COMMISSIESTUK Wensen en bedenkingen
COMMISSIE RUIMTE Agendanummer 5
d.d. 12 april 2011
De leden van
COMMISSIE RUIMTE van de gemeente Asten
Onderwerp : Aanplant berk, els en hazelaar Portefeuillehouder : WI
Aanleiding: De toezegging van wethouder Martens op 5 juli 2010 aan de gemeenteraad dat voorlopig geen berk, els, hazelaar wordt aangeplant totdat hierover een stuk naar de raad is gegaan omtrent omgang met aanplant van deze bomen langs recreatieve routes in verband met allergische reacties die deze soorten opleveren.
Probleem: De boomsoorten berk, els en hazelaar komen veel voor in Asten en zijn vanwege hun natuur- en landschapswaarde ook zeer gewenste soorten. Met name de boomsoorten berk, els en hazelaar leveren echter bij mensen met allergie gezondheidsklachten tijdens de bloei.
Doel: Komen tot een acceptabel compromis tussen specifieke gezondheidsbelangen van een deel van de inwoners en de algemene belangen van alle inwoners in relatie tot aanplant van berken, elzen en hazelaars in de gemeente Asten.
1. Het probleem
Waaruit bestaan de klachten?
Allergische klachten bestaan uit neusklachten (loopneus, kriebel, niezen, verstopte neus), oog- klachten (tranende ogen, jeukende ogen, branderige ogen, gesprongen aderen in ogen), hoofdpijn, lusteloosheid, kriebelhoest, astma, etc.
De meeste allergische klachten treden op in de leeftijdscategorie van puberteit tot 30 jaar. De klachten nemen af met de leeftijd.
N.B. Bij hooikoorts, astma of eczeem in de familie is de kans op ontwikkeling van allergie gro- ter.
Wanneer treden die op? (periode, soort weer, tijdstip)
De klachten treden op bij contact met de allergie opwekkende stof. Bij hooikoorts is dat het stuifmeel van de soorten waarvoor men allergisch is. De allergie treedt dan ook alleen op in de bloeiperiode. Omdat veel allergische mensen voor meerdere soorten allergisch zijn kan de pe- riode waarin de klachten optreden duren van februari tot en met september.
De klachten zijn het sterkst op momenten dat de concentraties van pollen in de lucht hoog zijn: met name op warme dagen, ‘s avonds, op winderige dagen.
Pollen van windverstuivende soorten zoals els, berk en hazelaar wordt door de wind kilometers ver vervoerd. Er is sprake van een diffuse verspreiding waarbij het effect van alle bronnen sterk overlapt. In gebieden waar deze soorten voorkomen is het vrijwel onmogelijk om contact met het pollen te vermijden. Goede data van korte- en lange afstand pollenverspreiding zijn er niet.
De bloeiperiode voor berk, els en hazelaar is verschillend:
Hazelaar: (januari), februari, maart Els: (januari), februari, maart Berk: april, mei
In onderstaande grafiekjes is de pollenconcentratie in de lucht per soort gedurende het jaar te zien. (10jaar gemiddelden, bron: allergieradar.nl)
Waarom zijn berk, els en hazelaar belangrijk voor natuur en landschap?
De soorten berk, els en hazelaar zijn in Nederland van nature voorkomende soorten. Ze maken deel uit van de Nederlandse natuur en hebben daarbinnen een specifieke functie voor andere planten en voor veel dieren. Met name els en berk zijn kenmerkende soorten voor gebieden met een vochtige tot natte en voedselarme bodem. Hazelaars groeien op vochtige plaatsen waar de bodem net iets rijker is.
Waar zijn berk, els en hazelaar belangrijk?
De functie van berk, els en hazelaar voor het uiterlijk en het functioneren van het landschap en voor de natuur kan niet door andere soorten worden vervuld, die functie is voor iedere soort uniek en onvervangbaar. Op plaatsen waar de natuur en/of het landschap belangrijk is of zelfs het hoofddoel, kunnen de soorten niet vervangen worden door andere soorten zonder negatief effect hierop. In de gemeente Asten zijn dat de buitengebieden, met name rond de Peel, in de beekdalen, in en rond de bossen en in landschapselementen.
Op plaatsen waar de unieke soorteigenschappen minder of niet van belang zijn kan wel geko- zen worden voor andere struik- of boomsoorten.
2. Maatregelen en effecten
Gebruikelijke adviezen uit gezondheidszorg
Het belangrijkste advies vanuit de gezondheidszorg om klachten te voorkomen is het vermij- den van contact met pollen: op dagen dat de pollenconcentraties in de lucht hoog zijn binnen blijven. In de winter levert dit minder ongemak op dan in de zomer.
Mensen kunnen niet altijd vermijden naar buiten te gaan. Met name kinderen die naar school moeten fietsen kunnen niet makkelijk binnen blijven of een alternatieve route kiezen, terwijl juist in deze leeftijdscategorie de allergie zich vaak opbouwt en manifesteert.
Voor de buitenrecreatie is de bloeiperiode van berk, els en hazelaar relatief gunstig omdat de- ze zo vroeg in het jaar valt. Met name els en hazelaar bloeien in een koude periode waarin weinig buiten gerecreëerd wordt.
Aanplanten van andere soorten (op specifieke plaatsen)
Er kunnen veel verschillende boomsoorten in Asten worden geplant. Zowel inheemse als uit- heemse soorten kunnen en worden ook aangeplant. Vele van deze soorten zijn niet allergie opwekkend.
Omdat pollen over grote afstanden verspreid worden is het effect van het niet aanplanten van berk, els en hazelaar (en dus het planten van andere soorten) op specifieke plaatsen beperkt.
Het pollen van bomen uit de omgeving blijft immers in de lucht. Alleen aanplant van andere soorten in combinatie met bestrijding van berken, elzen en hazelaars in de wijde omgeving kan de concentratie van pollen in de lucht sterk verlagen.
Voor de natuurwaarden en voor het landschap op langere termijn is het niet aanplanten van berken, hazelaars en elzen niet gunstig. Andere (dier)soorten zijn voor hun voortbestaan af- hankelijk van de deze soorten voor voedsel, nestgelegenheid, etc. Het uiterlijk van het land- schap verandert en er ontstaat een ‘gat’ in de kringloop. Het belang van deze kringloop is niet overal in Asten even groot.
Aanplanten van boomsoorten die steriel zijn
Boomsoorten die steriel zijn verspreiden geen pollen waardoor ze ook geen allergische reactie opwekken. Deze soorten kunnen qua uiterlijk wel sterk lijken op de soorten die zich wel voort- planten. Het (landschappelijke) beeld dat met deze soorten bereikt wordt kan vrijwel gelijk zijn aan dat van de ‘wilde’ familie.
Het aanplanten van steriele soorten is voor berken, elzen en hazelaars met name een optie voor de lange termijn omdat geen goede cultivars beschikbaar zijn. Evenals het aanplanten van andere soorten is het effect van het aanplanten van steriele soorten bovendien beperkt.
Voor de natuurwaarden en voor het landschap op langere termijn zijn de steriele soorten ook niet gunstig. De soorten kunnen niet zelfstandig voortbestaan en ook andere (dier)soorten zijn specifiek afhankelijk van de bloei, vruchtzetting en voortplanting van de berk, els en haze- laar. Er ontstaat een ‘gat’ in de kringloop. Ook voor de steriele soorten geldt dat het belang van deze kringloop niet overal in Asten even groot is.
Verwijderen van de soorten (op specifieke plaatsen)
Het verwijderen van berken, elzen en hazelaars op specifieke plaatsen zal, evenals het planten van steriele bomen een beperkt effect hebben omdat het pollen van andere bomen in de om- geving in de lucht blijft. Met het verwijderen van bomen wordt in Asten bovendien zeer terug- houdend omgegaan. Bomen doen er lang over om volwassen te worden, het duurt lang voor een nieuw geplante boom dezelfde waarde heeft als de boom die wordt verwijderd.
Elzen en hazelaars bloeien in januari, februari en maart. Dit zijn maanden waarin mensen rela- tief veel binnen zijn en het contact met pollen relatief goed kunnen mijden zonder hiervan veel hinder te ondervinden. Omdat berk bloeit wanneer het warmer wordt (april, mei) veroorzaakt deze soort meer hinder in het dagelijks leven.
Maatregelen tegen de verspreiding van pollen van berk, els en hazelaar hebben zeer beperkte positieve effecten terwijl de waarde van deze soorten in het landschap en voor de natuur groot is.
3. Afwegingen, conclusies en uitvoering
Maatregelen tegen de verspreiding van pollen dienen in verhouding te staan tot de verminde- ring van de gezondheidsklachten. Hierbij moet rekening worden gehouden met de negatieve effecten op natuur en landschap. De maatregelen dienen dan ook gericht te zijn op het ver- minderen (of gelijk blijven) van de pollenconcentraties op specifieke locaties die niet gemeden kunnen worden en waar veel allergische mensen regelmatig komen.
Deze locaties zijn:
• De directe omgeving van huisartspraktijken.
• De directe omgeving van de scholen. (leeftijdscategorie met meeste klachten)
• De doorgaande fietsroutes tussen de dorpen in de gemeente en de omringende dorpen en Helmond. (niet te vermijden routes)
De scholen en de huisartsenpraktijken liggen binnen de kommen. Op deze plaatsen is de na- tuurwaarde en de landschappelijke waarde van de bomen niet of van minder belang terwijl deze locaties door mensen met een allergie niet te vermijden zijn.
De doorgaande fietsroutes tussen de dorpen kunnen door veel mensen niet gemeden worden op weg naar werk of school. Deze routes lopen echter ook door het landschap en de bomen langs deze routes hebben veelal landschappelijke en natuurwaarden. De bestaande bomenrijen langs deze routes zijn ook opgenomen in het bestemmingsplan om te behouden.
In de directe omgeving (20 meter) van de scholen en de huisartsenpraktijken zullen geen nieuwe berken, elzen en hazelaars geplant worden. De bestaande bomen/struiken zullen wel behouden blijven.
Bij nieuwe aanplant in de bermen langs de doorgaande fietsroutes (tussen de dorpen) wordt bekeken welke soort het best geschikt is voor de groeiplaats, voor het landschap (voor het beeld van het dorp), voor de natuurwaarden en voor het begeleiden van de verkeersfunctie.
Bij ‘gelijke geschiktheid’ wordt gekozen voor de soort die geen/minder allergische reacties oproept. Hierbij wordt meegewogen dat in Nederland overwegend zuidwestelijke wind heerst en pollen van zuidwest naar noordoost door de lucht worden vervoerd. De bestaande bomen/struiken blijven behouden.
Bronnen:
Allergieradar.nl Bomenstichting
Dr. M.J.M. (René) Smulders, Wageningen UR Plant Breeding Huidinfo.nl
Medischinfo.nl
Natuurkalender.nl (en Elkerliek ziekehuis) Tegen-hooikoorts.nl
Umcg.nl
- N.v.t
- n.v.t.
dict : m.vjole@asten.nl type : CV.OW.11.AC.001 coll :
Bijgaand treft u aan:
Voor u ligt ter inzage:
