4.2. Hoe werkt maitri nu precies?

4.2. Hoe werkt maitri nu precies?

Maitri steunt op de principes van vriendschap en onvoorwaardelijkheid. Daarnaast zijn er enkele werkingsmechanismen waarop Maitri steunt om te doen wat het doet.

Kristin Neff, een vooraanstaand onderzoeker naar zelfcompassie, benoemt er drie. Ik voegde er zelf nog één bij, die van de dualiteit.

– compassie,

– besef en gevoel van menselijkheid

– besef en omarmen van de dualiteit van het leven – Mindfulness.

Wanneer je deze vier factoren begrijpt en kan toepassen in je leven, kan je Maitri ten volle omarmen en benutten in je leven! Heel moeilijk is het niet.

Compassie

In maitri wordt je uitgenodigd compassie te hebben met jezelf. Zelfcompassie dus.

Andere woorden voor compassie zijn: medeleven, mededogen, medegevoel, ontferming, …. In de synoniemenlijst in het woordenboek kom je ook 'medelijden' tegen maar dit is niet wat we hier bedoelen. Zoals eerder aangehaald, is

(zelf)compassie niet hetzelfde als (zelf)medelijden.

Bij zelfmedelijden draait het vooral om een gevoel van onrecht aan het zelf. Er wordt jou iets aangedaan dat oneerlijk is. Iets dat anderen niet moeten ondergaan, iets dat veel erger is dan wat anderen meemaken of iets wat anderen niet kunnen begrijpen, iets waar jij totaal geen schuld aan hebt, iets dat niet had moeten gebeuren, iets dat jou anders maakt dan de anderen. Iets waardoor jij je aan de zijlijn voelt staan van het leven waarvan je dacht recht op te hebben. De onderliggende gedachte is

“Ocharme, ik” of “Het zou zo niet mogen zijn.”

De meeste stress ontstaat in het land van “zou moeten” of “had niet zo mogen zijn”. We geraken gefrustreerd en zijn kritisch voor onszelf als we het gevoel of de gedachten hebben dat de realiteit niet zou moeten zijn zoals die op dit moment is.

Frustratie en stress ontstaan grotendeels uit het niet accepteren van de realiteit of de situatie in het “hier en nu” en bijgevolg willen dat het anders was. Als we heel objectief kijken is het in het “hier en nu” meestal wel OK. Er is gewoon een verandering opgetreden waar wij het moeilijk mee hebben.

Mo Gawdat beschrijft het in zijn boek 'De logica van geluk' als een 'zetje' krijgen van het leven waardoor we op een ander spoor belanden. Voor mij is dit een hele mooie metafoor voor veranderingen in het leven. Eentje die de veranderingen die inherent zijn aan het leven, in een andere proportie of verhouding zet. Het is 'maar' een zetje.

Waarmee ik geenszins de grote trauma's die sommigen meemaken in dit leven mee wil bagateliseren. Deze hebben ook meer en grotere zorg nodig.

Maar de meeste dingen blijken achteraf vaak maar een 'zetje' te zijn. Met onze geest en overtuigingen catalogiseren we alles onder 'goed' of 'fout' en daar ontstaat de frustratie, het ongenoegen, de kritiek,... Terwijl we niet altijd weten of iets wat ons overkomt goed of slecht is.

Ik heb een verhaal en een oefening om deze manier van kijken wat kracht bij te zetten.

VERHAAL: De chinese boer en zijn paard

In een dorpje op het Chinese platteland, leefde een boer met zijn enige zoon. De enige waardevolle dingen die ze bezaten was de hut waarin ze woonden, het land en een oud paard. Met het paard konden ze het land bewerken en in alle bescheidenheid rondkomen.

Op een dag brak het paard door de omheining en rende weg.

Die avond kwamen de dorpelingen bij de Chinese boer op bezoek om hun medelijden te betuigen.“Wat vreselijk!” zeiden ze: “Hoe moet het nu met het land? Hoe gaan jullie het land nu bewerken? Je paard verloren, wat een ongeluk!”

Maar de boer glimlachte rustig en zei: “Het kan goed zijn, het kan slecht zijn. Wie zal het zeggen.”

De dag daarna gingen de boer en zijn zoon weer aan het werk op het land en ze maakten er zelf het beste van. Tot op een dag het paard weer kwam aangelopen uit de bergen. In zijn kielzog nam hij een kudde van tien jonge, sterke, wilde paarden mee!

Die avond kwamen de dorpelingen weer bijeen bij de boer om hun gelukswensen te geven: “Wat een geluk! Wat geweldig! Je bezit zo maar vertienvoudigd!”

Maar de boer glimlachte rustig en zei: “Het kan goed zijn, het kan slecht zijn. Wie zal het zeggen.” Het enige dat ik weet, is dat mijn paard weer terug is en dat er tien andere paarden bij zijn.”

De volgende dag wilde de zoon proberen of hij de paarden kon temmen en klom op de rug van een wild paard. Het wilde paard was hier echter niet van gediend en bokte net zolang totdat de zoon met een flinke smak op de grond belandde en beide benen brak.

Die avond stonden de dorpelingen wederom op de stoep van de boer: “Wat vreselijk! Je zoon! Beide benen gebroken! Nu kan hij je niet meer helpen op het land! Wat een ongeluk! Hoe moet dat nu?”

Maar de boer glimlachte rustig en zei: “Het kan goed zijn, het kan slecht zijn. Wie zal het zeggen.” Het enige dat ik weet, is mijn zoon zijn beide benen gebroken heeft.”

De volgende dag kwam er een bericht van de keizer dat er een oorlog was uitgebroken en dat alle jongemannen die daartoe in staat waren zich onmiddellijk moesten melden om een leger te vormen.

En de boer glimlachte rustig en dacht terug ….

Zo zie je maar. Goed of slecht zijn oordelen, etiketten die ons belemmeren de situatie met een open blik te bezien.

Op deze momenten van verandering, waarvan we niet op voorhand weten of ze goed of slecht zijn, en die onlosmakelijk bij het leven horen, is het belangrijk om jezelf niet in de steek te laten. Dat is wat compassie voor je kan betekenen.

Sta eens even stil bij de manier waarop jij omgaat met onverwachte gebeurtenissen in je leven. Hoe bekijk jij ze? Hoe praat jij tegen jezelf? Hoe mild en zacht ben je voor jezelf op die moeilijke of onverwachte momenten? Met andere woorden, in hoeverre ben jij op dit moment al deze compatieuse vriend of vriendin voor jezelf?

Hoe voelt compassie?

Compassie draait om het liefdevol erkennen en begrijpen met liefde en vriendschap voor jezelf dat het leven nu eenmaal niet altijd rooskleurig is en dat er moment zijn die ongelooflijk veel pijn kunnen doen. Momenten die moeilijk zijn, zwaar zijn, verdrietig zijn, uitzichtloos, ongewild, …... En dat dit deel van het leven is.

En dat je je dat zelf niet kwalijk moet nemen. In compassie erken je de onontsnapbare aard van het leven. Je erkent en accepteert dat pijn en lijden bij het leven horen en je menselijk maken en NORMAAL.

Vervolgens kijk je of je er liefdevol bij kan zijn of bij kan blijven. Troostend,

ondersteunend, in liefdevolle zorgzaamheid en vriendschap voor jezelf. Je aanvaardt wie je bent en wat je voelt op dit moment. Je beseft dat je geen reden nodig hebt om jezelf graag te zien of er te zijn voor jezelf. Maitri is het tegengif tegen de innerlijke criticus die alles nog wat erger komt maken. …...

Onze reactie op stress is altijd eerst lichamelijk. Alarmcentrales worden aangezet, hormonen gieren door je lichaam, je metabolisme gaat anders werken om je voor te bereiden op vechten, vluchten of vechten,...

Om weer te kalmeren is er een lichamelijke tegenreactie nodig. Je geest kan heel sterk helpen om de situatie te begrijpen, te rationaliseren, …

Maar de mind alleen is vaak niet sterk genoeg. Daarom dat we er ook lichamelijke signalen moeten aan toevoegen. Als je je zenuwstelsel biologische (fysiologische) signalen kan geven van veiligheid, zal het ook kalmeren.

Emoties zijn zo'n biologisch signaal. Emoties hebben een enorme kracht om stress te verhogen of te verminderen. Zoals gedachten de taal van je geest zijn, zijn emoties de taal van je lichaam.

Compassie gaat gepaard met een hele rij aan emoties en wekt ook bepaalde emoties, gevoelens en gewaarwordingen op in je lichaam die je zenuwstelsel ervaart als veilig.

Daarom is het belangrijk om er niet alleen aan te denken dat je compassie mag hebben voor jezelf maar ook dat je de compassie echt

voelt

We deden in de vorige modules al enkele VOEL-oefeningen die je als je wil hier nog kan herhalen maar ik bied je er zo dadelijk ook nog nieuwe aan.

Module 2: Lichaamshoudingen die bij zelfcompassie horen

Module 4 – Les 1 : Mini-visualisatie – Liefdevolle vriendelijkheid voelen

Laten we dit gevoel samen verder exploreren in de volgende oefening:

OEFENING

1. Zoek een plek waar je alleen kan zijn en niet gestoord wordt.

2. Denk terug aan een moment waarop je je heel zorgzaam en vriendelijk voelde voor iemand of voor een (huis)dier. Haal je dit moment levendig voor de geest. Focus je niet op de

gebeurtenis of wat de andere persoon meemaakte maar op de gevoelens die jij ervaarde.

3. Hoe

VOELDE

zorgzaamheid, ….. te voelen? De behoefte of de wil om de ander te helpen, ….. Haal dit voor de geest. Alsof je het nu terug kan voelen, hoe je je toen voelde. Focus op lichamelijke

gewaarwordingen.

4. Wat voel je? Openheid, warmte, zachtheid, verlangen om te helpen, je hart open te stellen,... Waar voel je dat? In je

borstkast, je hart, je ogen? Merk op welke veranderingen je voelt.

Hoe was de toon van je stem toen je sprak? Welke gebaren maakte je? Wat deed je? Merk op of het goed voelde om te helpen.

5. Blijf nog even bij hoe het voelt om voor de ander te zorgen.

Focus je nu even alleen op het verlangen dat je had om de ander te helpen: het gevoel van warmte, de expansie, de openheid, de zachtheid, de mildheid, de

vriendelijkheid in je stem, de zachtheid van je stem, de wijsheid van de woorden die je sprak en de troostende gebaren die je maakte. Noteer hieronder even hoe dit voelde voor jou. Het gevoel om compassie te hebben en te tonen. Noteer jouw

gevoel

compassie. Noteer welke veranderingen je merkt in je lichaam die bij compassie horen. Als dit moeilijk is, herhaal de oefening dan nog eens met een andere situatie.

Zo voelt compassie dus voor jou. Zou je deze gevoelens van compassie nu ook aan jezelf kunnen schenken wanneer je het moeilijk hebt?

Kan je jezelf toespreken met dezelfde wijze woorden? Met dezelfde zachte stem. Kan je jezelf warmte en mildheid schenken?

Je kan ook de volgende oefening proberen:

OEFENING

IN DE SCHOENEN VAN....

1. Stel je het leed voor van iemand die je recent ontmoet hebt.

En hoe je het leed voor deze persoon wou verzachten. Wat je deed, wat je zei, …....

2. Stel je nu voor dat jij degene bent die door dat lijden gaat.

Denk na over hoeveel je wilt dat het lijden eindigt. Denk na over hoe gelukkig je zou zijn als een ander mens er naar verlangde om jouw lijden te beëindigen en ernaar handelde.

3. Open je hart voor die mens en laat het troosten toe. Reflecteer en observeer hoe het voelt om getroost te worden.

4. Dat is het gevoel dat je wilt ontwikkelen. De bereidheid om compassie te voelen én de openheid om deze toe te laten.

5. Zet jezelf in beide schoenen. De trooster en de getrooste.

Voel beide gevoelens. Met constante oefening kan dat gevoel worden gekweekt en gevoed.

Ben je sterker in visualiseren? Misschien dat volgende oefening je dan beter afgaat.

Probeer ze in elk geval uit. Laat je hoofd niet op voorhand beslissen wat je lichaam fijn gaat vinden! Proberen zou ik zeggen, voelen en daarna uit het banket van oefeningen die oefeningen kiezen die voor jou het meeste effect hebben.

MINI-VISUALISATIE

OEFENING

HOE ZIET COMPASSIE ER UIT.

1.

2. Beeld je in dat je beste vriend of vriendin je komt troosten.

Hij of zij weet perfect wat jij nodig hebt op dit moment.

3. Laat het tafereel van het troosten zich voor je gesloten ogen

afspelen. Neem alles wat er gebeurt waar.

4. Als de film gedaan is, neem dan één beeld of voorwerp uit het tafereel voor ogen dat voor jou symbool kan staan voor deze compassie die je net ervaren hebt en graag wil ervaren.

Dit voorwerp, symbool of beeld, wordt jouw zelfcompassie-beeld.

Telkens je behoefte hebt aan zelfcompassie, kan je dit beeld oproepen.

Mijn eigen persoonlijke beeld is een dekentje en een kopje thee. Als het uitgebreid mag, zit er nog iemand naast me van wie ik de hand kan vasthouden of bij wie ik mijn hoofd op de schouder mag leggen...

Welk beeld heb jij gekozen? Schrijf het hier op:

Het woord compassie komt van het Latijn.

COM= samen PATI= afzien, lijden

Eigenlijk wil het dus zeggen: samen lijden. Iedereen heeft te lijden en dat is niets abnormaal of exclusief weggelegd voor jou. En dat brengt ons bij het volgende werkingsmechanisme: besef en gevoel van menselijkheid.

Besef en gevoel van menselijkheid

Samen lijden verwijst naar de universaliteit van lijden en pijn. We hebben allemaal moeilijke tijden. We hebben allemaal pijn, verdriet, lijden,... Dat is universeel. Dat is wat ons mens maakt. Als je dit begrijpt en kan voelen, kan je ook zien en voelen dat we als menselijke soort verbonden zijn door deze eigenschappen. Mijn lijden is niet

zo anders dan dat van jou. En dat van jou is niet zo anders dan dat van mij.

We weten het echter niet altijd van elkaar welke verhalen er achter de gezichten zitten. Of welk lijden. We lopen er niet zo mee te koop. Kijk maar naar sociale media.

Meestal worden enkel de hoogtepunten en de 'picture perfect' gedeeld. En daardoor ziet het leven van de anderen er veel beter en rooskleuriger uit dan bijvoorbeeld dat van jou. In die wereld waarin we vooral het positieve tonen, andere mensen hun leven volgen via de highlights die ze delen, voelen we ons bijna abnormaal als we het

moeilijk hebben. We voelen ons anders dan de anderen. Terwijl het net dat lijden is dat ons verbindt, dat we gemeenschappelijk hebben, dat ons menselijk maakt.

Maitri nodigt je uit

om te begrijpen, met liefde voor jezelf, dat je gewoon menselijk bent.

Niemand vraagt perfectie. Iedereen heeft tekorten. Iedereen maakt fouten. Iedereen heeft dingen waar die niet trots op is of waar hij of zij spijt van heeft. De negatieve gevoelens horen net zo goed bij het leven als de positieve. Maar dat zijn we in een maatschappij die 'geluk, rijkdom, uiterlijk vertoon en succes najagen' cultiveert uit het oog verloren.

Maitri nodigt je uit om niet boos te zijn op jezelf of

jezelf er van langs te geven omwille van je menselijke aard waar je niet aan kan ontsnappen.

Besef en omarmen van de dualiteit van het leven

Dit principe is eigenlijk het fundament van het vorige. Je bent ten volle mens als je de dualiteit van het leven ervaart.“In goede en in kwade dagen” beloven twee maatjes voor het leven elkaar als ze trouwen. En dit is ook de uitnodiging die Maitri met zich meedraagt. Dat je jezelf liefdevol kan omarmen, zowel in de gelukkige als de moeilijke momenten. Het zijn twee kanten van hetzelfde muntje. Het één kan niet zonder het ander.

Het leven is niet statisch. Het is niet goed of slecht. Het is in beweging.

Wij, mensen zijn zelf ook niet statisch. We zijn niet blij of verdrietig. We zijn niet hard of zacht. De ene keer zijn we hard. De andere keer zacht. En onze 'hard' is ook niet altijd even hard. Soms zijn we iets minder hard soms zijn we heel wat minder hard. En dan slaat het weer om in zacht. Met nog een beetje hard. Om dan naar nog zachter te gaan, met een randje hard. Om uiteindelijk af te glijden naar boterzacht.

We pulseren constant tussen ogenschijnlijk tegenovergestelde krachten en

eigenschappen. Zo ook het leven, de hele natuur en de kosmos. Leven is dynamisch.

Leven is beweging. Leven is in beweging. Leven is energie.

Dat brengt mij bij het principe van YinYang. Voor mij was dit een krachtig symbool en een belangrijk natuurlijk principe om Maitri volledig te kunnen omarmen in mijn leven. Een principe dat mij enorm geholpen heeft in het aanvaarden van de beide kanten van de tijdelijke verschijning of uiting van dingen. Een principe dat steeds belangrijker wordt om voor ogen te houden in een maatschappij die compleet doorgeslagen is naar één van deze twee polen en de andere volledig negeert.

YinYang is aanwezig in elk levend ding en is het archetype van energie.

De betekenis van yinyang is dat het universum wordt bestuurd door een kosmische dualiteit, een sets van twee tegengestelde en complementaire principes of kosmische energieën die in de natuur kunnen worden waargenomen.

Het principe komt uit het oude China. Men was toen heel erg geïnteresseerd door de dingen en fenomen in de natuur en hun onderlinge relaties. Ze bekeken deze dingen niet als geïsoleerde fenomenen of verschijnselen maar ze bekeken de wereld en het universum als een holistische en harmonieuse entiteit. Volgens hen kon niets bestaan zonder zijn of haar relatie met zijn of haar omgeving. Om de complexe verschijnselen in het universum te verklaren en te begrijpen, grepen ze terug naar de

complementariteit van een pulsatie die als tweevoudig aan ons verschijnt maar in essentie één is.

Het is niet Yin EN Yang. Het is niet het één of het ander. Beiden zijn even belangrijk en met elkaar verweven. Het ene kan zich niet manifesteren zonder het andere. Hieruit

ontstond YinYang. YinYang is de basis van het leven, het leven zelf, de vitale pulsatie van al wat leeft.

YinYang is het archetype van energie met twee polen van expressie

Het aan elkaar schrijven en refereren naar “YinYang” is wenselijk omdat het over twee expressies van één principe gaat. Men kan het ene niet kennen zonder het andere te kennen. Men kan niet weten wat donker is als men het licht niet kent.

Het yin-yang-symbool (ook bekend als het Tai Chi- symbool) bestaat uit een cirkel die door een gebogen lijn verdeeld word in twee helften. De gebogen lijn symboliseert dat er geen absolute scheiding is tussen de twee polen. De ene helft van de cirkel is zwart, de yin-kant (die refereert naar de nacht); de andere is wit, voor de yang-kant die refereert naar de dag). Een stip of cirkel van elke kleur bevindt zich in de buurt van het midden van de andere helft. “De twee helften zijn dus verweven over een spiraalachtige curve die het geheel in halve cirkels splitst, en de kleine stippen vertegenwoordigen het idee dat beide zijden het zaad van de ander dragen.”

YIN – De donkere kant YANG – De lichte kant

nacht dag

vrouwelijk mannelijk

rust actie

zacht hard

negatief positief

nat droog

ontvankelijk zijn / overgave geven

innerlijk uiterlijk

voelen denken

behoud verandering

Uit bovenstaande korte voorbeelden blijkt klaar en duidelijk dat we beide kanten ervaren in het leven. Iedereen.

Helaas leven we in een maatschappij die zich volledig afgekeerd heeft van de Yin- aspecten. Het lijkt alsof die helft van de dynamiek gewoon afgescheurd is van de cirkel. Onze maatschappij cultiveert, prijst en moedigt vooral de yang-kant van de energie aan: presteren, actie, uiterlijke schijn, harde concurrentie, snel, bezig zijn, energie gebruiken, licht en helderheid van geluk dat nagestreeft 'moet' worden,…...

Maar het is niet omdat je de Yin-kant negeert, verwaarloost of onderdrukt dat die ook effectief weggaat of niet meer bestaat. Mensen ervaren WEL de Yin-kanten van het leven maar omdat onze maatschappij ze niet meer opneemt, er geen oog voor heeft, niet veel aandacht aan geeft, weten we niet meer wat we er mee aanmoeten de momenten dat deze yin-energie, yin-emotie, yin-gebeurtenis,... zich voordoet.

We voelen ons verloren, alleen, abnormaal omdat we de enigen lijken te zijn die dit meemaken, zwak,... Bovendien raakt de balans ook helemaal zoek omdat ze een onafscheidelijke eenheid vormen. Ze zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden en integraal een deel van ons menselijk bestaan. Eén kant niet accepteren of verdringen wil zeggen één kant van onszelf, van ons menselijk bestaan niet accepteren of

verdringen,...

Grrag deel ik nog de volgende Boeddhistische humor met je:

VERHAAL OVER DE ZENMEESTER SUZUKI ROSHI

Dit verhaal wordt verteld door een student van zenmeester Suzuki Roshi. De zenmeester hield een “sesshin” en liet de studenten urenlang op de grond zitten, in meditatie. De student vertelde dat na een uur of 3 à 4 zitten, elk bot en elk gewricht in zijn lichaam ondertussen pijn deed; zijn rug, zijn enkels, zijn nek, zijn hoofd,.... alles deed pijn.

Daarnaast werd zijn geest helemaal in beslag genomen door gedachten als “Ik kan dit niet. Ik ben waardeloos. Er is iets mis met me. Ik ben niet gemaakt om dit te doen.”in afwisseling met gedachten als “Deze opdracht is gewoon belachelijk. Waarom ben ik hier ooit naartoe gekomen? Deze mensen zijn gek. Deze plek lijkt wel een bootcamp.” Zowel zijn lichaam als zijn geest deden pijn. Waarschijnlijk had iedereen in de ruimte dezelfde

ervaring als deze student.

Suzuki Roshi kwam het vertrek binnen om zijn lezing van de dag te geven en ging zitten.

Hij begon heel, heel, heel langzaam te spreken en zei:

“De moeilijkheden en de pijn die je nu ervaart...”

In zijn gedachten vulde de student de zin hoopvol aan met “zullen verdwijnen.”

Maar Suzuki zei:

“ De moeilijkheden en de pijn die je nu ervaart, zullen de rest van je leven bij je zijn.”

Maitri nodigt ons uit, net als Suzuki Roshi in dit verhaal, om ons te openen voor het hele gamma aan ervaringen dat we kunnen hebben, inclusief alle pijn, verdriet, geluk, verlangen, blijheid, ….... Het is door dit openen, het accepteren en laten zijn van al deze aspecten dat we kunnen transformeren, groeien en helen.

Maitri gaat niet om zelfverbetering

Maitri nodigt ons op deze manier uit om in contact te komen met de heelheid, de volledigheid van ons menselijk bestaan. Het nodigt je uit om te ervaren dat je je hart kan openen maar eveneens om te ervaren dat je je hart kan of wil sluiten. Het brengt je in contact met je mogelijkheden om lief te hebben, zorgzaam te zijn en dankbaar te zijn maar eveneens met je onmogelijkheid om dit te doen. Het kan je ook in contact brengen met je onmogelijkheid om lief te hebben, zorgzaam te zijn of dankbaar.

Zonder hierover een oordeel te hebben. Het zijn gewoon aspecten die bij ons horen.

Maitri vraagt om deze te zien en te accepteren. Het hele gamma – positief en negatief.

YinYang. Het is net door het niet aanvaarden of door schuldgevoelens te koesteren tegen bepaalde aspecten van onszelf die we zelf of de maatschappij als 'negatief' of 'niet wenselijk' bestempeld hebben, dat we stress krijgen. We ervaren zelfkritiek op een deel van wie we zijn. We ervaren geen heelheid en ervaren de kritiek als een aanval op ons zelf-concept. Een aanval op wie we zijn.

Het is belangrijk om je HELE zelf mee te brengen in het beoefenen van Maitri. Zonder jezelf te willen verbeteren. Maitri werkt alleen als je HELE zelf meebrengt. Met je hele spectrum aan gevoelens, mogelijkheden, onmogelijheden, …... Van dankbaarheid en vreugde tot vooroordelen, woede, angst, afkeuring, ….... Alles wat bij jou hoort. Alles wat jou, jou maakt!

Maitri is dus zeker niet te verwarren met positief denken. Als je je negatieve

ervaringen of emoties gaat “herkaderen”op een positieve manier, is dit een vorm van niet-accepteren. Elke keer je (positieve) gedachten nodig hebt om te kunnen omgaan met wat er is, zit je in een soort van 'gevecht' met jezelf. Waarmee ik niet wil zeggen dat positief denken slecht is of niet mag. Ik wil er gewoon op wijzen dat dit niet hetzelfde is als Maitri beoefenen en dat het ook niet gezond is om alles altijd positief te willen benaderen. Soms moet je gewoon accepteren hoe het is om innerlijke rust te vinden.

Anekdote:

Een heel mooi voorbeeld van deze dualiteit heb ik ervaren toen ik deze cursus aan het uitschrijven was. Ik had op een zaterdagavond een initiatie Biodanza gegeven op een fuif. Ik had dit samen met een collega gedaan en het was een groot succes. De

mensen waren enthousiast, er werd gelachen, genoten, gedanst, gedeeld, elkaar ontmoet, ….. Het was een groot uitbundig feest, onze initiatie. Kortom het leven werd gevierd! Ik werd helemaal blij van dit te zien gebeuren, van het zelf dansen en de samenwerking met mijn collega. Ik was vol van de ervaring van die avond. Vol van het leven! Zo intens voelen hoe mooi het leven kan zijn. Het was genieten op en top. Ik ging helemaal voldaan naar bed met een roze bril over hoe mooi het leven kon zijn.

Elke cel in mijn lichaam was er van doordrongen.

De volgende ochtend, een half uurtje na het ontwaken, en nog helemaal in de roes van de vorige avond, kreeg ik telefoon van mijn mama om te vertellen dat mijn plus- opa (sinds 20 jaar) die nacht overleden was. Plots werd ik naar de andere pool van mijn emotie gecatapulteert. Ik was onmiddellijk in tranen, in verdriet en pijn. Tranen rolden over mijn wangen en ik voelde de enorme drang om me helemaal te laten overspoelen door het verdriet. Ik huilde en schokte en liet het helemaal toe. Met maitri in mijn achterhoofd. Ik wilde dit helemaal voelen, toelaten en ook omarmen. En het feit dat ik dit kon toelaten gaf ook een berusting. Ik voelde de dankbaarheid voor het leven er doorheen schijnen. De gekleurde stip in het symbool! De uitbundigheid, de schoonheid en de intensiteit van het leven van de vorige avond waren niet weg.

Dat kon ik voelen. En dankzij dat diepe ervaren van de vorige avond, en de ijzersterke verbinding die ik opgebouwd heb met het leven doorheen de voorgaande jaren, kon ik dit diepe verdriet ook 'anders' dragen dan vroeger. Het vond zijn bedding in het

diepe vertrouwen dat het leven tegelijk heel mooi en heel rauw kan zijn. Dat het twee kanten van dezelfde energie zijn. En dat beide bij het leven horen. Ik kon de

schoonheid van zijn leven inzien en dankbaarheid voelen. Tussen het verdriet en de tranen heen. Er was de pijn van het verlies maar ook de schoonheid en de

dankbaarheid van zijn leven.

Ik weet niet of ik het goed beschrijf en of ik het gevoel kan overbrengen maar deze enorme golfslag van emotie op nog geen twaalf uur tijd heeft een enorme indruk op me achtergelaten. Het was ook de eerste keer dat ik me heel bewust was van de ondersteunende hulp en kracht van Maitri in een heel emotionele situatie. Het heeft me enorm gesteund en gedragen. Het feit dat ik bij mijn gevoelens kon zijn, kon accepteren voor mezelf dat dit veel pijn deed en veel verdriet bracht en toch mezelf kon omarmen in wat er was, zonder het te willen onderdrukken of er tegen te vechten.

Vertrouwen in de slinger van de dualiteit en dat wanneer het verdriet gevoeld is, de andere kant er weer stilaan kan komen doorschemeren. Zelfcompassie maakte dat ik stabieler kon omgaan met de situatie dan wanneer ik in zelfmedelijden gegleden zou zijn. Zoals ik met mijn trauma gedaan had.

Zelfcompassie nodigt ons uit – zonder oordeel – om na te gaan wat we nodig hebben in dat moment. Gabor Maté noemt het “medelevend onderzoek. Wat heb ik nodig?

Een kopje thee, een omhelzing van iemand, de nabijheid van iemand? Zachte muziek?

Een warm bad? Alleen zijn? Schrijven?

Zelfcompassie nodigt ons uit om onszelf datgene te geven wat we nodig hebben als ondersteuning. Maitri nodigt ons uit om onszelf datgene te geven wat een goede vriend ons ook zou bieden.

In plaats van te kijken naar de leegte die er nu onstond en alle dingen die er niet meer zouden zijn, was ik veel beter in staat te kijken naar de schoonheid van zijn leven, de schoonheid van de momenten die we samen gedeeld hebben, de warmte die deze man bij zich droeg, de eenvoud, de vriendelijkheid, het genot dat hij vond in de kleine dingen. In plaats van mezelf te verwijten dat ik toch wat meer op bezoek had kunnen gaan de laatste tijd, vond ik troost in de intense bezoeken van de afgelopen weken. Al

waren ze misschien in aantal niet zo veel geweest, ze waren wel heel kwalitatief

geweest. Met heel veel warmte, delen van herinneringen, lachen, knuffels,... Exact de dingen die een vriend ook zou aanhalen.

OEFENING

Op een snelle en eenvoudige manieren achterhalen wat je nog niet liefdevol geaccepteerd hebt uit je leven?

Maak een lijstje met de dingen die je tot op de dag van vandaag graag anders had willen zien gebeuren of niet had willen zien gebeuren in je leven.

Over welke gebeurtenissen speel je nog vaak alternatieve scenario's af in je gedachten? Waar heb je spijt van? Waar voel je je schuldig over?

Vul de volgende zinnen aan:

– Had ik toen (…...) maar

________________________________________________________

– Ik heb het nog steeds moeilijk met het feit dat _______

_________________________________________________________

– Ik verwijt mezelf dat ik ________________________________

_________________________________________________________

– Ik heb spijt van/dat ik _________________________________

__________________________________________________________

Al de dingen die je hierboven opgeschreven hebt zijn dingen waarover je nog 'vecht' met jezelf. Je bent nog in de aanval. Je hebt geen vrede met hoe het was. En dat hoeft ook niet. Maar het is wel belangrijk voor je lichaam en je zenuwstelsel dat je ze erkent als 'moeilijk' of 'zwaar'. En als normale omstandigheden van het leven. Situaties of gevoelens die iedereen ervaart.

Maitri nodigt je uit om als een vriend aan je eigen zijde te staan en deze

gebeurtenissen vanuit het standpunt van de ondersteunende vriend te bekijken. Zoals ik al zei is maitri geen zelfverbetering. Als je blijft willen dat het anders was, terwijl je heel goed weet dat je de geschiedenis niet kan veranderen, accepteer je dat deel van jezelf niet dat toen die beslissing(en) genomen heeft, die situatie(s) meegemaakt heeft, ….. Je zou willen dat het anders was, beter was. Je bent op zoek naar

zelfverbetering in het verleden! Een strijd die je nooit kan winnen.

“Een belangrijk aspect van zelfcompassie is om empatisch beide delen van jezelf vast te houden – het zelf dat de actie in het

verleden betreurt en het zelf dat de actie op de eerste plaats nam”

– Marshall Rosenberg

En compassie is helaas niet iets wat vanzelf komt aanvliegen. Of wat de tijd wel meebrengt. Nee, zelfcompassie vraagt actief zelf aan de slag gaan met liefdevolle vriendelijkheid en acceptatie. Niemand kan dit voor je doen en het gebeurt ook niet vanzelf. Om te werken met de dingen die je in de oefening hierboven opgeschreven hebt, kan ik je een oefening uit het boek 'De logica van Geluk' van Mo Gowdat aanbevelen.

Mo Gowdat, een topman bij Google werkte aan een wiskundige formule voor geluk.

Nog voor zijn formule en zijn boek af was, verloor hij zijn zoon. Dit zorgde er voor dat hij zijn formule zelf nodig had, noodgedwongen kon uittesten en bijschaven. Hij spreekt in zijn boek over het leven dat je een 'zetje' geeft wanneer het niet naar je verwachting verloopt of wanneer het je in een andere richting stuurt dan je gepland

had. Een zetje doet je op een ander pad belanden. Hij schrijft dat het leven niet selectief is als het aankomt op zetjes en dat iedereen af en toe wel eens een zetje krijgt. Het ene al harder dan het andere.

Zelf hou ik enorm van de symboliek van 'een zetje' in plaats van het als rampen of onoverkomelijkheden te zien die je blijft herkauwen. Toegegeven dat het tijd en verwerking vraagt om tragische of traumatische gebeurtenissen als 'zetjes' te

bekijken. Ik kan me inbeelden dat er dingen zijn die je moeilijk een zetje kan noemen.

Maar heel wat dingen kunnen hier wel onder gecatalogeerd worden. Om te zien of je wel eens een zetje gekregen hebt en of je dit zetje teniet zou willen doen, bedacht hij de gumtest. Ik nodig je uit om de gumtest toe te passen op de dingen die je in de voorgaande oefening hebt opgeschreven.

OEFENING

De “gumtest”

Mo stelt de gumtest voor als een nieuwe techniek die je mag uittesten. Met deze techniek kan je alle nare herinneringen uit je verleden uitwissen. Eens ze gewist zijn, is het net alsof ze nooit hebben plaatsgevonden. Je kan met de gum naar de exacte tijd

en plaats van het gebeuren gaan om deze van je levenslijn te halen.

Let wel op. Alle gevolgen van deze gebeurtenis worden ook gewist tot aan het huidige moment van het nu, waar je dit nu leest. Je kunt

uitwissen wat je maar wil zoals een saaie vergadering stelt hij.

Door deze uit te gummen, gum je ook elke interactie uit met

iedereen die je daar tegenkwam, elk gesprek, elke uitwisseling, elke afspraak, elke nieuwe ontmoeting, nieuw inzicht, elk stukje

informatie dat je kreeg, ….. alles. Als deze gebeurtenis niet heeft plaatsgevonden, stelt hij krijg je die tijd die de gebeurtenis innam ook terug. Je ging dan vroeger naar huis, nam misschien een andere route, kwam andere dingen of mensen tegen. Je levenspad of

levenslijn wordt aangepast naar een pad dat niet is aangetast door deze gebeurtenis en alles wat er aan vasthing. Hopenlijk is het dan

een pad dat je gelukkiger maakt, schrijft hij want de gumtest biedt echter geen garantie voor succes.

Vraag je nu af welke herinneringen, gebeurtenissen, ontmoetingen, ervaringen, … je zou willen uitgummen. Wat je zou willen laten verdwijnen uit je levenslijn. Volledig aanvaardend dat alles wat hieruit ontsproten is, mee weg is. Hij raadt je aan goed na te gaan welke kronkels en bochten je daarmee ook weggumt uit je leven. Hoeveel dingen zou je dan uiteindelijk toch willen bewaren? Ook al was het een nare ervaring op het moment? Ook al draag je er op dit moment nog schuld of spijt van mee?

Als er ervaringen zijn, die je zo bekeken toch niet zou willen wissen, kan je dan zien of je ze liefdevol kan accepteren in plaats van er tegen te vechten? Omwille van wat ze allemaal gebracht hebben dat je uiteindelijk toch niet kwijt wil in je leven?

Deze gumtest kan je helpen om de moeilijke situaties die je uiteindelijk toch niet wil weggummen, te accepteren. Kan je ze omarmen met compassie, mededogen, milheid, zachtheid en ondersteuning voor jezelf? In plaats van ze te blijven beveschten alsof ze de vijand zijn?

Mij heeft deze oefening persoonlijk mee geholpen om een traumatische gebeurtenis uit mijn leven met liefdevolle compassie te benaderen en het zo langzaam aan in een 'zetje' te kunnen transformeren dan het loodzware trauma dat ik al jaren meesleurde.

Benieuwd of jij er iets aan kan hebben!

Mindfulness

Maitri is niet hetzelfde als mindfulness. Maar mindfulness is wel een onderdeel van Maitri. Meer nog, het is een wezenlijke voorwaarde ( een basiscomponent) om Maitri te kunnen toepassen: aanwezig zijn bij dat wat is. In opmerkzaamheid en

aandachtzaamheid. Zonder direct te reageren.

Maitri draait om volledige acceptatie van onszelf. Maitri nodigt ons uit om onszelf

liefdevol te ondersteunen in elke gegeven situatie, op elk gegeven moment. De eerste vereiste hiervoor is dat we ons

gewaarzijn van wat er is op het moment

dat we hier met

open gewaarzijn

bij blijven

Johan van de Putte verwoordt mindfulness als het geven van je volle aandacht aan het 'nu', aan wat er zich aandient. Het is bewust en niet oordelend aandacht geven aan het huidige moment. Bij mindfulness ga je je aandacht op een bepaalde manier gebruiken: bewust, onderzoekend, aanvaardend, niet oordelend, intentioneel én in het huidige moment zodat je gewaar kan worden van wat er gaande is. Dit is de basis voor de vervolgvraag die Maitri ons dan kan stellen: “Wat heb ik nu nodig?”

Mindfulness nodigt je uit om je automatische piloot af te zetten. Het nodigt je uit om de automatismen van je gedachten, overtuigingen, oordelen, enz.... te doorbreken en te verbinden met wat er ECHT is op dat moment.

In mijn cursus Minfulness van Sara Bosman stond het als volg: “Het lichaam is het ene ding aan het doen (bv. De afwas) en de geest iets anders. We zijn meestal meer bezig met te zien door onze gedachten en meningen dan door onze ogen. Zo komt het dat we niet écht aanwezig zijn in de realiteit. We zitten in ons hoofd en niet in het reële leven.”

Mindfulness heeft de capaciteit om je gewaarzijn weer naar je lichaam te brengen en in het hier en nu. Door mindful met jezelf, je leven en je omstandigheden om te gaan, kan je jezelf sneller en makkelijker 'betrappen' wanneer je je sluit voor liefdevolle vriendelijkheid, wanneer je hard wordt en kritisch, vol verwijt of oordeel. Mindfulness gaat over het leren naar binnen keren en zelfbewustzijn oefenen.

De essentie van Mindfulness

De essentie van mindfulness gaat dus niet over rustig worden, kalmeren of zitten mediteren en innerlijke rust vinden... al is dat wel wat ik jarenlang dacht. Ik heb het 8- weken mindfulness programma jaren geleden gevolgd toen ik in een depressie zat. En toegegeven, ik heb er toen niet veel van begrepen en nog minder aan gehad denk ik.

Op enkele inzichten na. De grootste troef was voor mij dat ik “verantwoord” tijd voor mezelf kon nemen om ogenschijnlijk “niets” te zitten doen. Ja, ik vond toen nog dat tijd voor jezelf uittrekken “not done” was als je net een baby had gekregen.

Dus was het voor mij pure luxe om 's avonds tijd voor mezelf te nemen om te gaan zitten mediteren. Na een tijdje keek ik er ook wel naar uit omdat het me effectief rustig maakte. Later zou ik leren dat dit een neveneffect is van mindfulness. Dat je rustig wordt wanneer je je aandacht kan richten in het hier en nu en op je ademhaling.

Een bredere kijk op Mindfulness

Helaas wordt mindfulness vaak gepromoot of gezien als 'tool' om innerlijke rust te vinden. En wordt het ook vaak aangeleerd in programma's waar je vooral zit te mediteren door te focussen op je adem. Dit is een hele ristricte en

concentratiegerichte vorm van Mindfulness. Mindfulness is zo veel meer! Het

kalmerende effect van Mindfulness komt vooral voort uit de aandacht die we naar de ademhaling brengen. Hierdoor gaat deze vanzelf vertragen en wordt het

parasympatisch systeem geactiveerd, dat voor rust en kalmte zorgt.

Wat Mindfulness voor je kan doen, ook met het oog op het leren toepassen an Maitri, vind ik prachtig uitgelegd in de metafoor van de hond-geest en de leeuw-geest.

METAFOOR – HONDEN-GEEST VERSUS LEEUWEN- GEEST

Als een mens een bot voor een hond zwaait, zal de hond met zijn aandacht dat bot volgen en het bot achtervolgen wanneer het wordt weggegooid. De hond heeft tunnelvisie. Maar zwaait de mens met een bot voor het gezicht van een leeuw, dan ziet de leeuw het bot maar ook de mens die met het bot zwaait. Hij ziet een grotere relaiteit. Als de mens het bot weggooit, kan de leeuw achter het bot gaan maar hij kan ook blijven stilzitten of de mens opeten!

De hond kan niet verder kijken dan het bot. Als ik het bot beheers (bestuur), beheers (bestuur) ik de realiteit van de hond. Maar de leeuw ziet een breder beeld. Hij ziet de mens achter het bot. Dat vermogen om het grotere geheel te zien geeft de leeuw meer autonomie, meer keuzes.

Het bot representeert je situatie of je gevoelens. Wanneer woede of angst opkomt, welk type van geest gebruik je dan? De honden- of de leeuwengeest?

Jaag je dan de botten van verontrustende gedachten na of zit je met

autonomie? Soms raken we verstrikt in de botten van onze eigen verhalen, gedachten, beelden, sensaties en emoties.

Door te reageren met de geest van een leeuw kan je bijvoorbeeld zeggen: "Ik ben nu boos." Dat kleine beetje metacognitieve ruimte tussen jou en de gedachte stelt je in staat om te kiezen hoe te reageren.

Dat is wat mindfulness is. Het merkt wat er gebeurt in het huidige moment met een niet-reactieve geest."Lion-mind" of “leeuwengeest” is een afkorting voor dat vermogen om een reactie te kiezen.

En vervolgens kun je kiezen om te reageren met onvoorwaardelijke

vriendschap voor jezelf in plaats van met oordelen, verwijten en strengheid. Je kan kiezen om te reageren vanuit Maitri.

Niet voor iedereen weldadig...

Bovendien wil ik hier ook in de kantlijn vermelden dat het NIET voor iedereen rust brengt en zeker NIET voor iedereen geschikt is. Mensen die lijden aan Alexithymie of trauma ervaren hebben kunnen heel wat weerstand, frustratie of onvermogen ervaren bij Mindfulness.

Mensen met trauma hebben als verdediging misschien alle gevoelens jarenlang weggestoken om te kunnen overleven. Als ze in contact gebracht worden met al deze 'pijnlijke' emoties die plots bovenkomen zonder dat hun zenuwstelsel de capaciteit of ondersteuning krijgt om dit op te vangen, kan dit veel te veel zijn en hen verder

traumatiseren! Gewoon met de ogen gesloten zitten kan al traumatiserend of stressvol zijn voor mensen met trauma.

Mensen met Alexithymie hebben problemen met het herkennen van hun eigen emoties. Ze zijn daardoor niet of bijna niet in staat tot interoceptie en het naar binnen keren. Als gevolg hiervan zijn ze vatbaarder voor (chronische) ziektes en psychische aandoeningen. Ook het toepassen van Mindfulness en Maitri is voor hen heel moeilijk of onbestaand.

Mijn eigen ervaring en reflectie:

Op zich had ik toentertijd geen baat bij Mindfulness voor mijn depressie. Hoewel ik uitkeek naar de rust, en daar ook wel baar bij had, vond ik mediteren niet leuk, bleven mijn gedachten alle kanten opspringen en nam ik mezelf dat ook nog kwalijk. Ik voelde me falen in de mindfulness-training! Waarschijnlijk had ik het stukje over 'niet oordelen' niet goed begrepen. In mijn dagdagelijks leven veranderde niet veel...

Maar ik was niet de enige die het moeilijk had. Er waren nog deelnemers die getuigden dat ze er niets aan hadden. Dat ze er niets van merkten in hun dagelijks leven en er gefrustreerd door raakten. Wellicht hadden we een heel ander idee of verwachting van wat mindfulness nou werkelijk was of kon betekenen? Of wisten we nog niet precies wat we nodig hadden... Mijn idee is dat we veel te sterk op het mediteren zelf gefocust waren en daar 'mirakels' of 'alle oplossingen' van

verwachtten.

Hoewel de cursus heel goed gegeven en uitgeschreven was, heb ik (en de anderen misschien ook?) toen wellicht de essentie gemist. Dat het gaat om een 'tool' en niet een doel. Een 'tool' waarmee je terug meer grip op je leven kan krijgen door je er in de eerste plaats bewust van te worden hoe het er aan toegaat op dit moment. Hoe jij er aan toe bent. Wat je wel en niet leuk vindt. Weer bewust worden van hoe je elk moment of elke gebeurtenis ervaart. In het moment. Niet wat je erover DENKT. Je kan niet het leven leven dat bij je past als je je niet bewust bent van wat wel en niet bij je past. Dat wil zeggen als je je niet bewust bent van wat situaties, mensen, gedachten, enz... bij je teweeg brengen. Mindfulness is de basis. Bijvoorbeeld voor Maitri. Een puzzelstukje dat ik er nu wel gemakklijk kan achter plakken.

Maar mindfulness wil niet zeggen dat je moet gaan zitten met je ogen gesloten om te gaan zitten mediteren en er voor moet zorgen dat er geen enkele gedachte voorbij komt... Het is de kunst om mindfulness in je dagdagelijkse leven te brengen. Zoals je leert met de rozijn-oefening uit de training. Hoe kan ik meer bewust omgaan met het leven? Hoe kan ik mindful in het leven staan? Bewust van wat er met me en rondom me gebeurt. Hoe kan ik meer in het hier en nu zijn? Zonder te oordelen over het nu...

Deze stap ontbrak me in of na de mindfulnesstraining. De transfert naar mijn dagelijks leven. Voor mij. Ik spreek nu geheel uit eigen ervaring. Waarom het 8-weken

programma mindfulness mij niets bracht terwijl mindfulness op zich wél mijn leven veranderd heeft in hele positieve zin.

Ik haal dit alles hier aan omdat ik vaak zie dat Mindfulness wordt aangeraden als manier om te leren relaxeren. Voor mij is het dit niet. De relaxatie of ontspanning die je kan ervaren (want dit is niet bij iedereen zo – zie hoofdstuk 6) is een gevolg. Niet het hoofddoel. En daar verslikken sommige mensen zich in. Of lijkt het niet te werken....

Mindfulness : zo veel wegen, zo veel manieren

Een ander belangrijk punt dat ik hierboven al aanhaalde, is dat mindfulness niet gaat over stil zitten en leren mediteren. Dat zijn manieren om mindful te zijn of mindful om te gaan met wat er is. Eén van de manieren. Er zijn meerder manieren om minfulness eigen te maken en dan als tool in te zetten voor het verbeteren van je eigen leven.

Daar kwam ik pas achter toen ik Biodanza begon te doen. Biodanza wordt ook wel eens “mindfulness in beweging” genoemd. En plots was het er! Nu ik mocht en kon bewegen in plaats van stil te zitten, groeide mijn bewustzijn zienderogen. Bewustzijn van mijn lichaam, mijn gevoelens, de gebeurtenis om me heen, mijn buikgevoel.... en langzaam zette dit vernieuwde bewustzijn zich door naar mijn dagelijks leven. Ik begon meer te voelen wat ik wel en niet nodig had. Wat wel of niet bij mij paste. Dit maakte dat ik beter voor mezelf kon gaan zorgen. Dat ik maitri kon gaan toepassen.

Mindfulness versus Maitri

Mindfulness focust in de eerste plaats op de gebeurtenis. Wat gebeurt er? Wat is er aan de hand? Hoe voel ik me? Maitri focust zich meer op de persoon die het

gebeuren ondergaat en de zorg of ondersteuning die hij of zij nodig heeft.

Kristin Neff verwoordt het als volgt:

“ Mindfulness zegt: “Voel je lijden met een open gewaarzijn. “ Waar zelfcompassie zegt: “Wees lief voor jezelf als je lijdt.” Ze stelt dat beiden ons helpen om te leven

met minder weerstand naar onszelf en het leven in het algemeen.

Mindfulness is zo mee één van de basiscomponenten van maitri. Naast compassie, besef en gevoel van menselijkheid en het omarmen van de dualiteit van het leven.

De volgende oefening brengt mindfulness naar je dagelijkse leven en kan toegepast worden in elk moment. Als oefening in gewaarzijn op een rustig moment maar ook om terug te gronden en in het hier en nu te komen als je een paniekaanval hebt of je piekerende gedachten je in een toestand van bevriezen brengen.

Het is een eenvoudig oefening die je overal kan doen en die je eigenlijk uitnodigt te oriënteren op je omgeving en het hier en nu. Oriënteren brengt veiligheid in je zenuwstelsel en bijgevolg ook rust.

MINI-MINDFULNESS

OEFENING

• 5 dingen die je kan ZIEN • 4 dingen die je kan VOELEN • 3 dingen die je kan HOREN • 2 dingen die je kan RUIKEN • 1 ding dat je kan PROEVEN

Je leerde in deze les heel wat oefeningen om terug dichter bij jezelf te komen en jezelf liefdevol te ondersteunen wanneer je dreigt meegesleurd te worden door emoties of gebeurtenissen. Wanneer emoties of gebeurtenis je helemaal lijken over te nemen, noemt men dit overidentificatie met wat er gebeurde. Zelfcompassie leert je een beetje afstand nemen en voor jezelf zorgen, ondanks deze hevige emoties of gebeurtenissen.

Na deze les kan je toevoegen aan je toolkit:

– Mini- Mindfulness oefening om te oriënteren

– Beeld of symbool oproepen dat voor zelfcompassie staat

– In de schoenen staan van de ander om makkelijker zelfcompassie aan jezelf te kunnen geven.