M ARS
M OTIVATIE EN M OTORIEK
Ares (Mars), de man met de zwarte speer Vaasschildering, Athene, plm 500 v.Chr.
Jan de Graaf
© Jan de Graaf / uitgeverij Inspiratie – www.inspiratiesite.nl
inspiratie
MARS
M OTIVATIE EN M OTORIEK
De motoriek van Mars
Mars zet dingen in gang. Zijn dadendrang en dus ook zijn ongeduld is spreekwoordelijk. Stilzitten is voor Mars een crime, hij wil bewegen, naar buiten, rennen, wilde spelletjes spelen, zijn kracht meten, winnen en als het moet, eervol verliezen.
Mars is lijfelijk: we leren hem kennen door veel te stoeien, buiten te spelen, op avontuur te gaan.
Deze wildeman openbaart zich zowel in mannen als vrouwen als de cultuur dat toestaat. Op Nederlandse sportvelden zie je evenveel enthousiaste mannen als vrouwen zich uitleven in het plezier dat Mars geeft.
Ooit bestond ons leven voor een groot deel uit Mars.
Sinds het gemak de mens dient hoeven we geen trap meer te lopen, geen hout te hakken en water te halen, geen land te ploegen, geen vee te voeren,
geen paarden te mennen en we hoeven ook niet meer in militaire dienst om wacht te lopen en dagenlang op mars te zijn.
Natuurlijk kent Mars ook zijn kwalijke kanten. Een gefrustreerde Mars was ook in de oudheid een onoplosbaar probleem. Dan liever de godin Pallas Athene, ook met harnas en zwarte speer, maar strategischer en minder bloeddorstig in het gevecht. De bewapende maar verstandige Athene hoort bij het teken Ram.
Mars is motivatie – beweging
In de chakra psychologie hoort Mars bij de derde chakra, ook wel de maagchakra genoemd. Op de tekening is deze aangegeven met een cirkel. Ook de overige chakra’s zijn te zien en de verbindingslijn naar beneden (aarden of gronden) en naar boven (klaren, helder worden in je hoofd). Ook de hand- en voetchakra's zijn weergegeven.
Alle chakra's zijn met elkaar verbonden via energiekanalen. Te zien is hoe de derde chakra, de cirkel nabij de taille (middel, letterlijk 'snede', inkerving) een belangrijk centrum vormt in het chakra systeem. Hier zit onze krachtcentrale: de maag die zowat alles kan verteren en de immens krachtige middenrifspier die de adem aandrijft en waarmee de adrenalineklieren verbonden zijn.
Motor, motoriek, motivatie, 'beweger' en beweging zijn hier sleutelwoorden. En dus ook emotie – een woord dat letterlijk bewegen, moveren betekent.
MARS IN DE BEELDCULTUUR We kennen Mars eigenlijk alleen als karikatuur:
razend, schreeuwend, schrikaanjagend. Bij de Romeinen begon hij ooit als vruchtbaarheidsgod, met de fallus als symbool.
Activeer je innerlijke Krijger
Lichaamsbewustzijn
Wanneer we onszelf vanuit de maagstreek beleven komt veel warmte vrij in het vuur van het spel, in stoeien, dansen, huppelen – maar ook in kracht: aanpakken, sjouwen, vechten.
Mars regeert over een aparte bewustzijnslaag, ‘Kinesthetisch Bewustzijn’. Dit is het ego- gebied bij uitstek; vol ambitie maar ook vol boosheid, de voetstampende haat en nijd als we onze zin niet krijgen.
Bewustwording via Mars activeert onze innerlijk Krijger. Wat houdt dat in?
Lichaamsbewustzijn en lichaamsgericht werk
In je lichaam zijn betekent aanwezig zijn in het hier en nu van je hartslag, je ademhaling, je voeten op de grond en je rug en schouders als stevige stut. Als je van je gronding gaat en even verdwijnt in hoger sferen, blijft dit een vertrouwd landingsveld.
Maar, er is meer. Ogen en oren, onze mentale hulpmiddelen, hebben de neiging om ons weg te trekken uit het hier en nu. Degene die ons op de grond kan houden is ‘De Beweger’, ook wel ‘De Danser’ genoemd, een mysterieuze innerlijke gestalte. Hij is zowel een lastpost (tijdens een meditatie kan hij zomaar opstaan en iets leukers gaan doen!) als bron van plezier als we van bewust bewegen onze meditatie maken. Koffie zetten terwijl je bewust bent van elke beweging. Een symfonie van elegantie en doeltreffendheid in alle spierbewegingen die je ‘normaal’ gedachteloos doet. Tijd om nader kennis te maken met deze onverwachte kant van Mars.
Gebarenruimte: een dansende vijfster
Door de snit van kleding hebben mensen dikwijls een fysiek silhouet waarbij boven en onderlichaam één geheel lijken te vormen. Een romp met vijf uitsteeksels. Toch horen de heupen en billen duidelijk bij de benen, zoals borstkas en armen samenkomen in één vloeiende beweging. Bijgaande tekening laat dit zien. Voor de beleving van 'in een lichaam zijn' maakt dit heel veel uit. Dit silhouet is beweeglijk, flexibel, dansend, de schouders en heupen doen mee in elke beweging. We vullen onze ruimte met soepele, elegante, gebaren, zoals dansers dat doen. Straks maken we kennis met deze Beweger, onze innerlijke Danser, Stapper, Klimmer, die hiermee helemaal in zijn element is.
Doorstroming is essentieel
Natuurlijk is dit een ideaalbeeld. Normaal zijn schouders stijf en zitten
heupen op slot. Twintig procent van de bevolking heeft lage rugpijn. Toch weten we, vanuit de acupunctuur, maar ook vanuit onze eigen herinnering, dat doorstroming essentieel is.
Elke beweging die we maken wil totaal zijn – elke stap, elke draai met ons hoofd zet van grof tot uiterst subtiel alles in actie: bewustzijnslagen, aura, botten, spierlagen, energiekanalen.
De energie van de derde chakra voelen we door ons hele lichaam; vooral als we een inspanning leveren maar ook als we boos worden. De energie gaat ritmisch mee op de adem, naar buiten, vervolgens terug naar binnen. Het is een pulserende, stuwende kracht; een uitwaaierende beweging vanaf de zonnevlecht naar buiten, naar handen, voeten en hoofd en vervolgens weer terug naar het krachtcentrum. Als we deze stroom stagneren of blokkeren door beheersing, knijpen we vitale energie af die zich alleen nog kan uiten in de astrale werkelijkheid. De stijve schouders en stramme heupen zijn een bewijs voor de kracht die nodig is om de Danser te onderdrukken.
Maag en middenrif: de motor achter elke handeling
De tekening wil duidelijk maken hoezeer de derde chakra de motor is achter elke handeling.
Niet alleen onze motoriek, onze bewegingen, worden hiervandaan gestuurd, hier bevinden
zich ook maag en middenrif. Onze maag kent sterke verterende zuren; om de vijf dagen hebben we daarom een nieuwe maagwand nodig. De welvende middenrifspier trekt bij elke ademhaling onze ribbenkast als een harmonica open zodat zuurstof kan toestromen.
We kunnen deze krachten tegen onszelf gebruiken door onszelf op te vreten en een maagzweer te krijgen; we kunnen ook gevoelens verstikken door onze adem in te houden.
Dit heet zelfbeheersing.
Ook hier zien we een dubbelrol: we hebben zowel te maken met impulsen uit de reële, fysieke wereld van het hier en nu, als met de astrale wereld van herinneringen en fantasieën. Voedsel kan zwaar op de maag liggen, net zoals emoties dat kunnen doen. Een sterke inbeelding dat 'jezelf laten gaan' gevaarlijk is of ongewenst, blokkeert de doorstroming.
Hoe dan ook, als we de derde chakra willen beheersen, leggen we zowel onze maag als onze ademhaling aan banden. De angst om beheersing te verliezen en belachelijk gevonden te worden of schade aan te richten ('dan weet ik niet meer wat ik doe') is belemmerend om vol en vrij te ademen en voldoening te vinden in eigen kracht en vitaliteit.
Overeten en dik worden
Plaatjes van lekker eten en smullende mensen zetten de maagsappen in werking. We krijgen zin in 'iets', zelfs als we eigenlijk geen honger hebben. Daar komt bij dat we in een cultuur van overvloed het contact met onze maag hebben verloren. Ook hier lopen fysieke en emotionele processen door elkaar. Zelfs met een gevulde maag voelen we een tekort.
Als we bijvoorbeeld tekort worden gedaan in een relatie, met collega's, vriendinnen, met onze baas, is er een gevoel van leegte in de derde chakra. Leegte voelen en trek hebben is niet hetzelfde, maar het effect is identiek – we krijgen zin om de leegte op te vullen. Een vol gevoel geeft een gevoel van voldoening – terwijl we tegelijkertijd met ons verstand wel weten dat het niet kan kloppen. De emotionele leegte blijft. We voelen ons onvoldaan.
Voldoening – voldaan zijn - moeten we weer leren
Belangrijk is om iets met dat gevoel van leegte te doen. Achter 'onvervuld zijn' doemen altijd emoties op, die behoorlijk heftig kunnen zijn. We voelen ons zielig en verlaten, we vervelen ons of worden depri of boos, en voor we het beseffen staan we weer voor de koelkast om onszelf te troosten met eten of drank. Eigenlijk worden we op zo'n moment weer klein;
eigenlijk hebben we eerder een knuffel nodig dan een tussendoortje.
Het is heel simpel, in het begin moeilijk, maar al na een paar dagen ontzettend effectief om steeds beter naar onze maag te gaan luisteren. Steeds even voelen; heb ik veel of weinig trek? Kan ik genieten van trek hebben? Straks lekker eten? Leegte kan als verveling voelen.
Loop ik nou naar de koelkast omdat ik me verveel, me onvervuld voel? Stop ik me vol om me te gronden? Kan ik op zulke snaaimomenten gewoon een glas water drinken? Krijg ik een gevoel van voldoening als ik eet? Voel ik wanneer ik genoeg heb en kan ik dan stoppen?
Leegte ervaren als ruimte
Door deze simpele training komt de dansende vijfster centraal te staan. We kunnen leegte ervaren als ruimte, als lekkere trek om iets te ondernemen, de vrijheid om te kiezen, de onafhankelijkheid om te zijn wie je bent, de kracht voelen van bewegingsvrijheid. De derde chakra en dus onze Mars wordt gevoed door beweging – losse schouders, een kwieke motoriek, beweeglijkheid. En vooral: plezier! Leegte is een uitnodiging om je vrij te voelen en te kunnen kiezen wat je met die vrijheid gaat doen.
Plezier van bewegen is wat anders dan jezelf afbeulen in de sportschool of tijdens een halve marathon. Lichaamsbewustzijn maakt trots op je lijf, verwondert over je levendigheid, totaal aanwezig in alles wat je doet.
Je kunt in je eigen horoscoop nagaan welk ontwikkelingsproces Mars daarin doormaakt. Een tijdlang specifiek werken met Mars en dus met je derde chakra betekent, dat je oude patronen tegen zult komen waarmee je gewend bent om leegtes op te vullen. Die patronen kunnen ontzettend sterk zijn. We noemen dat astrale energie – droomachtige, dwangmatige impulsen om te eten, ongedurig bezig te zijn, je onvoldaan te voelen en machteloos of in tegendeel boos en opstandig. Je kunt dit zien als een virtuele werkelijkheid die zich opdringt
van de pijn van een conflict, de verontwaardiging over onrecht. Ook dit hoort bij het terrein van Mars: gefocust blijven en niet verdwijnen in een gedroomde, een astrale werkelijkheid.
Don Quichote, die windmolens bevocht, is een parodie op de heroïsche dwaalwegen waarop Mars ons kan leiden.
Mars: gefocust tussen droom en daad
De astrale werkelijkheid
Tussen mannen en vrouwen is er wat de energie van Mars betreft ook in fysiek opzicht geen verschil. Maar omdat de bewegingsmogelijkheden voor vrouwen in veel culturen wordt beknot, is het voor vrouwen veel lastiger om het gevoel van vrijheid en zelfvertrouwen van een jeugdige Mars vast te houden. De onstuimigheid van Mars moet worden versluierd.
We beleven hem te vaak astraal, via spannende verhalen, gewelddadige scenes in films, games op het beeldscherm.
Astrale energie is van nature dromerig, voor je het weet ben je van je gronding en verlies je contact met het hier en nu.
Een woede aanval heeft hetzelfde effect.
Waar ben je dan? In een soort dagdroom.
Iedereen zal dergelijke dromerige momenten kunnen herkennen. Soms gebeurt dit zomaar, vaak ook zoek je deze ogenblikken op: een boek, de tv aan, een game, een kletsje over niks,
recreatie. Pas veel later word je als het ware wakker en kijk je op je horloge: al zo laat! Als het vaak gebeurt wordt dit de nieuwe realiteit.
Ook de verdoving die we zoeken in alcohol, recreatie drugs en zelfs gewelddadig gedrag rekenen we hiertoe. Aandachtstraining, zoals bij Intuïtieve Ontwikkeling, is nodig om gefocust te blijven en niet zo snel afgeleid te worden.
Een bekende manier om buiten jezelf te raken is verontwaardiging en boosheid. Ook dit hoort bij de derde chakra – daar zit ook je droomkoord, dat op zich weer verbonden is met je droomlichaam (ook wel etherisch dubbel genoemd of astraal lichaam). Als we opletten kunnen we merken hoe we uittreden, buiten ons lichaam belanden bij heftige emoties.
Buiten jezelf raken
Iedereen kent het wel om 'buiten jezelf te raken van woede'. Onze verontwaardiging kent opeens geen grenzen meer, we komen in een fantastisch astraal verhaal terecht, waarin alle herinneringen liggen opgeslagen aan alle beledigingen die ons ooit zijn aangedaan, de emoties die dat opriep, de pijn, de eenzaamheid, de onrechtvaardigheid … Het kost moeite om weer tot onszelf te komen en in te zien dat onze reactie niet klopt met de actuele situatie.
Door buiten onszelf te raken hebben we oude verhalen geactiveerd, herinneringen opgehaald. We zijn 'in een plaatje gestapt'. Maar, niet alleen die van onszelf. Via de derde chakra maken we ook contact met 'universele woede' – alle mogelijke archetypische boosheid
HET HEETST VAN DE STRIJD
Griekse krijgers waren erin getraind om niet in paniek op de vrucht te slaan bij een handgemeen. Toch kwam dit regelmatig voor. Ook zijn er verhalen over de stank van poep en pies bij een aanval. Bij jezelf blijven op deze heftige momenten is haast bovenmenselijk. Dit lukt het beste in een roes: in het gelid, luid strijdkreten zingend en schreeuwend, met opzwepende trommels en trompetten, in woeste razernij.
en onrecht die 'op astraal' te vinden is - en dus altijd beschikbaar in die tijdloze, grenzeloze wereld. Bij al onze basisemoties (angst, boosheid, schaamte, verdriet) hebben we verhalen klaarliggen om in te verdwijnen: oerangst en paniek in de eerste chakra, de behoefte aan intimiteit en de angst voor afwijzing in de tweede chakra, woede in de derde enz.
Een curieus maar doeltreffend middel om hiermee te werken is aandacht voor overspronggedrag als de spanning bij confrontatie oploopt.
Misselijk makende angst en de neiging jezelf dood te vechten
Mars is gericht op zelfverdediging. Wie zich bedreigd voelt reageert instinctief. Je hele lichaam komt in paraatheid, of je wilt of niet.
De instinctieve reactie om jezelf te verdedigen laat zich niet doseren. Opeens gaat het over leven en dood. Je haren staan recht overeind, het kriebelt in je nek en je ogen schieten vuur.
Je reageert door vechten, vluchten of bevriezen.
In acute situaties grijpt de angst je naar de keel (hyperventilatie), je wordt misselijk of moet zelfs overgeven.
Als mensen zich in hun bestaan bedreigt voelen krijg je dus een weinig rationele reactie te zien. Mensen worden boos en dwars. Dit is zelfverdediging, maar wordt als agressief ervaren.
Als reactie hierop worden tegenstanders ook boos en agressief. Zo escaleert een meningsverschil plotseling tot een confrontatie en al snel tot een patstelling.
Vooral mannen hebben de neiging om zich op deze manier in de nesten te werken. De mannelijke, Martiaanse trots van de Krijger vecht zich liever dood dan ooit iets toe te geven.
Toegeven is de ultieme afgang, erger dan de dood, want je verliest je identiteit als man en maakt jezelf kwetsbaar voor ridiculisering. Dus hou je je Cool! Zo voel je geen bedreiging meer. Een pose natuurlijk.
Onoverwinnelijk zijn is alleen voor Striphelden weggelegd. Wat wel kan is onkwetsbaar lijken.
Heldhaftig zelfs. Je bent onaangedaan, je laat je niet intimideren en dus ook niet raken.
Relaties lopen hier op stuk. Hoezo laat ik mijn gevoelens niet zien!
Mannen zijn aan het leren op tijd hun verlies te nemen, met een galante buiging hun meerdere te erkennen en bij winst alles te doen om hun tegenstander niet te vernederen.
We hebben veel meer Angela Merkels en Jacinda Arderns nodig in de wereld.
Wanneer vertoon je overspronggedrag?
Conflictsituaties zijn confronterend. We zitten klem en willen het liefst weg. Gelukkig beschikken we over een redmiddel: overspronggedrag. We hebben dit gemeen met de dieren: in een situatie waarbij een dier twijfelt tussen vluchten of aanvallen, kan het dier besluiten te gaan eten of zich te wassen. Een blazende kat gaat zich opeens zitten likken en een hond in een stresssituatie gaat snuffelen of kwispelen. Bij mensen zien we iets dergelijks.
Ze staan plotseling op om iets te drinken te halen, veranderen midden in een gesprek van onderwerp, willen opeens pauzeren, het raam openen, of gewoon weg.
Dit gedrag wordt gewoonlijk 'weerstand' genoemd. Voor een buitenstaander is het duidelijk dat er een pijnplek geraakt wordt, voor degene die overspronggedrag vertoont meestal niet.
Het herkennen van dit gedrag is een eerste stap om innerlijke conflicten op te sporen, te benoemen en te helen.
In termen van Jung is weerstand een mooie kans op bewustwording: je schaduw laat zich zien, ook je defensies worden zichtbaar.
Wakker worden: het oversprongmoment
Helder aanwezig zijn 'in de totaliteit van ons zijn' betekent uiteraard contact met zowel positieve als negatieve gevoelens, dus ook met angst, boosheid of verdriet. In het half bewuste, astrale gebied kan veel zelfkritiek zitten, of bijvoorbeeld de verlammende angst niet aardig gevonden te worden. Dit soort gevoelens leidt een eigen leven en wordt actief zodra we ontspannen de aandacht richten op onszelf. We merken dan dat het lastig is om te ontspannen, we voelen ons niet op ons gemak, we hebben immers geen vrede met onszelf.
afwezig te zijn. We suffen weg, we raken verzeild in gedachten of in bezorgde, boze of verontschuldigende dialogen in ons hoofd. Overspronggedrag zorgt er dan voor dat ons plotseling iets belangrijks te binnen schiet, we beginnen opeens een liedje te fluiten of we staan op om iets leukers te gaan doen.
Heel komisch soms, om jezelf en anderen daarin gade te slaan. Rustig stilzitten is er niet meer bij. De Beweger heeft het heft in handen genomen: we gaan afwassen of de boel opruimen in plaats van zitten wrokken en mokken.
Slaapgedrag - de astrale sluier van het oversprongmoment
Opmerkelijk dat het moment van de oversprong omgeven is door een astrale sluier. Het is erg moeilijk om in herinnering te roepen wat er precies werd aangeraakt, welk beeld of emotie aanzette tot de sprong.
We kunnen ervan uitgaan dat het een pijnpunt was en de reactie geeft aan dat hier voorzichtig mee moet worden omgegaan. Daarom zijn we niet alleen super getraind op het vermijden van pijnpunten bij anderen, we kennen ook de neiging om ermee te spelen, te plagen of er misbruik van te maken. Leuk, als we iemand op de kast kunnen krijgen. Elke cabaretier bespeelt vakkundig pijnpunten in zijn publiek. Leedvermaak – goedmoedig of gemeen lachen om de pijnpunten van anderen – is een algemeen menselijke bron van vermaak. Meelachen, als de bekende boer met kiespijn, is soms het enige wat erop zit als we het mikpunt zijn van spot. Ons kwetsbare eergevoel, ons ego, ligt heel vaak onder vuur.
Veel mensen zijn een groot deel van de tijd bezig om na te gaan of ze het in de ogen van anderen wel goed doen. Ze willen indruk maken, toestemming of bevestiging krijgen of in elk geval aandacht. Sommigen zijn er juist op uit om afkeuring over zich af te roepen, want dat zijn ze zo gewend.
Genegenheid, jezelf waarderen voor wie je bent, is helend, je bent het eens met jezelf en je kunt alle negatieve energie van je afzetten en ongedwongen en zorgeloos aanwezig zijn in het nu. Het is mogelijk om hart te hebben voor onze eigen pijnpunten. Hiervoor is training nodig, maar ook inzicht in de herkomst van de afkeuring.
Bewust worden van de springerigheid van onze aandacht
Er is een aandachtspunt, bijvoorbeeld een karweitje dat gedaan moet worden, en er is onze aandacht die daar omheen cirkelt. Tijdens het koken of ander routinewerk kunnen we van tijd tot tijd mijlenver weg zijn. We staan op de automatische piloot. En opeens zijn we weer bij de les. Naar schatting lukt het ons zelfs met voldoende training maar twintig minuten per uur om aanwezig te zijn in het heldere bewustzijn. De rest van de tijd verkeren we in de halfslaap van astrale energie.
Vaker nog heeft de springerigheid van onze aandacht een emotionele basis in oude patronen rond het vermijden van pijn. Meditatie, bewust aanwezig zijn bij alles wat we doen in het hier en nu en de dingen die we doen verbinden met ons hart is voor onze innerlijke Krijger een prachtig pad van bewustwording.
Chinese inzichten bieden hierbij een mooi hulpmiddel.
‘Flow’ – plezier van bewegen en ontspannen ademen
Het verteren van ongenoegen
De kracht van Mars in het gebied van de derde chakra kunnen we positief gebruiken door ongenoegen gewoon te verteren of te verbranden. Als iets wat gezegd is 'zwaar op de maag ligt' kunnen we maagsap inzetten - of de bittere pil letterlijk uitkotsen. Ingeslikte boosheid:
idem. Daarna drinken we helder water om maag en derde chakra te reinigen.
We gebruiken hier de inherente eigenschappen van Mars. Zijn Schorpioen kant helpt verteren, incasseren, in je opnemen, corroderen (roesten, verbinden met zuurstof en dus langzaam verbranden). Dit is de kracht die we gebruiken om aan voedsel te komen en ook om ons dingen eigen te maken. Dit is de energie van de herfst.
Ram is zijn uitgaande, vurige voorjaarskant die zorgt dat we voor onszelf opkomen en de strijd aangaan. IJzer is het metaal van Mars. Naar behoefte een tijdlang een blinkende (Ram) of roestige (Schorpioen) spijker of ander stukje scherp metaal bij je dragen activeert deze processen in jezelf.
Voor healing, helen, bestaan diverse technieken. We kunnen helende hartenergie in onze maag opnemen en door ons hele energiesysteem verspreiden. Vervolgens kunnen we zien of vergeving mogelijk is, of dat gewoon een punt zetten achter het voorval genoeg is. Ook een gracieuze, bewust uitgevoerde dans is helend. Zoals we verderop zien is het ook mogelijk om de pijn los te laten met behulp van de adem.
Houvast: verankering in hoofd, hart of buik
Volgens Chinese inzichten zijn er drie centra zijn waarop we ons kunnen oriënteren in onze binnenwereld. Ze dienen als ankerpunt voor ons bewustzijn. Bij intuïtieve ontwikkeling en andere vormen van training om meer te vertrouwen op onze eigen gevoelswereld is dit van groot belang.
De ankerpunten hebben elk een eigen functie.
De drie concentratiepunten heten
de lage (xià) Dan Tien (de chakra’s 1, 2 en 3)
de middelste (zhōng) Dan Tien (hart chakra)
bovenste (shàng) Dan Tien (de chakra’s 5, 6 en 7) Het lage concentratiepunt of xià Dan
Tien is het meest bekend omdat dit in vechtsporten centraal staat. In Japan heet het punt Hara, wat eenvoudigweg buik betekent (Fu in het Chinees).
Dikwijls wordt de functie van dit punt verklaard vanuit het feit, dat dit het zwaartepunt is van het lichaam. Het gewicht van boven en onderlichaam is hier, ongeveer drie centimeter onder de navel, in balans.
Een belangrijk deel van de training bestaat er uit om geconcentreerd te blijven in dit zwaartepunt. Judo, Tai Chi en dergelijke zien er dan ook uit als een elegante dans. De dynamiek wordt geleverd doordat het evenwicht steeds wordt verstoord en daarna weer wordt hersteld. De kunst is om de tegenstander uit balans te brengen en zelf gecenterd te blijven. Daarbij is duidelijk te zien dat de
bewegingen niet worden gestuurd door bedenksels in het hoofd, maar in spontane, vloeiende bewegingen die vanuit de basis worden gemaakt. Aan beginners is nog wel te merken, dat ze de bewegingen 'vanuit het boekje' proberen te maken, wat houterige lichaamstaal oplevert.
De basis: ‘flow’ en plezier van bewegen. Wanneer ons wordt gevraagd om onszelf te concentreren zullen we geneigd zijn om onze wenkbrauwen te fronsen. We kijken oplettend
MEDITATIEVE CHINESE KRIJGERS
Deze beroemde beelden stralen een aanstekelijke innerlijke rust en zelfverzekerdheid uit. Volgens het ‘Drie-Dantien systeem zijn ze goed gegrond, in contact met hun hart en helder in hun hoofd.
om ons heen, we spannen ons in om al onze aandacht te verzamelen en te richten op wat dit moment nodig is.
Bij militaire exercitie is het commando 'geef acht' aanleiding om stijf rechtop te gaan staan, strak in de houding. Vrijwel alle spieren worden aangespannen: kin omhoog, buik in, borst vooruit.
'Opgelet!' is een kreet die doet verstrakken. Bij oosterse meditatietechnieken en vechtsporten betekent concentratie geen spanning maar een verhoogde levendigheid. Een katachtige waakzaamheid verspreidt zich door het hele lijf. Aan de buitenkant is dit nauwelijks te zien. De aandacht wordt niet gefocust in het hoofd, maar in het onderlichaam, dat op een soepele en beweeglijke manier verbonden is met de aarde. Deze 'gronding' (geaard zijn) is een fysieke beleving die je in contact brengt met eigen kunnen. Alle handelingen worden doelgericht.
Net als bij chakra psychologie worden de concentratiepunten gebruikt voor een ontwikkeling van beneden naar boven. In de Chinese visie kan de middelste Dan Tien, de hartchakra, alleen geopend worden als de onderste is ontwikkeld. Dit proces kan trouwens een heel leven in beslag nemen. De redenatie hierachter is, dat het tijd kost om het hart te ontwikkelen tot een centrum van wijsheid. In onze jonge jaren zijn de drijfveren van de onderste regionen belangrijker. Een trapsgewijze ontwikkeling zorgt voor stevigheid aan de basis, zodat het hartgebied met gevoeligheid leert omgaan. Met hart en stevigheid aan de basis zullen we op de derde trede, het mentale gebied van het hoofd, niet gauw gaan zweven.
Voldoening fysiek en astraal
Jezelf voldaan voelen is zowel op fysiek als astraal niveau belangrijk. We strijken glimlachend over onze buik na een heerlijk maal; eenzelfde tevreden grijns verschijnt op ons gezicht als we een compliment krijgen en met respect worden behandeld. Ego en eergevoel gaan samen.
Zelfvertrouwen is sterk verbonden met zelfrespect en gevoel van eigen kunnen. Dat is vooral een fysiek gebeuren, onze ogen glanzen, we zijn vitaal, levenslustig, actief. Onze motoriek, onze bewegingen, zijn ruim en vrij, onze lichaamstaal en vooral onze armgebaren zijn spontaan en soepel en niet overdreven. De expressie in ons gezicht is daarmee in overeenstemming. Hiermee correspondeert een volledige ademhaling.
Hyper- en subventilatie
In spannende situaties houden we onze adem in. Pas als we tot actie overgaan verdiept zich de adem, die elke lichaamsbeweging volgt. Het is normaal om enigszins of voluit te hijgen bij inspanning, zoals traplopen, maar ook als een situatie spannend is. Als we niet tot actie overgaan, is het nodig om de ingehouden adem weer vrij te geven; we ontspannen in een diepe zucht. Het gevaar is voorbij. Wanneer de opgebouwde spanning niet ontladen wordt, blijven we de adem inhouden. De schrik en de angst houden we op die manier natuurlijk wel vast.
Met het aldus onder spanning gezette ademapparaat kunnen we niet meer vol en vrij ademen. We gaan onder-ademen;
subventileren. Mensen die veel zelfbeheersing hebben aangeleerd hebben zo'n gecontroleerde ademhaling. Subventilatie is een gewoonte geworden.
MARS EN ZELFBEHEERSING
Je ziet meteen een heel andere manier van gefocust zijn: kaken op elkaar, blik op oneindig, net doen of je niets merkt …
In Praag zag ik een getergde schildwacht plotseling grauwend uitvallen naar de meiden die hem belaagden – ze renden gillend van angst weg om even later des te tergender terug te komen natuurlijk.
Ons lichaam reageert op deze toestand alsof er voortdurend gevaar dreigt. Er is een vicieuze cirkel ontstaan: adem inhouden is spanning; de spanning zorgt ervoor dat we de adem inhouden. Bovendien zorgen gevoelens van benauwdheid ervoor dat we ook onze omgeving als benauwd ervaren. We voelen ons ingeperkt en zitten niet lekker in ons vel. Een reden om buiten ons lijf te gaan, 'op astraal'.
Astrale fantasieën en herinneringen over spannende situaties versterken de vicieuze cirkel.
Het leven is gevaarlijk, er is weinig ruimte om jezelf te zijn, we zijn voortdurend op onze hoede. We hebben kalmeringsmiddelen nodig: alcohol en zo meer. Het ademtekort ontlaadt zich regelmatig in een aanval van overademen: hyperventilatie. Alsof je lichaam er opeens op eigen houtje vandoor gaat. Een zeer angstige ervaring, want je verliest plotseling de controle.
Dit wordt een paniekaanval genoemd, maar de psychosomatische samenhang wordt slecht begrepen. Het patroon van onbewuste beheersing en opbouw van spanning als gevolg van voortdurende psychologische druk is een reactie, geen oorzaak.
Hyperventilatieverschijnselen en adembevrijding
Fysiologisch is ademen de opname van zuurstof en de afgifte van koolzuurgas (CO²). Als er te veel koolzuurgas wordt uitgeademd, verandert de zuurgraad van het lichaam (alkalose) wat krampen (tetanie) en prikkelingen doet ontstaan. Wanneer iemand intensief, krampachtig en snel ademt, kan dit leiden tot verschijnselen van onder andere benauwdheid, duizelingen en opgewondenheid – wat uiteraard gepaard gaat met grote angst. Door in een plastic zakje te ademen wordt de koolzuur weer ingeademd, zodat de verschijnselen verdwijnen. Artsen schrijven bij hyperventilatie vaak psychotherapie voor.
Onbewuste subventilatie
Veel mensen lijden onbewust aan subventilatie. Overspronggedrag zorgt ervoor dat spannende situaties worden vermeden. Een hyperventilatieaanval komt dan ook volledig onverwacht en voelt als levensbedreigend.
In wezen is het verschijnsel te beschouwen als een spontane poging van het lichaam om weer volop te ademen en emoties los te laten. De angst die dit oproept en de neiging dit te controleren veroorzaken krampachtig ademen (vooral uitademen, afhouden!) en daardoor de bovengenoemde verschijnselen. Onder deskundige begeleiding kan de adem worden bevrijd en de gewoonte van jezelf inhouden en subventileren worden losgelaten.
Stilzitten en opletten
In de rationele wereld van de pratende hoofden waar iedereen uit beleefdheid zijn adem inhoudt, is er voor beweeglijke mensen weinig ruimte. Interessant natuurlijk, dat we juist de beweeglijkste creaturen die we kennen urenlang opsluiten in leslokalen waarin ze vooral moeten leren om stil te zitten en op te letten.
Naar buiten staren is taboe, dus zie je ze met grote, maar niet aanwezige ogen kijken naar het zwarte bord, of je ziet ze via hun neus verdwijnen in het geurige haar van het meisje voor zich.
Toch doen ze vreselijk hun best om erbij te blijven, daarin aangespoord door de leerkracht die op zijn beurt erg zijn best doet om onderhoudend te zijn. In de pauze komen ze tot leven;
als compensatie voor de inspanning om op te letten vindt een ontlading plaats; elk gaat helemaal op in astrale, sociale energie of stormt naar buiten voor een potje voetbal of zo.
Meditatie brengt ons in contact met de Beweger, de Danser, de Schavuit die maar niet stil kan zitten. Zou ADHD het gevolg kunnen zijn van een bedwongen pirouette, het onbegrepen antwoord van een geketende Mars of een Danseres die zich niet laat kluisteren?
Mars en Ares
in geschiedenis en mythologie
Athene en Cassandra
De dichter Vergilius (70 v. Chr.) zegt, dat de Ram hoog aan de hemel stond toen de Griekse vloot, op thuisreis na de val van Troje, bij de gevaarlijke kaap Caphereus in het zuiden van het eiland Euboea, door hemelvuur en storm vernietigd werd.
Het was Pallas Athene die dit teweegbracht als vergelding voor het schenden van haar heiligdom bij de inneming van Troje. Want Ajax had de zieneres Cassandra, die in haar tempel toevlucht had gezocht, met geweld daarvandaan gesleurd. Daarbij had hij het standbeeld van de godin, het Palladium, omgegooid.
Het ronden van de gevaarlijke kaap met zijn vele klippen onder het teken van de Ram was een slecht voorteken. Als één van de helden aan boord daarop bedacht was geweest, had het onheil voorkomen kunnen worden door boetedoening en offergaven.
Maar helden in een overwinningsroes denken daaraan zelden.
Zorgzaamheid en voorzichtigheid zijn dan ook niet direct de eigenschappen, die we van een held verwachten. Althans niet van ons idee van een held - een archetype, dat onvermoede kanten blijkt te hebben als een jonge moeder in haar zorgzaamheid of een gezagsdrager in zijn onverzettelijkheid zich tot heldin of held ontpopt.
Ares, de man met de zwarte speer Ares is zijn Griekse naam. Hij is de zoon van oppergod Zeus en zijn echtgenote Hera; bij de Romeinen heet hij Mars en zijn ouders Jupiter en Juno.
De Grieken kenden daarnaast nog Athena, de dochter van Zeus, als oorlogsgodheid, altijd afgebeeld met helm, borstkuras en zwarte speer – maar zij is meer de godin van de strategische oorlogsvoering, van politiek en slimme toepassing van macht.
Haar bijnaam is ‘de buitschenkende’.
In de Ilias, het epos van Homerus over de oorlog tegen Troje, wordt Ares aangeduid als ‘mannenverdelger’ en ook als ‘met bloed bevlekt’ en ‘murenbestormer’.
Zowel Ares als Mars vertegenwoordigen het geweld, de woeste strijdlust, de inzet om tot het uiterste te gaan om de kansen in het gevecht te keren en te winnen. Je
riep hem aan om je strijdlust en je eergevoel te versterken maar ook voor hulp om je politieke ambities te verwezenlijken.
In het Sacrarium Martalis werden het heilige schild en de lans van Mars bewaard. Alvorens ten strijde te trekken bezocht de legeraanvoerder eerst deze tempel om de lansen aan te raken met de spreuk ‘Mars Vigila’ (Mars wees waakzaam). Een genootschap van twaalf jong mannen, de Salii, voerden krijgsdansen uit. De dagen waarop ze dat deden vielen in de Mars-maanden maart (Ram) en oktober (Schorpioen), niet toevallig de
overgangsmaanden van vredes- naar oorlogsseizoen en v.v.
TEMPEL VAN
MARS DE WREKER – MARS ULTOR op het Forum Romanum.
De tempel was gewijd aan de oorlogsgod Mars als wreker van de dood van Julius Caesar door zijn geadopteerde zoon, keizer Octavius Augustus. De bouw begon in het jaar 42 v.
Chr. maar werd pas in 2.v. Chr. voltooid. Mars Ultor is duidelijk een poging om de macht van de heersende Julia familie te legitimeren.
Rome werd gesticht door de tweeling Romulus en Remus, de zonen van Mars, die opgroeiden zonder moeder en daarom werden gezoogd door een wolf.
Mars was mede daardoor de belangrijkste en meest vereerde god in het Romeinse rijk, dat immers was gebaseerd op voortdurende strijd, zowel onderling als met de buren.
Kolonisatie, het plunderen van andere volkeren en het verwerven van macht door het kopen van aanhang met de veroverde buit was de normale gang van zaken.
We vergeten wel eens dat eten en gegeten worden overal in de natuur de normale gang van zaken is. Het enige verschil is misschien, dat menselijke slimheid de gevolgen van de strijd om het bestaan buitensporig groot maakt. En, met een olifantengeheugen voor krenking, kent elk mens wel ergens een psychisch tempeltje voor Mars Ultor, Mars de Wreker.
Maar, naast slimheid kennen we als mens ook een geweten, een moreel kompas om ons niet aan geweld te buiten te gaan.
Deze morele kant van Mars kent een lange geschiedenis: van de Code van Hammurabi’
(1780 v. Chr.) via het Romeins recht en het Burgerlijk Wetboek (Code Napoleon, 1810) naar de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UDHR, 1948).
Met de vergeldingsdrang van Mars en de derde chakra is dus ook de noodzaak verbonden om recht te doen – om wrok niet zomaar in wraak om te zetten.
Mars, gerechtigheid, wraak en straf
De dinsdag (Dies Martis, Germaans Tirsdag of Ding-dag, dag van het recht) en de maand Maart (Mensis Martius) zijn naar de god Mars genoemd.
Recht doen, rechtspraak, rechtvaardigheid en gerechtigheid zijn met Mars verbonden. We kennen dit nog in de huidige rechtspraak als ‘iets in het geding brengen’ - het geding van de god Tir of Tewes op een plek, meestal onder een eik gewijd aan Wodan, om recht te doen.
Ultor – wraak – is niet domweg je vijand terugpakken. Ook in de oudheid was dit aan regels gebonden.
Op IJsland is een vallei genaamd Tingvallir, vallei van het recht, waar eens per jaar allerlei geschillen ‘in het geding werden gebracht om beslecht te worden’. Een oordeel van de stamoudsten was bindend. Bijzonder is de plek: deze vallei is ontstaan door het uit elkaar drijven van de aardkorstplaten van Europa en Amerika. Je kunt er met één been in Europa staan en met het andere in Amerika. Dus: op de plek waar de continenten uit elkaar
drijven vindt healing plaats!
In Athene werd recht gesproken op de naar Ares genoemd heuvel, Areios Pagos
(Areopagus). In verschillende verhalen en mythen komt dit gerechtshof voor, zoals de openbare zitting waarin Orestes, die zijn moeder moest doden om zijn vader te wreken, vrij gesproken werd. Bij de stemming bleek namelijk, dat het totaal van de stemstenen (potscherven die de aanwezige bevolking gebruikte om te stemmen door er op te krassen) gelijk was. Daardoor kreeg hij het voordeel van de twijfel – hij werd vrijgesproken en de wraakgodinnen die hem het leven zuur maakten en hem ’s-nachts uit de slaap hielden gaven hun strijd op.
We vinden dit verhaal bij de Weegschaal. Want tot de beelden die bij dit Venusteken horen zien we traditioneel de weegschaal van Vrouwe Justitia om voor en tegen af te wegen. Zij is geblinddoekt om ‘zonder aanzien des persoons’ recht te kunnen spreken. Ook hoort bij haar uitrusting een lang en scherp zwaard om het recht toe te passen.
Gewoonterecht en het Godsoordeel
Elke samenleving kent een rechtsorde om de anarchie van een ontketende Mars te voorkomen. Daar horen regels bij voor handhaving en bestraffing, ‘het zwaard van de
Totdat in Europa de Justitia van het geschreven en in wetboeken vastgelegde Romeinse recht werd ingevoerd was het gewoonterecht in zwang. Dit was logisch in een tijd zonder geschreven bronnen, zonder politie en zonder een staatsapparaat met rechters en
aanklagers en advocaten.
In zijn boek ‘The Edge of the World’ beschrijft Michael Paye hoe de landen rond de
Noordzee, ‘aan de rand van de beschaving’ na de val van het Romeinse rijk een bloeiende en dynamische samenleving tot stand brachten.
Daarin waren in de zevende en achtste eeuw de Friezen dominant als zeevaarders, handelaars en rovers (het verschil is ook in onze tijd niet altijd duidelijk). Frisia werd veroverd door Karel de Grote, en geleidelijk namen de Vikingen de markt over, later gevolgd door de macht van de Hanze, het verbond van handelssteden in Noord Europa, nog later erfde Amsterdam de traditie. Michael Pye laat zien hoe gerechtigheid in deze wereld werd gehandhaafd.
Een Godsoordeel (ordalie of ordeal) is een ritueel waarmee de wil van God wordt
vastgesteld. De aanleiding was meestal een beschuldiging van diefstal, leugen en bedrog, moord of tovenarij. Om je naam te zuiveren was een Godsoordeel nodig, want alleen de God kan weten wat werkelijk en waar is.
De schuld vaststellen moest niet te ingewikkeld worden en het bewijs moest meteen duidelijk zijn en overtuigend.
Er waren vele vormen om het oordeel op te roepen: een tweegevecht bijvoorbeeld of een vuurproef (op hete kolen lopen of een
gloeiend voorwerp vastpakken). De onschuld kon worden vastgesteld door de manier waarop de brandwonden genazen. De
heetwaterproef – je handen in kokend water steken om er iets uit te halen) werkte
volgens hetzelfde principe.
Bekend is ook de waterproef: de beklaagde werd ondergedompeld en zou direct zinken indien onschuldig – wie bleef drijven had geen normaal menselijk gewicht en moest wel behekst zijn.
In het dorp Oudewater bestaat de Heksenwaag nog steeds, je kunt er een certificaat krijgen dat je geen heks bent – populair onder schoonmoeders.
De waterproef werd overigens pas in 1593 in Holland verboden.
Geweld en vals spelen
Het gewoonterecht was heel vaak onmenselijk wreed en onrechtvaardig, zeker voor minderheden. Dikwijls kwam het er op neer dat de heersende ‘peer group’ het recht in eigen hand nam. Als je in hogere kringen geen beschermers had was je vogelvrij. Wanneer de volkswoede zich tegen je keerde, als je zondebok werd, was vluchten de enige
mogelijkheid.
De heersende klasse speelde en speelt altijd vals – het recht van de sterkste is leidend.
Alleen als het economisch goed ging was er wat meer ruimte.
De Duitse toneelschrijver Bertold Brecht had hiervoor een schurende uitspraak: ‘Erst kommt das Fressen, dan kommt die Moral’ (Dreigroschenoper).
De morele kwestie hoort bij de eerlijke verdeling van welvaart altijd te knagen en zeer te doen, met in gedachten het ongemakkelijke feit dat een voor iedereen aanvaardbare
DENARIUS (GOUDEN MUNT) MET DE AFBEELDING VAN MARS
oplossing niet mogelijk is. Altijd trekt iemand aan het kortste eind. ‘That’s how the cookie crumbled’ zei Frances dan. Neem genoegen met jouw klein uitgevallen stuk.
Geweld hoort tot de menselijke natuur en ook de neiging om vals te spelen als je niet kunt winnen. Het loopt uit de hand als door wrok en haat beschadigde mensen zich ongestraft mogen uitleven op weerlozen. In sommige samenlevingen krijgen criminele organisaties de overhand. Ook op het sportveld krijg je alleen maar eerlijk spel als de regels streng worden gehandhaafd.
Wat ik verontrustend vind is het ontstaan van een soort parallelle wereld waarin leugens, halve waarheden, vals spel en verheerlijking van geweld en macho gedrag de norm is. De mogelijkheden die internet daarvoor biedt zijn overstelpend. Dat zovelen de mogelijkheid aangrijpen om haat te spuien en anderen anoniem te vernederen laat zien wat een
ongecontroleerde, primitieve Mars kan aanrichten.
Een gefrustreerde Mars radicaliseert. Escalatie en de-escalatie
De verslaving aan uitdaging en opwinding die Mars biedt wordt commercieel uitgebuit in een overdaad aan steeds gewelddadiger games en films, waar mensen dagenlang in kunnen blijven hangen. ‘Bingen’ (spreek uit binsjen) heet dat, je te buiten gaan.
De internet revolutie heeft wat Mars betreft ingrijpende consequenties. We zijn voortdurend ‘on line’, aangehaakt op een infuus van prikkelend ‘breaking’ nieuws en geweld – want dat houdt de aandacht vast en verkoopt. Ook reguliere nieuwsmedia gaan hierin mee om niet ten onder te gaan.
Grafische toepassingen en speciale computer effecten maken steeds fellere en schokkender beelden van wreedheid, bloed en vernedering mogelijk. De snelle beelden in games en films zijn onthutsend. Dit is entertainment (vermaak). De aanname is dat je hiervan stil kunt genieten, gezellig op de bank met een bakje chips op schoot.
Als je zo gehypnotiseerd zit te kijken voel je dan nog hoe je hart tekeer gaat, heb je
medelijden met de slachtoffers – of treed je gewoon uit, buiten je lijf, om dat allemaal niet te voelen en ga je op astraal helemaal op in de furie van het gevecht? De verslaving aan internet werkt gewenning in de hand zodat steeds heftiger prikkels nodig zijn.
Hierin komt ook de escalerende werking van Mars aan het licht. Deze wordt gevoed door de primitieve drang van Mars om te winnen, eigenlijk meer de angst te verliezen. Een
wapenwedloop, gevolgd door een bloederige oorlog, kan heel vaak voorkomen worden als politici het hoofd koel houden en zich richten op de-escaleren en opbouwende manieren om competitie vorm te geven. De uitvinding van sport is in dat opzicht geniaal.
Wat te doen met onze eigen Mars?
Als we in onszelf een brandhaard ontdekken van wrok en miskenning is er werk aan de winkel, anders zal dit smeulende vuurtje ons leven gaan vergallen.
Belangrijk voor onze persoonlijke en spirituele ontwikkeling is, dat Mars ook een hoger doel kan dienen. Hier wordt vaak misbruik van gemaakt, vooral jonge mensen kunnen met idealistisch klinkende motieven worden opgestookt, bijvoorbeeld tot een heilige oorlog tegen een vage vijand: indringers, de onderdrukkende elite of anders denkenden.
Mars kent ook positieve wapenfeiten. Vanuit ditzelfde elan om een ‘hoger doel’ te dienen werd na de verschrikking van de Tweede Wereldoorlog de UN (Verenigde Naties) opgericht en de UDHR (De universele verklaring van de rechten van de mens) opgesteld en door vrijwel alle landen in de wereld ondertekend.
Op individueel niveau is nog een ander traject mogelijk: de overstap van ego en
eigenbelang naar hart. Verderop vind je een opzetje om je eigen astrologische Mars te wegen op deze ontwikkeling. Hoe goed kun jij het vinden met de mensen om je heen?
Eerst kijken we naar Mars als ontwikkelingsproject. De ruwe bolster ontdekt haar blanke
Mars: Virtus en Aretè eer, deugd en moed
Twee soorten trots
Het is duidelijk: ego en eergevoel gaan samen. Voldoening is zowel fysiek als emotioneel belangrijk. We strijken voldaan over onze buik na een lekker maal en we grijzen tevreden wanneer ons ego wordt gestreeld als we een compliment krijgen.
We zijn trots op onszelf en op onze prestaties en reageren heftig op afwijzing en kritiek. Onze overlever, onze innerlijke Krijger, komt bij afkeuring meteen in het geweer om voor onszelf op te komen. Elk ego zit vol deuken en krassen; elk mens heeft lange tenen. Ook landen en organisaties reageren heftig als ze het gevoel hebben dat ze in hun eer en goede naam worden aangetast. Ze eisen excuses, ze willen genoegdoening en dreigen met sancties of zelfs oorlog.
De Grieken kenden twee soorten trots: die van het ego en die van het hart. Bij het hart hoort fierheid (aretè), bij het ego hoort Drift, de koppige, zelfzuchtige en hoogmoedige trots die voortkomt uit wrok en mok, dat wil zeggen: de pijn van de afwijzing en je zin niet krijgen. Wrok is oud zeer, oud verdriet, de onopgeloste pijn uit het verleden die is
onverteerd is gebleven.
Leren omgaan met deze kwetsbare trots is een van de moeilijkste taken van onze innerlijke Koning, het deel dat groter is en wijzer, dat bereid is om te leren van ervaring en dat de fierheid van het hart kent.
Dit proces begint met het uit elkaar leren houden van deze twee soorten trots.
Het mooiste voorbeeld dat ik ken komt uit het oudste boek: de Ilias, het epos uit de 7e eeuw v. Chr. van Homerus, over de strijd van de Grieken tegen Troje. Hier staan twee helden tegenover elkaar: Hektor en Achilles.
Ik haal hier een stuk tekst aan uit ‘Mythen van de dierenriem’ waarin ik dit proces heb beschreven.
Hektor, de verdediger van de stad, moet Achilles bevechten en hij weet bij voorbaat dat hij hem niet zal kunnen verslaan. Achilles is een voorbeeld van wat wel ‘toxic masculinity’
wordt genoemd, macho gedrag dat uitmondt in het rauwe ongetemde beest dat zich nergens aan stoort en een gevaar is voor zichzelf en anderen omdat hij in zijn razernij geen angst kent en dus ook geen mededogen.
In de Ilias wordt dit verbeeld door de afstamming van Achilles, die zich onoverwinnelijk waant omdat zijn moeder hem bij zijn geboorte met een toverbrouwsel behandelde dat hem onkwetsbaar maakte. Toen ze hem daarvoor in de ketel dompelde moest ze hem ergens vasthouden, ze deed dat bij zijn hielen. Deze werden daardoor niet door de toverstof aangeraakt, ze bleven dus kwetsbaar. Vandaar dat elk mens nog steeds een Achilleshiel heeft, een dodelijke, zwakke plek. Opmerkelijk dat deze mythe verwijst naar de moeder om de zwakke plek van onhandelbare rauwdouwers en pestkoppen te vinden.
Pest en wrok
‘Loimos, mênis’ (pest en wrok) heet het eerste hoofdstuk van de Ilias. De eerste zin en tevens de oudste regel literatuur die wij kennen luidt:
“Mênin aiede Thea, peleadeo achileos” (O Godin, bezing de wrok van Peleus' zoon Achilles) en vervolgt met: “waardoor de Griekse helden onuitsprekelijk moesten lijden en veel krachtige zielen van edele mannen Hades werden toegeworpen.”
Hoewel er meer verhaallijnen zijn, vormt de wrok van Achilles de kern van het epos. Hij zit te mokken in zijn tent, omdat hij zijn krijgsbuit, de mooie gevangene Briseïs, moet afstaan
aan de opperbevelhebber Agamemnon. Als de Trojanen onder aanvoering van hun held Hektor aanvallen is hij er niet bij, waardoor de Grieken dreigen te verliezen. Op aandringen van zijn strijdmakker en jeugdvriend Patroklos leent hij hem zijn harnas. De ogenschijnlijke terugkeer van Achilles op het slagveld geeft moed, maar Patroklos wordt door Hektor
verslagen.
Als zijn lijk in het kamp wordt binnengedragen kennen het verdriet en het schuldgevoel van Achilles geen grenzen. Blind van razende woede staat hij voor de poorten van Troje om zijn vriend te wreken. Hektor voorziet, net als alle Trojanen, dat hij door Achilles zal worden gedood en dat de stad zal vallen. Hij staat met zijn vrouw Andromache en hun zoontje Astyanax op de muren. Zij smeekt hem bij haar te blijven: “Maak je kind geen wees en mij geen hulpeloze vrouw.”
Hektor, ‘hoog met de flonkerende helm’, gaf haar hierop ten antwoord: “Al die zorgen vervullen ook mij. Maar ik vrees het oordeel van de Trojanen en de vrouwen in hun
slepende gewaden. Gruwelijk schaam ik me dan, zo denk ik, dat ik me als een lafaard ver van de oorlog zou houden. Dat wil ook mijn hart niet, daar ik leerde altijd moedig te zijn en onder de voorsten te vechten.”
Hij beschrijft zijn verdriet en zijn angst voor de val van de stad en de dood van zijn familie, maar niets gaat hem meer ter harte dan het lot van Andromache, de harde en
vernederende arbeid die ze als krijgsgevangene zal moeten verrichten. “Ondanks je
innerlijke verzet, traag van halsstarrige onwil, onder de harde drang van de noodzaak. Dan zal wellicht iemand zeggen, die u daar zo bitter ziet schreien: dat is de gade van Hektor, de dapperste krijger voor Troje.”
Dan strekt hij zijn handen uit naar zijn kind, maar Astyanax huilt en kruipt weg tegen de borst van zijn voedster, omdat hij schrikt van de blinkende helm met de dreigende, zwarte paardenstaart van zijn vader. Zijn ouders barsten in lachen uit. Hektor zet zijn helm af en knuffelt zijn zoontje. “Aldus besluitend gaf hij het kind aan de moeder. Zij nam hem, Hektors zoon, overplooid door haar geurig gewaad, aan haar hart, en lachte – een licht door haar tranen.” (Vertaling: dr. Jan van Gelder).
Hektor en Achilles
Hektor loopt willens en wetens de dood tegemoet. Zijn lot is bekend, maar hij is het aan zijn trots, zijn aretè, verplicht om er niet voor weg te lopen maar om dit te leven en te verwezenlijken.
Hoe anders is het lot van Achilles! Zelfs nadat hij Hektor heeft verslagen, koelt hij zijn woede op het lijk van zijn vijand. Hij bindt het achter zijn strijdwagen en sleurt het naar het legerkamp van de Grieken. Vervolgens laat hij het liggen als voer voor de honden, opdat de ziel van de overledene geen rust zal vinden.
Zijn gehate vijand moet voor de poorten van de onderwereld blijven dwalen. De dood van zijn hartsvriend, waarvoor hij door het vuur is gegaan, moet gewroken, zijn verdriet gesmoord in haat.
Het slot van de Ilias is een verzoening. Roerend is de scène waarin hij oog in oog staat met koning Priamos, de vader van Hektor, die het Griekse kamp binnenkomt om Achilles te smeken het lijk vrij te geven voor een gepaste begrafenis. We zien de wanhopige, angstige vader en de woeste krijger, die zowel in zijn woede als in zijn verdriet nauwelijks grenzen kent en zich door niemand iets laat zeggen.
Achilles wil het lijk niet afstaan, maar het verdriet van de oude man laat hem er tenslotte vanaf zien nog langer zijn wraakgevoelens bot te vieren op het lijk en dus op de ziel van Hektor. Hij strijkt zijn hand over zijn hart.
De trots van Hektor, die moedig de dood onder ogen ziet, staat in scherp contrast met die van Achilles. Diens wrokkige aard is de oorzaak van de dood van zijn beste vriend en leidt uiteindelijk ook tot zijn eigen ondergang.
In de Ilias is er toch een soort gerechtigheid of genoegdoening. Achilles komt tot inkeer.
Bijgestaan door de goden, maar uit vrije wil, weet hij zijn wrok te overwinnen.
De scène met Priamos, de vader van de verslagen held Hektor, staat centraal in het verhaal, niet de liefdesgeschiedenis tussen Helena en Paris.
Aan deze overstap van ego naar hart gaat dus een heel proces vooraf. En het is
opmerkelijk, dat vrijwel alle Griekse mythen en verhalen hierover gaan. Geen wonder, dat ze daardoor nog zo actueel overkomen. Want, in elk mensenleven is de paradox van het hart met zijn dubbele natuur de grootste uitdaging.
Mars heeft het in onze binnenwereld heel vaak voor het zeggen.
Ons hart is immers zowel grootmoedig als kleinzielig, vol liefde en opeens vol haat, onzelfzuchtig èn hebzuchtig tegelijk; stralend middelpunt èn zwart gat voor aandacht.
In deze heftige strijd wint in de Ilias het hart. Zowel Hektor als Achilles zijn voorbeelden van de innerlijke strijd die daarmee gepaard gaat.
Voortreffelijkheid en perfectie
De Ilias gaat over de strijd om Troje, het vervolg is de Odyssee, het epos over de
avontuurlijke thuisreis van de held Odysseus, die na 10 jaar strijd met zijn schepen op weg gaat naar huis, naar Ithaka, waar zijn vrouw Penelope op hem wacht. Dit verhaal spreekt nog steeds tot de verbeelding, niet in de laatste plaats door de bewonderingswaardige eigenschappen van Odysseus. Hij is het archetype van de held.
Centraal staan de twee soorten trots waar ook Odysseus mee worstelt – de trots van het ego en die van het hart. Ze leiden hem op verschillende wegen. De Odyssee is daardoor niet alleen een avonturenverhaal maar veel meer wat we tegenwoordig een ‘coming of age’’ verhaal noemen – een weg naar volwassenheid.
Kenmerkend voor het hele verhaal is de verering die Odysseus aan de dag legt voor de goden en de hulp die zij hem daardoor verschaffen. Hij is gehoorzaam en hoewel
wantrouwend en voorzichtig, slaat hij goede raad nooit in de wind, zelfs niet als die tot hem komt via nevelige gestalten en vreemde boodschappen bevat. Odysseus luistert.
Daardoor wordt hij door zijn goddelijke metgezellen zoals Hermes (Mercurius, verstand) en Athene (slim overleg) tijdig gewaarschuwd. Hij wordt aan zijn haar getrokken of spottend toegesproken als ze vinden dat hij op het pad van zelfzucht te ver is gegaan.
De oerkrachten die in hem huizen bezitten hem niet, hij luistert ernaar en hij denkt na. Zijn schranderheid is spreekwoordelijk. Als het moet is hij zo listig en gemeen als een slang, maar hij gaat er zich niet aan te buiten; hij is niet kwaadaardig.
Deze voortreffelijke eigenschappen komen voort uit wat de Grieken aretè noemden. Aretè kan het beste worden vertaald met ‘fierheid’. Het is een demonstratie van zelfrespect.
Aretè hangt ook samen met woorden als Ares (Mars), Aries (Ram) en Aristocratie (Kratos is heerser of machthebber). Een aristos kratos is een voortreffelijk heerser.
De Romeinen kenden een dergelijk begrip, alleen was virtus (deugd) vooral een kwestie van ‘mannenmoed’.
Mars in de horoscoop
Een voorbeeld
Zakenmagnaat en ex-president van de Verenigde Staten Donald Trump heeft de planeet Mars prominent in zijn geboorte horoscoop: hij staat op de Ascendant.
In de astrologie is de Ascendant het aanzicht van de dingen. Het teken dat bij je geboorte in het oosten boven de horizon rees symboliseert de manier waarop je jezelf aan de wereld laat zien, en dus ook waaraan je kenbaar bent.
Zijn Ascendant is dus het teken Leeuw met de planeet Mars rijzend – en zo kennen we hem: het grootse en theatrale van de Leeuw en het strijdlustige maar ook het snel gekwetste, wraakzuchtige, eigengereide en gevaarlijk onverzoenlijke van Mars.
De Zon van Trump staat in communicatieve en veelzijdige teken Tweelingen, op zich een stand waarin je onder andere zijn verslaving aan Twitterberichten kunt herkennen. Maar zijn prominente Mars is dominant in zijn karakter.
Hoe heeft dit zover kunnen komen?
Niemand leeft alleen, ik geloof echt in de uitspraak dat je voor het opvoeden van een kind een heel dorp nodig hebt. Maar wat als je opgroeit in een sfeer van wat tegenwoordig
‘giftig macho gedrag’ heet, ‘toxic masculinity’? Zelfs dan is de uitslag ongewis. Mensen hebben hun eigen leven, maken hun eigen keuzes en hebben hun eigen bestemming.
Uiteindelijk gaat het om kansen en keuzes in je leven en dus wat je doet met je aanleg, je talenten en mogelijkheden.
Ik ken de biografie niet van Trump, maar er zal in zijn levensverhaal genoeg te vinden zijn om zijn buitensporige agressiviteit te verklaren, maar vooral de keuzes die hij daarin heeft gemaakt.
Mahatma Gandhi
Voor het contrast kijken we naar de horoscoop van Mahatma Gandhi. Gandhi staat bekend als ‘de voorvechter van geweldloos verzet’ – op zich al een wonderlijke paradoxale
uitspraak natuurlijk. Hij ontwikkelde de filosofie van Satyagraha, geweldloos burgerlijk verzet tegen overheidsmaatregelen.
Gandhi is opgegroeid met het principe van ahimsa (geen pijn doen aan alle wezens) en was vegetariër.
De Ascendant van Ghandi, zijn uitstraling zeg maar, is Weegschaal; ook de Zon staat in dit diplomatieke en op harmonie gerichte teken, een Venusteken. Mars staat sterk in eigen teken Schorpioen, maar samen met de op vrede en liefde gerichte Venus, die dus ook in de Schorpioen staat! Zijn sterke Mars leeft dus altijd in dialoog met de godin van de liefde, Venus.
Hij maakte naam op het wereldtoneel, in de astrologie kijk je dan altijd naar de invloed van de maatschappelijke planeten. Tegenover het onderonsje van Venus en Mars staan de planeten Pluto en Jupiter; die tillen zijn strijd tot ver boven het persoonlijke.
Gandhi was een felle, onverzettelijke vechter voor zijn idealen (Schorpioen), maar gebruikte daarvoor Venus-middelen zou je kunnen zeggen.
Mars geeft aan waar je je energie in stopt. De Mars in het teken Leeuw van Trump stopt energie in eigen glorie; de Mars in Schorpioen van Gandhi stopt energie in gedrevenheid en onverzettelijkheid.
Waarin herken je je eigen Mars? Hier tot slot een overzicht.
h
Mars in je horoscoop: daadkracht en voor jezelf opkomen Mars is thuis in de tekens Ram en Schorpioen en in het 1e en 8e huis.
Ram is een hoofd-vuur teken; Schorpioen is een vast-water teken. Beide tekens
Symboliek:
Kleur: rood Metaal: ijzer – blinkend of roestig Chakra: de derde Plant: distels
Dag: dinsdag Maand: maart - Ram / november - Schorpioen STEEKWOORDEN
Uitdagingen aangaan
Drang om voor jezelf op te komen; behoefte om je te bewijzen, grenzen verdedigen en verleggen. Assertiviteit, moed, lef, pit, initiatief, daadkracht, geldingsdrang, wedijver. Spot en spel, plagen en pesten. Motoriek, adrenaline, inzet, kracht en emotionaliteit.
Strijdvaardigheid, onstuimigheid, hoe je krijgt wat je wilt hebben. Begeerte, lust, veroveringsdrang. Leren vechten en omgaan met boosheid.
Vervormingen en tekorten:
(Als Mars wordt gefrustreerd) geïrriteerd, driftig, jaloers, rancuneus, ruzie, oorlog,
opgepotte woede, geweld, dreiging, agressie, venijn, verkrachting. De planeet Mars wordt begeleid door 2 manen: Deimos (schrik) en Phobos (angst). Roekeloos, brokken maken, brandstichting, grofheid, macho-gedrag, intolerantie, rancune.
Mars in de tekens van de dierenriem
Het teken waarin Mars bij je geboorte verblijft kleurt de werking en de uitingswijze van deze planeet. Mars in zijn eigen vuurteken Ram zal zich heel anders uiten dan bijvoorbeeld in het aardeteken Steenbok.
De tekens van de dierenriem worden verdeeld in vieren. Elk teken behoort tot een bepaald element. Deze vier elementaire energieën stellen elk een bepaalde basisenergie voor, een energie soort.
Vuur: Het aanstekelijke en enthousiaste van vuur vinden we terug in de tekens Ram, Leeuw en Boogschutter. Mars kan hier vooral zijn impulsieve en avontuurlijke kant laten zien.
Aarde: Het nuchtere en praktische van aarde hebben de tekens Stier, Maagd en Steenbok gemeen. Mars kan in deze tekens zijn plezier in werk en een praktische aanpak ontwikkelen.
Lucht: Het mentale en communicatieve van lucht is terug te vinden bij de tekens Tweelingen, Weegschaal en Waterman. De strijdlustige Mars leert in deze tekens te gebruik maken van het woord, dat tot puntig, kwetsend of geestig wapen wordt.
Water: De watertekens Kreeft, Schorpioen en Vissen vertonen overeenkomst in het gevoelsmatige en in persoonlijke betrokkenheid. Mars laat zich hier leiden door gevoel en emotionele betrokkenheid, hij leert medestanders vinden en veiligheid voorop stellen.
De kleur van jouw Mars
In de astrologie bestaat een nogal beperkte opvatting over de invloed van Mars, die ook nogal eens veel te negatief wordt beschreven.
Om recht te doen aan de invloed van Mars kunnen je nagaan waar je hem aan het werk kun zien in je eigen leven en wat je van hem kunt leren. Wat voorbeelden:
Humor. Mars houdt er van leuk uit de hoek te komen. Hij heeft daarvoor lef nodig, want hij loopt het risico de lachers niet mee te krijgen. Elke humorist moet dus moedig zijn en een beweeglijk gevoel voor timing hebben. Mars heeft een voorkeur voor plagen en pesten, voor satire en prikkelende, absurde vergelijkingen. Mars geeft speelsheid maar ook pit. In combinatie met de aalvlugge Mercurius steelt hij de show met geestige opmerkingen, ad rem reageren, onverwachte wendingen en flux de bouche. Een scherpe tong!
Debat. Zonder Mars wordt een woordenstrijd doods en saai. Een vleugje Mars geeft scherpte. Je gebruikt een besliste, staccato manier van praten en ook je lichaamstaal is Martiaal, je maakt je breed en groot met je gebaren. Argumenten zet je kracht bij door pakkende voorbeelden, je confronteert je tegenstander met feiten en je past de belangrijkste lessen toe uit de oorlogvoering: aanvallen, terugtrekken, omsingelen, camoufleren, verrassen.
De liefde. De taal van de liefde is altijd een mengeling van Mars en Venus, dat wil dus zeggen: passie en verleiding. De lievige poëziealbumplaatjes van Venus worden door Mars van ondeugend commentaar voorzien. Op het vrijers pad moet Mars uiteraard genoeg lef hebben – om te beginnen al door het voorwerp van zijn passie aan te durven spreken! Een smachtende Mars die niet resoluut op haar afstapt riskeert een blamage. Maar dat geldt ook voor een Venus die niet resoluut kan afwijzen zonder te kwetsen.
Sport. Mars, de soldaat, komt gemakkelijk onder invloed van een generaal. Dat is de perfectionist en doordouwer Saturnus. Een lekker onderling partijtje voetbal of gewoon een stukje fietsen is er dan niet meer bij. Sport wordt serieus. In dat opzicht is de stelling opmerkelijk van de altijd dwarsdenkende bioloog Midas Dekker die zegt: ‘dieren sporten niet, die weten wel beter’.
Sport is big business. Een sportuitrusting kopen betekent alle erbij horende accessoires en voedingssupplementen aan moeten schaffen. De beoefening is geprofessionaliseerd, er zijn hoge normen en standaarden waaraan moet worden voldaan om mee te mogen doen. Niks luisteren naar je lijf en genieten van
beweging. Zelfs in yoga kun je excelleren door je Asanas net iets perfecter uit te voeren.
Kenmerken zijn: uithoudingsvermogen trainen, discipline opbrengen, tot het uiterste gaan en extremisme in alle aspecten, zowel in de offers die worden gebracht als in onbuigzame wil om te winnen. De angst voor verlies maakt van Mars in de sport een wrede obsessie.
Moeders en zonen. ‘Figlio di Mamma’ (moederkindje) is niet alleen in Italië een levensfeit. Loskomen van je moeder, of eigenlijk in elke levensfase een nieuwe relatie met haar aangaan is nodig om je als zoon te ontwikkelen tot man. Je moeder is de eerst liefde in je leven en je leert van haar wat liefde is. Maar er zit waarheid in de mythe van Oedipus – soms moet je drastisch optreden om een verstikkende relatie te transformeren. Dergelijke verhalen horen bij het teken Kreeft en op plekken waar de Maan en Mars elkaar raken. Voor ‘Figlia di Papà’ (vaderskindje) komen Jupiter en Saturnus in beeld om in de gaten te houden: verleider Jupiter en potentaat Saturnus.
Vriendschap sluiten met Mars
Opwaarderen van je weerbaarheid
Ik heb iemand gekend met Mars in Vissen die beweerde dat hij van zijn leven nog nooit kwaad was geweest. Alle irritatie en boosheid had hij ingeslikt en gesublimeerd. Anderzijds ken ik mensen met Mars in Stier die zich eerst flink kwaad moeten maken om iets tot stand te brengen. Vooral op de explosieve en confronterende kant van Mars rust in onze cultuur een taboe. Als je laat merken dat je kwaad bent wordt er al gauw neerbuigend gedaan. 'We gaan hier toch niet emotioneel worden hè!’
Dat komt natuurlijk voort uit onze angst voor conflicten. Niet alleen de schade die dan wordt aangericht op de onderlinge verhoudingen maakt ons beducht – we zijn ook heel erg bang om op een vernederende manier te verliezen.
Mars is gevoelig voor krenking – maar in het krachtenveld waarin hij opgroeit (gezin, school, buurt) is erg moeilijk vooraf te bepalen uit welke hoek die zal komen.
Toch krijgt elk mens hiermee te maken en is het in je bewustwordingsproces nodig om wat archeologie te doen naar je pijnpunten en te werken aan een gezonde inzet van je
weerbaarheid.
Maak een lijstje van je zorgen en conflicten
Elk mens kent een emotionele boekhouding. Er zijn altijd rekeningen te vereffenen. Er zijn mensen aan wie je wat verplicht bent of die je graag te vriend houdt. Soms gewoon
vanwege vriendschap, maar niet zelden ook uit veiligheidsoverwegingen. Voor wie voel je intuïtief aan dat je moet oppassen? En waarvoor dan eigenlijk?
Er is onderzoek naar gedaan: zelfs in een kort contact met je buur kun je de Mars-stand van oorlog en vrede aflezen.
‘Moge!’ ‘Druk op de weg vandaag! Nou, tot ziens weer!’
Dit is een drie-slagen contact: alles is wel tussen ons. Als één van de twee stroef doet of plotseling het patroon doorbreekt door een praatje te willen houden kijken we ongerust op.
Wat heeft die ineens?
Zo kom je er achter dat Mars, onze innerlijke beveiliger, altijd op zijn post is.
Je ongerustheid is een teken dat het tijd is voor een krijgsraad.
Begin met een lijstje te maken van bekenden en ken ze een cijfer toe naar de mate waarin je ze vertrouwd.
Je merkt, elke persoon op je lijst heeft een verhaal. Bovendien zul je merken, dat je door zo openlijk cijfers toe te kennen aan je angsten en twijfels rond bepaalde personen een dieper liggende ongerustheid bloot legt. Je doorbreekt een taboe. Zo openlijk en duidelijk mag je helemaal niet zijn! We bedekken de onderlinge
verhoudingen liever.
Angst is een slechte raadgever. De mensen waar je mee omgaat zijn zowel intimi als mensen die je uitdagen. Hoe sta je hier in? Trek je je terug of ben je veel te
assertief?
Weten wat er aan de hand is, hoe de verhoudingen liggen en waar je bang voor bent is op zich al bevrijdend. Een gewapende vrede is draaglijker dan een onbestemde dreiging.
Sommige vrienden en collega’s verdienen het dat je de uitdaging aangaat;
competitie en rivaliteit halen het beste in je naar voren wat je hebt. Als je jaloezie en afgunst tegen komt is dat zeker een aanleiding voor innerlijk werk.
Met open vizier strijden is niet altijd haalbaar. Maar, als het je lukt om de onderlinge verhoudingen op te helderen, raak je al een hoop angst kwijt en maak je meer kans op vriendschap – een (meestal voelbare maar niet uitgesproken) afspraak dat je elkaar geen kwaad zult doen.
Samenvatting: de psychologie van Mars
Uit het voorgaande heb je kunnen opmaken dat Mars een bijzondere plek inneemt als het gaat om je fysieke energie huishouding. Bewegingsvrijheid is uiterst belangrijk. Daarbij horen ademruimte, een goede spijsvertering, voldoening in lekker eten maar ook een voldaan gevoel als resultaat van fysieke inspanningen en werk. Het intense plezier in bewegen dat Mars geeft.
Lekker in de tuin werken, samen een karwei afmaken.
Plezier in bewegen, in spel, in competitie en je kracht meten met anderen is cruciaal voor een Mars die lekker in haar vel zit. Zo kweek je zelfvertrouwen, heb je lol in je leven en ben je niet te bang om uitdagingen aan te gaan.
Hou daarbij altijd de ego-gedreven competitiedrang van Mars in de gaten. Hij wil overal een wedstrijd van maken, maar kan niet tegen zijn verlies. Dus gaat hij buitensporig oefenen om iedereen de loef af te steken of hij gaat over tot strategische zetten en vals spelen. Zo wordt elk leuk spelletje tot oorlog.
Mars wil zich ontwikkelen. Allereerst in kameraadschap en saamhorigheid. Mars zoekt medestanders, hij heeft kameraden nodig, medestrijders. In je jonge jaren hoor je dit te leren door te spelen (en niet zelden te vechten!) met je vrienden en vriendinnen en zo te leren functioneren in een groep. Zo leer je ook anderen iets te gunnen en voor elkaar opkomen.
Als je Mars in een hokje stopt gaat het mis. Mensen hebben net als kwaliteitskippen vrije uitloop nodig, anders gaan ze elkaar lopen pikken en tot bloedens toe verwonden. Dag in dag uit stil zitten voor een beeldscherm is dodelijk voor je plezier in het leven, dat immers bestaat uit voortdurende beweging.
De morele kant van Mars, die onrecht bestrijdt en opkomt voor de rechten van anderen en ook zelf hogere doelen en deugde nastreeft komt eveneens tot ontwikkeling door contact met anderen. Mars heeft kameraden nodig, medestanders, medestrijders. Hier ontstaan diepe vriendschappen door gedeelde ervaringen. Als het goed gaat kan de saamhorigheid in zo’n vriendenclub zelfs een bully onschadelijk maken.
Mars heeft zowel mede als tegenstanders nodig – ook je beste vijand daagt je uit om het beste wat je hebt te laten zien.
De strijd tussen ego en hart houdt nooit op – maar juist het bewust aangaan ervan maakt het leven de moeite waard.
Elke ochtend als je opstaat stap je vanuit je droom de werkelijkheid in. Morgenrood is de kleur van Mars. Het licht van de nieuwe dag is zowel uitdagend als uitnodigend. Je krijgt de ruimte om op te stijgen tot de beste versie van jezelf en je leven zin te geven. Je bent het aan je aretè, je fierheid en je zelfrespect verplicht om deze uitdaging aan te gaan.
