Preventie- en Handhavingsplan Alcohol 2016-2019
Gemeente Sliedrecht
Status: DEFINITIEF Datum: 6 september 2016
Inhoudsopgave
1. Inleiding 3
1.1. Integrale aanpak 1.2. Doelgroep
1.3. Drank- en Horecawet 1.4. Leeswijzer
2. Huidige situatie in Sliedrecht 5 2.1. Alcoholgebruik
2.2. Handhaving
3. Ambitie en doelen 9
3.1. Ambitie 3.2. Doelen
4. Acties 11
4.1. Educatie 4.2. Regelgeving 4.3. Handhaving
5. Financiële paragraaf 15
1. Inleiding
Sinds 1988 is onder Nederlandse jongeren het alcoholgebruik flink toegenomen. Jongeren gingen in de loop van de afgelopen decennia meer, vaker én op jongere leeftijd drinken. In 2003 waren Nederlandse jongeren zelfs koplopers in Europa, als het ging om bingedrinken, oftewel het op een avond meer dan vijf drankjes drinken.
Afgelopen decennium werd sterk ingezet op het voorkomen van drinken door jongeren onder de 16.
Gevolg was dat drankgebruik onder jonge pubers sterk afnam, vooral onder de jongste groep. Voor het eerst is er ook bij 16-jarigen sprake van minder alcoholgebruik, dronkenschap en bingedrinken, zo blijkt uit de rapportage Jeugd en riskant gedrag 2015 van het Trimbos-instituut.Hoewel er minder jongeren drinken, is de hoeveelheid alcohol die jongeren drinken fors. In dit patroon is geen
verandering zichtbaar. Van de jongeren die drinken heeft 70% de afgelopen maand op een avond vijf of meer glazen gedronken (bingen) en ruim 20% van hen drinkt in het weekend meer dan 10 glazen.
Als jongeren aan drank willen komen is dat relatief makkelijk in Nederland. Volgens het Trimbos- instituut zegt één op de tien drinkende scholieren de alcohol meestal zelf te kopen. 17% laat het door een ander kopen. Ruim twee derde van de jongeren krijgt de alcohol van vrienden, broers en zussen of ouders. Ouders zijn soms nog permissief. Bijna de helft van de jongeren van 16 heeft thuis wel eens een glas alcohol gedronken. En bijna een derde mag op deze leeftijd thuis meerdere glazen drinken (De Looze e.a., 2014).
De naleving van de leeftijdsgrens alcohol en tabak is over de hele linie verbeterd, blijkt uit recent onderzoek van bureau Nuchter in opdracht van staatssecretaris Van Rijn (VWS). Vooral supermarkten en speciaalzaken (tabaksspeciaalzaken, slijterijen) doen het steeds beter. De sportkantines en de horeca blijven echter erg achter. Het gemiddelde landelijke nalevingspercentage is nog steeds maar 36%. In ongeveer drie kwart van de aankooppogingen in de horeca krijgt een jongere nog steeds alcohol mee. Bij sportkantines krijgt 83% van de 17-jarigen nog alcohol mee. Omdat de naleving tussen en ook binnen branches sterk verschilt, gaat staatssecretaris Van Rijn focus aanbrengen op de verstrekkers waar de naleving slecht op orde is.
1.1. Integrale aanpak
Dit plan is gebaseerd op een integrale aanpak. Er is immers sprake van een preventie én
handhavingsplan. Wetenschappelijke studies laten zien dat een integrale benadering van de
problematiek rondom alcohol een cruciaal kenmerk is van effectief alcoholbeleid (Reynolds, 2003).
Onderzoek van het RIVM Centrum voor Gezond Leven, het Nederlands Instituut voor Alcoholbeleid STAP en het Trimbos-instituut bevestigt dat beleid op het gebied van alcoholmatiging het meest effectief is als het integraal wordt aangepakt.
Preventiestrategieën die gebaseerd zijn op handhaving van wet- en regelgeving, training van alcoholverstrekkers, instellen van alcoholvrije zones en intensieve media-aandacht zijn potentieel succesvol (Holder e.a., 1999).
Het preventiemodel kent 3 beleidspijlers, te weten: educatie, regelgeving en handhaving. De pijlers staan deels op zichzelf maar overlappen elkaar ook (zie figuur, Reynolds, 2003). Juist in de overlap zien we het integrale preventiebeleid terug.
1.2. Doelgroep
De doelgroep van dit preventie- en handhavingsplan zijn jongeren en jongvolwassenen tot 24 jaar.
Het is namelijk bekend dat de gezondheidsschade van alcoholgebruik het grootst is onder de 24 jaar.
Jongeren en jongvolwassenen onder de 24 jaar zijn fysiek nog niet geheel volwassen en met name de hersenen zijn nog in ontwikkeling. Alcohol kan deze ontwikkeling schaden. Voor de doelgroep tot 18 jaar ligt het accent op het tegengaan van alcoholgebruik. Voor de doelgroep tot 24 ligt het accent op het tegengaan van overmatig alcoholgebruik (zoals het ‘binge drinken’).
De centrale overheid heeft de leeftijdsgrens voor verkoop én bezit van alcohol verhoogd naar 18 jaar.
Het toezicht op de naleving van deze leeftijdsgrens wordt als een belangrijke prioriteit beschouwd binnen het gemeentelijk preventie- en handhavingsbeleid.
Voor 18-24 jarigen is de inzet zoals aangegeven vooral gericht op het voorkomen van overmatig alcoholgebruik. De uitgaansavonden zijn een belangrijk risicomoment. Gezien de ontwikkeling van de hersenen tot en met 24 jaar, de oververtegenwoordiging van de leeftijdsklasse tot 24 jaar in het uitgaansleven én de relatie tussen alcohol en het uitgaansleven (met de daarbij behorende risico’s op dronkenschap) ligt de nadruk van een aanpak in het bijzonder op het uitgaan. Daarbij is uitgaan een breed begrip: het gaat ook om het bezoeken van evenementen, feestjes thuis, indrinkmomenten et cetera. Naast gezondheidsproblematiek is veiligheidsproblematiek zoals overlast en vernielingen een belangrijke motivatie om aandacht te besteden aan deze leeftijdsgroep.
1.3. Drank- en Horecawet
In artikel 43a van de Drank- en Horecawet is bepaald dat de gemeenteraad elke vier jaar gelijktijdig met de vaststelling van de lokale nota gezondheidsbeleid, een preventie- en handhavingsplan alcohol vaststelt. Het plan moet de hoofdzaken van het beleid betreffende de preventie van alcoholgebruik, met name onder jongeren, en de handhaving van de wet bevatten. Volgens het wetsartikel moet in het plan in ieder geval dit worden aangegeven:
a. wat de doelstellingen zijn van het preventie- en handhavingsbeleid alcohol;
b. welke acties worden ondernomen om alcoholgebruik, met name onder jongeren, te voorkomen;
c. de wijze waarop het handhavingsbeleid wordt uitgevoerd en welke handhavingsacties in de door het plan bestreken periode worden ondernomen;
d. welke resultaten in de door het plan bestreken periode minimaal behaald dienen te worden.
1.4. Leeswijzer
In dit Preventie- en Handhavingsplan Alcohol 2016-2019 van de gemeente Sliedrecht komen
bovenstaande zaken aan de orde. Dit gebeurt aan de hand van de vier w-vragen: Wat is de omvang van het probleem? Wat willen we bereiken? Wat gaan we ervoor doen? Wat mag het kosten? Bij de beschrijving van de huidige situatie ('het probleem') is de toegezegde tussentijdse evaluatie van het onderdeel handhaving van het Preventie- en handhavingsplan alcohol 2014-2015 meegenomen. Het is helaas niet mogelijk om de daarin opgenomen doelstellingen op het gebied van alcoholgebruik en preventie tussentijds te evalueren omdat de Dienst Gezondheid & Jeugd tussentijds is overgestapt op een andere manier van monitoren. De cijfers die zijn opgenomen in het preventie- en
handhavingsplan 2014-2015 zijn daardoor moeilijk vergelijkbaar geworden. De doelstellingen op dit gebied in hoofdstuk 3 van dit Preventie- en Handhavingsplan Alcohol 2016-2019 zijn opnieuw bepaald, zodanig dat het aansluit op de nieuwe manier van monitoren.
2. Huidige situatie in Sliedrecht
Wat is de omvang van het probleem?
2.1. Alcoholgebruik
Het alcoholgebruik onder jongeren is in Sliedrecht, evenals in de hele regio Zuid-Holland Zuid, hoog.
In Sliedrecht wordt, in vergelijking met de regio, met name door jongeren van 12 en 13 jaar relatief veel gedronken.
Alcoholgebruik jongeren
2015
Gemeente
Sliedrecht Regio ZHZ
Wel eens alcohol gedronken, 12- en 13-jarigen 20 16
Wel eens alcohol gedronken, 14- en 15-jarigen 48 50
Wel eens aangeschoten of dronken geweest, 12- en 13-jarigen 5 4 Wel eens aangeschoten of dronken geweest, 14- en 15-jarigen 26 30 Bingegedronken in de afgelopen vier weken (>=5 drankjes op
één gelegenheid), 12- en 13-jarigen 4 4
Bingegedronken in de afgelopen vier weken (>=5 drankjes op
één gelegenheid), 14- en 15-jarigen 21 22
Eenheid %
Bron Jeugdgezondheidsmonitor 2015,
Dienst Gezondheid & Jeugd ZHZ
Toelichting De groepen 12- en 13-jarigen en 14-
en 15-jarigen zijn bevraagd door de schoolartsen van Rivas en Careyn. Het gaat hier om het contactmoment in de 1e en 3e klas van het VMBO en de 2e en 4e klas van de havo en het VWO.
Deze cijfers worden ieder jaar in de zomerperiode geactualiseerd.
Sinds 2010 is in Sliedrecht en de hele regio Zuid-Holland Zuid een duidelijke dalende trend te zien in het alcoholgebruik onder jongeren tot 18 jaar. De landelijke inzet en de regionale en lokale inzet via het programma Verzuip jij je toekomst?! van de Dienst Gezondheid & Jeugd, heeft haar vruchten afgeworpen. Dit positieve resultaat is bereikt door een afname van de beschikbaarheid van alcohol voor jongeren: ouders zijn strenger geworden, meer scholen voeren een alcoholvrij beleid en de naleving van de leeftijdsgrens voor alcoholverkoop is verbeterd.
De afgelopen jaren was de dalende trend in de regio Zuid-Holland Zuid echter groter dan in
Sliedrecht. Sliedrecht bleef dus achter bij de regio. In 2014 had bijvoorbeeld 43% van de 13-jarigen in Sliedrecht wel eens alcohol gedronken (2010: 49%), terwijl dit in 2014 in de regio 36% was (2010:
52%). Uit de nieuwste cijfers (zie tabel) blijkt dat Sliedrecht inmiddels een been heeft bijgetrokken.
Maar onder de 12- en 13-jarigen blijft Sliedrecht nog steeds achter bij de regio.
Uit cijfers van de Dienst Gezondheid en Jeugd blijkt verder dat het alcoholgebruik van jongeren die ouder zijn dan 18 jaar nog steeds zorgelijk is. Dit beeld sluit aan bij de landelijke trend. Het
alcoholgebruik bij de jonge jeugd daalt, maar vanaf ongeveer 16 jaar drinken jongeren nog steeds te vaak en te veel. De verwachting is dat in deze leeftijdsgroep op termijn ook een daling ingezet zal worden, nu de nieuwe leeftijdsgrens van 18 jaar steeds meer als de sociale norm gaat gelden bij onder andere ouders.
2.2. Handhaving (tussentijdse evaluatie Preventie- en handhavingsplan alcohol 2014-2015) In het Preventie- en handhavingsplan alcohol 2014-2015 was bepaald dat op de onderstaande activiteiten handhaving zou worden ingezet.
1. Leeftijdsgrenzen 2. Doorschenken 3. Vergunningen
In het plan was voor handhaving uitgegaan van vier controles per jaar op hotspots omdat uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat dit een gunstig effect heeft op het naleefgedrag. Het onderstaande overzicht is overgenomen uit het Preventie- en handhavingsplan 2014-2015. De gepleegde inzet is eraan toegevoegd.
Soort bedrijf/controle Aantal controles Boa's Gepleegde inzet Supermarkten Minimaal 4 controles per
supermarkt per jaar Uitgevoerd in 2014 en 2015 Slijterijen Minimaal 4 controles per slijterij per
jaar Uitgevoerd in 2014 en 2015
Horeca en sportverenigingen
(met aandacht*) Minimaal 4 controles van 18 horeca en paracommerciële instellingen per jaar
Uitgevoerd in 2014 en 2015
Overige horeca Minimaal 1 controle van de overige
47 horecabedrijven Wordt meegenomen in de controle op de rechtsgeldigheid van de vergunningen
Alcoholgebruik openbare
plaatsen door 18 minners Minimaal 4 controles op alle
hangplekken per jaar Na een korte pilot is afgesproken dat de politie uitsluitend deze controles uitvoert**
Evenementen 1 controle per evenement per jaar
(bij maximaal 10 evenementen) Uitgevoerd in 2015 Rechtsgeldigheid Drank- en
Horecavergunningen en exploitatievergunningen
Een driejaarlijkse cyclus waarin alle horecabedrijven worden
gecontroleerd (vanaf 2015)
Uitgevoerd in 2015
* Het betreft horeca en sportverenigingen die relevant zijn voor controle vanwege de omvang van de bedrijfsvoering en/of het aanwezig zijn van de doelgroep.
** De inzet op hanggroepen vereist meerdere vaardigheden en bevoegdheden waarvoor de politie beter is geëquipeerd.
Voor de gemeenteraad is het belangrijkste onderdeel de gestelde ambities en de te behalen resultaten op het gebied van alcohol. Het onderstaande overzicht is overgenomen uit het Preventie- en
handhavingsplan 2014-2015. Er zijn een tweetal resultaten aan toegevoegd. Naast het resultaat dat voortkomt uit de controles van Boa's die in 2014 en 2015 hebben plaatsgevonden zijn ook een aantal uitkomsten van mysteryshopping weergegeven. Mysteryshopping is een methodiek waarbij een jongere wordt ingezet om een aankoop in een verkooppunt te doen om de naleving van de leeftijdsgrenzen te controleren. Deze bevindingen worden geregistreerd.
Verkooppunt Ambitie naleving Resultaat
Supermarkten 75% 100% (Boa's 2014 en 2015)
20% (mysteryshopping 2015, vijf bedrijven)
Slijterijen 75% 100% (Boa's 2014 en 2015)
50% (mysteryshopping 2014, twee bedrijven) 50% (mysteryshopping 2015, twee bedrijven)
Horeca 75% 91% (Boa's 2014 en 2015)
0% (mysteryshopping 2014, vier bedrijven) 50% (mysteryshopping 2015, tien bedrijven) (sport)kantines 75% 100% (Boa's 2014 en 2015)
Te behalen minimaal nalevingspercentage doorschenken na 4 jaar:
Soort bedrijf Ambitie naleving Resultaat
Horeca 75% 100% (Boa's 2014 en 2015)
(sport)kantines 75% 100% (Boa's 2014 en 2015)
Te behalen minimaal nalevingspercentage rechtsgeldige vergunning na 4 jaar:
Soort bedrijf Te controleren Ambitie
naleving Resultaat
Horeca 65 92% 60% (Boa's 2015)
Toelichting op de resultaten
Het is van belang dat de gestelde ambities goed worden gemeten. De gemeenteraad krijgt dan inzicht of de door haar gestelde ambities worden gehaald en of het gevoerde beleid het gewenste effect oplevert. Het college en de burgemeester kunnen zo nodig aanvullende maatregelen treffen op het moment dat ambities niet worden gehaald. Het preventie- en handhavingsplan wordt daarmee een sturingsmiddel voor het gemeentebestuur.
De controles van de Boa’s hebben in de periode 2014-2015 dienst gedaan als meetinstrument. Parallel hieraan is op het gebied van alcohol in beperkte vorm mysteryshopping ingezet. De resultaten laten tussen de twee meetinstrumenten forse verschillen zien. Met name in de supermarkten blijven de resultaten achter bij de door de gemeenteraad gestelde ambitie (zie uitkomsten mysteryshopping). De burgemeester heeft in het horecaoverleg van 13 december 2015 de supermarkten, slijterijen en horeca opgeroepen om in 2016 betere resultaten te laten zien. Hij heeft aanvullende maatregelen in het vooruitzicht gesteld op het moment dat de resultaten van mysteryshopping in 2016 geen substantiële verbetering laten zien. Dit kan bijvoorbeeld het intensiveren van de handhaving zijn.
Betrouwbaar onderzoek
Het inzetten van mysteryshopping op het gebied van alcohol en de inzet van acteurs op het gebied van doorschenken is een betrouwbare manier van onderzoek. Met deze vorm van onderzoek wordt een aankooppoging gedaan hetgeen leidt tot een betrouwbare uitkomst over het naleefgedrag en daarmee de effecten van het preventie- en handhavingsplan. Het geeft een goed beeld van de werkelijke situatie. De inzet van Boa's geldt voor dit soort doeleinden als onbetrouwbaar omdat hun inzet "slechts" is gericht op het waarnemen van een overtreding. Is bijvoorbeeld hun doelgroep (jongeren) niet ter plaatse dan wordt geen overtreding waargenomen. Verder zijn Boa's gebonden aan het rondkrijgen van bewijsvoering op basis van de wet- en regelgeving. Zo is er geen sprake van een overtreding door een bedrijf als zich het enkele feit voordoet dat een jongere met alcohol in het
bedrijf staat. De Boa's moeten ook het feit waarnemen dat de alcohol verstrekt is vanuit het bedrijf.
Tot slot zijn de Boa's voor de controles op de rechtsgeldigheid van vergunningen het meest geschikt.
Beleid en de uitvoering van handhaving zijn gescheiden
Beleid en handhaving zijn tot op heden gescheiden zaken. Het onderzoek in de vorm van mysteryshopping heeft met name als doel de effecten van het beleid inzichtelijk maken en
ondernemers zo te stimuleren de regels beter na te leven. Handhaving heeft tot doel te controleren op de naleving van regels en zo nodig te handhaving via een stappenmodel. Mysteryshopping heeft tot op heden niet als resultaat om daadwerkelijk te handhaven. Op dat punt speelt al enige tijd de discussie of dat juridisch aanvaardbaar is, zeker als jongeren onder de 18 jaar worden inzet. Maar ook bij de inzet van 18-jarigen moet aan bepaalde voorwaarden worden voldaan.
Voor de handhaving op alcohol is de burgemeester bevoegd gezag en heeft hij een handhavingsbeleid vastgesteld. In het handhavingsbeleid wordt het beginsel gehanteerd dat bij een eerste overtreding een waarschuwing wordt gegeven. Dit biedt detailhandel of horeca de ruimte om maatregelen te treffen ter voorkoming van verdere overtredingen en het toepassen van handhaving. Hoewel mysteryshopping niet uitmond in handhaving levert het een bijdrage in de bewustwording rondom alcohol. Zo worden ieder jaar de resultaten van mysteryshopping teruggekoppeld aan de bedrijven.
Ook kunnen de uitkomsten van mysteryshopping gebruikt worden om de handhaving aan te sturen wanneer dat nodig is. De inzet is erop gericht om een nieuwe norm te zetten en hiervoor is een langere adem en een herhaling van de boodschap van belang. De nieuwe norm is om alcohol bij jongeren zolang mogelijk uit te stellen en in ieder geval tot het 18e levensjaar.
Vormgeven onderzoeken
Sliedrecht koopt handhaving in bij de gemeente Papendrecht. Mysteryshopping heeft plaatsgevonden op initiatief van de gemeente Sliedrecht in samenwerking met Papendrecht. Er is een stagiaire op het gebied van handhaving ingezet waardoor de kosten voor dit onderzoek nihil zijn gebleven. Voor wat betreft de rechtsgeldigheid van vergunningen kunnen de controles van Boa's onveranderd dienst doen. Een onderzoek op doortappen door middel van acteurs is in het verleden éénmalig uitgevoerd op regionaal niveau binnen het project "Verzuip jij je toekomst?!".
Aanbevelingen
De gemeenteraad heeft bij het vaststellen van het Preventie- en handhavingsplan alcohol 2014-2015 besloten bij de tussentijdse evaluatie eind 2015 te bepalen of er aanleiding bestaat de te behalen resultaten aan te passen. De tussenevaluatie leidt nu tot de volgende aanbevelingen:
1. Onderzoek naar de werking van het beleid jaarlijks te laten plaatsvinden door middel van mysteryshopping voor wat betreft het verstrekken van alcohol aan minderjarigen en acteurs voor wat betreft het doorschenken van alcohol aan mensen die in kennelijke staat van dronkenschap verkeren;
2. Na te gaan of de onderzoeken kunnen worden vormgegeven in samenwerking met
handhaving van de gemeente Papendrecht. Op het moment dat hiervoor aanvullend budget nodig is dan zal de gemeenteraad een separaat voorstel worden gedaan;
3. Resultaten van de onderzoeken monitoren en zo nodig bijsturen zodat de door de gemeenteraad gestelde ambities worden gehaald.
3. Ambitie en doelen
Wat w illen w e bereiken?
3.1. Ambitie
Wat betreft alcoholgebruik valt Sliedrecht met name in de groep 12- en 13-jarigen nog negatief uit de toon ten opzichte van het regionaal gemiddelde (zie hoofdstuk 2). Bij de groep 14- en 15-jarigen doet Sliedrecht het juist weer iets beter dan de regio Zuid-Holland Zuid. Het is onze ambitie om het over de hele linie beter te doen dan de regio. Daarmee handhaven we de ambitie uit het Preventie- en
handhavingsplan alcohol 2014-2015. Zo willen we ook invulling geven aan het landelijke alcoholbeleid dat kinderen niet vóór hun 18e jaar beginnen met drinken, dat jongeren minder gaan drinken en dat de schadelijke gevolgen van alcoholgebruik in bijzondere situaties worden verminderd (in het gezin, op het werk, in het verkeer en bij het uitgaan).
3.2. Doelen
Bovenstaande ambitie is vertaald naar de volgende vier hoofddoelen plus concrete subdoelen van alcoholpreventie- en handhaving in Sliedrecht:
1. Afname van alcoholgebruik en de schadelijke gevolgen ervan onder de 18 jaar Gezien bovenstaande ambitie, uitgaande van de cijfers over alcoholgebruik uit de
jeugdgezondheidsmonitor 2015 (zie hoofdstuk 2) én uitgaande van de regionale ambitie dat het percentage jongeren dat wel eens alcohol heeft gedronken en aan binge drinken doet in de periode 2016-2019 niet verder toeneemt ten opzichte van de periode 2012-2015, zijn dit de subdoelen:
Voor de groep 12- en 13-jarigen:
A. Het percentage dat wel eens alcohol heeft gedronken is gedaald van 20% in 2015 naar 14%
in 2019 (regionale ambitie is 16%);
B. Het percentage dat wel eens aangeschoten of dronken geweest is gedaald van 5% in 2015 naar 3% in 2019 (regionale ambitie is 4%);
C. Het percentage dat in de afgelopen vier weken heeft binge gedronken is gedaald van 4% in 2015 naar 3% in 2019 (regionale ambitie is 4%);
Voor de groep 14- en 15-jarigen:
D. Het percentage dat wel eens alcohol heeft gedronken is gedaald van 48% in 2015 naar 43%
in 2019 (regionale ambitie is 50%);
E. Het percentage dat wel eens aangeschoten of dronken geweest is gedaald van 26% in 2015 naar 22% in 2019 (regionale ambitie is 30%);
F. Het percentage dat in de afgelopen vier weken heeft binge gedronken is gedaald van 21% in 2015 naar 17% in 2019 (regionale ambitie is 22%).
2. Afname van overmatig alcoholgebruik en openbare dronkenschap 18 tot 24 jaar A. Eind 2019 is de naleving van het niet schenken aan personen in kennelijke staat van
dronkenschap (doortappen) in de horeca en de sportkantines 75%.
3. Naleving van de leeftijdsgrens voor alcoholverkoop A. Naleving eind 2019 in supermarkten: 75%.
B. Naleving eind 2019 in slijterijen: 75%.
C. Naleving eind 2019 in de horeca: 75%.
D. Naleving eind 2019 in de sportkantines: 75%.
4. Drank- en Horecavergunningen op orde (rechtsgeldigheid vergunningenbestand) A. Eind 2019 is het nalevingspercentage rechtsgeldige vergunningen 92%.
Toelichting op de subdoelen
Wat betreft alcoholgebruik blijven we de komende jaren de regionale en Sliedrechtse cijfers uit de jeugdgezondheidsmonitors volgen om te kunnen bepalen of we moeten bijsturen om te blijven voldoen aan onze ambitie om het beter te doen dan de regio.
Om ondernemers te stimuleren de regels op het gebied van alcoholverkoop na te leven heeft de gemeenteraad bij de vaststelling van het Preventie- en handhavingsplan 2014-2015 besloten het nalevingspercentage per gecontroleerde ondernemer op minstens 75% van het aantal controles te leggen. Ook is toen besloten bij de tussenevaluatie te bepalen of er aanleiding zou bestaan om het beleid en/of de nalevingspercentages aan te passen.
De cijfers uit hoofdstuk 2 van deze nota geven een eerste beeld van de nalevingspercentages in Sliedrecht. Zoals aangegeven is de inzet van Boa's voor dit soort doeleinden onbetrouwbaar gebleken en hanteren wij de uitkomsten van mysteryshoppers. In het eerste half jaar van 2016 is met name de horeca gecontroleerd. Van de 18 bezochte bedrijven voldeden er acht. Dat is een nalevingspercentage van 44%. Slijterijen en sportkantines worden pas later dit jaar gecontroleerd. Wij zien geen aanleiding om de door de gemeenteraad gestelde ambities te herzien.
De gemeenteraad heeft in 2014 het ambitieniveau op het gebied van de rechtsgeldigheid van vergunningen op 92% (in 2018) gesteld.
4. Acties
Wat gaan w e ervoor doen?
In dit hoofdstuk zijn acties geformuleerd op de drie pijlers die tezamen de integrale aanpak van het alcoholvraagstuk vormen: educatie, regelgeving en handhaving.
4.1. Educatie
Het creëren van bewustwording en draagvlak in de samenleving is een belangrijke voorwaarde voor een succesvol beleid. Een belangrijke factor is de omgeving van de drinker. Daarbij onderscheiden we vier doelgroepen die invloed kunnen hebben op het alcoholgebruik van jongeren: ouders, scholen, sportverenigingen en overige alcoholverstrekkers. De belangrijkste samenwerkingspartner van de gemeente bij deze pijler is de Dienst Gezondheid & Jeugd.
Ouders
Veel ouders worstelen met het onderwerp 'kinderen en alcohol.' Daarbij onderschatten ze het alcoholgebruik van hun kinderen. Het gedrag van hun puber wordt voor een deel bepaald door bijvoorbeeld vrienden. Ouders hebben, zonder dat zij dat vaak weten, echter wel degelijk ook zelf invloed op het alcoholgebruik van hun kinderen. De beschikbaarheid van alcohol in huis en het stellen van regels zijn geschikte instrumenten om alcoholgebruik tegen te gaan. Uit onderzoek blijkt dat kinderen van ouders die geen duidelijke regels hebben afgesproken en geen leeftijdsgrens hebben gesteld voor het drinken van alcohol al op jongere leeftijd beginnen met drinken. Ze drinken
bovendien vaker dan jongeren waarvan de ouders wel een leeftijdsgrens hebben gesteld. Een slechte ouder-kind relatie en psychische problematiek of middelengebruik van de ouders zijn tevens
risicofactoren.
De acties die wij de komende periode richting de doelgroep ouders ondernemen zijn:
• Ouders bewuster maken van hoeveel kinderen drinken en de invloed die zij hier zelf op hebben;
• Ouders handvaten geven om alcoholgebruik door hun kind te voorkomen of verminderen.
Scholen
De school is een belangrijke pedagogische omgeving voor jongeren. Ook als het gaat om
alcoholgebruik leren jongeren op school wat wel en niet verstandig is. Met name de informatie over wat alcohol met de hersenontwikkeling doet is hierbij bruikbaar blijkt uit de praktijk. Dat geldt niet alleen voor jongeren, maar ook voor hun ouders.
Een goed schoolprogramma biedt meer dan voorlichting en besteedt ook aandacht aan regels voor leerlingen en personeel met betrekking tot alcoholgebruik bij schoolfeesten, kampen, excursies en studiereizen. Gezien de nieuwe leeftijdsgrens mogen vrijwel alle leerlingen in het voortgezet onderwijs geen alcohol in bezit hebben in openbare gelegenheden en daarmee lijkt een alcoholvrij schoolbeleid de meest voor de hand liggende keuze. Het Griendencollege is bijvoorbeeld al een alcoholvrije school met een protocol en alcoholvrije schoolfeesten, maar heeft nog geen Keurmerk Alcoholvrije School of Gezonde Schoolvignet Genotmiddelen.
De acties die wij de komende periode richting de doelgroep scholen ondernemen zijn:
• De scholen voor voorgezet onderwijs adviseren en stimuleren met het thema alcohol aan de slag te gaan;
• De scholen voor voortgezet onderwijs helpen met het omgaan met de regels rond de
leeftijdsgrens van 18 jaar en welke maatregelen zij kunnen nemen wanneer bij schoolfeesten, kampen, excursies en studiereizen toch wordt gedronken;
• Scholen voor primair en voorgezet onderwijs aanmoedigen om ook activiteiten voor ouders rond het thema alcohol te organiseren.
Sportverenigingen
Een gezonde sportomgeving is in het belang van de sporter en de vereniging zelf. Matig of overmatig alcoholgebruik bevordert dat niet. De praktijk is echter dat een sportwedstrijd wel eens een
uitgebreide 'derde helft' heeft in de sportkantine. Door toeschouwers langs de lijn of op de tribune wordt ook tijdens de wedstrijden alcohol genuttigd. De barinkomsten zijn voor sportverenigingen vaak ook een belangrijke inkomstenbron. Het creëren van een gezonde sportomgeving begint bij het verenigingsbestuur zelf. Zij kunnen ervoor kiezen alcoholbeleid voor de vereniging op te stellen. Maar het is de barvrijwilliger en het is de teamcoach die een sleutelrol vervult.
De acties die wij de komende periode richting de doelgroep sportverenigingen ondernemen zijn:
• Het bewustzijn bij sportverenigingen van hun verantwoordelijkheid voor de naleving van de wet vergroten;
• Sportverenigingen ondersteunen bij het opstellen en handhaven van alcoholbeleid om zo een gezonde sportomgeving te creëren;
• Barvrijwilligers trainen in het toepassen van de leeftijdsgrens van 18 jaar.
Overige alcoholverstrekkers
Met de term alcoholverstrekkers worden alle personen bedoeld die verantwoordelijk zijn voor een adequate naleving van de Drank- en Horecawet. Dat kunnen horecaondernemers, barpersoneel, barvrijwilligers, portiers, caissières, filiaalmanagers etc. zijn. Van deze mensen wordt verwacht dat ze de leeftijdsgrens voor de verstrekking van alcohol kennen en naleven, evenals het verbod op
doorschenken bij dronkenschap en het toelaten van personen in kennelijke staat van dronkenschap in de onderneming, vereniging of het evenement.
Training:
Belangrijk is vooral dat een alcoholverstrekker zich bewust is van zijn/haar verantwoordelijkheid en in staat is juist te handelen, ook wanneer er weerstand is bij de klant. Om alcoholverstrekkers hierin te bekwamen zijn trainingsprogramma’s ontwikkeld zoals Barcode voor barpersoneel, de IVA (Instructie Verantwoord Alcoholgebruik) training voor barvrijwilligers en de Evenementen IVA.
Nalevingscommunicatie:
Naleving van de wet kan, naast individuele training, worden beïnvloed door nalevingscommunicatie.
Nalevingscommunicatie omvat alle vormen van communicatie (media, persoonlijk, internet etc.) die gericht zijn op het stimuleren van naleving. Dit kan onder andere door met communicatie positieve voorbeelden zoals NIX-feesten extra te benadrukken en door het communiceren van de
toezichtsresultaten de subjectieve pakkans te vergroten.
De acties die wij de komende periode richting de doelgroep alcoholverstrekkers ondernemen zijn:
• Het bewustzijn bij alcoholverstrekkers van hun verantwoordelijkheid voor de naleving van de wet vergroten;
• Alcoholverstrekkers trainen in het toepassen van de leeftijdsgrens van 18 jaar;
• Organisatoren van evenementen adviseren over middelengebruik;
• Meer nalevingscommunicatie waaronder in elk geval ieder jaar communicatie van de toezichtsresultaten (onder andere nalevingscijfers) zoals de Dienst Gezondheid & Jeugd voorheen deed.
4.2. Regelgeving
Drank- en Horecawet
De nieuwe Drank- en Horecawet is in 2013 ingevoerd. Het doel van de wet is gezondheidsschade door alcohol bij jongeren voorkomen en verstoring van de openbare orde door alcoholmisbruik onder jongeren terug te dringen. In 2014 maakte een aanpassing van de wet onder meer dat de
leeftijdsgrens werd aangepast van 16 naar 18 jaar. Ook moeten gemeenten verplicht een preventie- en handhavingsplan opstellen (zie ook 1.3. voor een uitgebreidere beschrijving). Ook de handhaving van de Drank- en Horecawet is nu bij gemeenten belegd.
Drank- en horecaverordening gemeente Sliedrecht
De gemeenteraad heeft deze verordening in haar vergadering van 10 december 2013 vastgesteld. Met de vaststelling van deze verordening geeft de gemeenteraad invulling aan artikel 4 van de Drank- en Horecawet. De Drank- en Horecawet bevat onder andere regels ten aanzien van prijsacties,
schenktijden van de paracommerciële instellingen, een verbod op privébijeenkomsten en derdenbijeenkomsten en het verbod op het schenken van sterke drank door paracommerciële instellingen.
Beleidsregels handhaving horeca en alcohol gemeente Sliedrecht
De Drank- en Horecawet legt de uitvoering van de handhaving bij de gemeente. De burgemeester heeft op 19 augustus 2014 de beleidsregels handhaving horeca en alcohol vastgesteld en hiermee ligt vast hoe handhaving is vormgegeven. Het beleid bevat onder andere een handhavingsmatrix waarin artikelsgewijs de sancties worden vastgelegd op het moment dat er een overtreding wordt
waargenomen.
Algemene Plaatselijke Verordening gemeente Sliedrecht
De Algemene Plaatselijke Verordening bevat een verbodsbepaling over het openlijk gebruik van alcohol.
4.3. Handhaving
In 2014 en 2015 is wat betreft handhaving ingezet op de leeftijdsgrenzen, het doorschenken en de vergunningen. Dit blijven de speerpunten voor de komende periode.
Speerpunt leeftijdsgrenzen
Sinds 1 januari 2014 is de wettelijke leeftijdsgrens voor alcohol verhoogd van 16 naar 18 jaar. De handhaving hiervan is een verantwoordelijkheid van de gemeente. Zoals in de inleiding is aangegeven stijgt het gemiddelde landelijke nalevingspercentage, maar is het nog steeds maar 36%. Het
gemiddelde nalevingspercentage in Sliedrecht wijkt hier niet veel van af. Het aantal controles dat jaarlijks plaatsvindt is vastgelegd in het uitvoeringsprogramma Integrale Handhaving dat het college jaarlijks vaststelt. De intensiteit van de controles is gebaseerd op Amerikaans onderzoek waaruit blijkt dat een minimum van vier controles per jaar op hotspots een meetbaar effect heeft op het
naleefgedrag.
In aanvulling op de reguliere handhavingscontroles ondernemen wij de komende periode de volgende acties op het speerpunt leeftijdsgrenzen:
• We gaan de uitkomsten van de controles door BOA's niet langer hanteren als meetinstrument en we gaan de inzet van mysteryshoppers intensiveren;
• Als uit mysteryshoppersonderzoek blijkt dat de nalevingspercentages bij supermarkten, slijterijen, horeca en sportkantines de komende periode geen substantiële verbetering laten zien, bezinnen wij ons op aanvullende maatregelen. Voorbeeld hiervan zijn intensivering van de handhaving bij gelegenheden die onder de maat presteren en een onderzoek of de uitkomsten van mysteryshopping toch zijn te koppelen aan handhaving;
• We gaan communicatie over de uitkomsten van het mysteryshoppersonderzoek en alcohol in het algemeen intensiveren (zie ook hoofdstuk 4.1. onder 'Alcoholverstrekkers')
Speerpunt doorschenken
Bij dit speerpunt gaat het om het doorschenken van alcohol aan mensen die in kennelijke staat van dronkenschap verkeren. Dronkenschap zorgt voor overlast op straat, agressie, belasting van de politie en jongeren die in het slechtste geval in coma raken. Barmedewerkers en portiers hebben hier vaak weinig aandacht voor. De wet is hier echter heel duidelijk over. Het Wetboek van Strafrecht (artikel 252) bepaalt dat het 'verkopen of toedienen van bedwelmende drank aan iemand die in kennelijke staat van dronkenschap verkeert' verboden is en met een gevangenisstraf of geldboete kan worden beboet. De Drank- en Horecawet (artikel 20) bepaalt daarnaast dat er geen dronken bezoekers aanwezig mogen zijn in een horecagelegenheid.
De acties die wij de komende periode op het speerpunt doorschenken ondernemen zijn:
• We gaan de uitkomsten van de controles door BOA's niet langer hanteren als meetinstrument en zetten hiervoor acteurs in. Deze acteurs worden getraind en proberen, dronken spelend, horecagelegenheden binnen te komen en daar alcoholhoudende drank te kopen;
• Om dit thema onder de aandacht te brengen gaan we in eerste instantie met de Sliedrechtse horecaondernemers in gesprek over de uitkomsten van de acteursbezoeken. Als het daarna geen substantiële verbetering laat zien, gaan wij over tot daadwerkelijke handhaving.
Speerpunt rechtsgeldige vergunning
Na onderzoek van de Drank- en Horecavergunningen eind 2013 bleek dat nagenoeg 90% van de in Sliedrecht gevestigde gelegenheden waaraan een Drank- en Horecavergunning is verstrekt niet voldeed aan de Drank- en Horecawet. Dit had betrekking op uiteenlopende kwesties. Het ging bijvoorbeeld om een wijziging van de rechtsvorm die was doorgevoerd, een wijziging in de inrichting of om een nieuwe exploitatie. In 2014 en 2015 is op dit punt extra capaciteit ingezet met als resultaat dat eind 2015 nog maar 40% van de gelegenheden niet voldeed en 60% dus wel. De reguliere controles zetten we de komende periode voort met behulp van BOA's.
5. Financiële paragraaf
Wat mag het kosten?
Wij gaan er van uit dat wij de doelstellingen en acties uit dit Preventie- en Handhavingsplan Alcohol 2016-2019 kunnen realiseren met de middelen die hiervoor reeds in de begroting 2016-2019 zijn opgenomen.
Preventie
Sliedrecht betaalt, evenals de andere gemeenten in de regio Zuid-Holland Zuid, jaarlijks een
inwonerbijdrage aan de Dienst Gezondheid & Jeugd. Hiervan bekostigt de dienst de uitvoering van het regionaal gezondheidsprogramma. Voor een groot deel betreft dit regio brede activiteiten, maar voor een deel ook gerichte activiteiten op basis van lokale prioriteiten. Voor Sliedrecht wordt dit 'lokale' deel volledig ingezet om de preventieactiviteiten uit dit Preventie- en Handhavingsplan Alcohol 2016- 2019 te bekostigen.
Handhaving
De gemeenteraad van Sliedrecht heeft bij besluit van 8 oktober 2013 een budget beschikbaar gesteld voor het kunnen uitvoeren van handhaving. Er zijn geen aanvullende middelen noodzakelijk om de in dit plan gestelde ambities te halen.
