen worden in dit document
samengevat.
Stand van zaken kwetsbare ouderen 2021
Focuspunten kwetsbare Ouderen
Om het thema kwetsbare ouderen goed te richten zijn er door het expertteam in 2021 focuspunten binnen het thema vastgesteld, die gedurende de programmaperiode van kracht zijn (t/m september 2024):
1. Multidisciplinaire samenwerking 2. Keten en netwerkzorg
3. Kennis, attitude en vaardigheden
4. Samen kiezen op basis van waarden, doelen en kwetsbaarheid Daarnaast is het van belang continue aandacht te hebben voor ondersteunende factoren zoals financiering en ICT.
Expertteam
Het expertteam kwetsbare
ouderen bestond in 2021 uit22 experts, afgevaardigd vanuit de zes koepels (NVZ, NFU, ZKN, FMS, V&VN en de Patientenfederatie.
In het expertteam heeft één wisseling plaatsgevonden:
Hanneke Merten heeft wegens een andere baan het expertteam verlaten, Bo Schouten heeft haar opgevolgd.
Er zijn 4 expertbijeenkomsten en één ‘time to connect’
bijeenkomst geweest in 2021.
Wegens COVID waren alle bijeenkomsten op één na digitaal.
De onderwerpen die besproken zijn betroffen:
Uitleg programma en Safety- II, definiëring focuspunten, delen praktijkvoorbeelden, hoe invulling te geven aan ambassadeursrol en wat is er nodig om
praktijkvoorbeelden over te nemen.
Verdiepende vragen kwetsbare ouderen ‘in het veld’
Binnen het programma Tijd voor Verbinding is er een ‘vragenlijst verdiepende vragen’ opgesteld waarmee netwerkbouwers de ziekenhuizen/zelfstandige klinieken hebben bevraagd op de huidige status van de focuspunten kwetsbare ouderen. Ook is gevraagd wat de focus en welke behoeften er zijn ten aanzien van verbetering op het thema kwetsbare ouderen. Tenslotte is besproken waar de professionals in de instelling trots op zijn.
In totaal zijn er in 2021 van 59 instellingen verdiepende
informatie aangeleverd. De verdiepende vragen zijn in 15
gevallen (min of meer) compleet, in 20 gevallen incompleet en
Stand van zaken kwetsbare ouderen 2021
Praktijkvoorbeelden
In 2021 zijn er 4 praktijkvoorbeelden gepubliceerd op de website, 4 praktijkvoorbeelden staan tevens klaar om gepubliceerd te worden, 13 praktijkvoorbeelden worden uitgewerkt door de netwerkbouwers en veiligheidsadviseur. 39 potentiële voorbeelden zijn verzameld, deze moeten nog verder beoordeeld en uitgewerkt worden.
Aantal praktijkvoorbeelden naar subthema en status:
Subthema
praktijkvoorbeeld Potentieel Bezig met uitwerking / uitvraag
Bij
Communicatie Gepubliceerd Totaal
Multidisciplinaire
samenwerking 5 3 2 4 14
Keten en netwerkzorg
12 4 0 2 18
Kennis, attitude en
vaardigheden 12 1 1 14
Samen kiezen obv waarden, doelen en kwetsbaarheid
4 2 1 1 8
Overig 5 1 6
Totaal 38 11 3 8 60
Stand van zaken kwetsbare ouderen 2021 – Multidisciplinaire samenwerking
Behoeften
Bij het focuspunt multidisciplinaire samenwerking worden door de instellingen de volgende behoeften aangegeven in het verbeteren van patiëntveiligheid:
Meer geriatrische expertise betrekken op de SEH
Duidelijke rolverdeling tussen de situatie wanneer de geriater hoofdbehandelaar is, wanneer medebehandelaar het aanspreekpunt is en wanneer de behandelend specialist zelf de regie heeft
De vraagstelling: Hoe regel je de financiering van het medebehandeling en/of hoofdbehandelaarschap door zorgverleners met geriatrische expertise, bijvoorbeeld in een geriatrische trauma unit.
Praktijkvoorbeelden multidisciplinaire samenwerking
Instelling Naam Omschrijving Status
1 Tergooi GEM Team Alle ouderen die op de SEH van Tergooi
binnekomen worden gescreend en begeleid door een multidisciplinair Geriatric Emergency Medicine team (GEM)
Gepubliceerd
2 Canisius Wilhelmina ziekenhuis
Pre behandelpoli Alle ouderen die kwetsbaar zijn én die gepland worden voor een opname of ingreep worden op een poli door een VS geriatrie in kaart gebracht (waarbij preventieve interventies ingezet kunnen worden)
Gepubliceerd
3 MUMC+ Orthogeriatrisch co-
management Alle ouderen op de afdeling orthopedie worden intensief mede behandeld door een VS en internist- ouderengeneeskunde. De VS loopt dagelijks met de visite mee. Ook worden electieve patiënten van tevoren in kaart gebracht door de VS ouderengeneeskunde (waarbij preventieve interventies ingezet kunnen worden)
Gepubliceerd
4 Radboud GIDZ team Kwetsbare ouderen worden mede behandeld door een geriatrieteam, daarnaast zijn er geschoolde vrijwilligers die interventies uitvoeren bij kwetsbare ouderen.
Gepubliceerd
5 Jeroen Bosch
Ziekenhuis Intensieve
samenwerkingsafdeling (ISA)
Patiënten (en in de praktijk véél kwetsbare ouderen) waarbij niet duidelijk hoe het
hoofdbehandelaarschap georganiseerd is, worden in een gezamenlijk team van geriater, internist en cardioloog behandeld waarbij een ziekenhuisarts de dagelijkse coördinatie doet.
Bij communicatie
6 Radboud UMC Spoed MDO acute buik Kwetsbare ouderen die een acuut buikprobleem hebben worden in spoed MDO (binnen één uur na binnenkomst op de SEH) besproken met een geriater en chirurg waarna er gezamenlijk met de patiënt besluitvorming plaats kan vinden over welke behandeling het beste past
Bij communicatie
7 Jeroen Bosch
Ziekenhuis Goed voorbereiden op een ingreep van kwetsbare ouderen.
Kwetsbare ouderen die een ingreep ondergaan worden vooraf o.a. door een geriater in kaart gebracht (waarbij preventieve interventies ingezet kunnen worden)
In uitwerking
8 Bernhoven Intensieve chronische zorg
poli Ouderen met meerdere chronische problemen op
meerdere gebieden worden op de polikliniek door één specialist (geriater of internist) gezien. Deze specialist treed op als regisseur en overlegt met andere specialisten waardoor de patiënt al zijn problemen met één aanspreekpunt kan bespreken
In uitwerking / on hold
9 UMCG Medicatiebeoordeling De geriater en de ziekenhuisapotheker spreken samen de patiënt en voeren een
medicatiebeoordeling uit. Door dit gesprek kunnen in één keer afspraken worden gemaakt over de medicatie.
In uitwerking
Conclusie
Stand van zaken kwetsbare ouderen 2021 – Keten- en Netwerkzorg
Behoeften
Er is volop behoefte aan meer verbinding tussen de 1e en de 2e lijn, zo geven de instellingen in de medisch specialistische zorg aan.
Specifiek wordt aangegeven dat er behoefte is om informatie (bijvoorbeeld over kwetsbaarheid en behandelafspraken) over de kwetsbare oudere patiënt vanuit de 1e lijn in het ziekenhuis te verkrijgen, en om andersom die informatie vanuit het ziekenhuis weer terug bij de huisarts of andere zorgverleners over te brengen.
Qua doelgroep geeft men aan dat naast de kwetsbare oudere in het algemeen in het bijzonder de uitplaatsing en begeleiding thuis van mensen met dementie of Parkinson niet altijd makkelijk te realiseren is.
Praktijkvoorbeelden keten- en netwerkzorg
Instelling Naam Omschrijving Status
1 Meander Medisch Centrum
Previt (prerevalidatie) Voor opname worden patiënten in het ziekenhuis in kaart gebracht waarna 1e lijns fysiotherapeuten en 1e lijns diëtisten hun interventies inzetten om patiënten voor opname in betere conditie te krijgen
Gepubliceerd
2 Amsterdam- UMC en Cordaan
Wijkkliniek In een losstaande kliniek in de wijk worden kwetsbare ouderen opgenomen die relatief laag- complexe ziekenhuiszorg nodig hebben. Zij krijgen die zorg in een speciaal afgestemde omgeving
Gepubliceerd
3 o.a. Canisius Wilhelmina Ziekenhuis
MDO-
Ouderenmishandeling Verschillende disciplines uit 1e en 2e lijn bespreken een kwetsbare oudere waarbij het vermoeden is op ouderenmishandeling of zelfverwaarlozing
On hold/ in uitwerking
4 Regio Utrecht /
Antonius Identificatie van de Kwetsbare oudere bij triage op het zorg coördinatiecentrum (Utrecht/Antonius)
Op het zorg coördinatiecentrum wordt direct gescreend of een oudere kwetsbaar is en welke zorg op welke plek (ziekenhuis, huisarts, verpleeghuis etc.) nodig is
In uitwerking
5 o.a Catharina ziekenhuis, VieCurie
Transmurale zorgbrug In het ziekenhuis worden kwetsbare ouderen in kaart gebracht, de bevindingen en adviezen worden warm overgebracht aan een zorgverlener in de eerste lijn zodat deze de adviezen op kan volgen
In uitwerking
6 OLVG Virtual Ward In een digitale omgeving delen zorgverleners (uit 1e en 2e lijn) informatie met elkaar én met de patiënt
In uitwerking
Conclusie
Vanuit het veld blijkt er veel behoefte te zijn aan meer verbinding tussen de 1e en de 2e lijn. Met name gaat het hier over het delen van informatie (kwetsbaarheid, behandeldoelen) over de kwetsbare oudere en dat deze informatie ook tot actie leidt.
Er zijn al diverse praktijkvoorbeelden opgehaald die allen de verbinding tussen de 1e en 2e lijn verbeteren.
Stand van zaken kwetsbare ouderen 2021 – Kennis, attitude en vaardigheden
Behoeften
Bij het focuspunt kennis, attitude en vaardigheden geven de instellingen aan behoefte te hebben de volgende zaken te verbeteren in de volgende stap in patiëntveiligheid:
Hoe maak je artsen, verpleegkundigen, managers en bestuurders enthousiast over het thema kwetsbare ouderen?
In het algemeen meer scholing, voor verpleegkundige, medisch specialisten maar ook bijvoorbeeld huisartsen. Dit betreft scholing doe moet niet gericht is op protocollen en afvinklijstjes maar echt kennis die in de haarvaten gaat zitten en toepasbaar is.
Specifieke onderwerpen die genoemd worden zijn samen beslissen/advance care planning, de oncologische patiënt en vrijheidsbeperkende interventies.
Kennis over kwetsbare ouderen zou al in de basisopleiding van artsen en verpleegkundigen opgenomen moeten worden.
Veel ziekenhuizen hebben aandachtsvelders maar ook die hebben vaardigheden en facilitering nodig om daadwerkelijk een kwaliteitsverbetering tot stand te brengen.
Meer regie en kennis bij de (kwetsbare) oudere zelf zodat deze zelf de juiste vragen kan stellen.
Praktijkvoorbeelden kennis, attitude en vaardigheden
Instelling Naam Omschrijving Status
1 Catharina
ziekenhuis Interdisciplinair scholingsprogramma op maat
Consultatief verpleegkundigen en geriaters lopen gedurende een aantal weken mee op een afdeling en geven scholing op maat aan verpleegkundigen en artsen. De scholing wordt(naast e-learning als naslag) o.a. aan de hand van bedside-teaching en casusbesprekingen ingericht waardoor het direct toegepast kan worden
Gepubliceerd
2 Groene Hart
ziekenhuis Inzet valkaarten Een kaart met daarop wat de patiënt wel of niet kan en mag qua mobiliteit en valrisico hangt bij de patiënt, daardoor weet iedereen wat te doen.
In uitwerking /
Conclusie
Bij het focuspunt kennis, attitude en vaardigheden is er volop behoefte aan verbetermogelijkheden. Er zijn in 2021 nog weinig
praktijkvoorbeelden op dit focuspunt gepubliceerd of in uitwerking. Wel zijn er 13 potentiële praktijkvoorbeelden gevonden. In 2022 heeft het prioriteit deze potentiële voorbeelden verder te exploreren en uit te werken.
Stand van zaken kwetsbare ouderen 2021 – Samen kiezen op basis van waarden, doelen en kwetsbaarheid
Behoeften
Ook samen kiezen (mét de patiënt en naaste) op basis van waarden, doelen en kwetsbaarheid wordt veel genoemd als verbeterpunt in het kader van patiëntveiligheid. De instellingen noemen zaken als meer regie bij de patiënt, samen beslissen gewogen met de patiënt en meer focus op functioneren dan genezen. Hierbij worden al specifiek tools genoemd die al als praktijkvoorbeeld worden opgehaald (onder andere AGE en het passend behandelplan).
Praktijkvoorbeelden waarden, doelen en kwetsbaarheid
Instelling Naam Omschrijving Status
1 Antonius
ziekenhuis Antonius geriatrische
evaluatie (AGE) Vóór een grote operatie (hart, vaat, buik) wordt de patiënt in kaart gebracht waarbij ook aandacht is voor hun persoonlijke doelen en waarden en middels een kleurcodering de kwetsbaarheid op verschillende gebieden aangegeven. Deze kwetsbaarheid wordt eerst in een MDO en vervolgens met de patiënt besproken waarbij de patiënt en de behandelaren de risico’s en wensen afwegen en een gezamenlijk besluit nemen
gepubliceerd
2 Ciro Persoons gebonden
doelen De zorg is opgebouwd rond de patiënt a.d.h.v.
persoonlijke patientdoelen
(voor thema multidisciplinair gesprek, maar ook van toepassing voor kwetsbare ouderen)
Gepubliceerd onder het thema
multidisciplinair gesprek
3 Jeroen Bosch
Ziekenhuis Nefrogeriatrische poli Kwetsbare ouderen met ernstige
nierfunctiestoornissen die mogelijk gedialyseerd moeten gaan worden, worden in kaart gebracht op kwetsbaarheid en hun persoonlijke doelen en waarden waarna in een gesprek met de patiënt en de behandelaars een gezamenlijke keuze wordt gemaakt over welke behandeling het beste past
In uitwerking
4 Gelderse Valei Zorgpad advance care
planning Bij kwetsbare ouderen met een chronische aandoening waarbij advance care planning op zijn plaats lijkt voert een gespecialiseerd
verpleegkundige een gesprek over de wensen, waarden en doelen met de patiënt waarna er samen met de medisch specialist, patiënt, naaste en verpleegkundige besloten wordt wat de behandeldoelen en interventies zijn
In uitwerking
5 UMC
Groningen Passend behandelplan Bij patiënten met een oncologische diagnose wordt door een verpleegkundige de waarden, doelen en kwetsbaarheid van de patiënt in kaart gebracht. Dit wordt vervolgens besproken in een MDO en met de patiënt waarna gezamenlijke behandeldoelen vastgesteld worden.
Bij communicatie
Conclusie :
Binnen de instellingen is duidelijk behoefte meer vorm te geven aan samen kiezen op basis van waarden, doelen en kwetsbaarheid. De praktijkvoorbeelden die worden opgehaald richten zich met name op het in kaart brengen van de waarden, doelen en kwetsbaarheid van de patiënt teneinde uiteindelijk samen een keuze voor de behandeling te maken. Daarin lijkt ook de meerwaarde te zitten ten opzichte van het programma ‘samen beslissen’ omdat die zich meer op het keuze gesprek zelf en de behandelopties (het optiegesprek) lijken te richten.
Stand van zaken kwetsbare ouderen 2021 – Overige onderwerpen
Behoeften
Bij de overige onderwerpen wordt inhoudelijk vooral valpreventie en VBI genoemd. Verder worden knelpunten rondom ICT/EPD en financiering genoemd. Daarnaast word benoemd dat er vaak nog te projectmatig naar het thema kwetsbare ouderen gekeken wordt; “het zijn elke keer projecten van een aantal jaren, en dan houdt het weer op”. Ook financiering is vaak maar tijdelijk waardoor sommige succesvolle interventies ophouden.
Overige praktijkvoorbeelden
Instelling Naam Omschrijving Status
1 Maartenskliniek Valpreventie per
specialisme op maat Het ziekenhuis voldoet aan de JCI normen, o.a.
voor valpreventie. Voor drie verschillende specialismen (Reumatologie, orthopedie en revalidatie) zijn verschillende werkwijzen voor valpreventie ingevoerd die telkens het beste passen bij dit specialisme. (dit ondanks dat het JCI vaak als ‘keurslijf’ wordt ervaren in ziekenhuizen)
In uitwerking / on hold)
Qua potentiële voorbeelden worden vooral valpreventie en bewegingsprogramma’s genoemd.
Conclusie :
Inhoudelijk is er vanuit het veld behoefte om vrijheidsbeperkende interventies en valpreventie te verbeteren. Dit komt overeen met potentiële voorbeelden die worden genoemd.
Verder worden knelpunten rondom ICT/EPD, financiering en de tijdelijkheid van projecten voor kwetsbare ouderen genoemd. Dit zijn interessante observaties maar vallen buiten de directe invloedsfeer van programma Tijd voor Verbinding.
Plan activiteiten kwetsbare ouderen – 2022
In het jaar 2022 zullen de activiteiten rondom het thema kwetsbare ouderen onderverdeeld worden in:
kernactiviteit Doel in 2022 Wanneer? Door de
veiligheidsadviseur samen met:
Ophalen Meer voorbeelden uitwerken en publiceren,
met name over kennis, attitude en vaardigheden
Hele jaar Instellingen Netwerkbouwers (NWB)
(in verbinding) Richten van het thema
Expertteam Focus is nu duidelijk, manifest/call to action schrijven en consensus over vinden. Experts op vraag in laten vliegen voor advies of ambassadeursfunctie
Manifest Q1 Advies op vraag vanaf Q1
Experts
Ketenpanel Bijeenkomsten houden, wat zijn voor de 1e lijn
en VVT belangrijke issues? 1e bijeenkomst Q1 Leden ketenpanel
Aanpalende
programma’s Verder contact zoeken over hoe elkaar te
versterken (en niet te concurreren) Q1 NWB,
programmaleiding, aanpalende programma’s (met name JZOJP, samen beslissen)
IGJ Met experts sparren wat goede
verbeterdoelen zouden zijn, deze delen met de IGJ
Q2 Experts, IGJ
Delen / verbinden Netwerken Netwerken meer in kaart brengen specifiek voor kwetsbare ouderen, behoeften delen en afstemmen hoe we elkaar kunnen helpen om de zorg voor kwetsbare ouderen beter te maken
Q2 NWB, evt. experts
Instellingen Samen met de netwerkbouwers per ziekenhuis kijken welk PV en/of advies oplossing voor hun behoeften in het verbeteren van patiëntveiligheid kan zijn
Q2 NWB, experts,
ambassadeurs uit het veld
Bijeenkomsten Themagerichte bijeenkomsten om per subthema praktijkvoorbeelden te delen en verder door te denken over wat er nodig is om dit subthema in Nederland te verbeteren.
Netwerkgerichte bijeenkomsten om spelers/zorgverleners op het thema kwetsbare ouderen met elkaar in verbinding te brengen om van elkaar te leren
(bijvoorbeeld alle GTU’s,)
1e bijeenkomst in Q1
3 themabijeenkomsten in 2022
NWB, experts, ambassadeurs uit het veld.
Congressen Op eigen en andere congressen TVV aanpak en praktijkvoorbeelden kwetsbare ouderen delen
Hele jaar, Tijd voor Verbinding congres op 29 september.
Regieteam en experts
Begeleiden/adviseren Netwerken Actief aanbieden mogelijkheid tot
begeleiding/advies om tot verbeteringen te komen
Vanaf Q3 Instellingen en NWB
Instellingen Actief aanbieden mogelijkheid tot
begeleiding/advies om tot verbeteringen te komen
Vanaf Q3 Instellingen en NWB
