Werkstuk Levensbeschouwing Het Jodendom
Werkstuk door een scholier 4e klas vwo
3795 woorden 19 jaar geleden
5,7
786 keer beoordeeld
Vak Levensbeschouwing
Inleiding.
Wij moesten een werkstuk maken voor het vak levensbeschouwelijke vorming.
We konden kiezen uit de volgende onderwerpen:
Jodendom, Christendom, Islam, Hindoeïsme, zinloos geweld, normen en waarden op school, sommige andere soorten "-ismen". (moest je wel vragen)
Wij hebben gekozen voor het onderwerp jodendom, omdat wij dit regelmatig horen op televisie. Dit gaat dan meestal over de Tweede Wereldoorlog. Daarom wilden we wel wat meer weten over het Jodendom.
Ook is dit een onderwerp waarvan wij
dachten: "Daar valt wel wat informatie over te krijgen".
Dit was achteraf toch iets minder als dat wij dachten.
De hoofdvraag die wij hebben gesteld is:
Wat is er anders aan het dagelijksleven van een jood in vergelijking met die van ons?
Ook hebben we verschillende deelvragen gesteld:
- Waar komen joden vandaan en wat is hun verleden?
- Wat is een synagoge?
- Wat is de Thora?
- Waarvan is de Thora gemaakt en hoe wordt hij geschreven?
- Welke feesten horen bij het jodendom?
- Hoe leven joden?
- Wat is er gebeurd tijdens de jodenvervolging?
Hoofdstuk 1. Het verleden
Afstammelingen.
Joden stammen af van volksstammen die 4000 jaar gelden leefden in het Midden-Oosten.
Vroeger leefden alle joden bij elkaar als 1 stam, maar nu 4000 jaar later zijn ze verspreid over de hele wereld.
Een ding is altijd hetzelfde gebleven: hun geloof.
In hun geloof, het jodendom, spreken de mensen naast de taal van het land waar ze in wonen ook nog Hebreeuws. Hebreeuws is de taal van de oorspronkelijke stam.
De manier waarop joden leven halen ze allemaal uit dezelfde heilig boeken.
Ook het bidden doen ze zo veel mogelijk hetzelfde.
Daarnaast hebben ze dezelfde feesten en speciale gelegenheden.
De geschiedenis.
Achter het jodendom schuilt een hele geschiedenis:
Volgens de bijbel van de joden was Abraham de eerste Jood.
Toen hij en zijn vrouw Sara oud waren, hoorde hij een stem. Die stem gaf hem de opdracht om
Mesopotamië te verlaten en op weg te gaan naar een land dat later nog aan hem zou worden laten zien.
Dat land was Israël.
De stem maakte samen met hem een overeenkomst: als Abraham de stem als die van God zou opvatten, zouden Abrahams nakomelingen een groot volk worden.
Abraham stemde toe en wat God beloofd had, kwam uit.
Toen de jaren voorbij gingen namen de Israëlieten de God van Abraham als enige god aan. Ook beschouwden ze Abraham als vader van hun volk en hun geloof.
Door een hongersnood werd de kleinzoon van Abraham gedwongen om Israël uit te gaan en naar Egypte te vertrekken.
In Egypte dwong de farao, dat was de koning, de Israëlieten als slaven te werken. Nadat ze heel veel jaren hadden geleden vergaten de Israëlieten bijna de God van Abraham.
Maar toen hoorde Mozes, dat was de nieuwe leider, de stem van God.
Die zei dat hij de farao moest vragen om de Israëlieten vrij te laten. De farao weigerde dat elke keer en daarom stuurde God tien plagen als straf voor de Egyptenaren.
De laatste straf was de ergste: alle eerstgeboren zonen van de Egyptenaren stierven, maar de zonen van de Israëlieten sloeg God over.
Dit had tot gevolg dat de farao de Israëlieten wel moest laten gaan.
De Israëlieten vluchtten meteen, maar ze waren het land nog niet uit of de farao zond het leger uit om ze terug te halen. Met het leger vlak achter zich, bereikten ze de Rode Zee. Ze konden geen kant meer op.
Toen stak Mozes zijn staf uit en de zee maakte een opening om droog aan de overkant te komen. Toen de Egyptenaren ze achterna gingen stroomde het water terug:
Alle Egyptenaren verdronken.
Hoofdstuk 2. De synagoge Wat is de synagoge?
Veel joden vinden het erg belangrijk om tot God te bidden. Dat bidden kan thuis, maar sommige gebeden moeten worden gezegd in gezelschap van andere joden. Voor deze gebeden is een speciaal gebouw om te bidden en om uit de Thora te lezen. Dit gebouw heet de synagoge. Dit gebouw wordt ook gebruikt als
gemeenschapsruimte om te leren en om feesten, die met het geloof te maken hebben, te vieren. Je hebt verschillende synagoge, maar een ding is bijna altijd hetzelfde: ze zijn naar Jeruzalem gericht. Het onderhoud van de synagoge wordt betaald door de leden van de gemeente.
Orthodoxe en liberale synagoge.
Er zijn twee soorten synagogen:
Orthodoxe synagoge en liberale synagoge.
Wat is het verschil?
In een orthodoxe synagoge zitten de mannen beneden. Ze worden naar de biema geroepen om te lezen uit de Thora en de deuren van de ark te openen. De vrouwen volgen de dienst ergens anders. Meestal is dat ergens op een galerij op de eerste verdieping. De dienst wordt gehouden in het Hebreeuws. Voor de dienst is het noodzakelijk dat er een minjan (tien mensen) aanwijzig is. In sommige delen van de dienst staan de mensen. De rest van de tijd zitten ze.
In een liberale synagoge zitten en staan mannen gewoon door elkaar en hebben ze een even groot aandeel in de dienst. Er zijn mannelijk en vrouwelijke rabbijnen. De gebeden zijn korter dan die in een orthodoxe synagoge en sommige worden gelezen in de taal van het land waar de synagoge staat; dus niet altijd in het Hebreeuws. Een minjan is niet noodzakelijk.
Hoofdstuk 3. De Thora Wat is de Thora?
De Thora is het eerste deel van de Hebreeuwse bijbel. De Hebreeuwse bijbel is de Tenach.
Tenach is eigenlijk een afkorting, want je zou moeten zeggen Thora, Nebiim, Chetubim.
Dat betekend Wet (Thora), profeten (Nebiim) en geschriften(chetubim).
De Tenach heeft dezelfde verhalen als het oude testament van het Christendom.
De verhalen in de Thora gaan over de voorouders Abraham, Isaak, Jacob en Josef en de geschiedenis van de uittocht uit Egypte en andere joodse verhalen.
Ook bevat de Thora tal van regels voor het leven zoals, tot twee keer toe, de tien geboden.
De Thora bestaat uit de 5 boeken van Mozes:
Bereejiet Genesis Sjemot Exodus Wajikra Leviticus Bamidbar Numeri
Dewariem Deuteronomium
- De Bereesjiet is een verzameling van verhalen over de schepping van de wereld, de zondvloed en de geschiedenis van Josef.
- In de Sjemot gaan de verhalen over de uittocht uit Egypte en het leven in de woestijn en in de Sjemot
staan ook vele wetten, geboden, verboden, voorschriften en bepalingen.
- In de Wajikra staan de priesterwetten en de offervoorschriften.
- In de Bamidbar de gebeurtenissen in de woestijn.
- En tot slot staan er in de Dewariem sociale wetsvoorschriften.
Het Dewariem wordt afgesloten met de dood van Mozes.
Joden geloven dat de Thora door God aan Mozes is gegeven op de berg Sinaï.
De Thora werd eerst van mond tot mond doorgegeven en is pas rond het jaar 200 opgeschreven.
De Thora geeft regels en aanmerkingen voor het gedrag van de mens.
De Thora is de wetsrol van de Joden
Waarvan is de Thora gemaakt?
De Thora is niet zomaar een rol papier.
De Thora is gemaakt van perkament, maar niet iedere dierenhuid mag worden gebruikt als perkament voor de Thora.
De dierenhuiden moeten zijn van dieren die ook geoorloofd zijn om te eten.
Tijdens het maken van perkament van de dierenhuiden moet de hele tijd de aandacht blijven bij het heilige doel, waarvoor dat perkament zal worden gebruikt.
Voor het maken van de Thora zijn verschillende stukken dierenhuid nodig en die huiden worden aan elkaar gemaakt met pezen van dieren.
Die pezen mogen alleen zijn van dieren die ook geoorloofd zijn om te eten, net zoals bij de huid.
Het schrijven van de Thora.
De Thora wordt niet gedrukt maar met de hand geschreven.
De inkt waarmee wordt geschreven wordt ook op een speciale manier gemaakt. Die inkt moet aan bepaalde eisen voldoen:
De inkt moet zwart en duurzaam zijn, verder moet de inkt dik liggen op het perkament, maar de inkt mag er niet afspringen als hij droog is.
Het schrijven zelf gebeurt met een verenstift.
De veren die voor zo’n pen worden gebruikt zijn die van een gans of van een kalkoen.
Het schrift komt in kolommen op het perkament te staan.
Deze kolommen zijn minstens 40 en hoogstens 60 regels.
Op een stuk perkament komen vier of vijf van die kolommen.
Voor al de vijf delen van de Thora zijn 200 kolommen nodig, dus in het algemeen bestaat de Thora uit 40 vellen perkament.
De taal waarin de Thora wordt geschreven is het Hebreeuws.
Het Hebreeuws is een consonantentaal, dat betekent dat alleen de medeklinkers worden opgeschreven, de woorden, worden wel met klank uitgesproken.
Zo staat er bijvoorbeeld vdr. Dit wordt dan uitgesproken als vader.
Het schrift gaat van rechts naar links.
Het schrijven van de Thora gebeurt heel erg netjes.
De kolommen moeten gelijk beginnen en eindigen, maar woorden mogen niet worden afgebroken, omdat het dan niet meer duidelijk is welk woord het was.
Omdat ze niet afgebroken mogen worden, maar wel de regel van achteren gelijk moet zijn worden de woorden breed geschreven.
Een goede schrijver maakt van dat breed schrijven weinig gebruik omdat het dan minder egaal is en de Thora moet zo egaal mogelijk worden geschreven.
Het schrijven van een wetsrol neemt maanden in beslag.
Er mag geen klein foutje in zitten, dus moet de schrijver met zijn gedachten bij het werk zijn.
Het werk wordt elke keer weer gecontroleerd en als het klaar is kijkt de schrijver het nog een keer na en ook anderen controleren dan de nieuwe wetsrol.
De bekleding van de Thora.
Als dan alles af is geschreven wordt het begin van Genesis aan een stok verbonden en het laatste deel van Deuteronomium aan een andere stok.
Het perkament wordt dan van beide uiteinden naar het midden gerold. De stokken zijn zo groot dat aan onder- en bovenkant nog handvaten overblijven.
Om de stokken zitten stalen platen tussen het perkament en de handvaten. Deze platen zijn zo groot dat de wetsrol die om de stokken zit er gemakkelijk op kan rusten.
De platen dienen er ook voor om het perkament makkelijk over de tafel op te rollen en terug te rollen zonder dat het teveel wordt beschadigd.
Aan de manier waarop de Thora wordt gemaakt kan je al zien dat het een kostbaar heilig bezit is, er wordt dan ook heel voorzichtig mee omgegaan.
De Thora wordt zorgvuldig omkleed en wordt zo min mogelijk met blote handen aan geraakt. In plaats van met de vingers de woorden te volgen, doet men dat met een jat. Dit is een soort handje aan een stok.
De Thora wordt vaak heel mooi versierd met bijvoorbeeld een kroon of torens aan de bovenste handvaten.
De Thora wordt geplaatst in de heilige ark op de onderste handvaten. Soms hangt er een schild op de mantel van de Thora.
Mensen die op godsdienstige wijze hun dankbaarheid willen tonen schenken de synagoge dan gewaden en versieringen voor de Thora. Soms wordt er ook een hele nieuwe Thora aangeboden.
Een nieuwe wetsrol wordt in de synagoge ontvangen als een koningin.
Hoofdstuk 4. De kalender en feestdagen
Kalender.
De kalender van het Jodendom hangt erg samen met de natuur.
Eigenlijk is dat wel handig, want wat zou er gebeuren als je bijvoorbeeld een heel eind van de beschaving leeft, zonder klok of kalender? Zou je dan nog herkennen op welke dag je jarig bent?
De handelingen van de synagoge beginnen bij zonsopgang, want die is wel met zekerheid vast te stellen.
Allerlei andere dingen beginnen met zonsondergang.
Deze twee tijdsbepalingen komen heel veel terug in de Joodse kalender.
Bijvoorbeeld de sabbat, die begint als op vrijdagavond de zon ondergaat.
De exacte tijden zijn verschillend per seizoen en breedte.
Om terug te komen op hoe de kalender samenhangt met de natuur:
Wij (de westerse wereld) hebben steeds ¼ dag over.
De rabbijnen lossen dit anders op: zij hebben maanden van 29 à 30 dagen en jaren van 12 of 13 maanden.
Per 19 jaar zijn er 7 schrikkeljaren (die hebben 13 maanden). Ook worden de wisseling van seizoenen en de nieuwe maan gevierd.
In totaal heeft een joods jaar, zonder schrikkeljaar, 354 dagen.
Ook leven de joden in een ander jaartal: op dit moment is dat: 2000 + 3760 = 5760
De Joodse maanden zijn:
Hebreeuws Westers Niesan maart-april Ijjar april-mei Siewan mei-juni Tammoez juni-juli Av juli-augustus
Elloel augustus-september Tisjri september-oktober Chesjwan oktober-november Kislev november-december Tevet december-januari Sjevat januari-februari Adar februari-maart
2e Adar 13 maand (alleen in een schrikkeljaar)
Feestdagen.
De drie populairste feesten (pessach, Sjavoeot en Soekkot) staan bekend als "pelgrims-" of "voet-"
feesten.
De rede hiervan is dat ze vernoemd zijn naar de pelgrims die vroeger te voet naar de tempel reisden, om daar de viering van deze feesten bij te wonen.
De Pelgrims feesten staan alle drie in het teken van de aanwezigheid van God.
De feesten zijn heel traditioneel: bij allemaal is er vlees en drank en de vrouwen krijgen nieuwe kleren.
Elk feest heeft een historische, spirituele en een agrarische achtergrond.
Pessach (paasfeest); - Historisch: Het vrijlaten van de Israëlische slaven uit Egypte.
- Spiritueel: De slaven van de farao veranderden in dienaren van God.
- Agrarisch: Feest van hernieuwing van de eerste graanoogst.
Sjavoet (Pinksteren); - Historisch: De dag waarop God op de berg Sinaï de tien geboden gaf als verbond met Israël.
- Spiritueel: De openbaring van de Thora op de berg Sinaï.
- Agrarisch: De late graanoogst (tarwe) en de eerste fruitoogst.
Soekkot (loofhutten); - Historisch: God beschermde de Israëlieten in de woestijn omdat ze in hutten woonden.
- Spiritueel: God is de beschermer. De Israëlieten ruilden hun huizen voor eenvoudige hutten.
- Agrarisch: Laatste oogstfeest van het jaar.
Andere belangrijke dagen.
Niet alle joodse feestdagen zijn vreugde volle dagen.
Het nieuwe jaar (Rosj Ha-Sjana) en de grote verzoendag (Jom Kippoer) zijn serieuze, maar geen trieste dagen die het begin en het einde zijn van de tien bekeringsdagen. Ook bij de Joden wordt er aan een soort van vasten gedaan.
Dat wordt in de Jamim Noraïm, of Geduchte Dagen gedaan. Deze duurt 40 dagen.
De tien bekeringsdagen geven het einde van de Geduchte Dagen aan.
Tijdens Jom Kippoer moeten mensen zich ook houden aan vijf innoejim (zelfbeperkingen):
- niet eten of drinken - niet met olie insmeren - geen seksuele contacten
- zich niet wassen (voor zijn plezier) - geen leren schoenen dragen.
Het algemene thema van Jom Kippoer is Tsjoewa, wat bekering betekent.
Het staat voor "de terugkeer" naar God, de erkenning van zonden en de nieuwe voornemens om (nog steeds) aan het rechte pad te blijven.
Hiervoor is geen offer of tussenpersoon nodig, het gaat alleen om God ‘s genade.
Hoofdstuk 5. De Levenscyclus van Joden
Tradities.
Het Jodendom heeft vele tradities die plaatsvinden in het leven.
Om te beginnen bij de geboorte.
Joodse kinderen krijgen bij hun geboorte twee namen. Eén Hebreeuwse naam en een gewone naam. De Hebreeuwse naam heeft vaak een historische betekenis en wordt gebruikt in de Synagoge en in papieren, zoals Trouwaktes.
Een jongen krijgt zijn naam tijdens de besnijdenis.
Een besnijdenis vindt plaats op de 8e dag na de geboorte. Dit gebeurt alleen op een andere dag als de baby ziek is.
De besnijdenis wordt uitgevoerd door een mohel. Dit is een gelovig Joods persoon die weet en er voor geleerd heeft hoe hij een besnijdenis goed uit moet voeren.
De besnijdenis is een soort feest. Of eigenlijk een eeuwenoude traditie die helemaal teruggaat naar de tijd van Abraham. Als het de eerste zoon is, is er een extra "verlossings"- ceremonie na 30 dagen.
Meisjes krijgen als zij geboren zijn geen traditionele ceremonie, maar de moeder gaat naar de synagoge voor een dankgebed.
Soms, vooral in liberale synagoge, wordt de baby in de synagoge gezegend.
School.
De meeste Joodse kinderen gaan naar twee scholen. Een gewone school met
niet-joodse kinderen waar ze maandag t/m vrijdag overdag naar toe gaan en naar een godsdienstige school op zondag en op de doordeweekse avonden.
De gewone school is hetzelfde als voor alle andere kinderen, alleen de godsdienstige school is anders. Hier leren de kinderen Hebreeuws spreken en alle Joodse gebeden. Dit is er voor bedoeld dat ze later kunnen meedoen in de diensten die plaatsvinden in de Synagoge. Verder bestuderen ze delen uit de Bijbel en ze leren over hun geschiedenis.
Opgroeien.
Een jongen wordt bij de joden op een dag een bar mitswa.
Hier moet hij goed Hebreeuws voor kennen, want hij moet dan een deel uit de Thora lezen en een gebedsdienst leiden.
Een jongen wordt een bar mitswa als hij ongeveer 13 jaar oud is. (mits er niets gebeurd is). Hij telt nu als een volwassene mee.
Meisjes horen als ze 12 jaar zijn bij de volwassene. In sommige synagogen is dit hetzelfde feest als bij jongens wanneer die bar mitswa worden.
Meisjes leiden wel een dienst, maar lezen niet uit de Thora.
De orthodoxe joden kiezen meestal voor een bat sjajl, in plaats van bar mitswa.
Bat Sjajl vindt, net als Rooms-katholiek Vormsel, meestal op latere leeftijd plaats.
Zo rond hun 12e.
Eten.
Joden mogen bijna alles eten, behalve voedsel dat niet koosjer is. Het voedsel dat verboden is heet teraifa.
Bij teraifa hoort het vlees van "onreine" dieren. Ook mag men geen vlees eten wat niet ritueel geslacht is en er vindt een volstrekte scheiding plaats tussen vlees en melk.
Huwelijk.
In de Joodse wet staat dat het huwelijk in twee aparte delen moet worden voltrokken. Eerst de
"Qiddoesjin" (verloving). Met getuigen erbij geeft de bruidegom vaak een ring als symbool voor de verloving.
Vervolgens worden er twee zegens uitgesproken en deelt het paar een beker wijn.
Daarna komt nissoein, het echte huwelijk.
De bruid en bruidegom staan onder de choeppa (bruiloftsbaldakijn) die hun nieuwe huis symboliseert en er worden zeven zegens uitgesproken.
Dan deelt het paar weer een beker wijn. Het paar wordt weer gezegend en de bruidegom gooit een glas
stuk. Het glas symboliseert om zelfs op deze vreugdevolle dag de verwoesting van Jeruzalem te herdenken.
Er zijn heel eenvoudige bruiloften, maar je hebt ze ook van zeven dagen en zeven nachten.
Ouderschap.
Bijbelse figuren als Mozes en koning David konden niet goed kinderen opvoeden.
De gemeentelijke synagogen bieden soms zelfs professionele cursussen aan voor goedbedoelende ouders.
Helaas groeien kinderen vaak heel anders op als de ouders gewild hadden.
Respect.
Door alle ervaringen in je leven bouw je, als oudere, respect op voor de onvolwassen mensen die nog met de vorige vier periodes aan het worstelen zijn.
Dit geldt zowel voor mannen als voor vrouwen.
Dood.
Orthodoxe joden kennen alleen nog begrafenissen. De liberale joden kunnen kiezen: cremeren of begraven.
De naaste familie scheurt een deel van een bovenkleding stuk, doen hun schoenen uit en gaan "sjiwwe"
zitten. Sjiwwe betekent thuis op de grond of laag bij de grond zitten. Sjiwwe hangt vaak samen met zeven rouwdagen (Sjiva = zeven). Minder streng gelovigen maken daar maar een nacht van.
Na 30 dagen zwakt het rouwen af, maar kinderen rouwen soms wel een jaar om hun ouders.
Daarna volgt een jaarlijkse rouwdag. Deze noemen we ook wel Jahrzeit.
Dan zegt het meest naaste familielid in de synagoge de kaddisj op. (Dit is een lofzegging in het Aramees opgedragen aan de dode).
Alle joden geloven in leven na de dood.
Hoofdstuk 6. Jodenvervolgingen
Gevolgen van de verspreiding.
De joden gingen zich steeds meer verspreiden in verschillende landen.
Daar werden ze niet overal helemaal vertrouwd. Het gevolg hiervan was haat, vervolging, enz.
In veel landen waar veel Christenen woonden was het nog moeilijker. Daar werden soms alle bezittingen afgepakt of joden vermoord.
In 1250 na Chr. werden in Engeland zelfs alle Joden weggejaagd.
In Spanje, in 1492, moesten de Joden óf Christen worden óf het land verlaten. Duizenden Joden verlieten Spanje.
Anderen deden net alsof ze Christen geworden waren.
Toen de leiders van Spanje dit merkten richten ze een rechtbank op, ook wel inquisitie genoemd. Eerst werd geprobeerd ze om te praten, maar toen dit niet lukte, werden ze gemarteld of vermoord.
Dit is lang geleden gebeurd. Maar wat minder dan 60 jaar geleden gebeurde was de vervolging van Joden in Europa.
Er werden toen 6 miljoen Joden vermoord. Er werden concentratiekampen gebouwd waar Joden op
verschrikkelijke wijze werden vermoord of vergast.
Dit gebeurde in de Tweede Wereldoorlog, onder leiding van de Duitser: Adolf Hitler. Ook sommige niet- joden kwamen in de kampen terecht.
Zij hadden meestal de Joden geholpen. Ook zigeuners en mensen die oud of “niet normaal” waren werden omgebracht.
Anne Frank.
Een bekend Joods meisje was Anne Frank. Zij heeft een dagboek geschreven tijdens haar verblijf in een verborgen kamer.
De verborgen kamer werd het achterhuis genoemd.
Anne Frank kwam op haar 16e jaar om.
Symbool
Het symbool van de joden is de davidster. Dit zijn 2 driehoeken door elkaar: 1 op zijn kop en 1 gewoon.
Deze twee driehoeken beelden de zichtbare en de onzichtbare wereld uit.
De davidster is heel belangrijk, omdat David de eerste vorst was die van alle stammen een volk wist te maken.
Vroeger dacht men dat de davidster geluk bracht, als je het bij je had.
Later in de Tweede Wereldoorlog droegen joden de davidster ook, maar nu was het een herkenningsteken voor de joden die naar de kampen werden afgevoerd.
Ook de zevenarmige kandelaar is een symbool van de joden. De zevenarmige kandelaar wordt ook wel menora genoemd.
Vroeger stond hij in het Heilige van de tempel.
Conclusie.
Door dit werkstuk is een heleboel over het onderwerp jodendom veel duidelijker geworden.
Dat er zoveel verschillen waren tussen het joodse leven en ons leven wisten we niet.
Wij hopen ook dat de lezer van dit werkstuk er net zoveel van geleerd heeft als wij.
Het viel ons wel tegen om voldoende en (erg belangrijk) bruikbare informatie te krijgen.
Er zijn namelijk wel genoeg boeken over het jodendom, maar de meeste boeken zijn zo geschreven dat het erg moeilijk is om te lezen (allen maar moeilijke woorden).
Ook staan er veel dingen in die eigenlijk niet zo heel belangrijk zijn.
Het stuk over de geschiedenis konden wij eigenlijk maar in 1 boek vinden.
In de andere boeken slaan ze hele stukken over (áls het verhaal over de geschiedenis er al in staat) of ze leggen het heel moeilijk uit.
In dat ene boek stond het letterlijk in onze taal, wat betekent: geen moeilijke woorden.
Daarom hebben we een paar stukjes (bijna) letterlijk overgenomen.
Wel hebben we de zinsopbouw iets veranderd. De docente zei dat dit goed is.
In de inleiding hebben we verteld dat je vaak dingen hoort over de joden in de Tweede Wereldoorlog.
Wij hebben daarom geprobeerd meer over het dagelijksleven van de joden te vertellen en zo maar een heel klein beetje over wat er in het verleden allemaal gebeurt is.
Veel mensen weten dit al en wij willen juist degene die dit leest iets leren.
In het begin vonden we het niet leuk om dit werkstuk te maken; we wisten er helemaal niks van en het begin is altijd moeilijk.
Maar toen we eenmaal een stuk hadden, begonnen we het steeds leuker te vinden.
Het blijft altijd een werkstuk maken (niet écht leuk dus), maar doordat we steeds meer te weten kwamen over joden vonden we het steeds leuker.
Onze meningen zijn niet echt veel verandert door dit werkstuk te maken, maar we hebben wel wat meer respect voor hoe hun zich aan de tradities houden.
Literatuurlijst
De volgende boeken hebben wij gebruikt:
Boek Auteur Plaats van uitgave Jaar van uitgave
Levensbeschouwingen, jodendom Monica Stoppleman Baarn 1997 Licht op jodendom Norman Solomon Utrecht 1996
Het Jodendom Fernando Joannes Milaan 1982 Perspectief deel 2 Désiré Brokerhof e.a. Leiden 1997
De volgende internet adressen hebben wij onder andere gebruikt:
http://members.xoom.com/edv3000/overig/gd/jodendom.htm http://huiswerk.scholieren.com/werkstukken/jodenwo.html http://www.jhm.nl/home.htm
http://huiswerk.scholieren.com/werkstukken/joden.html http://huiswerk.scholieren.com/werkstukken/jodendom.html http://www.hhit.hsholland.nl/sammeta/pg125.htm
http://www.amsterdam.nl/./piga.cgi?GD-KEY=4576 http://members.tripod.lycos.nl/Jodendom/
http://www.xs4all.nl/~ljg/ljgframe.html http://www.joods.nl/lerncafe/
http://www.xs4all.nl/~niw/jodendom.htm
http://www.konbib.nl/dutchess.ned/11/20/index.html
Er zijn nog een paar adressen op het internet, waar wij informatie vanaf hebben gehaald, maar die weten wij niet meer.
