Zaterdag 4 april 1959 - No. 534
en DEMOCIATIE
Wat men ons schreef
(Zie pag. 4)
Enige opmerkingen over en Kabinetten
formaties
PROF. DE QVAY AAN HET WERK
Nog juist vóór Pasen heeft H.M. de Koningin in de persoon van prof. dr. J. E. de Quay, com- missaris der Koningin in Noord-Erabant en vooraanstaand lid van de K.V.P., een formateur kunnen aanwijzen.
Dit geschiedde, nadat prof. dr. J. R. M. van den Brink, die minister van Economische Zaken is geweest in de jaren 1948 tot 1952, verzocht had, wegens persoonlijke redenen n i e t voor een formatie-opdracht in aanmerking te ko- men.
Persoonlijke redenen dienen nu eenmaal te worden geëerbiedigd, maar wij willen toch wel verklaren, dat het ons spijt, dat prof. Van den Brink niet beschikbaar bleek te zijn.
Minister Van den Brink was een bekwaam bewindsman, die zijn zaken voortreffelijk wist te verdedigen en die een beleidvol optreden wist te combineren met de nodige doortastendheid zo dikwijls dat noodzakelijk bleek.
Het zou, naar wij menen, tegenover een P.v.
d.A.-in-oppositie (gesteld dat het daarvan in- derdaad komt) goed zijn geweest, als minister- president een man te hebben met parlementaire ervaring, die op een belangrijke post het minis- tersambt reeds eerder heeft vervuld.
Het ministersambt van prof. De Quay duur- de slechts ruim 10 weken (april-juni 1945) en viel in een periode, waarin de parlementaire machine geheel stilstond. Een geheel onbeken- de in het politieke leven is hij echter toch ook weer niet.
Op het ogenblik, dat wij dit schrijven, is hij nog nauwelijks met zijn werk begonnen. Dit noopt ons tot een grote mate van reserve, maar vooralsnog zijn wij toch geneigd, zijn pogingen met welwillendheid af te wachten.
• • •
Mocht ook hij tot de conclusie komen, dat de brede basis met de socialisten praktisch heeft afgedaan, dan zal hij, voor zover wij het op het ogenblik kunnen bezien, wel koersen in de richting van wat degenen, die gaarne een scherp onderscheid maken tussen "parlemen- taire" en "extra-parlementaire" Kabinetten, dan een extra-parlementair Kabinet noemen.
Wanneer men nu zo bijzonder prijs stelt op deze aanduiding, is het ons wel. Men wil daar dan mee aangeven, dat er niet naar gestreefd zal worden, de Kamerfracties voor vier jaar vast te nagelen aan een gedetailleerd program.
Zulk een absolute binding, welke wij in strijd achten met de zelfstandige positie, de eigen verantwoordelijkheid en plaats en het vrije be- slissingsrecht van de volksvertegenwoordiger, achten wij uit den boze.
Wanneer nu door de aanvaarding van de aanduiding "extra-parlementair" de verhou- ding tussen Regering en Volksvertegenwoordi- ging wordt gevestigd op een basis, welke wij de enig juiste achten, dan willen wij die aan- duiding gaarne op de koop toe nemen.
Het gaat ons om het wezen en niet om de vorm.
• • •
Er bestaat, bij sommigen uit onwetendheid, bij anderen meer uit kwaadwilligheid, nog al- tijd veel misverstand over het standpunt van
de V.V.D. ten aanzien van de verhouding Rege- ring-Kamer.
V oor kwaadwilligen is het onnodig te schrij- ven. Voor de onwetenden willen wij echter gaarne nog eens enkele zaken nadrukkelijk vastleggen.
1. Het standpunt van de V.V.D. betekent niet, dat zij een Regeringsprogram zou verwer- pen. Wij zouden zeggen: Natuurlijk niet. Het is, zeker in deze tijd, begrijpelijk, dat een for- mateur geen sprong in de ruimte doet, maar een globaal program opstelt en dat hij aan de hand van dat program ministers uit de ver- schillende groeperingen, die hij daarvoor in aanmerking wil doen komen, zoekt, die de ver- antwoordelijkheid voor dat program op zich willen nemen.
2. Dat de formateur voor de opstelling van zulk een program adviezen vraagt, óók o.a. aan de voorzitters van de daarvoor in aanmerking komende fracties uit de Tweede Kamer, is eveneens begrijpelijk.
3. Eveneens is aanvaardbaar, dat de forma- teur aan de fractievoorzitters vraagt of zij be- reid zijn, de hun geestverwante personen, die hij ·als minister zou willen voordragen, desge- vraagd te adviseren, een eventuele benoeming te aanvaarden.
4. Het is duidelijk, dat bij de totstandkoming van zulk een Kabinet (totstand gekomen "na overleg" en niet "in overleg", zoals prof. Oud het eens zo puntig heeft uitgedrukt) van een vriendschappelijk-geestverwante verhouding
Buitenlandse belangstelling voor verkiezingsuitslag
Het is begrijpelijk, dat de uitslag der verkie- zingen, die de liberalen een zo grote overwinning hebben gebracht, bij onze geestverwanten in den lande tot grote dankbaarheid en vreugde aanlei- ding heeft gegeven.
Het blijkt echter, dat de zeer gunstige resultaten voor de V.V.D. ook buiten onze landsgrenzen de aandacht hebben getrokken.
Reeds eerder maakten wij melding van de tele- grafische gelukwensen van het Vlaams Liberaal Verbond en van de heer Roger Motz, voorzitter van de Belgische Liberale Partij.
Er kwamen echter nog meer tekenen van bui- tenlands medeleven met ons succes. Zo mocht drs.
Kort h a Is, die in het Europese Parlement vice- voorzitter is van de liberale groep, in een telegram de gelukwensen ontvangen van de voorzitter dier groep, de heer R en é P 1 é ven, oud-minister- president van Frankrijk.
De heer Pléven heeft in zijn telegram aan de beer Korthals tot uitdrukking gebracht, zeer ge- lukkig te zijn met bet succes van de liberale partij, waaraan bij zijn meest hartelijke gelukwensen toe- voegde.
Van een ander lid van het bureau der liberale groep uit het Europese Parlement mocht de heer Korthals eveneens een telegram ontvangen. Het was bet Duitse parlementslid M ar g u I ie s, die eveneens zijn hartelijke gelukwensen ter gelegen- heid van de liberale overwinning aanbood.
Wij waarderen deze gebaren van buitenlandse geestverwanten zeer. Zij tonen, hoezeer zij met de goede verkiezingsresultaten van onze partij me- deleven.
kan worden gesproken tussen het Kabinet en de geestverwanten in de volksvertegenwoordi- ging.
Prof. Oud was onlangs, in een Kamerdebat, zelfs bereid zover te gaan, te spreken van een
"morele binding".
• • •
Elke eis echter, welke verder gaat dan de erkenning van deze "morele binding", is on- juist en past niet in ons dualistisch staatssy•
steem.
Geen individueel Kamerlid, dat het ernstig neemt met zijn persoonlijke verantwoordelijk~
heid, zal een "contractuele gebondenheid" kun- nen aanvaarden, waarbij dan zelfs beschuldi- gingen als "woordbreuk" vallen wanneer hij bij de concrete voorstellen, welke hem worden voorgelegd, naar eer en geweten zijn stem daar- tegenover bepaalt.
Dit standpunt achten wij het enig juiste en wij zijn ervan overtuigd, dat het steun vindt in de voorstelling, welke de overgrote meerder•
heid van ons volk zich van de positie van d8 door hem gekozen volksvertegenwoordigers maakt.
En het Kabinet? Het sterkste is niet het Kabinet, dat zich voor zijn bestaan bij voorbaat een zekerheid "van de wieg tot het graf" tracht te verschaffen, maar is dat Kabinet, dat, ver~
trouwend in eigen kracht, het zichzelf gestelde (en natuurlijk voor wijzigingen in Kabinets·
raad vatbare) program punt voor punt telken•
male met zoveel overtuigingskracht weet te verdedigen en "waar te maken", datde-vrije -- volksvertegenwoordiging er met even grote overtuiging in meerderheid haar stem aan ver- leent.
• • •
"Extra-parlementair" Kabinet betekent ook wel eens, dat men de ministers zoekt buiten de kring van de eigenlijke parlementariërs en vooraanstaande politici.
In de liberale dagbladpers is reeds tijdens de informatie-werkzaamheden van prof. Beel de aandacht gevestigd op de neiging in sommige rechtse bladen om te suggereren, dat, wanneer het een Kabinet zonder socialisten zou worden, van confessionele zijde wel bekende politici zit- ting zouden krijgen - onder wie ook thans demissionaire ministers en zelfs een lijstaan- voerder als prof. Zijlstra - maar dat daar- naast uit liberale kring slechts z.g. "randfigu- ren" zouden worden uitgenodigd.
Deze gedachte, zo die bij enige formateur mocht opkomen, is in de liberale pers bestreden en naar onze mening zullen onze V.V.D.-voor- mannen daar wel niet anders over denken.
Wanneer aan confessionele zijde bekende po- Jitieke figuren voor het ministers-ambt worden aangezocht, is er geen enkele reden ten aan- zien van de V.V.D. een andere methode toe te passen, evenals er geen reden is, de nieuwe, versterkte positie van de V.V.D. daarbij dan niet ten volle te laten meespreken.
Voor het ogenblik menen wij, met deze en- kele opmerkingen te kunnen volstaan.
A.W.A.
VRIJHEID EN DEMOCRATIE
Flitsen van Het Binnenhof'
De schulden van Indonesië • Bii internationale hulpverlening afbetalingsregeling met Nederland als voorwaarde stellen • Idee van mr. H. van Riel- Verontwaardiging over houding Duitse rege- ring in schadevergoedingskwestie • Ongerustheid over afbrokke- ling van de NAVO • Dr. L. G. Kortenhorst weer voorzitter van de Tweede Kamer • Drs. H. A. Korthals eerste plaatsvervangende voorzitter.
Het prestige van de Aziatische landen in de wereld wordt alleen gediend wanneer zij binnen draaglijke grenzen hun verplichtingen nakomen.
Bij elke toekomstige lening van Ame- rika of van de andere internationale in- 5tellingen aan Indonesië, zou een afbe- talingsregeling met Nederland prealabele eis moeten zijn, in het belang van In- donesië zelf.
Deze praktische oplossing deed onze geestverwant mr. H. van Riel aan de hand in de Eerste Kamer bij de behande- ling van de begroting van Buitenlandse Zaken op 18 maart.
Minister Luns verklaarde, dat de ge- idachten van de regering in dezelfde rich- ting gaan, maar hij kon geen garantie geven, dat het zal gebeuren.
* ..
*
Verontwaardigd was de heer Van Riel over de houding van de Duitse re- gering ten aanzien van de schadevergoe- ding aan de slachtoffers van de nazi's. Die verontwaardiging van ons, zei hij, zal ongetwijfeld door zeer vele Nederlanders gedeeld worden, maar dit zal ons niet verder brengen.
Men vraagt zich af: doen zich nooit problemen voor in de Europese ontwik- keling waarbij Duitsland op Nederlandse steun is aangewezen? Is er geen enkel ander middel dan vriendelijk vragen om de Duitsers er toe te bewegen een toch wel zeer essentiële verplichting te hono- reren?
Dit niet geven van schadevergoeding idoor het nu weer rijke Duitsland moet in ons land toch ook repercussies onder de mensen opwekken, die aan een werkelijk Europese eenwording maar weinig ten goede komen.
Ik geloof, aldus de heer Van Riel, dat een oplossing van dit vraagstuk voor Duitsland bepaald economisch niet te be- zwaarlijk zou zijn. Het gaat hier om de betaling van enige honderden miljoenen, die onze betalingsbalans niet in de war sturen en de Duitse betalingsbalans vol- strekt niet te zwaar belasten.
.. • *
Minister Luns verklaarde, dat hij her- haaldelijk onder de aandacht van de Duitse bondsregering heeft gebracht, dat de regeling van de Nederlands-Duitse bilaterale problemen eenvoudig ondenk- baar is wanneer deze niet gepaard gaat met een redelijke schadeloosstelling van de Nederlandse slachtoffers van het nazi- regiem.
Pas in de allerlaatste dagen zijn er aan- wijzingen, die een wijziging ten goede schijnen te beloven.
Op de vraag van de heer Van Riel in- zake het zoeken naar een oplossing voor de Eems-Dollartkwestie, antwoordde mi- nister Luns, dat er in het kader van de Nederlands-Duitse onderhandelingen naar wordt gestreefd tot een regeling op prak- tische basis te komen, een regeling dus, die de belangen van de haven van Delft- zijl veilig stelt, ook de toekomstige belan- ge't, zonder zich te stellen op een strikt volkenrechtelijk standpunt.
Een bevredigende feitelijke regeling gaat ook de regering het meest ter harte.
• • *
Voorts vroeg de heer Van Riel wat de regering eigenlijk heeft gedaan om de belangen van Rotterdam bij het ver- voer van kolen naar Duitsland te be- schermen.
En wat denkt de regering te doen in- zake de Belgische Rijnvaartpremies, die voor Nederland bijzonder nadelige con- sequenties hebben?
Ten aanzien van het kolenvervoer via Rotterdam verzekerde minister Luns, dat de regering speciaal op dit punt bijzonder diligent is en volledig is doordrongen van de grote belangen, die daarbij zijn be- trokken.
Over de Rijnvaartpremies is verschil- lende malen gesproken met de Belgische ministers, die hierbij zijn betrokken. Tot dusver hebben deze contacten nog niet tot een voor Nederland bevredigende re- geling geleid.
Dtl regering is doende, aldus minister
1\f r. H. VAN RIEL
•. vemntwaardigd ...•
Luns, deze inderdaad ongewenste situatie ten principale wederom ter sprake te brengen. Er is overleg gaande over een gezamenlijke procedure van de ministers van Buitenlandse Zaken en Verkeer en Waterstaat.
* *
Frankrijk heeft zijn vloot praktisch uit het NAVO-verband teruggetrokken.
Enige NAVO-landen komen hun NAVO- verplichtingen màar zeer ten dele na.
In dit verband· wilde de heer Van Riel de aandacht vestigen op een beschouwing van de generaal James Gavin - iemand die hij kent en voor wie hij bewondering heeft - die uiteenzet, dat de ontwikke- ling van Europa in sterke mate moet lig- gen in de richting van wat men noemt conventionele, uiterst mobiele strijd- krachten met een eigen, lichte atomaire bewapening, waarvoor de technische voorwaarden aanwezig zijn.
Wanneer men in die richting denkt is het duidelijk, dat de totale nationale kosten van de militaire inspanning eerder groter dan kleiner zullen worden in Europa.
Dan is het overtuigend, dat op den duur - drie tot vijf jaar - de totale atomaire oorlog zo onaanvaardbaar in zijn consequenties zal zijn geworden, dat men de facto er niet meer mee rekent. Met andere woorden: dat degene, die het ini- tiatief neemt, er volstrekt niet meer van uitgaat, dat de ander met een grote ato- maire aanval zal antwoorden.
Dit betekent, dat wij als Europeanen ons zelf zullen moeten verdedigen, uiter- aard met behulp van de Verenigde Staten van Noord-Amerika, welker levensbelang is gemoeid met het voortbestaan van Europa. Het is voor de Amerikanen stel- lig niet acceptabel wanneer het industrie- potentieel van Duitsland in handen van Rusland valt.
* • •
Met steun van Amerika zullen wij het dus ·zelf moeten doen, in de een of andere vorm, al staat de grote broer met de atoombom niet altijd meer achter ons.
Dit heeft verstrekkende consequenties voor de gehele politieke ontwikkeling van Europa. Dit maakt ook duidelijk, dat een uiteenvallen, zoals wij op het ogenblik zien aan de hand van het Franse voor- beeld, niet op den duur een denkbare op- lossing zal zijn.
Juist een verdediging met conventio- nele wapenen is alleen mogelijk bij een zo nauw mogelijk samengaan. Een vrij- moedigheid als Frankrijk zich thans per- mitteert, moet mede verklaard worden uit het gevoel, dat men zich uiteindelijk onder de Amerikaanse paraplu gedekt voelt.
Minister Luns deelde mee, dat ook de regering de ontwikkeling van de NAVO met ongerustheid volgt. Aangezien zij echter nog voorwerp uitmaakt van bond- genootschappelijk overleg, wilde hij liever niet ingaan op de beschouwingen van de heer Van Riel.
• • •
Er wordt thans dikwijls aangedrongen op versterking van de Europese supra-nationale organen. Er wordt geroe- pen om eersteklas figuren bij de Europese
Gemeenschap voor Kolen en Staal. Op een aantal andere punten wordt dit on- derlijnd.
Wanneer eenmaal een geünifieerd Euro- pa is ontstaan en bij de verschillende lan- den de bereidheid bestaat een Europese leiding te aanvaarden dan is het volgens de heer Van Riel duidelijk, dat de beste mensen nog niet goed genoeg zijn.
Maar een andere vraag is of de ont- wikkeling zich thans in die richting be- weegt en of thans de feitelijke belangen van Nederland, ook in een groter ver- band gezien, inderdaad worden gediend door een zo sterk mogelijke supra-natio- nale vorm.
Wanneer wij namelijk zouden moeten vaststellen, dat ook de supra-nationale vorm weer niet anders is geworden dan een van die speelmiddelen in een zeker gevecht om de macht binnen Europa zelf, ligt er voor Nederland weinig aantrek- kelijks in een zeer sterk suptra-nationaal orgaan.
De heer Van Riel houdt het hoofd koel op het gebied van de Europese een- wording.
* * *
In de vergadering van de Tweede Kamer van 20 maart is onze geest- verwant drs. H. A. Korthals voor de duur van de buitengewone zitting, dus tot de derde dinsdag in september, gekozen als tweede voorzitter tengevolge van de on- enigheid tussen KVP en PvdA.
In een brief aan de verschillende frac- tieleiders had de PvdA laten weten niet op dr. Kortenhorst (KVP) als eerste voor- zitter te zullen stemmen wegens zijn "ge- brek aan onpartijdigheid".
De PvdA stemde dus niet op dr. Kor- tenhorst als eerste voorzitter en de KVP stemde daarom niet op de heer J. Bom- roer (PvdA) als tweede voorzitter.
Van de 140 geldige stemmen voor de verkiezing van de eerste voorzitter (ter plaatsing op de voordracht aan de Ko- ningin) werden er 95 uitgebracht op dr.
Kortenhorst (KVP) en 45 stemmen, af- komstig van de PvdA, op de heer J. J.
Copie voor deze rubriek te :a:l!nden naar:
Mejuffr. Joh. H. Springer, Alexander- straat 16, Haarlem.
Weer een geslaagde provinciale dag
Prinsenkelder te Delft bleek te klein
De 5e provinciale dag in Zuid-Hol- land, in Delft, is een groot suc- ces geworden. Bijna 200 deelneemsters waren er en het aantrekkelijke pro- gramma viel zeer in de smaak.
Door ziekte van mevrouw N. van Vuurde-de Wit werd de dag gepresi- deerd door mevr. W. 't Hart-Propsma.
Onder de aanwezigen zijn, behalve de beide spreeksters, met name te noe- men mevr. F. T. v. d. Torren-Veen- dorp, het H.B.-lid mevr. Goudswaard- Knipscheer, mej. Ohr van het Alg. Se- cretariaat en natuurlijk, de vier cen- trale-vertegenwoordigsters.
Na de opening sprak allereerst mevr. Ir. A. Kuiper-Struyck over de grote lijnen van het partij-programma en over het woningtekort. Van de regeringspolitiek inzake dit laatste bleef geen stuk heel.
Mej. mr. J. J. Th. ten Broecke Hoek- stra vervolgde het onderwerp van de dag "Liberalisme en sociale voorzie- ningen" met een uiteenzetting van het liberale aandeel in deze voorzienin- gen, bel!prak daarna in het kort het Verkiezingsmanifest om te eindigen met de A.O.W. en de weduwen- en wezenwet.
Beide spreeksters oogstten grote bij- val voor haar boeiend en gloedvol voorgedragen betoog.
Na de lunch was het woord aan dr.
D. P. Oosterbaan, gemeente-archiva-
4 APBU.. 1959 - PAG. 2
111111111111111111111111111111111111111 Afgevaardigden ter Algemene Ledenvergadering
Attentie! ! !
De afgevaordigden naar de Alge- mene Ledenvergadering op 17 en 18 april a.s. te Vlissingen, die per trein reizen, dienen er rekening me- de te houden, dat de afstand van het Station Vlissingen naar "Britan- nia" aan de Boulevard Evertsen cir- ca 3 km. bedraagt. Voor het Station te Vlissingen staan twee stadsbus- sen, waarvan elk een aparte route rijdt. Men dient te informeren naar de autobus, die als eindpunt "Bri- tannia" heeft.
111111111111111111111111111111111111111
Fens (KVP). Door te stemmen op de heer Fens wilde de PvdA demonstreren, dat de bezwaren zich richten tegen dr. Kor- tenhorst persoonlijk en niet tegen de KVP.
Van de 141 geldige stemmen voor de verkiezing van een tweede voorzitter, werden er 81 uitgebracht op drs. H. A.
Korthals (VVD), 54 op de heer Bommer (PvdA), 3 op de heer Schurer (PvdA), 1 op de heer Willeros (PvdA), 1 op de heer Franssen (PvdA) en 1 op de heer Van Dijk (VVD).
Drs. Korthals had blijkbaar de steun gekregen van de VVD, KVP, AR en enke- le l2den van de CHU.
Als derde voorzitter kwam mr. A. B.
Roosjen (AR) uit de bus met 84 van de 96 geldige stemmen. De PvdA stemde blanco.
V. v.D.
ris van Delft. Onder zijn leiding werd een bezoek gebracht aan de Nieuwe Kerk, waar hij een kort overzicht gaf van de geschiedenis van de kerk en de mensen die daar kwamen met hun vreugden en hun noden. Uitvoerig stond hij stil bij de beide grote vrij- heidstrijders Prins Willem I en Hugo de Groot. Vervolgens ging het gezel- schap naar de Oude Kerk waar de restauratie nog in volle gang is. Het geheel was zeer instructief en genoot grote belangstelling.
Tot slot van de dag zou de thee ge- bruikt worden in de Prinsenkelder, maar die was te klein, zodat de deel- neemsters over verschillende restau- l'ants verdeeld moesten worden.
Mevrouw Buschkens-Dijkgraaf, aan wier verslag wij dit alles ontleenden, schrijft verder nog: Verzuimd mag niet worden de heer P. J. H. Drabbe te noemen (vroeger bestuurslid van de plaatselijke afdeling van de VVD en uitermate enthousiast VVD-er), die als penningmeester de gelden heeft beheerd en ook verder nog op allerlei wijze heeft meegeholpen. Hij was de enige mannelijke gast bij dit dames- gezelschap.
Met die gelden ging het verheu- gend: ca. 137 dames voldeden aan het verzoek f 0.50 extra te storten in het Provinciale Fonds. Dat fondsje is op- gericht om een potje te hebben voor de provinciale dagen. Als regel moe- ten die zich zelf bedruipen, maar als zo'n dag in een kleine afdeling wordt gehouden, die niet over veel middelen beschikt, heeft die graag een voor- schot en verder _is het gewenst voor eventuele tekorten wat achter de hand te hebben.
In haar dankwoord aan de afdeling Delft, voor het gezelschap zich ver- spreidde, vertelde mevr. v. cl. Torren, dat er reeds plannen bestaan voor de volgende provinciale dag. Het comité daarvoor zit werkelijk niet stil en verdient alle hulde.
Het is merkwaardig, dat Utrecht, Zuid-Holland en Groningen, die nu al enige jaren geslaagde provinciale bij- eenkomsten houden, slechts spora- disch navolging vinden. Ons dunkt, die sucessen moesten anderen stimu- leren.
Men moet zich niet laten ontmoedi- gen als het begin niet direct zo dave- rend is; na enige keren krijgt men er de smaak van te pakken. J. H. S.
VRIJHEID EN DEMOCRATIE
*
~U~nWEEK to.t WEEK *
Speculatie op onverstand
ne verkiezingsstrijd is ten einde en nu de kruitdamp zo langzamerhand is opgetrok~
ken kan het goed zijn het strijdtoneel nog eens even te overzien. Zeker, de schermutselingen zijn af en toe fel geweest en van diverse zijden heeft men zijn {verkiezings)woorden nu niet bepaald op een goudschaaltje gewogen alvo~
rens men ze uitsprak. Dat gebeurt wel meer in de hitte van het gevecht en het loont eigenlijk de moeite niet meer om op deze vaak politieke slakken zout te leggen.
Toch heeft één ding ons o.m. tijdens de jong~
ste verkiezingscampagnes verbaasd en wel het hernieuwde teken van blijkbaar verbitterde vij- andschap, die de landelijk voorzitter van de KVP mr. Van Doorn jegens de VVD schijnt te
koesteren.
De heer Van Doorn is wel meer onbesuisd uit de hoek gekomen en dat zou op zich zelf niet zo erg zijn, indien hij zijn beweringen staafde met bewijsmateriaal.
Doch dat doet deze voorzitter meestal niet en hij beperkt zich liever tot het uiten van een serie slogan's, die misschien wel passen in de mond van een kleine plaatselijke propagandist, die het politieke vak nog moet leren, doch niet in die van een voorzitter van de grootste partij van ons land.
Blijkens een verslag in de Volkskrant, heeft mr. Van Doorn vóór de vcr~.J.ezingen in een bij- eenkomst van de katholieke middenstanders te Utrecht o.a. verklaard, dat "de VVD speculeert op het onverstand van het Nederlandse volk".
Wij kunnen een dergelijke uitlating allerminst
"gentlemanlike" en politiek sterk gefundeerd vinden. Integendeel, dit is een holle frase van een nogal kwalijk soort, die door politieke lei- ders van niveau niet dienen te worden gebezigd.
Maar goed, om bij de uitspraak van de heer Van Doorn te blijven: op 12 maart hebben, om precies te zijn, 732.952 Nederlanders van dit
"onverd~nd" blijk gegeven door op de VVD te stemmen.
Hopelijk is de heer Van Doorn niet al te erg geschrokken.
Minister ziet alleen maar werkgevers
Goed, goed, zal men zeggen als men het bo~
venstaande stukje heeft gelezen. Soit, de verkiezingen zijn voorbij en laten we dus maar weer genade voor recht laten gelden. Maar be- slist, zo eenvoudig ligt de zaak niet.
Immers, uit katholieke kring bleek ook na het bekend worden van de grote liberale over- winning nogal wat venijnige ontstemming te bestaan. Een uitzondering geldt ongetwijfeld professor Romme, die wij o.a. voor de televisie een royale gelukwens aan het adres van de VVD hoorden uitspreken voor haar prachtige overwinning.
Minister Klompé meende haar commentaar, alweer blijkens de Volkskrant, in een ander vat te moeten gieten en wel een vat met een zeer eigenaardige vorm.1mmers zij verklaarde, "dat de VVD het kennelijk van de werkgevers had gehad".
Ziehier alweer zo'n dwaze, nietszeggende uit- lating, die echter wel degelijk ten doel heeft de partij in een bepaalde positie te schilderen en ook in een uitgesproken hoek te drijven. W elis- waar geen nieuwe, doch altijd nog een aantrek- kelijke slogan de VVD is een werkgeverspartij.
Men vraagt zich in gemoede af, waar men dergelijke onzin eigenlijk vandaan haalt.
Wij beschikken op het ogenblik helaas niet
over de juiste cijfers, maar niemand zal toch staande kunnen houden, dat van de 732.952 op de VVD uitgebrachte stemmen er evenzo veel van werkgevers zouden zijn. Minister Klompé kan veilig van ons aannemen, dat de overgrote meerderheid der VVD~stemmen komen van hen, die doodgewoon in loondienst zijn. En ove~
rigens: wat verstaat de minister onder "werk- gevers" ? Een klein bedrijfje met twee of drie man personeel wordt ook door een "werkge- ver" geleid. De naam lijkt in zulke gevallen grootser dan in overeenstemming moet worden geacht met de maatschappelijke positie, die de- ze "werkgever" inneemt. Hij ploetert dag in dag uit met zijn kleine staf voor een niet al te royaal bestaan. De minister kan ervan verze- kerd zijn, dat in die gevallen "werkgever" en
"werknemers" vaak ook politiek eender den- ken en de VVD stemmen. Ons zijn hiervan ge- noeg gevallen bekend. Laat men toch eens op- houden met het kinderachtige gedoe om de VVD tot een soort "klassepartij" te maken. De·
jongste verkiezingscijfers hebben onomstote- lijk bewezen, dat dergelijke aantijgingen naar het rijk van de politieke fabeltjes moeten wor- den verwezen.
Zes zetels winst en dat "kennelijk door de in~
· vloed van de werkgevers" is toch al te dwaas.
V eg en voor eigen deur
De nogal boze KVP-kringen deden dan ook beter hun hand maar eens in eigen boezem te steken.
In een ingezonden~stukken~rubriek van de Volkskrant lazen wij n.l. van een zekere heer T. uit Aalst de navolgende beschouwing:
Met verbazing las ik dat de verkiezingscam~
pagne van de KVP nog nooit zo goed zou zijn gevoerd als dit keer. De inhoud van het propa~
gandamateriaal zoals dit in Eindhoven en om~
geving werd verspreid was namelijk van dien aard, dat het de VVD en de PvdA goed gedaan moet hebben. Het in een foldertje gesuggereer- de gebrek aan onderscheidingsvermogen van de lezer en de in min of meer bedekte termen vervatte geestelijke pressie om op de KVP zijn stem uit te brengen, moet naar mijn mening een averechtse uitwerking hebben gehad".
Tot zo ver deze lezer van de Volkskrant.
Over speculeren op onverstand gesproken!
Rode prognose (I)
nat de socialisten de grote liberale overwin- ning moeilijk kunnen verkroppen, och, wie zou er zich over verbazen. De socialisten steken dit ook niet onder stoelen of banken, doch het blijkt moeilijk om voor de eigen aanhang deze sprekende overwinning van de VVD zo op te dienen, dat het voor vele rode lezers ook accep- tabel is.
Wat kan men in zo'n geval beter doen, dan het geheel maar te bagatelliseren.
Zo schrijft het Vrije Volk o.m.:
"Dat de VVD nog vooruit is gegaan na haar stembussucces van verleden jaar, verontrust ons geenszins".
Welnu, dat is bepaald wel een heel merk- waardige onthulling. Een onthulling, die aller- minst strookt met het moord-en~brand-ge
schreeuw van de socialisten vóór de verkiezin- gen. Immers, toen was er in de ogen van de socialistische voorlichters niets verontrusten- ders dan dat de VVD haar aanhang belangrijk zou weten uit te breiden. Doch de heer Voskuil doet thans of zijn rode neus bloedt.
De scherpzinnige Vrije Volk-lezers, en die zijn er nog genoeg, nemen wij aan, zullen met
4 APRIL 1959- PAG. 3
ons deze verklaring dan ook nogal bevreem- dend vinden.
Het Vrije Volk haast zich echter om na deze verklaring te laten volgen, "dat het stemmental van de VVD geringer is dan de VVD waar- schijnlijk zelf heeft verwacht".
Dit zal de rode partijgangers natuurlijk meer deugd doen. Doch deze verklaring is weer een volkomen slag in de lucht.
Natuurlijk had men in onze VVD kringen gunstige verwachtingen. Doch, dat ons stem- menpercentage zou uitstijgen boven dat wat bij de Statenverkiezingen van verleden jaar werd behaald, lag geenszins voor de hand. Het Vrije Volk had dat trouwens ook niet verwacht.
Immers, zo heette het steeds in die kringen: de VVD had bij de Statenverkiezingen zuiver con- junctuurwinst behaald o.m. veroorzaakt door de helmenaffaire, waarbij o.m. ook de socialis- tische staatssecretaris Kranenburg was be- trokken. Maar die "conjunctuurwinst" bleek steviger gegrondvest dan het Vrije Volk dacht en daarom wordt zij, nu zij de winst van het vorige jaar overtreft, met een pennestreek weggeredeneerd.
Rode prognose (ll)
zelf de weinig steekhoudende argumentering aanvoelend gaat het Vrije Volk tenslotte maar over tot de demagogische scheldpartijen, die wij zo langzamerhand wel van dit blad ge- wend zijn.
Ziehier wat het zijn lezers verder als "voor- lichting" biedt:
"Het conservatisme trekt zich samen in en om de VVD. En er is genoeg conservatisme in Nederland om de positie van deze partij in de toekomst nog wat sterker te maken".
Dat is met recht het dekken van de aftocht.
De vrees voor een nog sterkere groei van de VVD wordt weer eens in een conservatieve ver- pakking gedaan in de hoop, dat het vooral de socialistische aanhangers, die niet al te sterk in de rode leer zijn behoorlijk zal afschrikken.
Maar vrees is er. Vrees voor het steeds ster·
ker wordend liberalisme. Vrees voor de invloed, die dit liberalisme als derde partij in den lande verder zal krijgen. Maar vrees is een slechte raadgeefster. En daarom kon het Vrije Volk zich in de toekomst wel eens weer opnieuw ver·
gissen.
Uit de papierdroom onttvaakt
nank zij een goede tip uit de rijksideeënbus kan minister Witte zichzelf, zijn ambtena·
ren en het publiek een enorme papierwinkel be·
sparen bij het uitgeven van beschikkingen voor de woningbouw, aldus lazen wij dezer dagen in de dagbladen.
De heer J. Mulder, aldus bedoeld krantenbe·
richt, die aan het ministerie van minister Witte is verbonden, kwam namelijk op een idee, waar·
door de z.g. aanbiedingsbrieven kunnen worden afgeschaft.
Zijn tip, die met 200 gulden werd beloond, geeft jaarlijks een besparing van 120.000 tot 15.000 vel briefpapier en bijbehorende envelop- pen.
V oorwaar een verkwikkend geluid. Een be- wijs tevens, dat de bij herhaling door de VVD geuite wens om een eenvoudiger en goedkopere overheidsadministratie geen holle leuze is. "'
Steeds werd deze wens vooral door de PvdA belachelijk gemaakt en werd beweerd, dat zo~
iets maar een gebaar voor de publieke ribune was.
Maar men ziet: het gaat! Niet alleen op het departement van minister Witte, doch ook op andere departementen, mits men de bureau- cratische poliep maar doelmatig bestrijdt.
VRIJHEID EN DE)IOCRATIE
Organisatie en vrijheid in de beeldende kunst
Naar aanleiding van - en min of meer ook in aansluiting op - het arti- kel in ons blad van 14 maart van de Haagse kunstschilder de heer J. Haver Droeze, schrijft ons thans de Rotterdam.
11e kunstschilder-geestverwant, de heer E. van As:
Toen de Redactie van "Vrijheid en Democratie" 14 maart j.J. naar aanlei- ding van Haver Droeze's artikel ~Kun.st
politiek: fataal dirigisme" aat~têkende:
,.over kunst en kunstwaardering kunnen wij gelukkig in vrijheid discussiëren", had zij volkomen gelijk.
In het belang der beeldende kunst ware het te wensen, dat zij die deze kunst creëren, daarbij op minstens een- zelfde vrijheid konden bogen. Immers geen kunstwerk kan ontstaan zonder de nodige vrijheid voor zijn schepper. Tot
~elfs het kunstenaarschap van musici, declamators. copïisten en vertalers wordt bepaald door het eigen accent.
Wie bij het uitbeelden der natuur zon- der meer copiëert schept geen kunst- werk; de grootheid van een kunstenaar kan zich niet openbaren zonder zijn vrij- heid naar eigen verkiezing van natuur en model af te wijken. Wat niet wil zeg- gen dat w~i in de hedendaagse fout mo- gen vervaJ!en het kunstenaarschap af te meten naar de mate van afwijking; ook daarmee zouden wij de vrijhei-i van de kunstenaar en - is het niet reeds dui- delijk gebleken? - de kunst zelve in ge- vaar brengen.
"Als ick myn geest ontspanninge wil geven is het niet eer die ick zoek maar vryheit" is een woord dat men Rem- brandt heeft toegeschreven; wij weten niet waar. wanneer en tot wie hij het heeft gezegd, maar vinden het duidelijk vastgelegd in zijn werk. Vrijheid is voor de kunstenaar het kostbaarste b2zit, maar ... ook het meest bedreigde. Hij ziet ze belaagd door mode, traditie en manie, vooral door armoe en in zeer uit- zonderlijke gevallen door weelde, Maar vooral sinds 1940 door een soort "gewich- tige" belangstelling, eerst van de bezet- ter en zijn aanhang, daarna evergeno- men en voortgezet van een andere zijde op een zelfde wijze, waarbij de kunste- naar alleen mogelijkheden werden ge- gund wannaer hij zich bij dit of dat aan- sloot; een keuze dus tussen opoffering
van zijn vrijheid of verpauperen!
Wie in staat is met onbevangen oog het wereldbeeld te aanschouwen zal ach- ter alle geschillen en strijd ergens een streven naar vri.iheid aanvoelen, maar we zijn overtuigd dat haar gemis ner- gens meer wordt gevoeld dan onder de beeldende kunstenaars. En hoe diep dat hen treft beseffen we maar al te goed als we zien hoe neerslachtig het meren- deel van hen door het leven gaat, te down zelfs om voor hun onontbeerlijke vrijheid op te komen.
"Merendeel", schreef ik. Het zit zo:
Dat de (tot zelfs 150 jaar) oude· alge- meen bekende beeldende kunstenaars- verenigingen, gegroeid naar de aard V'ln plaats of gewest, vak-eisen stellen (bal- lotage) en soms tot royeren verplicht waren zet begrijpelijk wel eens kwaad bloed. Dit is betreurenswaardig en in normale tijden kan men zoiets alleen maar tolereren, echter ligt het in perio- den als die van de verwarring na de oor- Jog wel even anders. Want dan kan men door met diverse leuzen de geprikkel- den om zich heen te verzamelen, zulk een stemming uitbuiten.
Zo herinneren wij ons hoe omtrent 1945/46 wijlen de heer Bot, bekend als communistisch raadslid van Amsterdam en propagandist voor Sandberg's kun- , ·stenaars-organisatie, een aantal beoefe- naars van de beeldende kunst om zich heen verzamelde. Nu is een nieuwe beeldende kunstenaarsvereniging bij de ouderen altijd welkom geweest, maar behoudens de uiterst links georiënteer- den voelden de verenigingsleden er niet het minste voor zich achter deze actie te scharen.
Met elkaar werden het er een goede 300 van de ruim 2000 beeldende kunste- :naa.rs in Nederland, maar doordat eok
meerdere journalisten en. Jast not least, het overheidsbeleid der kunst zich lieten meeslepen, raakte in de beeldende kuvst elk democratisch begrip zoek, men be- noemde elkander en zichzelf en zo vorm- de zich hier het enige kanaal waarlangs de aanhangers van de ideologie van een uitheems regiem hun officiële kans kre- gen. Dit Js voldoende gedemonstreerd met commissies, jury's en raden, enz. en behoeft hier niet meer te worden aan- gehaald. Het "fatale dirigisme" werd zelf gedirigeerd. de democratische plicht om de beeldende kunst in haar ge- he eI te bevorderen totaal averechts uit- gevoerd op een manier volkomen indrui- send tegen de hoogste uiting van ons volk, zijn kunst! Al hebben meerdere vooraanstaanden. de waarde van voor- noemde leuzen inziende. zich r:edistan- cieerd, waaronder zelfs een zeer Hoge Persoonlijkheid. daar is het bij gebleven.
Wat het voor de beeldende kunstenaars betekent tegen samenwerkende pers en overheid te moeten optornen kunnen zij, die dat in de bezettingstijd hebben erva- ren, zich indenken.
Wat betreft de abstracte kunst, zij heeft haar aanspraak op een plaats tus- sen de anderen. Gezien veel werk van
vroegere decorateurs is zij geenszins ,.modern". Maar haar als de enig vol- maakte doorlopend het publiek te willen aansmeren, dat gaat te ver en wijst op volslagen onbegrip zowel aangaande de beeldende kunst als betreffende de waar- dering van het publiek. En omdat Den Haag w e I een bepaalde ideologie het woord mag geven, maar n i e t die be- vorderen en daarmee. zoals is gebleken, uitbreiden, vraagt ook dit. zo Idet een ingrijpen. dan toch een objectief onder- zoek.
Het gaat om het aanzien van onl'.e beeldende kunst. die er, ook internatio- naal, zeer onder heeft geleden. Het op- dringen van speciaal de abstracte kunst heeft deze doen haten; wij hebben amb- tenaren met verbeten gezichten zien sta- ren naar de boven hun werktafel han- gende aankopen van het Rijk.
Ondanks de vele preken en kunst- beschouwingen, veelal zo schoon dat het
"kunstwerk" er best bij zou kunnen worden gemist, blijkt het publiek wel degelijk te voelen wie en wat er achter het "kunstwerk" staat. Dat publiPk heeft fijnere instinkten dan W':l wordt vermoed; brengt het niet zelf de kunste- naars voort? Een werkelijk kunstwerk spreekt voor zichzelf. moet een andere kunst, zoals hier die van het woord, er- aan te pas komen. dan demonstreert dat alleen armoe!
De op propaganda berustende belang- stelling is niet persoonlijk, zij liegt ons weinig, want wie er voor ontvankelijk is loopt weg. Wat dat betreft is het met dat soort belangstelling voor de kunst als met die voor een gebouw, zij is het grootste als het in brand staat, puin- hoop of ruïne is geworden. Zo men daarop heeft gespeculeerd heeft men wel de juiste manier gevonden in het nlè,_;e- ren van Thorbecke.
Onze hoop is gevestigd op de nieuwe regering. Gezonde democratie kan de speciaal-politieke penetratie in onze beeldende kunst uitroeien en de kuuBte- naar als burger en landgenoot ZiJn poli- tieke rechten weergeven, zijn beroep vrijwaren voor willekeur en zijn bestaan meer afhankelijk maken van ?.ijn pres- taties.
* * *
Zullen de confessionele partijen eindelijk
wijs worden
In een uitvoerig stuk, ons enige dagen na de voor ons zo verheugende verkie- zingsuitslag toegezonden, spreekt de heer J. A. M. Muffe 1 s. te Helmond, de hoop uit. dat de confessionele par- tijen zich nu niet opnieuw door de socia- listen zullen laten ringeloren.
Hij betoogt, dat nu wel bewezen is, <lat een socialistisch geregeerd land toch al- tijd terecht komt in een soort totalitaire bureaucratische democratie en dat de aan de werker ogenschijnlijk geschon- ken welvaart niet anders is dan een schijnwelvaart. De belastingdruk is da~r
bij zo zwaar. dat van extra-prestal ie- lonen geen sprake behoeft te zi:in.
Sociale voorzieningen, die te ver gaan, ontnemen hem het initiatief om als vrij man zijn eigen risico's te dekken.
Aan het einde van ziin bestaan vindt hij dan een pensioen, dat hem in staat stelt, nog juist aan de hongerdood te ontsnappen en bereikt hij deze gezegen- de leeftijd niet. dan kunnen zijn erf- genamen met lede ogen aanzien, hoe de Staat het hem toekomende deel og~n
blikkelijk ontneemt.
Dit alles is. naar onze brief><chrijver opmerkt, niet bepaald een stimulans om
4 APRIL 19ö9 - PAG. 4
ALGEMEEN SECRETARIAAT
V.V.D.
Koninginnegracht 61 's-Gravenhage
Tel. 01700- 111768 • 114375 Giro 67880
de Nederlandse jeugd te overtuigen van de noodzaak aan een dergelijke maat- schappij mee te bouwen.
De V.V.D. is nu inmiddels gepromo- veerd tot de derde grote partij in de Ka- mer en het is typerend. dat een zesde deel van het Nederlandse kiezerskorps geen heil meer heeft gezien in het ge- voerde beleid van de P.v.d.A. '"n de ove- rige partijen.
Hij wijst vervolgens op het belang van de komende Kabinetsformatie (die in- middels in gang is) en de toekowst van het land zal afhangen van een goed ge- kozen combinatie der partijen en een goede verdeling der portefeuilles.
Het zou hem onbegrijpelijk voorkomen als de VVD geen gehoor zou vinden bij de confessionele partijen en hij vraagt:
"Is het program van de VVD dan zo "on- christelijk", dat zelfs een op louter mate- riële basis geschoeide partij als de PvdA nog voorrang heeft bij cj,e KVP en de an- dere confessionele partijen?
Tenslotte vraagt hij of het niet beter wal'e, indien de KVP toenadering zocht tot de VVD om zodoende gezamenlijk een regeringsprogram op te stellen, met we- derzijds begrip voor e!kanders beginselen.
REDACTIONELE AANTEKENINGEN Wij hopen met de heer Muffels, dat het bij de Kabinetsformatie inderdaad deze richting opgaat en wij verwijzen ve1·der naar het hoofdartikel van deze week.
(vervolg op pag. 5).
STALEN
KANTOORMEUBELEN
GISOLAMPEN
Na de verkiezingsuitslag in West-Berlijn gr~jpen de Oost-Berlijnse communistische leiders naar elk propagandamiddel om hun doel te bereiken, het wegtrekken van de bezettingstroepen uit Berlijn. Op sommige punten in Oost-Berlijn zijn
doodkisten opgesteld, waarin de borden zijn ge- plaatst van de .drie bezettingsmogendheden uit West-Berlijn. Met de vrijheid voor geheel Ber- lijn moet ook de bezetting van deze stad begra- ven worden volgens de communistische propa- ganda.
