374
s &.o 7/8 2ooo
I N
MEMORIAM
'Wacht maar, ik kom erop terug in mijn hoek', was de reactie van Han een paar jaar terug toen hij werd geconfronteerd met een aantal feiten uit zijn 'zondig refor-mistisch' politiek verleden. Hij wilde nog eens zijn verhaal op-schrijven over de betekenis van de jaren 'Go als een van de interes-santste perioden in de 2oe eeuw. Na zoveel jaren nog eens terugkij-ken op dat roernruchte congres van de PvdA in 1 9G9, met het tu-mult rond de oproep tot erken-ning van de voormalige D DR en de anti-KVP resolutie. Andere, meer actuele thema's waren het belang van solidariteit in deze tijd en de argumenten tegen het invoeren van het referendum, dat hij vooral zag als een 'middeleeuws rniddel voor demagogen'. Een titel was er al: Observaties van doornebrachte tijd. Het had een mooi tijdsdocument kunnen worden. Helaas, hetis niet zover gekomen.
Het hoek had ons ongetwijfeld dichterbij zijn drijfveren en mo-tieven gebracht. Han herbergde in zijn persoon vele kanten. Hij was de doener en pragmaticus, maar ook de waarnemer, chroniqueur en columnist in zijn tijd bij De Groene. Wij kennen hem als de man die ingetogen en bedacht-zaam kon optreden, maar ook als iemand die op andere momenten de spanning en de uitdaging zocht, ja soms bijna roekeloos met het leven omging.
Hij, de man van het pleidooi voor de harde infrastructuur ('bouwen en construeren')
be-kende op andere momenten zijn passie voor de muzikale kant van het bestaan. Hij verbond een so-here levensstijl met momenten waarin hij intens genoot van de goede ding en van het lev en. Hij, in de jaren 'Go de uitvinder van de polarisatie (de aanscherping van de politieke tegenstellingen) zou zich later in het tijdperk na de po-litieke verzuiling ontwikkelen tot drager van de brede samenwer-king.
Han was de man van contras-ten, die de eigenschappen van de non-conformist en de krachtige bestuurder in zijn persoon wist te verbinden. Onze herinnering en verbondenheid verschillen van tijd en plaats. Lange tijd verdween hij uit beeld, om er dan ineens weer te staan. Soms als vluchtige passant, relativerend, speels en geestig. Soms ook met veel aan-dacht en toewijding, vooral als hij
voelde dat hij nodig was. Han was een vriend.
Naarmate hij ouder werd, kre-gen authentieke christelijke waar-den voor hem weer meer beteke-nis. Hij zocht naar de verbinding met zijn ideeen over socialisme. De theoloog Karl Barth was zijn grote inspirator.
Han was een man van principes, niet van dogma's. Sterker: dogma-tiek was hem een gruwel. Doe-lend op een polemiek over kerke-lijke dogmatiek, merkte hij eens op: 'God leest het allemaal als Tom Poes'. Hij zocht niet het theoretisch/ fundamentele de bat over het verdelingsvraagstuk,
n n ) -:n le in le m lU Cl-ot r-.
s-ie
ge te en an en ns ge en n-hij ras ·e- lr- ~e-ng 1e. ijn es, 1a- >e- -.e-~ns als het bat uk, s &.n 7/8 2oooHAN
LAMMERS
maar stelde de vraag: 'wie neemt
bier en nu de zorg voor de zwak-sten op zich'.
Oat deed hij als wethouder,
landdrost, burgemeester met
grote inzet voor sociale
woning-bouw en stadsvernieuwing. Hij hood een schuilplaats voor
opge-jaagde zigeuners toen andere ge-meenten op slot gingen en bood
verzet tegen plannen voor etni-sche registratie. Als Commissaris
van de Koningin controleerde hij
in zijn provincie de werking van de bijstandswet, het vangnet dat de
zwaksten bescherming moet hie-den.
Zomaar een paar fragmenten uit een rijke collectie feiten en ge-beurtenissen.
Hij deed dat met een zeer
unieke en persoonlijke stijl. Hij had een bijna int:ultief vermogen om zijn observaties en analyses om
te zetten in sterke bestuurlijke im
-pulsen. Onvoorspelbaar, a-ty
-pisch, tegen de heersende opvat
-ting in als hij dat nodig vond. Hij kon moeiteloos schakelen en je daardoor in verwarring brengen. Maar juist in deze combinatie van eigenschappen
ligt
ook de beteke-nis van Han in zijn politieke loop-baan. De anti-KVP-motie mar
-keerde haarscherp het einde van
het tijdperk van de politieke ver-zuiling. Het leidde tot nieuwe im-pulsen voor onze democratie en zou grote gevolgen krijgen voor
de politieke verhoudingen in ons land.
De erkenning van de D DR was
een 'omweg' voor nieuwe
verhou-dingen in het na-oorlogse Europa. Ik herirmer me nog levendig hoe Han dit standpunt in een scherp
debat met deS Po-leider Brandt en
Wehmer verdedigde. Zijn
anti-fa-cistische overtuiging, observaties tijdens het Eichmann-proces en
afkeer van de Koude-Oorlogs-ideologie; het speelde allemaal
een rol in zijn standpuntbepaling.
Hij week niet voor krachttermen
en intimidatie, want Han
be-schikte 9ver een schaars
voorko-mende eigenschap: moed. Voor bange mensen is er geen plaats in
de politiek, aldus Han.
Ten slotte nam in zijn leven de
pendel tussen politiek en muziek toe. Hij verbleeflanger in de ker-ken en bij de orgels die hem dier-baar waren. Tijdens onze laatste
ontmoeting in het ziekenhuis in Alkrnaar, op de grens van her ken
-ning, vertelde hij over de muziek in zijn hoofd. Over orgels. 'Wie
het mooiste speelt, is de baas', zo sloot Han ons gesprek ongeveer
af.
Met Han verliezen we een
cre-atieve, authentieke man. Voor
Carla een lieve partner, voor zijn
kinderen een vader die blij en vol
-daan was met de wetenschap dat
zij die laatste fase zo dichtbij hem
waren. WIM MEIJER
Rede uitaesproken bij de
herdenkinasplechtiaheid voor Han Lammers (1931-2000), 11 juli 2000 Westerkerk Amsterdam
