Hierbij gaat voor de delegaties de gederubriceerde versie van bovengenoemd document.

(1)

9765/1/99 REV 1 DCL 1 ev

SMART.2.C.S1

NL

De tekst van dit document is identiek aan die van de voorgaande versie.

Raad van de Europese Unie

Brussel, 4 februari 2020 (OR. en)

9765/1/99 REV 1 DCL 1

EVAL 41 ELARG 82

DERUBRICERING

van document: ST 9765/1/99 REV 1 RESTREINT

d.d.: 20 september 1999

nieuwe status: Publiek

Betreft: Voorlopig ontwerp-landenverslag over de Tsjechische Republiek

(2)

RAAD VAN

DE EUROPESE UNIE Brussel, 20 september 1999 (04.10) (OR. en)

9765/1/99 REV 1

RESTREINT

EVAL 41 ELARG 82

NOTA

van : het secretariaat-generaal

aan : de Groep van deskundigen collectieve evaluatie

Betreft : Voorlopig ontwerp-landenverslag over de Tsjechische Republiek

Hierbij gaat voor de delegaties het voorlopig ontwerp-landenverslag over de Tsjechische Republiek.

Het vorige document (doc. 9765/99 EVAL 41 ELARG 82) is op een aantal punten aangepast, die met name betrekking hebben op:

- punt 5: een hoofdstuk over justitie is toegevoegd

- opmerkingen van een tweetal lidstaten en van de Commissie zijn toegevoegd.

Om het lezen van het verslag te vergemakkelijken, zijn de aanpassingen vetgedrukt.

(3)

9765/1/99 REV 1 smu/KS/hb NL

DG H III 2

Voorlopig ontwerp-landenverslag over de Tsjechische Republiek A. Inleiding

De Groep heeft in haar overzichten en evaluaties de vorderingen behandeld van ieder van de landen die kandidaat zijn voor toetreding en heeft zich voorts gebogen over de tekortkomingen die nog uit de weg moeten worden geruimd opdat deze landen zich kunnen aansluiten bij het commu- nautaire acquis inzake justitie en binnenlandse zaken.

Op basis van de beschikbare informatie kan nog geen definitief oordeel worden gegeven; op dit moment kan de Groep slechts tot voorlopige en in sommige opzichten onvolledige uitputtende bevindingen komen.

De door de Groep van Deskundigen verzamelde gegevens worden voortdurend uitgebreid en bijgewerkt, voornamelijk door middel van het informatienetwerk dat is opgezet bij de buitenlandse vertegenwoordigingen, die gebruik maken van de onder het Duitse voorzitterschap aangenomen gestructureerde controlelijst. Daardoor komt er geleidelijk aan een soort "evaluatie-bibliotheek"

tot stand. Het zal echter niet geheel te vermijden zijn, dat over het ene onderwerp meer of minder informatie beschikbaar komt dan over het andere. Bepaalde onevenwichtigheden kunnen dan ook niet geheel worden uitgesloten.

Het verslag is hoofdzakelijk bedoeld om duidelijk te maken, op welke terreinen nog maatregelen nodig zijn voordat de kandidaat-lidstaten de EU-norm bereiken. Het overzicht van nodige verbeteringen kan echter op dit ogenblik nog niet als volledig worden beschouwd.

B. Aansluiting bij het acquis op bepaalde gebieden

De Tsjechische Republiek heeft op een aantal gebieden inspanningen verricht om aansluiting bij het acquis te bereiken. Zij heeft een grote hoeveelheid nieuwe wetgeving in voorbereiding, waar- onder een wet inzake vreemdelingen en asiel. Ten aanzien van het politie-apparaat is een intentie opgesteld om tot nieuwe wetgeving te komen. Een wetsontwerp zal naar verwach- ting in september aan de regering worden voorgelegd; de inwerkingtreding is gepland voor januari 2001. Als het Parlement erin slaagt uit de huidige impasse in de wetgeving te komen, zal er naar verwachting meer beweging komen in de wetgevingsactiviteit.

(4)

De centrale criminele inlichtingendiensten zijn in het voorjaar van 1995 gereorganiseerd, waardoor een grotere continuïteit in het politiewerk is bereikt, name in de hogere rangen. Dit ging gepaard met een geleidelijke verbetering van de technische scholing en de uitrusting. Dit proces is echter verre van voltooid. De Tsjechische Republiek zal zich nog grote inspanningen moeten getroosten, wil zij op middellange termijn aan de EU-normen voldoen.

(…)

Tsjechië is zich terdege bewust van het probleem van de corruptie, en de maatregelen om die te bestrijden zijn dan ook geïntensifieerd. Afgewacht moet worden welke vruchten deze maatregelen afwerpen.

Op justitieel gebied zijn tal van maatregelen genomen om tot nieuwe wetgeving te komen. In de grondwet die op 1 januari 1993 in werking is getreden, zijn het beginsel van de rechtsstaat en de autonomie van de magistratuur neergelegd, en zijn de voor- naamste formele waarborgen voor de onafhankelijkheid van de rechters neergelegd.

Wetten uit 1991 regelen de administratie van gerechten en rechters. De inlijving van de militaire rechtbanken bij het gerechtelijk (eenheids)apparaat is inmiddels voltooid. Bij wet nr. 152/1995 is het wetboek van strafrecht gewijzigd teneinde de georganiseerde misdaad aan te kunnen pakken. Wet nr. 61/1996 ter voorkoming van de legalisering van de opbrengsten van criminele activiteiten (de "wet witwassen") heeft een vérgaand karakter. De strafmaat voor misdrijven die verband houden met racisme is verhoogd (deze straffen worden in de praktijk zelden opgelegd; wel wordt in dit verband de bij- zondere aandacht gevestigd op de rol van plaatselijke openbare aanklagers). Na veel discussie is besloten het louter bezit van drugs strafbaar te stellen; dit heeft op 1 januari 1999 zijn beslag gekregen.

De Europese Unie en haar lidstaten steunen de vorderingen vanTsjechische Republiek om aan de EU-normen te voldoen met tal van hulpprojecten.

(5)

DG H III 4

C. Tekortkomingen

I. Beveiliging van de buitengrenzen Taken en organisatie

De Tsjechische grenspolitie is geen onafhankelijk lichaam, maar een onderdeel van de dienst vreemdelingenpolitie en grensbewaking, die is ondergebracht bij het Tsjechische hoofdbureau van politie, dat op zijn beurt onder het ministerie van Binnenlandse Zaken ressorteert. (Eén delegatie meende te weten dat in de zomer van 1999 een nieuw rechtsinstrument in werking zou treden waardoor de grenspolitie een

onafhankelijk lichaam zou worden.)

Grenscontroles worden uitgevoerd door de vreemdelingenpolitie, die verantwoordelijk is voor in totaal 122 internationale grensovergangen, te weten: 86 wegovergangen, 25 spoorovergangen, één rivierovergang en tien luchthavens. Daarbij komen nog

37 officiële grensovergangen voor klein grensverkeer en 65 overgangen langs voet- paden en aan meren.

De bewaking van de "groene" grens is in handen van de grenspolitie, die hiertoe

154 eenheden tot haar beschikking heeft. Zevenenveertig daarvan zijn gestationeerd aan de Poolse grens, 59 aan de Duitse grens, 30 aan de Oostenrijkse grens en 18 aan de grens met Slowakije.

De dienst vreemdelingenpolitie en grensbewaking heeft momenteel 6334 mensen in dienst, waarvan er 2640 werkzaam zijn bij de grensbewakingseenheden, 2748 bij de grensdoorlaatposten, 454 in de 76 districtsafdelingen van de vreemdelingenpolitie en 492 in de acht regionale afdelingen van de dienst.

De grenzen van de Tsjechische Republiek zijn zo'n 2290 kilometer lang. De grenzen met de lidstaten van de EU tellen 1277 km. (de grens met Duitsland is 811 km. lang, de grens met Oostenrijk 466 km), terwijl de grenzen met de kandidaat-lidstaten Polen (762 km) en Slowakije (252 km) zo'n 1014 km beslaan.

(6)

1. De noodzaak van reorganisatie van de grensbeveiliging

De Tsjechische grensbeveiliging is aan (…) hervorming toe. De grensbewakingstaken zijn verdeeld over twee afzonderlijke diensten, wat leidt tot slecht functioneren en afbreuk doet aan de doeltreffendheid van de beveiliging. Hoewel Tsjechië zich bewust is van dit probleem, zijn de autoriteiten er tot op heden niet in geslaagd met een oplossing te komen, vermoedelijk omdat er binnen het ministerie van Binnenlandse Zaken verschil van mening bestaat over de aanpak van de reorganisatie. De Groep zal het effect van het nieuwe rechtsinstrument inzake de organisatie van het politie-apparaat moeten bestuderen, dat volgens een dele- gatie in de zomer van 1999 van kracht zou worden.

2. Personeelstekort en geldgebrek

Met ruim 2000 kilometer grens om te bewaken is de Tsjechische grenspolitie naar verluidt onderbemand. Een van de belangrijkste oorzaken hiervan ligt in het feit dat niet de juiste budgettaire beleidsprioriteiten worden vastgesteld. De begrotingsramingen voor grensbewa- kingspersoneel lijken te laag te zijn.

(…) De agenten verdienen gemiddeld 16.500 koruna (ongeveer 470 euro) per maand (dat is iets minder dan het gemiddelde maandloon in Tsjechië, dat ca. 500 euro bedraagt).

In een poging om de gestage toename van de illegale immigratie een halt toe te roepen, hebben de autoriteiten andermaal legereenheden ingezet ten behoeve van de grensbewaking, hoewel de regering nog maar kort geleden, in januari 1999, een besluit bekend heeft gemaakt om de militaire grensbewaking te beëindigen. Een evaluatie van het mogelijke nut van de recente grens"manoeuvres" van het leger, waarbij soldaten geen uitvoerende bevoegdheden hadden maar slechts illegale immigranten bij grensbewakingsautoriteiten konden aangeven, zal medio 1999 worden afgerond. Dan zal er een besluit worden genomen over de mogelijke voortzetting van de inzet van de krijgsmacht.

(7)

DG H III 6

3. Ontoereikende uitrusting

Het technisch niveau van de uitrusting die de vreemdelingenpolitie en de grensbewakings- eenheden ter beschikking staat, lijkt ontoereikend te zijn. Vooral de interne communicatie- structuren blijven nog steeds ver achter bij het EU-niveau, met name wat de elektronische gegevensoverdracht betreft. Er bestaat bijvoorbeeld maar één on-line verbinding, en wel tussen het hoofdbureau van de dienst vreemdelingenpolitie en grensbewaking en de Praagse luchthaven Ruzyne. Onderzoekscontroles bij grensdoorlaatposten zijn gebaseerd op gegevens die regelmatig moeten worden bijgewerkt.

Er bestaan uitsluitend telefoonverbindingen met de grensdoorlaatposten aan de Slowaakse grens. Volgens de Tsjechische autoriteiten zelf zijn er vrijwel geen warmtegevoelige infra- roodcamera's voorhanden, of ze zijn verouderd. Momenteel is er slechts één CO2-apparaat beschikbaar voor operaties en is er ook slechts één politiehelikopter met warmtegevoelige camera-uitrusting beschikbaar voor de gezamenlijke politiediensten.

4. Verontrustende toename van de illegale immigratie

Terwijl het aantal personen dat de Tsjechische Republiek binnenreist, gedaald is van iets meer dan 70 miljoen in 1996 tot 55 miljoen in 1998, is het aantal illegale migranten sinds 1995 meer dan verdubbeld. In 1998 bedroeg hun aantal bijna 45.000. Tsjechië is uitgegroeid tot het belangrijkste doorreisland voor illegale migratie en mensensmokkel naar de Europese Unie via de Balkan- of de Oost-Europa-route. Tegelijkertijd is Tsjechië zelf steeds meer in trek als bestemming voor illegale immigranten.

(8)

5. Ondeugdelijke beveiliging van de Slowaakse grens

Volgens de huidige informatie is Tsjechië vooralsnog niet bereid om de grens met Slowakije als een buitengrens te beschouwen zolang Slowakije nog niet tot de EU is toegetreden. (…) De controles blijven nagenoeg geheel beperkt tot de officiële grensovergangen, hoewel er daarnaast nog een kleine honderd grensoverschrijdende paden en landwegen zijn (waarvan sommige toegankelijk zijn voor gemotoriseerd verkeer). De grens tussen de twee landen, die voornamelijk als een politieke scheidslijn wordt beschouwd, loopt door bebost gebied waar moeilijk toezicht op kan worden gehouden; patrouilles zijn eerder uitzondering dan regel. Als gevolg van de historische ontwikkeling van de twee landen onderhoudt de plaatselijke

bevolking nog steeds nauwe persoonlijke banden en handelsbetrekkingen en zij zou weinig begrip opbrengen voor een stringentere bewaking van de grens. Na de regeringswisseling in Bratislava is Tsjechië onderhandelingen met Slowakije begonnen over het verbeteren van de grensbeveiliging (…). Resolutie 54/99 van 20 januari 1999 bevat een nieuwe aanpak van de grenscontrole, met bepalingen voor de grens met Slowakije. De resultaten van de resolutie zullen nauwlettend in de gaten moeten worden gehouden.

6. Achterstand bij de bouwwerkzaamheden op de Praagse luchthaven Ruzyne

De Praagse luchthaven Ruzyne voldoet niet aan de strenge normen van het EU-acquis. Vereist is een strikte fysieke scheiding tussen passagiers die binnen de Gemeenschap reizen en passagiers die uit derde landen komen of daarheen reizen. Op dit moment worden reizigers echter bij aankomst naar een centrale paspoortcontrole geleid, en beide groepen worden dus niet gescheiden. De Tsjechische autoriteiten hebben inmiddels erkend dat dit een probleem is, en er wordt aan een oplossing gewerkt. Tegen deze achtergrond is eind 1998 een interministe- riële groep opgericht en is op verzoek van de Tsjechische autoriteiten op 29 april 1999 een bijeenkomst ter uitwisseling van informatie gehouden op de luchthaven van Praag; hieraan werd deelgenomen door een vertegenwoordiger van het Duitse voorzitterschap van Schengen.

(9)

9765/1/99 REV 1 smu/KS/ih NL

DG H III 8

II. Migratie (visa, deportatie/verwijdering)

1. Aanpassingen van het visumbeleid vereist

Tsjechië wordt in toenemende mate zowel een doel als een doorreisland voor legale en illegale immigratie. Eind 1998 verbleven er om en nabij 220.000 vreemdelingen legaal in het land. (…) De instroom van illegale immigranten werd in 1998 geschat op 45.000 per jaar; de meesten van hen trachtten door te reizen naar West-Europa.

De Tsjechische Republiek trekt immigranten aan, bijvoorbeeld Roemeense staatsburgers die via Tsjechië Oostenrijk binnenreizen, omdat onderdanen van verscheidene hoog-risicolanden in Oost- en Zuidoost-Europa (Kazachstan, Kirgizstan, de Voormalige Joegoslavische Republiek Macedonië, Moldavië, Turkmenistan, Oekraïne, Belarus, Bulgarije en Roemenië) geen visum nodig hebben. Oekraïnse staatsburgers zullen vanaf 30 september 1999 wel een visum behoeven. Niettemin stemt de onlangs ingevoerde visumregeling niet volledig overeen met de EU- voorschriften. De Tsjechische Republiek is gereed om het acquis op dit punt over te nemen, maar ten gevolge van de bijzondere van oudsher bestaande banden en

economische betrekkingen met de opvolgerstaten van de voormalige Sovjet-Unie en andere voormalige socialistische landen zal Tsjechië tot aan de toetreding tot de EU haar visumbeleid ten opzichte van deze landen slechts geleidelijk aanpassen.

Momenteel bestaan er geen regels inzake doorreisvisa op luchthavens. De voorgenomen nieuwe vreemdelingenwetgeving bevat dergelijke regels wel.

Het trage tempo waarin visumverplichtingen worden ingevoerd toont het gebrek aan samenwerking tussen de verschillende betrokken ministeries (Buitenlandse Zaken, Binnenlandse Zaken, Werkgelegenheid en Sociale Zaken. (…)

(10)

2. Tekortkomingen in de procedure voor visumafgifte

De Tsjechische regering is een project gestart om de procedure voor de afgifte van visa te moderniseren. Doel is de invoering van een visumsticker, zoals in Schengen-verband wordt gebruikt, verbetering van de gegevensoverdracht en, indien de nodige middelen beschikbaar zijn, on-line toegang (in 2002) door buitenlandse vertegenwoordigingen tot centrale gegevensbanken. Ook de grensbewakingseenheden hebben nog geen toegang tot deze gegevensbanken, voor de afgifte en controle van visa.

Momenteel kunnen visa, met inbegrip van visa "op humanitaire gronden", aan de grens door vier doorlaatposten worden afgegeven (…). Dit geldt echter niet voor onderdanen van bepaalde hoog-risicolanden. Pas wanneer, in 2000, een nieuwe wet in werking treedt, zal visumafgifte aan de grens tot bijzondere gevallen beperkt blijven.

3. Zwakke punten in de documentenbeveiliging

Tsjechische paspoorten kunnen gemakkelijk vervalst worden, omdat de foto's zonder veel technische moeilijkheden kunnen worden vervangen. Verscheidene lidstaten zijn vertrouwd met de gemakkelijk vervalste Tsjechische paspoorten. De invoering van nieuwe, machine-leesbare paspoorten is pas in 2001 gepland.

Tsjechische visa zijn niet voorzien van een kinegram. Per jaar worden slechts zo'n zestig tot tachtig gevallen van visumvervalsing ontdekt, wat te wijten is aan het gebrek aan technische apparatuur om falsificaties op te sporen. Er wordt momenteel gestudeerd op een project voor de invoering van machine-leesbare visa. De afgifte van dergelijke visa moet echter volgens de planning op 1 januari 2000 van start gaan.

(11)

DG H III 10

4. Gebrekkige vreemdelingenwet

De Tsjechische vreemdelingenwet moet over de gehele linie in overeenstemming worden gebracht met de praktijk in de EU. Op 28 april 1999 heeft de regering een nieuwe

vreemdelingenwet goedgekeurd, welke vervolgens aan het parlement is voorgelegd; er is nog geen datum voor de inwerkingtreding bepaald.

De nieuwe wet zal onder meer regels bevatten inzake de beëindiging van

verblijfsvergunningen van vreemdelingen. De periode dat een vreemdeling kan worden vastgehouden in afwachting van zijn uitwijzing, wordt in de nieuwe wet uitgebreid van 30 tot 180 dagen, er komen boetes voor vervoerders die personen met ontoereikende papieren het land binnenbrengen, en zij zullen verplicht worden de betrokken personen weer het land uit te vervoeren.

De administratieve maatregelen die zijn getroffen om illegaal verblijf tegen te gaan, zoals verwijdering, verboden op inreis en verblijf, en boetes, worden niet consistent toegepast, hetgeen te wijten is aan politieke oorzaken (bilaterale betrekkingen met buurlanden, vooral Bulgarije en Roemenië), (…) technische en financiële moeilijkheden (tekort aan

detentiecentra voor gedeporteerden, aan apparatuur voor vingerafdrukken, aan adequate gegevensverzameling, elektronische gegevensuitwisseling, enzovoort), en een gebrek aan samenwerking met de buitenlandse vertegenwoordigingen van de landen van oorsprong.

Daar komt bij dat de administratieve organisatie te wensen overlaat en dat er nauwelijks communicatie tussen de betrokken autoriteiten bestaat.

Voorts kunnen personen die het land illegaal zijn binnengekomen, gemakkelijk een legale verblijfsstatus verkrijgen door een commerciële onderneming te starten of door een kleine geldsom te investeren.

(12)

5. Tekortkomingen in overname (…)

Hoewel de Tsjechische Republiek met een aantal landen overname-overeenkomsten heeft gesloten, worden personen die uit de Schengenlanden naar Tsjechië zijn overgebracht, niet

"onder begeleiding" verwijderd, maar na korte tijd op vrije voeten gesteld, waarna hen slechts verzocht wordt het land te verlaten (de meesten doen vervolgens een nieuwe poging om illegaal een West-Europees land binnen te komen).

6. Verschillen met EU-resoluties over immigratie (toelating)

Op dit moment wijkt de praktijk in Tsjechië op de volgende punten af van de EU-resoluties over immigratie (toelating):

- Slowaakse onderdanen hebben geen werkvergunning nodig. Zij worden slechts geregistreerd. In 1998 waren er zo'n 60.000 Slowaken werkzaam in de Tsjechische Republiek.

- Krachtens de Tsjechische regelgeving inzake gezinshereniging hebben niet alleen echtgenoten en kinderen het recht zich bij hun familieleden in de Tsjechische Republiek te voegen, maar ook ouders, grootouders en kleinkinderen. Daar kunnen dan nog, in individuele gevallen, op humanitaire gronden andere familieleden bijkomen. Volgens de nieuwe wetgeving die momenteel in voorbereiding is, worden slechts echtgenoten, minderjarige kinderen en ouderen (grootouders) toegelaten. (…).

- Volgens de Tsjechische wet hebben studenten het recht, na voltooiing van hun studie in het land te blijven en er een baan te zoeken. Volgens de desbetreffende EU-resolutie dienen zij na afronding van hun studie naar hun eigen land terug te keren.

(13)

DG H III 12

III. Asiel

1. Tekortkomingen in de asielwetgeving en -procedure

De Tsjechische wetgeving inzake asiel en asielprocedure stemt in grote lijnen al overeen met het acquis, onder meer op het punt van minimum-waarborgen voor asielprocedures, duidelijk ongegronde asielaanvragen en de omschrijving van het begrip vluchteling. In maart heeft de regering een nieuwe asielwet goedgekeurd, die thans bij het

parlement in behandeling is; deze wet moet begin volgend jaar in werking treden.

Volgens Tsjechische bronnen zal uitvoering van de wet geen extra voorzieningen vergen. Wanneer de asielwet eenmaal is aangenomen en er enige ervaring is opgedaan met de toepassing ervan, zal de Groep van Deskundigen zich nog eens moeten buigen over de definitieve versie. Er zij op gewezen dat in het wetsontwerp niet voorzien is in een onafhankelijke beroepsinstantie ten behoeve van afgewezen asielzoekers (dit stemt niet overeen met het acquis). Een dergelijke onafhankelijke instantie komt er pas in het kader van een in 2002 geplande hervorming van de rechterlijke macht.

Volgens de Tsjechische asielwet dient een asielzoeker bij het overschrijden van de grens de vreemdelingen- en grenspolitie te verzoeken om de status van vluchteling;

de betrokkene dient zich vervolgens te melden bij een opvangcentrum, waar hij binnen 24 uur na zijn aankomst een verzoek om toekenning van de

vluchtelingenstatus moet indienen. Het is onduidelijk wat er gebeurt met asielzoekers die geen aanvraag indienen binnen de gestelde termijn, en dit punt behoeft opheldering.

De administratieve procedure is verdeeld in een eerste en een tweede niveau.

In eerste instantie worden asielaanvragen in behandeling genomen door een afdeling van het ministerie van Binnenlandse Zaken.

(14)

Op 1 april 1999 is een "beroepscommissie" in het leven geroepen, bestaande uit

vertegenwoordigers van de autoriteiten en niet-gouvernementele organisaties. Dit is een administratief orgaan voor de behandeling van beroepszaken. De beroepscommissie legt de aanvragen voor aan de minister van Binnenlandse Zaken en doet een aanbeveling omtrent de te nemen actie. De aanbevelingen zijn echter niet bindend. Het ministerieel besluit kan door de rechter getoetst worden. De bevoegde bestuursrechter buigt zich slechts over de toepassing van de wet en stelt geen onderzoek in naar de feiten. Indien een nader onderzoek van de feiten nodig is, wordt de zaak terugverwezen naar de autoriteiten, die vervolgens verplicht zijn de aanvullende feiten vast te stellen. Volgens de wet heeft de beroepsprocedure geen

opschortende werking (dit wijkt af van het acquis).

Bij de huidige stand van zaken van de asielprocedure kan eraan getwijfeld worden, of het acquis op dit punt werkelijk zal worden uitgevoerd; er lijkt namelijk geen enkele waarborg te zijn dat het besluit over de asielaanvraag door een onafhankelijke instantie zal worden genomen. Het ministerie van Binnenlandse Zaken heeft op politiek niveau rechtstreeks invloed op het administratieve besluit, zonder dat het zich zelf over de zaak heeft gebogen.

De Tsjechische wetgeving kent niet het beginsel van een veilig derde land als reden voor het uitsluiten van een asielaanvraag. Iedere bij de grens ingediende asielaanvraag wordt derhalve inhoudelijk beoordeeld. Asielaanvragen van personen uit veilige derde landen of veilige landen van oorsprong worden afgewezen als zijnde duidelijk ongegrond. De aanvrager heeft echter nog de mogelijkheid om aan te tonen dat het betrokken land in zijn geval niet veilig is.

2. Voorbereidingen voor toetreding tot de Overeenkomst van Dublin

De Tsjechische Republiek heeft een begin gemaakt met de nodige voorbereidingen voor de toepassing van de Overeenkomst van Dublin zodra het land toetreedt tot de Europese Unie.

Dientengevolge mag, uitgaande van de huidige stand van zaken, worden aangenomen dat de Tsjechische deelneming aan het systeem van de Overeenkomst van Dublin geen enkele

(15)

9765/1/99 REV 1 smu/KS/ver NL

DG H III 14

IV. Politie (en douane) Politie

1. Personele en materiële problemen

Het salaris van politieagenten ligt iets boven het nationaal gemiddeld inkomen, maar is met ca. 520 euro per maand nog steeds aan de lage kant. Jaarlijks solliciteren zo'n 7000 mensen naar een betrekking bij de politie, maar de bescheiden bezoldiging maakt het moeilijk om gekwalificeerd personeel aan te trekken.

Hoewel de arbeidsomstandigheden en het uitrustingsniveau van de politie de afgelopen jaren een lichte verbetering te zien gegeven hebben ─ voornamelijk als gevolg van geschonken uitrusting ─ is er veel dat nog te wensen overlaat; er is vooral een tekort aan moderne technische uitrusting en geschikte huisvesting.

2. Bureaucratische belemmeringen voor effectief politieoptreden

De Tsjechische Republiek kent met één politieagent per 250 inwoners een redelijk goede verhouding tussen het aantal agenten en de totale bevolking. De hoge administratieve werkbelasting vergt echter veel van het apparaat. De doeltreffendheid van het optreden van de politie staat verder onder druk door de soms zeer bureaucratische manier waarop het politieel onderzoek wordt uitgevoerd.

Laatstgenoemd feit is hoofdzakelijk te wijten aan het eigenaardige Tsjechische instituut van de "dienst onderzoek", die het onderzoek van de politie overneemt wanneer er redenen zijn om te vermoeden dat er een strafbaar feit is gepleegd. Het reeds door de politie verrichte onderzoek wordt vervolgens dikwijls in zijn geheel overgedaan. Er is een nieuwe wet in voorbereiding die tot doel heeft de doelmatigheid van de politie te verbeteren door het apparaat onder een centraal gezag te plaatsen.

(16)

3. Moeilijkheden bij de bestrijding van georganiseerde misdaad en corruptie

De Tsjechische Republiek geeft een gestage groei van alle typen van geregistreerde misdrijven te zien. Hoewel het percentage opgeloste misdrijven in 1998 tot ruim 43% gestegen is, zijn de Tsjechische autoriteiten er tot op heden niet in geslaagd een doorbraak te forceren, en dit geldt met name de handel in gestolen voertuigen.

3.1 Diefstal en smokkel van motorvoertuigen

Het aantal gestolen motorvoertuigen is de afgelopen vijf jaar onophoudelijk gestegen.

Tsjechië speelt nu ook een belangrijke rol bij de smokkel van voertuigen, niet alleen als doorvoer- en oorsprongsland maar ook als markt voor gestolen voertuigen.

3.2 Verdovende-middelencriminaliteit

Wat de drugsgebonden criminaliteit betreft, heeft Tsjechië vooral betekenis als door- voerland, al wordt het ook meer en meer een land van oorsprong van synthetische drugs.

Hoewel de Tsjechische wetgeving inzake verdovende middelen inmiddels over het geheel genomen voldoet aan de EU-normen, en het anti-drugsbeleid zich tot een veel evenwichtiger combinatie van straf en preventie heeft ontwikkeld, hebben de lage prijzen en de ruime beschikbaarheid van drugs geleid tot een forse groei van het aantal drugsgebruikers en van het zogenaamde drugstoerisme.

3.3 Corruptie

De Tsjechische Republiek heeft erkend dat corruptie een ernstig probleem is. De maat- regelen om dit verschijnsel aan te pakken zijn dan ook sinds 1997 geïntensifieerd. De regering heeft in februari 1999 een programma ter bestrijding van de corruptie

(17)

DG H III 16

Het in 1998 opgerichte interministerieel comité wordt bijgestaan door een speciale analyse- commissie, die meer dan driehonderd gevallen heeft onderzocht. Er zijn zeventig aanklachten ingediend, maar strafrechtelijke procedures laten nog op zich wachten. De werkzaamheden van het comité worden belemmerd door het feit dat het geen personeel tot zijn beschikking heeft en door het feit dat de uitvoering van de aanbevelingen afhankelijk is van de mede- werking van andere ministeries. De taakverdeling tussen de tien instituten die zitting hebben in het comité, was begin 1999 nog onduidelijk.

De politie bezit onvoldoende bevoegdheden om strafbare feiten te onderzoeken. Het tekort aan personeel en uitrusting, het gebrek aan coördinatie tussen de betrokken organen en ontoereikende wetgeving belemmeren het regeringsbeleid om de corruptie aan te pakken. Het gebrek aan tastbare vorderingen bij de hervorming van het ambtenarenstatuut betekent dat de lage bezoldiging van ambtenaren, onvoldoende menskracht en gebrekkige uitrusting ernstige hinderpalen blijven vormen voor een doeltreffende aanpak van de corruptie.

Volgens inlichtingen van het Tsjechische ministerie van Binnenlandse Zaken zijn slechts enkele, op zich zelf staande gevallen van corruptie bij de politie aan het licht gekomen. Corruptie doet zich echter wel degelijk voor bij de verkeerspolitie en bij de administratieve werkzaamheden van de politie, bijvoorbeeld bij de afgifte van vergunningen. Dit is waarschijnlijk een gevolg van het feit dat de politie relatief slecht betaald wordt. Gevallen van corruptie die in de publiciteit zijn

gekomen, hebben ertoe geleid dat de wetshandhavingsdiensten qua gezag hebben ingeboet.

Tsjechisch cijfermateriaal inzake georganiseerde criminaliteit laat zien dat misdaadsyndicaten een zekere invloed hebben op de politiek, de economie, de media, het gerechtelijk apparaat en de politie, vooral op plaatselijk niveau.

De Tsjechische wetgeving biedt vooralsnog niet de mogelijkheid om rechtspersonen te vervolgen wegens corruptievergrijpen.

(18)

4. Internationale samenwerking

Ten minste één lidstaat heeft ondervonden, dat de internationale politiële samenwerking met de Tsjechische wetshandhavingsautoriteiten, bijvoorbeeld met de centrale eenheid voor verdovende middelen, soepel verloopt. Zelfs in gevallen waarmee langdurige correspon- dentie is gemoeid worden verzoeken om inlichtingen gewoonlijk prompt en volledig beant- woord. Bij internationale contacten gebeurt het echter nog wel eens dat de Tsjechische wetshandhavingsdiensten met elkaar rivaliseren, ten gevolge van meningsverschillen over de afbakening van bevoegdheden tussen de verschillende gespecialiseerde diensten.

5. Gebrek aan justitiële regelgeving

De Tsjechische Republiek (…) heeft geen regels voor getuigenbescherming of de behandeling van informanten. Evenmin bestaat er regelgeving die een effectieve inbeslagname van de opbrengsten van de georganiseerde misdaad of van verdachte eigendommen mogelijk maakt.

Ook ontbreekt moderne wetgeving inzake gegevensbescherming met voorzieningen voor een onafhankelijk toezichthoudend orgaan.

Sinds 1 juli 1996 is de Tsjechische wet inzake het witwassen van geld van kracht. Over het geheel genomen sluit deze goed aan bij de desbetreffende Europese overeenkomsten en richt- lijnen inzake maatregelen ter bestrijding van het witwassen. Ten aanzien van de nog steeds bestaande mogelijkheid van rekeningboekjes van anonieme toonders, de identificatie van derden die namens hun cliënt optreden en de melding van ongewone transacties onder de drempelwaarde bestaat er nog immer een grote kloof met het acquis. In 1998 werden 1.100 verdachte financiële transacties aan het financiële analyseteam van het Tsjechische ministerie van Financiën gemeld. Slechts in 25 gevallen werd vervolging ingesteld. Het betrof vrijwel uitsluitend gevallen van verduistering van belastinggelden.

(19)

DG H III 18

Douane

1. Organisatie en taakvervulling

De praktijk van het douanewezen in de Tsjechische Republiek voldoet aan de norm.

Ten minste twee lidstaten hebben ondervonden, dat er zich noch bij algemene juri- dische en administratieve bijstand, waarbij de meeste verzoeken te maken hebben met het bepalen van de douanewaarde, noch bij samenwerking op het gebied van verdovende middelen problemen voordoen. Hoewel de Tsjechische douane-autoriteiten slechts beperkte bevoegdheden inzake vervolging hebben, zijn zij wel belast met de coördinatie in zulke gevallen.

2. Onvermogen om personen te vrijwaren van aansprakelijkheid

Bij gecontroleerde afleveringen doet zich het probleem voor, dat vervoerders niet vrij- gesteld kunnen worden van heffingen op hoogbelaste goederen die het land binnen- komen. Dit maakt het erg moeilijk om belangrijke inlichtingen te verkrijgen over de organisatie van smokkelnetwerken: er kunnen geen observaties worden uitgevoerd, aan- gezien derden die de douane-autoriteiten bijstaan, geen bescherming kan worden geboden.

Naar verluidt zijn onlangs een aantal Tsjechische douanebeambten aangehouden wegens betrokkenheid bij alcoholsmokkel.

V. Justitie

1. Gerechtelijk apparaat

Het gerechtelijk apparaat kent vijf niveaus, te weten: arrondissements- rechtbanken, hoven van beroep, gerechtshoven (Olmutz en Praag), het hoog- gerechtshof en het constitutioneel hof, waartoe men zich in sommige gevallen rechtstreeks kan wenden.

(20)

Het gerechtelijk apparaat kent geen specialisatie, noch in handelszaken, noch in bestuurszaken. Plannen voor de invoering van een afzonderlijke administratieve rechtsgang zijn kennelijk opgegeven. Wel is in de grondwet in de oprichting van een hoog bestuursrechtelijk college voorzien. Voorlopig vervult - volgens de Raad van Europa - het constitutioneel hof de taken van dit college heel behoorlijk en "heeft het hof de hem toekomende plaats gevonden in het grondwettelijke systeem".

Het constitutioneel hof heeft bijvoorbeeld een aantal bestuursmaatregelen van lokale overheden waarbij beperkingen van de vrijheid van vergadering, vereniging, menings- uiting of het gebruik van vreemde talen werden opgelegd, ongegrond verklaard.

Afgewacht moet worden, in hoeverre de gewone gerechten naar behoren omgaan met bestuurszaken.

Om verschillende redenen heeft de wet op het staatsburgerschap uit 1992 gezorgd voor staatloze burgers en misverstanden veroorzaakt bij een aantal voormalige "Tsjecho- slowaken" die in de huidige Tsjechische Republiek wonen. De in 1996 aangebrachte wijzigingen in de wet en de dagelijke toepassing daarvan hebben deze ingewikkelde problemen slechts ten dele opgelost.

De basiswetgeving kan beschouwd worden als een heterogeen mengsel van vooroorlogse, communistische en moderne elementen (sinds 1989 zijn zo'n 6000 nieuwe wetten en regelingen tot stand gekomen) zonder enige gemeenschappelijke gedachte. Sinds 1993 wordt er gewerkt aan een nieuw burgerlijk wetboek en een nieuw wetboek van

strafrecht (alsook een nieuw wetboek van rechtsvordering), die naar verwachting begin 2002 van kracht zullen worden. Gelet op het tempo waarin deze nieuwe wetgeving tot stand komt, lijkt deze termijn erg hoog gegrepen. In de meest recente documenten wordt over deze termijn ook niet meer gerept.

2. Middelen en opleiding

(21)

9765/1/99 REV 1 smu/KS/jg NL

DG H III 20

Het voornemen is bekend gemaakt om een onafhankelijk tuchtcollege op te richten dat uitsluitend uit rechters bestaat. Het doel van de "zuiveringswet", op grond waarvan vijftig procent van de rechters en openbare aanklagers tussen 1989 en 1996 hun functie moesten neerleggen, werd geacht in 1996 bereikt te zijn. Niettemin is de geldigheidsduur van de zuiveringswet verlengd tot 2001; gebrek aan regelgeving voor de openbare dienst is naar verluidt de belangrijkste oorzaak van deze verlenging. In theorie doet dit afbreuk aan de onafhankelijkheid van de rechters. De wet wordt echter niet veel meer toegepast.

Niettegenstaande de grondwettelijke beginselen en de bepalingen van de wet op het gerecht en de rechters uit 1991, kunnen de regering en de minister van Justitie nog steeds invloed

uitoefenen op het reilen en zeilen van de gerechten, bijvoorbeeld door de presidenten (die het werk onder de rechters verdelen), de openbare aanklagers of de procureurs-generaal te benoemen, dan wel uit hun functie te ontheffen, of ook wel uit hoofde van het feit dat de loopbaan van deze functionarissen in hun handen ligt, enzovoort. Specifieke pogingen tot bemoeiing met de rechterlijke macht werden echter niet genoemd.

Onderzoekers completeren het operationele werk van de politie en leggen de informatie vervolgens voor aan de rechter. De onderzoekers werken onder het gezag van het ministerie van Binnenlandse Zaken. De belangrijke, specifieke rol die zij in het gerechtelijk voor- onderzoek vervullen, blijft een zwak punt vanuit het oogpunt van het beginsel van de

onafhankelijkheid van de rechterlijke macht. Het voornemen is bekendgemaakt om de functie van onderzoeker op te heffen in het kader van de algehele hervorming van de rechtspraak.

Hoewel de gemiddelde bezoldiging van rechterlijke ambtenaren aan de hoge kant is (ca.

1350 euro per maand), lijkt het moeilijk de talrijke vacatures (396, dat wil zeggen 15% van alle functies in de rechterlijke macht) te bezetten met gekwalificeerde kandidaten; zij worden aangetrokken door de hoge salarissen die gekwalificeerde juristen op de vrije markt worden geboden. Rechterlijke ambtenaren in opleiding haken dikwijls net na hun opleiding af.

(22)

Het Instituut voor bijscholing van rechters (en openbare aanklagers) is sinds 1989 niet meer hervormd. Wel heeft het zijn scholingsactiviteiten geconcentreerd op mensenrechten en democratie. Opleidingen in internationaal of Gemeenschapsrecht worden uitsluitend in het kader van bilaterale of multilaterale projecten verzorgd, met name het samenwerkingsproject met de Franse Ecole nationale de la magistrature. Een nieuw instituut is in oprichting, dat zich zal toeleggen op internationaal en communautair recht. Het eerste Phare-project voor de opleiding van rechters heeft veel vertraging opgelopen voordat het werd goedgekeurd.

Er is een duidelijk tekort aan moderne uitrusting en personal computers, er is sprake van onveilige huisvesting en er bestaat geen on-line toegang tot juridische databanken. Administratieve over- belasting, bijvoorbeeld door te veel aandacht voor onbeduidende gevallen (te denken valt aan auto- ongelukken; het schadeformulier is in Tsjechië onbekend), procedureregels die te wensen overlaten (spoedmaatregelen ontbreken bijvoorbeeld, en partijen hebben het recht nieuwe bewijsstukken in te brengen in een beroepsprocedure), het geringe niveau van bekwaamheid en onvoldoende

specialisatie van meest jongere rechters, al deze factoren leiden tot uiterst trage gerechtelijke procedures, onvoorspelbare en inconsistente uitspraken en weinig vertrouwen bij het publiek in de magistratuur.

Wel moet erop gewezen worden dat een verbetering zichtbaar is bij de gerechten van tweede en derde aanleg. Bovendien worden de genoemde tekortkomingen erkend door het ministerie van Justitie zelf en door de Tsjechische regering, die in april 1999 een eerste document over hervorming van de magistratuur heeft besproken. De belangrijkste doelstellingen van deze hervorming betreffen de opneming in de Tsjechische wet van alle relevante EU-wetgeving, de scholing van rechters in Gemeenschapsrecht, de oprichting van bestuurs- en

handelsgerechten, het terugdringen van de hoeveelheid administratief werk door het

aanstellen van griffiers, en het opzetten van een computernetwerk tussen de gerechten. Deze projecten dienen de komende maanden nauwlettend gevolgd te worden.

De voorzieningen in de Mirov-gevangenis - een kasteel dat de afgelopen zeshonderd jaar als

(23)

DG H III 22

3. Strafrecht en het wetboek van strafvordering

De Tsjechische wetgeving inzake georganiseerde criminaliteit voldoet over het geheel genomen weliswaar aan Europese normen, maar het wetboek van strafrecht behoeft wel aanpassing, teneinde een aantal omschrijvingen van juridische begrippen te wijzigen, zoals deelneming aan een criminele organisatie, omkoperij, mensensmokkel en de strafrechtelijke aansprakelijkheid van rechtspersonen. De uitwijzing van eigen onder- danen zal een moeilijk punt worden. De bescherming van getuigen is nog niet volledig geregeld en wordt min of meer overgelaten aan de gerechtelijke instanties en de wetshandhavingsdiensten. Er is bijvoorbeeld niets geregeld voor de periode na het vonnis. Het nieuwe ontwerp van het wetboek van strafrecht zal hierin voorzien.

De sinds 1 juli 1996 van kracht zijnde wetgeving inzake witwassen is vérstrekkend.

Niettemin is de wet op een aantal punten voor verbetering vatbaar. Rechtspersonen kunnen niet strafrechtelijk vervolgd worden. Voorts is in Tsjechië de afgifte van

rekeningboekjes aan toonder nog steeds toegestaan. Het komt er hoofdzakelijk op neer, dat de uitvoering van de wet niet krachtig ter hand lijkt te wordt genomen. In 1997 werden 1139 gevallen van verdachte financiële transacties aan de financiële analyse- eenheid van het ministerie van Financiën gemeld; slechts in twee gevallen werd tot vervolging overgegaan. In 1998 werden 1100 gevallen gemeld, waarvan er niet meer dan 25 aan de politie werden doorgegeven; slechts in enkele gevallen werd vervolging

ingesteld.

De Tsjechische Republiek heeft de belangrijkste internationale rechtsinstrumenten bekrachtigd en is in staat op justitieel gebied succesvol met de EU-lidstaten samen te werken. Tsjechië is voornemens ook de overige rechtsinstrumenten te bekrachtigen.

Voorts heeft het land een aantal bilaterale overeenkomsten gesloten. Verzoeken kunnen via het geëigende ministerie worden gedaan, maar kunnen ook op basis van specifieke overeenkomsten rechtstreeks tussen de justitiële autoriteiten worden afgewikkeld. Het kader voor doeltreffende justitiële samenwerking op strafrechtelijk gebied met de Tsjechische Republiek is aanwezig.

(24)

Over de uitvoering van deze samenwerking is waardevolle informatie voorhanden voor wat betreft uitwijzing, overdracht van strafrechtelijke procedures, over- dracht van de tenuitvoerlegging van vonnissen en justitiële bijstand. Een drietal lidstaten heeft op basis van regelmatige contacten met de Tsjechische autoriteiten bevonden, dat de samenwerking op deze punten geen bijzondere moeilijkheden oplevert. De centrale autoriteiten, dat wil zeggen het ministerie van Justitie en het bureau van de procureur-generaal, hebben zich altijd tot medewerking bereid getoond en zijn daartoe ook in staat gebleken. Wanneer de procedure rechtstreeks tussen de gerechten en het Openbaar Ministerie wordt afgewikkeld, verloopt deze naar behoren.

Wetboek van burgerlijke rechtsvordering

Over de justitiële samenwerking op civielrechtelijk gebied kan hetzelfde gezegd worden. De Tsjechische Republiek is partij bij de desbetreffende verdragen of heeft de procedures voor toetreding gestart. Tsjechië is verzocht toe te treden tot het Verdrag van Lugano, en het onderzoek dat in dat verband is ingesteld, heeft uitgewezen dat de Tsjechische wet en wetspraktijk voldoen aan de eisen van dit verdrag. De beoordeling is gebaseerd op een redelijk groot aantal gevallen (bijvoorbeeld 350 verzoeken per jaar van een lidstaat aan Tsjechië en bijna 800 verzoeken van de kant van Tsjechië). Deze samenwerking verloopt net zo goed als die met de lidstaten van de EU.

VI. Conclusies

1. Beveiliging van de buitengrenzen

De Tsjechische Republiek is ten gevolge van haar geografische ligging - direct op de migratieroute naar het Westen - in hoge mate vatbaar voor illegale immigratie, hetgeen

(25)

DG H III 24

Er worden onvoldoende middelen uitgetrokken voor grensbeveiliging en nauwelijks

voldoende middelen voor een doeltreffende bescherming van de grenzen. De doelmatigheid het Tsjechische systeem ter beveiliging van de grenzen heeft voorts te lijden van structurele tekortkomingen. De eenheden die de grensovergangen bewaken, staan onder een andere leiding dan die welke belast zijn met het afpatrouilleren van de "groene grens"; deze diensten opereren naast elkaar, maar zonder veel met elkaar te communiceren, waardoor er mazen in het netwerk van beveiliging ontstaan die door smokkelbendes snel worden blootgelegd en vervolgens dankbaar gebruikt. De aantrekkelijkheid van de Tsjechische Republiek als migratietrekpleister neemt nog toe door het feit, dat de autoriteiten tot nu toe niet bereid zijn geweest de Slowaakse grens aan een onverkort controleregime te onderwerpen.

2. Migratie

De door de Tsjechische Republiek getroffen maatregelen om de instroom van illegale

immigranten een halt toe te roepen, zijn ontoereikend en niet afgestemd op de omvang van het probleem. Willen de autoriteiten op dit punt het EU-acquis toepassen, dan dient de komende jaren absolute prioriteit te worden toegekend aan de volledige aanpassing van het Tsjechische visumbeleid, dat momenteel wordt ingegeven door economische en politieke overwegingen, aan de invoering van regelgeving voor de beëindiging van verblijfsvergunningen en voor overname, en, met name, aan een betere beveiliging van de grens met Slowakije.

3. Asiel

De Tsjechische wetgeving inzake asiel en de asielprocedure stemt in grote lijnen al overeen met het acquis, ook op het punt van minimumwaarborgen voor asielprocedures, duidelijk ongegronde asielaanvragen en de omschrijving van het begrip vluchteling. Met de nieuwe asielwet, die begin volgend jaar in werking moet treden, zal de aanpassing van de wetgeving aan het acquis op dit gebied nagenoeg voltooid zijn. Afgewacht moet worden, of de wijze waarop de regelgeving in de praktijk wordt uitgevoerd strookt met de beginselen van de rechtsstaat en met de mensenrechten.

(26)

4. Politie (en douane)

Over het geheel genomen heeft de doeltreffendheid van het politie-optreden de afgelopen jaren een lichte verbetering te zien gegeven. Toch staan bureaucratische hinderpalen en een gebrek aan moderne technische uitrusting nog steeds een efficiënt optreden van de politiediensten in de weg. De Tsjechische Republiek zal deze obstakels uit de weg moeten ruimen en daartoe het vereiste wettelijk kader moeten scheppen.

Bovenal zullen echter opleiding en bezoldiging van de politie verbeterd moeten worden. Daardoor zal het politieapparaat op bepaalde terreinen minder vatbaar worden voor corruptie, zal de reële dreiging van de georganiseerde misdaad beter het hoofd kunnen worden geboden en zal de acceptatie van de politie door de samenleving, alsook het vertrouwen in de sterke arm toenemen.

5. Justitie

Tijdens de screeningbijeenkomst hebben de Tsjechische autoriteiten zelf een zeer adequaat en volledig beeld gegeven van de sterke stijging van het aantal

misdrijven op hun grondgebied. Niettegenstaande enkele verbeteringen, zijn de getroffen wettelijke maatregelen zowel onvoldoende als ondoelmatig. De tegen- stelling tussen de soepele justitiële samenwerking met buurlanden op traditonele terreinen en anderzijds het feit dat men nauwelijks bij machte is om de naleving van eigen regelgeving - en daarmee van het acquis - te waarborgen, wordt voor- namelijk toegeschreven aan de kwaliteit van de wetgeving en van de opleiding van jonge rechters. Op beide terreinen zijn er vele intentieverklaringen om tot nieuwe wetgeving te komen, waar echter maar weinig van terecht komt. De uitvoering van nieuwe wetten dient bovendien nauwlettend te worden gevolgd. Justitie is één van de gebieden waarop de vorderingen van de Tsjechische Republiek nauwlettend in de gaten moeten worden gehouden.