QuickScan Ambulantisering Ggz

(1)

(2)

QuickScan Ambulantisering Ggz |

QuickScan Ambulantisering Ggz

Onder (ex)cliënten en hun naasten

Inhoud

1. Inleiding Pagina 1

1.1 Aanleiding 1.2 Methode 1.3 Gemeenten

1.4 Opzet van de rapportage

2. Regionaal en bovenregionaal Pagina 2

2.1 Zorg en/of ondersteuning 2.2 Eigen rol van de cliënt 2.3 Passende daginvulling

2.4 Kan Beschermd Wonen worden voorkomen?

2.5 Kansen bij de ambulantisering van de Ggz

2.6 Belemmeringen bij de ambulantisering van de Ggz 2.7 Welke zorg op welke plek?

3. Lokale situatie Pagina 16

3.1 Dalfsen 3.2 Hardenberg 3.3 Kampen 3.4 Ommen 3.5 Staphorst 3.6 Steenwijkerland 3.7 Zwartewaterland 3.8 Zwolle

4. Randvoorwaarden vanuit cliëntperspectief Pagina 34

5. Conclusies en nawoord Pagina 38

Bijlagen

1. Inspiratie uit de regio: een inventarisatie van bestaande voorzieningen Pagina 40

(3)

1. Inleiding

Steeds meer mensen met (ernstige) psychische aandoeningen wonen langer zelfstandig thuis en nemen zo veel mogelijk deel aan de maatschappij. We noemen dit ook wel ‘ambulantisering van de Geestelijke gezondheidszorg (GGZ)’.

1.1 Aanleiding

Er is al veel gebeurd in de achterliggende periode. Dit heeft gevolgen voor cliënten en hun naasten. Acht gemeenten in de regio IJssel-Vecht* willen graag weten wat (ex)cliënten en hun mantelzorgers, hiervan vinden en wat ze daarbij belangrijk vinden. Welke voorwaarden stellen zij aan hulp en ondersteuning thuis en in hun directe omgeving? Wat gaat er goed en wat kan er beter?

1.2 Methode

Van juli 2020 tot oktober 2020 is een QuickScan gehouden onder (ex)cliënten en mantelzorgers om de ervaringen, meningen en vragen van inwoners te inventariseren.

Interviews en vragenlijst

In totaal deden 111 (ex)cliënten en mantelzorgers mee aan de QuickScan. 19 mensen zijn geïnterviewd en 92 mensen vulden een vragenlijst in. In eerste instantie was het de opzet om twee personen per gemeente te interviewen maar doordat er soms meerdere mensen uit een gezin, één woonvorm of dagbesteding deelnamen aan de interviews is dit aantal iets hoger dan twee per gemeente.

Focusgroep

Speciaal voor deze QuickScan is een ‘focusgroep’ opgericht. Dit is een groep (ex)cliënten die tijdens het onderzoek steeds meedacht. Zo hielpen zij mee om de vragenlijst op te stellen, respondenten voor de interviews aan te dragen en randvoorwaarden vanuit cliëntperspectief op te stellen.

1.3 Gemeenten

Vanuit de acht gemeenten werd ook meegedacht over het onderzoek. De gemeenten konden o.a.

suggesties geven voor de vragenlijst en goede voorbeelden aandragen vanuit hun gemeente om andere gemeenten te inspireren. Ook hebben diverse gemeenten de QuickScan bij hun inwoners onder de aandacht gebracht.

1.4 Opzet van de rapportage

Deze rapportage is een korte weergave van de uitkomsten van de QuickScan. Eerst wordt ingegaan op algemene punten die voor de hele regio gelden. Vervolgens worden diverse resultaten per gemeente beschreven. Tot slot worden enkele aanbevelingen gedaan en voorwaarden vanuit cliëntperspectief beschreven om ambulantisering goed vorm te geven in de regio. In de bijlage vindt u een lijst met initiatieven in de regio die als lokale inspiratie kan dienen.

*De regio betreft de gemeente Dalfsen, Hardenberg, Kampen, Ommen, Steenwijkerland, Staphorst, Zwartewaterland en Zwolle.

(4)

2 Regionaal en bovenregionaal

In dit hoofdstuk staan algemene uitkomsten beschreven die betrekking hebben op regionale of bovenregionale onderwerpen.

2.1 Algemeen

92 mensen vulden de vragenlijst in.

De leeftijd van de deelnemers is te zien in onderstaande grafiek:

2.2 Zorg en/ of ondersteuning

48% van de deelnemers krijgt op dit moment zorg en/ of ondersteuning vanwege psychische of psychosociale problemen.

Van de respondenten die geen zorg en/of ondersteuning ontvangt, krijgt 49% dit niet omdat zij

mantelzorger zijn, 41% omdat zij geen hulp of ondersteuning (meer) nodig hebben en 10% omdat zij niet in aanmerking komen voor de zorg en ondersteuning die zij nodig hebben of op een wachtlijst staan.

Inwoners die wél hulp en ondersteuning ontvangen hebben in de vragenlijst aangegeven welke hulp zij ontvangen. Hieronder volgt een top vijf van zorg en ondersteuning die inwoners ontvangen. (Er waren meerdere antwoorden mogelijk)

Zorg en ondersteuning Percentage

Ambulante begeleiding 72,5 %

Thuiszorg (huishoudelijke hulp of verpleging) 27,5

Begeleiding van een naaste 25%

Begeleiding naar werk 25%

Herstelacademie 10%

(5)

2.3. Eigen rol van de cliënt

Is het belangrijk dat cliënten zelf een rol spelen in het organiseren van hun eigen zorg en ondersteuning? Waarom wel of niet?

94,3% van de respondenten is van mening dat cliënten zelf een rol kunnen spelen in hun eigen zorg en ondersteuning. Bijvoorbeeld omdat zij zelf weten wat ze nodig hebben. Zij vinden het vaak lastig om dit goed te verwoorden. Het is daarom belangrijk dat cliënten geholpen worden. Cliënten hebben niet voor niets zorg of ondersteuning nodig. Het is maatwerk en draagt bij aan gemotiveerde cliënten.

Het is belangrijk dat professionals de eigen rol van cliënten motiveren maar het is niet de bedoeling om het te verplichten geven diverse respondenten aan.

De overige deelnemers (5,7%) geven aan dat dit niet belangrijk te vinden. Zij geven onder andere als reden dat er dan veel ‘over de schutting gegooid wordt’ richting cliënten en dit makkelijk misbruikt kan worden zodat cliënten alles zelf moeten

uitzoeken. Van de deelnemers die aangeven dit niet belangrijk te vinden is 60% mantelzorg en 40% cliënt.

Digitaal dossier

Een digitaal dossier kan ook helpen bij de eigen rol binnen het organiseren van zorg en ondersteuning.

Een cliënt leest dan wat er in zijn of haar dossier staat en kan desgewenst zelf ook bijhouden wat er gedaan is. Dit werkt effectief en efficiënt. De begeleider is minder tijd kwijt aan rapporteren en het kan bij cliënten meer bewustwording creëren.

Ook draagt dit bij aan openheid en transparantie.

Veerkracht

Steeds vaker wordt gekeken naar hoe de cliënt zijn veerkracht kan vergroten en een betekenisvol leven kan leiden. Dat gaat veel verder dan alleen kijken naar klachten die iemand ervaart, maar

bijvoorbeeld ook naar kwaliteit van leven en of iemand het gevoel heeft betrokken te zijn. Een eigen rol in het organiseren van zorg en

ondersteuning kan daaraan bijdragen. Daarnaast is een passende daginvulling belangrijk. Hierover leest u meer in de volgende paragraaf.

(6)

2.4 Passende daginvulling

Hoe zien deelnemers een passende dag invulling/

werkplek voor cliënten en wat is er nodig om dit vorm te geven

Een passende daginvulling moet vooral nut hebben.

Als de motivatie vanuit de cliënt goed is dan motiveert dat enorm. Iemand wordt ergens

verwacht, gezien, heeft meer sociale contacten en is daardoor minder snel eenzaam. Dat is belangrijk voor het herstel. Het is belangrijk dat dagbesteding goed past bij wat iemand moet leren, al kan of nodig heeft om gemotiveerd te blijven. Ook moet er gekeken worden naar het niveau. De hele dag paaseieren schilderen is weinig motiverend voor iemand met een hoog niveau gaf één van de geïnterviewden aan.

Bedrijven in de regio kunnen ook een rol spelen in een passende daginvulling. Het is voor cliënten belangrijk om structuur en regelmaat te hebben.

Wanneer je ergens wordt verwacht is dat goed voor het herstel. Wel is het belangrijk om in beeld te brengen óf en zo ja wélke bedrijven misbruik maken van financiële mogelijkheden om mensen met een beperking aan werk te helpen. Een werkgever krijgt voor een bepaalde tijd een vergoeding. Zodra de vergoeding stopt, worden medewerkers dikwijls ontslagen. Dit is slecht voor de motivatie en eigenwaarde van cliënten.

Er zijn specifieke aandachtspunten die per persoon verschillen. Denk aan voldoende duidelijkheid, één aanspreekpunt die de

opdrachten geeft, voldoende uitleg en tijd om de opdracht uit te voeren, dichtbij zodat je geen geld (openbaar vervoer/ auto) nodig hebt om op je werk te komen, een veilige omgeving en een overzichtelijk aanbod.

(7)

10 tips van cliënten/ mantelzorgers over een passende dag invulling

1. De digitalisering is enorm toegenomen door de coronacrisis. Voor sommige cliënten is dit een kans. Er kan bijvoorbeeld meer vanuit huis gewerkt worden. Kijk daarom met cliënten naar nieuwe mogelijkheden die er gekomen zijn door de digitalisering.

2. Zorg dat dagbesteding passend is bij het niveau van deelnemers en bij wat zij willen leren.

3. Spreek niet over ‘normaal waar dat kan’. Deze benaming levert bij cliënten dikwijls druk en stress op. ‘Wat normaal is voor de spin, is chaos voor de vlieg’. Wanneer dag invulling passend is, vermindert druk en stress en ontstaat er een stijgende lijn.

4. Dagbesteding moet nuttig zijn. Dit zorgt voor gemotiveerde cliënten.

5. Bied cliënten dagbesteding waarbij iemand mogelijkheid krijgt om diploma’s te behalen die in de praktijk meerwaarde hebben.

• Het UWV bekostigt trajecten waarbij mensen getuigschriften halen met een baangarantie van een half jaar. Iemand moet daarvoor dagelijks naar Arnhem, Enschede of elders. Dit is voor cliënten in de regio IJssel-Vecht dikwijls te ver, door de psychische problemen die zij hebben. Er is onvoldoende kennis van de doelgroep. Bij het UWV voldoende kennis is van psychische

problematiek. Daarnaast zijn er kosten qua vervoer. Dat is voor velen ook niet haalbaar. Meer maatwerk, waarbij iemand ook parttime kan deelnemen is gewenst.

• Hetzelfde geldt voor school. Er is financiële ondersteuning vanuit DUO maar een deeltijdopleiding wordt niet bekostigd. Iemand heeft zelf hoge kosten of krijgt alleen enkele modules die in de praktijk weinig meerwaarde blijken te hebben. Iemand staat dan snel op straat. Een betaalde baan en continuïteit dragen bij aan herstel, zelfvertrouwen en een goed zelfbeeld.

• Wanneer iemand een baan heeft of een opleiding volgt is deze minder in de eigen woning en heeft doorgaans meer sociale contacten. Dit is gunstig voor de begeleiding.

6. Bied daarnaast op dagbesteding ook scholing aan voor algemene vaardigheden. Koken, de was doen en rondkomen met weinig inkomen e.d. dragen bij aan zelfstandigheid. Zie deze scholing ook als een vorm van dagbesteding.

7. Maak inzichtelijk wat er lokaal in het voorveld mogelijk is. Koppel dagbesteding of (vrijwilligers)werk vaker aan de lokale situatie.

8. Zet ervaringsdeskundigen in die kunnen helpen begeleiden naar werk. Denk hierbij in andere werkvormen dan de ‘standaard dagbesteding’ die nu veelal voor handen is. Cliënten kunnen zich lokaal inzetten voor bijvoorbeeld een voetbalclub of zich inzetten voor medezeggenschap. Op die manier komen zij in aanraking met anderen en kunnen zij zichzelf ontwikkelen.

Ervaringsdeskundigen kunnen vanuit hun eigen ervaring cliënten helpen én geven tegelijkertijd uitzicht dat er herstel mogelijk is.

9. Zorg dat cliënten er niet op achteruit gaan als zij gaan werken. Soms heeft werk negatieve consequenties voor het inkomen of is men duurder uit omdat betaald moet worden voor vervoer. Zorg dat werken loont.

10. Wat passend is, is per persoon verschillend. Luister daarom naar wat een cliënt nodig heeft en bied voldoende begeleiding. Zorg dat er een breed aanbod aan daginvulling is zodat er voor zoveel mogelijk cliënten een passende plek is.

(8)

2.5 Kan Beschermd Wonen worden voorkomen?

64,1% van de respondenten zijn van mening dat Beschermd Wonen (voor een deel van de cliënten) voorkomen kan worden al is dit wel afhankelijk van diverse factoren.

• We leven in een maatschappij waarbij het vaak eerst erg fout moet gaan voordat iemand hulp krijgt geven meerdere cliënten aan.

Vervolgens komt iemand op een wachtlijst.

Problemen verergeren hierdoor. Er is vervolgens Beschermd Wonen nodig terwijl dit voorkomen kon worden.

• Daarnaast wordt volgens diverse cliënten verantwoordelijkheid soms ontnomen waardoor Beschermd Wonen wordt ingezet terwijl dit niet nodig is of langer wordt ingezet dan nodig.

• Het is voor zowel inwoners als de gemeente prettig wanneer op tijd hulp beschikbaar is.

Een probleem is sneller opgelost en kosten worden binnen de perken gehouden.

35,9% van de deelnemers geven aan dat Beschermd Wonen voor (een deel van de cliënten) niet voorkomen kan worden.

Degene die aangeven dat Beschermd Wonen niet voorkomen kan worden geven daarbij o.a. de volgende opmerkingen:

• Als je ‘zware doelgroepen’ (bijvoorbeeld mensen met ernstige verslavingen) in de wijk plaatst, worden zij vaak in de goedkopere huizen geplaatst. Dat zijn wijken die vaak al meer belast zijn met problematiek.

• De kans dat kinderen in zo’n wijk dan in aanraking komen met geweld of drugsgebruik wordt dan groter. Het is niet de bedoeling dat in speeltuintjes in de wijk diverse naalden van

gebruikers liggen of dat jongeren in de wijk eenvoudig aan verslavende middelen kunnen komen en/ of geronseld worden voor criminele activiteiten.

• Daarnaast is het niet fijn voor bepaalde doelgroepen wanneer zij in de wijk geplaatst worden.

Na enkele keren dat het misgaat worden mensen ‘uitgekotst’ door de wijk. Dat geeft sociale druk, schaamte en pijn.

• Tot slot verhoogt het, het stigma dat Ggz heeft. Ggz wordt dan gezien als eng is en apart.

(9)

Top 10 oplossingen die (ex)cliënten en mantelzorgers aandragen om Beschermd Wonen te voorkomen

1. Ga preventief de wijk in zoals bij het project ‘Stap in de Wijk’ in Zwolle.

2. Zet de praktijkondersteuner huisartsen (POH) Ggz vaker en langduriger in. Nu worden cliënten vaak op een wachtlijst geplaatst. De problematiek verergert. POH Ggz kan verergering voorkomen door

vroegtijdig hulp te verlenen.

3. Geef informatie over de mogelijkheden van hulp en ondersteuning thuis; Ook algemene voorzieningen dienen bekend te zijn zoals Tafeltje Dekje of huishoudelijke hulp.

4. Zorg voor een terugvalmogelijkheid als er meer zorg thuis nodig is of eventueel een time-out plek, een

‘bed op recept’ of andere opname mogelijkheden. Dit zorgt voor een veilig gevoel waardoor verergering dikwijls voorkomen wordt.

5. Zorg voor kortere wachtlijsten voor hulp en ondersteuning.

6. Bied voldoende hulp aan, aan jongeren die 18 worden en dus onder andere wetgeving gaan vallen zodat deze overgang goed plaatsvindt.

7. Regel voldoende beschikbare en betaalbare woningen. Zo kan doorstroming uit Beschermd Wonen sneller plaatsvinden. Denk hierin creatief. Wellicht staan er verzorgingshuizen of kantoren leeg en kan daar een woonplek worden gerealiseerd.

8. Zorg dat ambulante begeleiding, 24 uur per dag bereikbaar is en snel ter plaatse kan zijn (“noodnummer”); Nu is dit vaak niet het geval waardoor verergering op de loer ligt.

9. Help inwoners om voldoende inkomen te genereren zodat zij zelf een huis kunnen huren of biedt hen daarbij ondersteuning.

10. Zorg dat er bij het eerste gesprek een goede inschatting gemaakt wordt welke hulp nodig is.

Onafhankelijke cliëntondersteuning kan hierbij helpen. Een goede indicatie welke hulp er nodig is, is essentieel voor het vervolg van de hulpverlening.

(10)

2.6 Kansen bij de ambulantisering van de Ggz

Welke kansen voorzien (ex)cliënten en hun mantelzorgers bij de ambulantisering van de Ggz?

Je leert meer als je het zelf probeert

Mantelzorgers en (ex)cliënten geven aan dat ambulantisering meer mag worden ingezet. Als reden noemen zij o.a. dat iemand het meest leert als hij of zij ‘op zichtzelf woont’ met ondersteuning.

Wat er volgens diverse respondenten fout gaat is dat de hulpverlening veel ‘kussens neerlegt’.

Daarmee bedoelen zij dat hulpverleners dikwijls de neiging hebben om cliënten zacht te laten vallen.

Dat is goed bedoeld maar er moet niet te veel gepamperd worden. Het is belangrijk dat je mag vallen zodat je daarvan leert én dat er iemand beschikbaar is om je na je val te helpen.

Het is belangrijk dat de hulpverlening aanwezig is op het moment dat je probeert op te krabbelen én dat ze met je kijken waarom je valt.

Preventie zorgt voor minder zware hulp Als er op tijd hulp wordt ingezet kan

ambulantisering goed werken. Daarbij is ‘het lokale voorveld’ van groot belang. Zorg dat organisaties/

begeleiders weten wat er in het voorveld mogelijk is én cliënten hierin actief ondersteunen. Begeleid iemand bijvoorbeeld actief naar een maatje totdat ondersteuning daarbij niet meer nodig is. Ook kan er meer out-reachend gewerkt worden zodat cliënten sneller in beeld komen.

Right to challenge

Behoud en stimuleer zoveel mogelijk de zaken waar inwoners zich gezamenlijk voor inzetten. Dit is goed voor de saamhorigheid in een dorp of wijk en kan ambulantisering ten goede komen. Maak het Right to Challenge (dit recht is in de Wmo opgenomen) meer bij inwoners bekend. Inwoners mogen gemeenten met dit recht ‘uitdagen’ om zaken anders, beter of goedkoper in te richten. Inwoners mét en zonder Ggz problematiek kunnen elkaar versterken en dingen anders oppakken zonder dat dit ten koste gaat van de kwaliteit.

Samenwerking

Stel lokaal iemand aan die als regiefunctionaris over de ‘schotten en potten’ van verschillende

stakeholders werkt en betaald wordt uit één ‘gemeenschappelijke pot’ om samenwerking te verbeteren.

Werk niet alleen als professionals samen maar zorg dat de cliënt en/of zijn naaste daarbij ook betrokken is.

(11)

2.7 Belemmeringen bij de ambulantisering van de Ggz

Welke belemmeringen voorzien (ex)cliënten en hun mantelzorgers bij de ambulantisering van de GGz?

Te weinig algemene voorzieningen

In veel gemeenten, en met name in de kleine dorpen of kernen, geeft men aan dat voorzieningen onvoldoende op orde zijn om mee te kunnen doen. Denk hierbij aan bijvoorbeeld het (openbaar) vervoer.

Slechte bereikbaarheid hulpverlening

Veel cliënten geven aan dat hulpverleners niet bereikbaar zijn als dat nodig is. Vaak is er al een drempel om te bellen en als er dan vervolgens telkens niet wordt opgepakt of er is geen hulp mogelijk dan ligt verergering op de loer.

Top 15 van kansen die (ex)cliënten en mantelzorgers zien bij ambulantisering van de Ggz

1. De cliënt en/ of zijn naaste mag vaker beslissen (Regie bij de cliënt/ naaste) 2. De zorg of ondersteuning is dicht in de buurt

3. De zorg of ondersteuning kan sneller worden ingezet

4. In de eigen gemeente kan meer worden samengewerkt tussen bijvoorbeeld de gemeente en aanbieders

5. Daling van wachtlijsten voor zware psychische zorg en behandeling (specialistische zorg) 6. Meer inzet op herstel (kijken naar de kracht van de cliënt)

7. Betere kansen op meedoen in de samenleving

8. Meer inzet van technische oplossingen aan huis (bijvoorbeeld beeldbellen of een alarmknop) 9. Meer contacten met anderen uit de buurt

10. Betere kwaliteit van de zorg en ondersteuning doordat het dichterbij huis en eerder ingezet kan worden.

11. Er kan meer geld gestoken worden in de WMO zodat dingen ook echt gerealiseerd kunnen worden en mensen worden geholpen.

12. Goedkoper organiseren van de zorg en ondersteuning 13. De cliënt zou echt weer centraal kunnen staan.

14. Het kan versnippering over te veel aanbieders voorkomen.

15. Er kan meer groepsgericht gewerkt worden. Inwoners kunnen elkaar ook helpen. Dat scheelt inzet van professionele hulpverlening en geeft een sterker sociaal netwerk. Ondersteuning in groepen is niet altijd mogelijk maar kan dikwijls helpend zijn. Wanneer iemand ambulante hulp ontvangt en daarnaast een sterker netwerk opbouwt in zijn eigen omgeving dan is dat goed voor het

herstelproces.

(12)

Indicaties

Indicaties worden dikwijls voor korte tijd afgegeven. Het is fijn wanneer indicaties langer dan voor 1 jaar worden afgegeven. Dat voorkomt veel stress en problemen.

Belasting van mantelzorgers

• Voor een deel van de cliënten zal ambulantisering betekenen dat zij afhankelijker worden van mantelzorgers. Goede ondersteuning en regelgeving voor mantelzorgers is daarom erg belangrijk.

• Soms zal de cliënt bij de mantelzorger (terug) in huis gaan wonen omdat er bijvoorbeeld geen plek is om te wonen of omdat de wachtlijsten erg lang zijn en juiste hulp nog niet voorhanden is.

Er kan dan terugval plaatsvinden in inkomen in verband met de kostendelersnorm.

Mantelzorgers hebben vaak al meer stress en (over)belasting door de omstandigheden.

Wanneer een mantelzorger teruggaat in inkomen is dat een extra belasting die voorkomen moet worden.

• Mantelzorger zijn voor iemand met Ggz problematiek is vaak onvoorspelbaar en vraagt veel energie. Betaald werk is daarom soms lastig. Het is belangrijk dat hier aandacht voor is.

• Bij Ggz zorg is het vaak de aanwezigheid en in kunnen spelen op de ad hoc situaties. Die met grote regelmaat en in verschillende vormen voorkomen. Deze staat of valt bij de continuïteit van een back-up, aanwezigheid en de veiligheid van het kennen van de cliënt. Daardoor is te

herkennen als er iets anders is dan anders en zijn escalaties in een vroeg stadium te

ondervangen. Juist dan is een cliënt vaak niet in staat zelf even een individuele begeleiding te bellen en om hulp te vragen. Met als gevolg dat de cliënt op zichzelf is aangewezen op momenten dat begeleiding het hardste nodig is en ook afhankelijker wordt van de mantelzorger.

Dubbeldiagnose

Bij een dubbeldiagnose is het wellicht lastig om gespecialiseerde ambulante hulp te ontvangen.

Wanneer iemand hulp nodig heeft bij verschillende problemen is goede hulp vinden lastig.

Kwetsbaarheid

Een ander risico van ambulantiseren van de GGZ is de vaak hogere beïnvloedbaarheid van veel doelgroepen in de GGZ. Denk aan loverboys of drugsdealers. Kwetsbare mensen worden sociaal, psychisch, fysiek of financieel misbruikt. Veiligheid waarborgen is heel belangrijk. Dit is bij Beschermd Wonen een bekend onderwerp en beheersbaar door de huidige woonlocaties. Bij zelfstandig wonen wordt het lastiger om de veiligheid te waarborgen.

Meedoen, eenzaamheid en verwaarlozing

De samenleving zoals die nu is, is vaak gehaast en individueel. Veel mensen met Ggz problematiek ondervinden daarin moeilijkheden. De verwachtingen liggen steeds hoger. De samenleving moet rekening houden dat niet iedereen het tempo kan bijbenen dat soms van mensen wordt verwacht.

Het vraagt iets van de samenleving. De lat moet niet te hoog liggen. De lat mag ook lager liggen dan de standaard norm. Het is belangrijk om, om te zien naar elkaar. Dit zorgt ervoor dat mensen met psychische problemen dikwijls niet mee kunnen doen, verwaarlozen of eenzaam worden.

Onvoldoende samenwerking tussen partijen die bij de zorg en ondersteuning betrokken zijn Er wordt nog te weinig samengewerkt tussen bijvoorbeeld zorgverzekeraars gemeente aanbieders cliënten en familie.

(13)

Negatieve beeldvorming

Er is nog te weinig begrip voor mensen met psychische problemen. Er wordt vaak geoordeeld. Er rust een taboe op en sommigen voelen zich gestigmatiseerd. Ook de media speelt een rol in de negatieve beeldvorming over Ggz problematiek. Wel wordt Ggz problematiek steeds beter

bespreekbaar maar er is nog werk aan de winkel bij alle partijen. Ook cliënten kunnen hierin een rol spelen door open te zijn over hun problematiek.

Woonruimte

Er is te weinig passende beschikbare of betaalbare woonruimte.

Hulpverlening

• Er is te weinig passende of beschikbare ambulante begeleiding. Er is onvoldoende kennis over problematiek en de hulp die nodig is, is soms te ver weg.

• Ook worden cliënten te snel overgeplaatst naar ambulant begeleiding omdat Beschermd Wonen plekken duur zijn. Zij hebben dan onvoldoende vaardigheden om met hun problematiek om te gaan en worden daarbij onvoldoende geholpen. Men doet dikwijls een te groot beroep op de zelfredzaamheid van cliënten.

• Sommige hulp is niet beschikbaar omdat deze niet wordt vergoed door de zorgverzekeraar.

Daardoor kan je niet lokaal geholpen worden of krijg je hoge kosten die dikwijls gepaard gaan met schulden.

Dagbesteding

Er zijn lokaal te weinig dagbestedingsmogelijkheden waardoor de positie van de Ggz cliënt verslechterd.

(14)

2.8 Welke zorg op welke plek?

Welke zorg dient lokaal, regionaal dan wel bovenregionaal georganiseerd te worden?

Gemeenten moeten waar het kan lokaal zoveel mogelijk oppakken. Dat blijkt uit zowel de interviews als de enquête. Bij sommige dingen kan dit niet. Het is dan belangrijk dat gemeenten samenwerken maar de grip lokaal niet verliezen. Het advies aan de gemeenten is om de deskundigheid die nodig is in te huren maar geen taak ‘over de schutting’ te gooien. Het is belangrijk dat gemeenten weten wat er speelt in de gemeente zodat de juiste hulp kan worden ingezet. Grip verliezen kan voorkomen worden door te investeren aan de voorkant. Welke zorg moet op welke plek komen? We bespreken hieronder diverse punten. Bij elk punt wordt aangegeven hoeveel respondenten deze zorg lokaal, regionaal of landelijk ingezet zouden willen hebben.

Eén centraal loket/ informatiepunt

Zowel uit de interviews als uit de enquête blijkt dat inwoners grote waarde hechten aan een plek waar men terecht kan voor verschillende onderwerpen of vragen zoals wonen, vervoer, gezondheid, werk.

Een noodnummer dat 24 uur per dag bereikbaar is wordt ook vaak genoemd. Dit zou in een centraal loket een belangrijke aanvulling zijn.

Waar: (Eén centraal loket) Aantal respondenten

Lokaal 72

Regionaal 12

Landelijk 2

Niet van toepassing 0

Niet ingevuld 6

Is al aanwezig 2

Hulp bij een gezonde leefstijl

Waar (gezonde leefstijl) Aantal Respondenten

Lokaal 63

Regionaal 9

Landelijk 0

Niet ingevuld 11

Is al aanwezig 4

Een plek waar iemand zo (gratis) binnen kan lopen om bijvoorbeeld andere mensen te ontmoeten en te werken aan ontwikkeling of herstel

(15)

Waar (Plek om te werken aan herstel) Aantal Respondenten

Lokaal 69

Regionaal 5

Landelijk 0

Niet ingevuld 12

Is al aanwezig 4

Een groep inwoners met ervaring in de Ggz die meedenken met de gemeente over Ggz beleid en de gevolgen daarvan voor inwoners.

Diverse respondenten gaven aan dat er op alle terreinen meegedacht kan worden. Lokaal heeft de voorkeur maar ook regionaal en landelijke inbreng is van groot belang. Het kost vooraf meer tijd wanneer inwoners meedenken maar op de lange termijn kan daar veel winst uit gehaald worden zo zijn diverse respondenten van mening.

Waar (Meedenken vanuit inwoners) Aantal Respondenten

Lokaal 68

Regionaal 12

Landelijk 1

Niet ingevuld 10

Is al aanwezig 4

Een time-out voorziening (een plek waar u tijdelijk opgevangen kunt worden als het thuis niet meer gaat en waar 24 uur per dag begeleiding en toezicht is.)

Waar (Time-out voorziening) Aantal Respondenten

Lokaal 52

Regionaal 28

Landelijk 2

Niet ingevuld 10

Is al aanwezig 0

Inzetten van ervaringsdeskundigen of vrijwilligers (Mensen die zelf ervaring hebben in de Ggz als maatje, ondersteuning bij praktische zaken als administratie of die met de gemeente meedenken over beleid.) Ook bij dit onderdeel gaven veel inwoners aan dat ervaringsdeskundigen en vrijwilligers op verschillende plekken ingezet kunnen worden. De voorkeur gaat uit naar het lokale maar inwoners vinden het ook belangrijk dat ervaringsdeskundigen naast lokaal ook op regionaal of landelijk vlak ingezet worden.

Waar Aantal Respondenten

(16)

Lokaal 66

Regionaal 7

Landelijk 2

Niet ingevuld 11

Is al aanwezig 1

Werken aan persoonlijke groei, ontwikkeling en een positief zelfbeeld. (Zinvolle dagbesteding of vrijwilligerswerk aanbieden en/ of begeleiding naar werk.)

Lokaal 68

Regionaal 8

Landelijk 1

Niet ingevuld 11

Is al aanwezig 2

Meer aandacht voor suicidepreventie (zelfdoding proberen te voorkomen)

Lokaal 53

Regionaal 14

Landelijk 9

Niet ingevuld 12

Is al aanwezig 2

Beschermd Wonen in een 'Cleane Setting' (een bewuste keuze die cliënten hebben om te leven in een middelenvrije beschermende woonvorm)

Lokaal 36

Regionaal 30

Landelijk 5

Niet ingevuld 17

Is al aanwezig 0

(17)

3. Lokale situatie 3.1 Dalfsen

3.1.1 Wat gaat er goed in Dalfsen

• Er zijn korte lijntjes als je zorg en ondersteuning hebt.

• Een gesprek kan snel ingepland worden.

• De gemeente denkt goed mee over de toekomst.

• Er wordt preventief gedacht.

• Er wordt naar het hele gezin gekeken niet alleen naar het individu.

• Inwoners zijn erg betrokken op elkaar. Het noaberschap staat hoog in het vaandel. Dit kan ambulantisering ten goede komen omdat er naar elkaar wordt omgezien.

• Er is inbreng vanuit cliëntperspectief mogelijk ook als het om de Ggz gaat.

3.1.2 Ervaring tijdens het eerste gesprek met de gemeente

De ervaring met de gemeente (medewerker Sociaal wijkteam/ Samen Doen team/ consulent) bij het eerste gesprek is als volgt: (schaal van 1 tot 5 waarbij 5 goed is en 1 slecht)

Ervaring Gemiddelde inschaling

(Schaal van 1 tot 5 waarbij 5 goed is en 1 slecht.)

Ik word gehoord en begrepen 3.1

Ik krijg voldoende aandacht 3.2

Ik ervaar veiligheid 2.9

Ik voelde me serieus genomen 2.8

3.1.3 Mogelijkheden die bijdragen aan zelfstandigheid, veilig en gezond wonen

Alle deelnemers uit de gemeente Dalfsen geven aan dat er in de gemeente Dalfsen mogelijkheden zijn die bijdragen aan zelfstandigheid, veilig en gezond wonen.

Inwoners uit de gemeente Dalfsen dragen diverse mogelijkheden aan die bijdragen aan zelfstandigheid, veilig en gezond wonen. De top 10 van wensen van inwoners uit de gemeente Dalfsen staat hieronder beschreven in volgorde van hoe vaak dit is aangegeven.

Welke mogelijkheden dragen in de gemeente Dalfsen bij aan zelfstandigheid, veilig en gezond wonen 1. Eén centraal loket of informatiepunt. Een plek waar men terecht kan voor verschillende

onderwerpen of vragen zoals wonen, vervoer, gezondheid, werk.

2. Een groep inwoners met ervaring in de Ggz meedenken met de gemeente over Ggz beleid en de gevolgen daarvan voor inwoners.

3. Meer ervaringsdeskundigen of mensen met ervaringskennis inzetten. Mensen die zelf ervaring hebben in de Ggz inzetten als maatje, ondersteuning bij praktische zaken als administratie of die met de gemeente meedenken over beleid.

(18)

4. Meer ondersteuning voor mantelzorgers.

5. Meer begrip bij de algemene gezondheidszorg zoals de huisarts, apotheek, welzijnswerk of het ziekenhuis.

6. Werken aan persoonlijke groei en ontwikkeling en een positief zelfbeeld. Lokaal zinvolle dagbesteding of vrijwilligerswerk aanbieden en/ of begeleiding naar werk.

7. Een plek in de buurt waar inwoners zo (gratis) binnen kunnen lopen om bijvoorbeeld andere mensen te ontmoeten en te werken aan ontwikkeling of herstel.

8. Een plek willen waar een inwoner tijdelijk opgevangen kan worden als het thuis niet meer gaat en waar 24-uur per dag begeleiding en toezicht is. (Time-out voorziening)

9. Hulp bij een gezonde leefstijl in de buurt (sport, bewegen, voeding etc) 10. Meer aandacht voor suïcidepreventie. (Zelfdoding proberen te voorkomen) 3.1.4 Lokale aanbevelingen en tips voor de gemeente Dalfsen

• Organiseer vaker algemene bijeenkomsten. Dit kan ook in samenwerking met andere

gemeenten. Bijvoorbeeld over wat autisme of eenzaamheid is of wat moet je regelen als je kind 18 wordt. Dit kan gedaan worden met ervaringsdeskundigen. Het hoeft niet persé altijd een professional te zijn die de informatiebijeenkomst geeft. Wanneer je in groepen

themabijeenkomsten geeft kunnen veel mensen in één keer van informatie voorzien worden.

• De informatievoorziening kan nog beter. Als je eenmaal hulp hebt dan kan dat heel goed gaan maar de route ernaartoe is ingewikkeld.

• Inwoners moeten voor specifieke hulp soms naar Zwolle. Het Factteam komt bij iemand thuis maar dat is vooral als een inwoner al wat zwaardere hulp nodig heeft. Als een inwoner bijvoorbeeld een medicatiecontrole moet, of een onderzoek bij een psychiater dan moet iemand daarvoor naar Zwolle. De kosten van het vervoer zijn hoog voor mensen met weinig inkomen. Ook vrijwilligers zijn dan te duur. De kosten wanneer een vrijwilliger met je meegaat bedragen 30 cent per km. Sommige inwoners haken daarom af en stoppen met deze hulp waardoor verergering op de loer ligt en na een tijdje zwaardere zorg ingezet moet worden die bij hen thuiskomt. Heb hier daarom al tijdens het keukentafelgesprek aandacht voor en breng zo nodig regelingen bij inwoners onder de aandacht.

• Zorg voor vaste momenten buiten kantoortijden waarop een groep inwoners met psychische problematiek kan samenkomen om hun verhaal te delen. Een soort AA voor mensen met dezelfde psychische problematiek.

• Bied ook hulpverlening voor mensen uit een andere cultuur of met een andere taal. Het is belangrijk dat mensen begrepen worden. Juist mensen die bijvoorbeeld in oorlogssituaties hebben verkeerd kunnen te maken krijgen met psychische problemen.

• Bouw de beschermende woonvorm in Lemelerveld niet af tot een ‘lightversie’. Er is minder toezicht en er komt meer op de schouders van mantelzorgers terecht. Geef ondersteuning hierbij.

• Behoud zoveel mogelijk de zaken waar inwoners zich gezamenlijk voor inzetten. Dit is goed voor de saamhorigheid in een dorp of wijk. Maak het Right to Challenge (dit recht is in de Wmo opgenomen) meer bij inwoners bekend. Zij kunnen wellicht in het voorveld veel betekenen voor inwoners met Ggz problematiek en dingen goedkoper en of beter oppakken.

• Geef duidelijk informatie over wijzigingen. Dat voorkomt onrust.

(19)

3.2 Hardenberg

3.2.1 Wat gaat er goed in de gemeente Hardenberg?

• De Samen Doen teams zitten in diverse kernen waardoor ze voor die specifieke kern goed bereikbaar zijn.

• De Participatieraad organiseert bijeenkomsten om zaken vanuit Ggz cliëntperspectief beter op de kaart te zetten.

• Hardenberg is een rijke gemeente in vergelijking met sommige andere

gemeenten. Inwoners merken dat er wordt geïnvesteerd in het sociaal domein. Dat is belangrijk. Vooral inzetten op preventie vinden inwoners belangrijk maar ook op langdurige lichte ondersteuning om verergering te voorkomen.

• Hardenberg heeft actieve kernen waarin

mensen op elkaar betrokken zijn. Men ziet naar elkaar om.

De ervaring met de gemeente (Wijkteam/ Samen Doen team/ consulent) bij het eerste gesprek is als volgt: (schaal van 1 tot 5 waarbij 5 goed is en 1 slecht)

Ik word gehoord en begrepen 3,1

Ik krijg voldoende aandacht 3,1

Ik ervaar veiligheid 3,5

Ik voelde me serieus genomen 3,2

Eén deelnemer geeft aan dat er in de gemeente Hardenberg geen mogelijkheden zijn die bijdragen aan zelfstandigheid, veilig en gezond wonen. De reden die hij of zij daarbij geeft is dat de gemeente daar niet de kennis en kunde voor heeft.

De overige deelnemers geven aan dat er in de gemeente Hardenberg mogelijkheden zijn die bijdragen aan zelfstandigheid, veilig en gezond wonen.

(20)

De top 10 van wensen staan hieronder beschreven in volgorde van hoe vaak dit is aangegeven.

1. Ervaringsdeskundigen of vrijwilligers inzetten (Mensen die zelf ervaring hebben in de Ggz inzetten als maatje ondersteuning bij praktische zaken als administratie of die met de gemeente meedenken over beleid.)

2. Ondersteuning aan mantelzorgers.

3. Eén centraal loket of informatiepunt: (een plek waar men terecht kan voor verschillende onderwerpen of vragen zoals wonen, vervoer, gezondheid en werk.)

4. Een plek waar een inwoner tijdelijk opgevangen kan worden als het thuis niet meer gaat en waar 24-uur per dag begeleiding en toezicht

is. (Time-out voorziening).

5. Een groep inwoners met ervaring in de Ggz die meedenken met de gemeente over Ggz beleid en de gevolgen daarvan voor inwoners.

6. Werken aan persoonlijke groei en ontwikkeling en een positief zelfbeeld.

(Lokaal zinvolle dagbesteding of vrijwilligerswerk aanbieden en/ of begeleiding naar werk.).

7. Meer begrip voor de Ggz cliënt bij huisarts, ziekenhuis, apotheek, welzijnswerk, Samen Doen team en dergelijke.

8. Meer aandacht voor suïcidepreventie (zelfdoding proberen te voorkomen).

9. Als er een nieuwe Beschermd Wonen locatie komt vooraf voorlichting geven of in gesprek gaan met het dorp of de wijk om stigma tegen te gaan.

10. Een plek in de buurt waar u zo (gratis) binnen kunt lopen om bijvoorbeeld andere mensen te ontmoeten en te werken aan ontwikkeling of herstel.

3.2.4 Lokale aanbevelingen en tips voor de gemeente Hardenberg

• Hardenberg is een toegankelijke gemeente. Dit geldt vooral voor lichamelijke beperkingen. De gemeente kan nog verder werken aan toegankelijkheid voor mensen met psychische

beperkingen bijvoorbeeld door prikkelarme momenten waarop boodschappen gedaan kunnen worden zonder dat muziek aanstaat e.d.

• Hulp mag zo laagdrempelig als mogelijk is. Bijvoorbeeld door nog meer out-reachend te werken zoals in Zwolle of door in elke kern Samen Doen beschikbaar te maken.

• Er rust nog een taboe op hulp vragen. De gemeente kan door middel van acties en inzet van ervaringsdeskundigen aandacht hiervoor vragen.

• Inwoners moeten soms erg mondig zijn om de juiste hulp te ontvangen. Niet iedereen is zo mondig. Houdt daarmee rekening.

• De weg naar hulp is soms lastig te vinden. Cliëntondersteuning en hulp door de ombudsvrouw is nog onbekend bij veel inwoners. Het is belangrijk dat de weg naar hulp goed vindbaar is zodat verergering van problemen wordt voorkomen.

(21)

• Er wordt nog veel gewerkt vanuit beleid, systemen en protocollen. Het is belangrijk om out of the box te denken én professionals daarin te scholen. Ook is het belangrijk om professionals te scholen in Ggz problematiek zodat inwoners beter begrepen worden.

• Werk niet alleen maar doelgericht aan wat iemand nog niet kan. Dit geeft druk en stress bij veel cliënten. Kijk naar wat mensen wel kunnen. Richt je op de kwaliteiten en breidt dat steeds verder uit waardoor mensen duurzaam mee kunnen doen met de samenleving.

• Inventariseer wat er al wordt gedaan door vrijwilligers zoals kerken. In de gemeente Hardenberg wordt veel gedaan en mensen met psychische problematiek kunnen daar wellicht bij aansluiten of ondersteunen vanuit hun kwaliteiten.

• Zet ook in op duurzame ondersteuning om terugval te voorkomen.

• Zet meer in op ervaringsdeskundigen. Zij hebben een andere kijk op dingen. Zet hen niet alleen in de hulpverlening in maar ook beleidsmatig bij de gemeente of bij het Samen Doen team.

• Zorg voor een lokaal noodnummer dat beschikbaar is voor mensen met psychische

problematiek. Het is belangrijk dat dit goed bekend is onder inwoners en men 24 uur per dag bereikbaar is. Laat organisaties hierin samenwerken zodat er over grenzen heen gewerkt wordt.

Dan staat het belang van de inwoner voorop in plaats van geldstromen of organisatiebelangen.

• In de gemeente Hardenberg is er geen kliniek meer mensen moeten verder weg voor hulp. Het is goed om te kijken of hulp dichterbij zou kunnen.

• Organiseer per gemeente een meldpunt waar men terecht kan met vragen, meldingen, advies of om onnodige regelgeving door te geven.

• Zorg voor maatwerk. Nu komt het te vaak voor dat iets ‘in een hokje moet passen’. Als dat niet het geval is, is er geen geld voor behandeling mogelijk, waardoor er regelmatig door druk verkeerde diagnoses worden gesteld en dus niet de juiste hulp wordt geboden.

• Zorg voor betere samenwerking tussen zorgverzekeringen, ggz en gemeenten en de landelijke overheid.

(22)

3.3 Kampen

3.3.1 Wat gaat er goed in de gemeente Kampen?

• In Kampen zijn inwoners, hulpverleners en medewerkers van de gemeente over het algemeen ‘open minded’ ze staan voor veel zaken open. Dat wordt als prettig ervaren en werkt antistigmatiserend.

• Cliëntenparticipatie wordt steeds belangrijker. De adviesraad MO wordt serieus genomen.

• Er is een cluster Ggz. Zij helpen de adviesraad MO in Kampen. Deze wordt eveneens serieus genomen. Er wordt mét de mensen gesproken en niet alleen óver mensen. Steeds vaker wordt in het voortraject meegedacht door inwoners met Ggz problematiek. De gemeente gaat met mensen in gesprek. De ervaring van inwoners komt terug in het beleid. Dat wordt erg gewaardeerd. Er valt voor gemeenten winst te behalen wanneer inwoners bij een proces in het voortraject worden betrokken. Het kost moeite om inwoners daarbij te betrekken maar als dat lukt en beleid goed neerzet heb je daar veel voordeel van op de langere termijn.

• In de gemeente Kampen is het preventieve netwerk steeds beter in kaart. De Ombudsvrouw heeft daarin een belangrijke taak verricht. Met haar hulp is een netwerk opgezet. Hierin werken onder andere het onderwijs, huisartsen, hulpverleners etc samen. Zo komen signalen eerder terecht waar ze terecht moeten komen. Het netwerk vindt elkaar nu eerder en sneller zodat hulp sneller ingezet kan worden. Elkaar kennen is van groot belang voor een snelle oplossing van problemen die spelen.

Ik krijg voldoende aandacht 3.7

Alle deelnemers geven aan dat er in de gemeente Kampen mogelijkheden zijn die bijdragen aan zelfstandigheid, veilig en gezond wonen.

Welke mogelijkheden dragen lokaal bij aan zelfstandigheid, veilig en gezond wonen? De top 10 van wensen staan hieronder beschreven in volgorde van hoe vaak dit is aangegeven.

(23)

2. Werken aan persoonlijke groei en ontwikkeling en een positief zelfbeeld. (Lokaal zinvolle dagbesteding of vrijwilligerswerk aanbieden en/ of begeleiding naar werk.)

3. Eén centraal loket of informatiepunt: (een plek waar u terecht kunt voor verschillende onderwerpen of vragen zoals wonen vervoer gezondheid werk.)

5. Meer aandacht voor suïcidepreventie (zelfdoding proberen te voorkomen)

6. Een groep inwoners met ervaring in de Ggz die meedenkt met de gemeente over Ggz beleid en de gevolgen daarvan voor inwoners.

8. Ondersteuning aan mantelzorgers

9. Meer begrip voor de Ggz cliënt bij huisarts, ziekenhuis, apotheek, welzijnswerk en dergelijke.

10. Hulp bij een gezonde leefstijl in de buurt (sport, bewegen, voeding etc).

3.3.4 Lokale tips en aanbevelingen voor de gemeente Kampen

• In de gemeente Kampen kan nóg meer preventief worden gewerkt. Nu wordt door hulpverleners nog te vaak ‘u vraagt wij draaien’ geleverd. Er worden branden geblust. Een inwoner heeft een probleem, krijgt een diagnose, medicatie en therapie. In Zwolle start men met het project ‘Stap in de wijk’. Een preventieve manier om meer naar inwoners toe te gaan. Er wordt dan door hulpverleners geobserveerd en gevraagd óf er hulp nodig is. Veel mensen durven zelf niet om hulp te vragen. Hoe lager de drempel is hoe meer mensen je bereikt. Het is belangrijk om preventief te werken om verergering te voorkomen.

• Daarnaast zou het goed zijn als er een dagactiviteitencentrum komt. Geen dagactiviteitencentrum in de traditionele zin van het woord. In het verleden was er een dagactiviteitencentrum. Er werd weinig gebruik van gemaakt. De gemeente kan meer reclame maken zodat veel mensen bereikt worden. Daarnaast kan er breder op worden in gestoken. Wie is er welkom? Bij de Ruimte in Zwolle zijn alle mensen welkom. Zij hoeven niets te doen als zij dat niet willen. Als mensen vaker komen wordt gekeken naar kwaliteiten. Zij krijgen verantwoordelijkheid zodat zij steeds meer het gevoel hebben dat zij ertoe doen. Wellicht is het voorbeeld van ‘de Ruimte’ in Zwolle ook iets voor Kampen.

• Er kan meer ingezet worden op ervaringsdeskundigheid. Scholing is daarbij erg belangrijk. Niet iedereen met ervaring kan een ervaringsdeskundige worden.

• Steek meer in op de kwaliteiten van mensen met Ggz problematiek. Het is zonde voor de maatschappij als deze niet worden ingezet. Behandel iemand niet (alleen) als cliënt. De maatschappij kan veel plezier hebben van de kwaliteiten die mensen hebben.

• Het is belangrijk dat een inwoner de weg weet te vinden naar zorg en ondersteuning. Maak goed bekend waar je terecht kunt voor hulp. Maak ook duidelijk welk onderscheid er is tussen de diverse soorten hulp.

• Ga voordat nieuw beleid wordt gemaakt een dag meelopen in de praktijk om ervaringen op te doen.

(24)

3.4 Ommen

3.4.1 Wat gaat er goed in de gemeente Ommen

• In de gemeente Ommen zijn veel kleine kernen waar mensen erg betrokken zijn op elkaar. Het noaberschap is daar erg aanwezig. Mensen zien naar elkaar om en helpen elkaar.

• Er zijn veel vrijwilligers actief in de kleine kernen.

• Het plaatselijk belang inventariseert wat er nodig is om contact onderling en woongenot te verbeteren en welke tips en ideeën inwoners hebben. Dit is uiteraard voor iedereen bedoeld maar kan ook zeker interessant zijn om ambulantisering in de Ggz te versterken.

De ervaring met de gemeente (Samen Doen team/ consulent) bij het eerste gesprek is als volgt: (schaal van 1 tot 5 waarbij 5 goed is en 1 slecht)

Ik krijg voldoende aandacht 4

Ik ervaar veiligheid 4

Eén deelnemer geeft aan dat er in de gemeente Ommen geen mogelijkheden zijn die bijdragen aan zelfstandigheid, veilig en gezond wonen. Hij of zij geeft daarbij niet aan wat daarvan de oorzaak is.

De overige deelnemers geven aan dat er in de gemeente Ommen mogelijkheden zijn die bijdragen aan zelfstandigheid, veilig en gezond wonen.

2. Een plek waar een inwoner tijdelijk opgevangen kan worden als het thuis niet meer gaat en waar 24-uur per dag begeleiding en toezicht is. (Time-out voorziening).

4. Mogelijkheid van goed (openbaar)vervoer om bij therapie, dagbesteding, familie of vrienden en werk te komen.

5. In kaart brengen van wat er allemaal ‘in het voorveld’ al aanwezig is in de gemeente Ommen zodat daar door inwoners meer beroep op gedaan kan worden.

6. Versterken van de kleine dorpen en kernen zodat de saamhorigheid die daar sterk aanwezig is ook blijft.

(25)

8. Meer begrip voor de Ggz cliënt bij huisarts, ziekenhuis, apotheek, welzijnswerk en dergelijke.

9. Luister naar inwoners, neem hen serieus en probeer stigma te verminderen.

3.4.4 Lokale tips en aanbevelingen voor de gemeente Ommen

• Versterk het voorveld in Ommen maar ook in de kleine dorpen/ kernen zoals Lemele. De

buurtsuper, bibliotheek en veel andere dingen waar inwoners elkaar spontaan ontmoeten zijn weg in Lemele. Inwoners komen hierdoor minder op natuurlijke wijze in contact met elkaar. Hierdoor ligt vereenzaming sneller op de loer.

• Combineer zaken met elkaar. Wanneer in een bepaald gebouw een buurtsuper komt waar inwoners gratis een kopje koffie kunnen drinken maar waar ook een bibliotheek is en andere zaken die gemist worden, dan stimuleert dat ontmoetingen en sociale contacten. Het is dan heel laagdrempelig.

• Iemand van het Samen Doen team of een gediplomeerde ervaringsdeskundige, zou daar af en toe bij aan kunnen sluiten of daar spreekuur kunnen houden om te horen wat er leeft en wat er

laagdrempelig nodig is om verergering te voorkomen. Het maakt daarbij veel uit hoe je ‘iets’ brengt.

Er moet geen stempel opgedrukt worden. Zo laagdrempelig mogelijk werkt preventief.

• Mensen met Ggz problematiek maar ook anderen kunnen dan als vrijwilliger ingezet worden als dat past bij hun kwaliteiten. Zie inwoners als een geheel. Zet niet alleen de problematiek centraal maar ook de kwaliteiten.

• Er heerst nog veel het klimaat van ‘dat lossen we zelf wel op’. Bij psychische problematiek is dat niet altijd mogelijk. Inwoners wachten lang om, om hulp te vragen. De gemeente zou wellicht meer out- reachend kunnen werken of proberen om stigma te verminderen door meer aan voorlichting te doen. Combineer dit dan wel met al bestaande dingen. Richt geen spreekuur op waar mensen niet naar toe komen. Het is dan duidelijk dat je ‘iets’ hebt en juist in dorpen kijkt men erg naar elkaar en krijg je snel een ‘stempel’ maar sluit aan bij een gratis koffieochtend in de supermarkt of bij een koffiemorgen van een de kerk.

• Maak op verschillende manieren duidelijk waar mensen terecht kunnen voor hulp en ondersteuning.

Via kranten, social media maar ook op ‘gewone plekken’ waar mensen komen. Bijvoorbeeld in een supermarkt.

• Er kan meer in groepen gedaan worden. Niet voor alle hulp is één op één begeleiding nodig.

Inwoners kunnen elkaar ook helpen en een groep kan sociale contacten versterken.

• Vervoer naar hulp, vrienden of familie is van groot belang. In de kernen is openbaar vervoer niet optimaal. Toch is vervoer voorliggend om contacten te onderhouden, naar het ziekenhuis te gaan of elders toe te gaan. Dat is voorliggend om de juiste hulp te ontvangen. Wellicht zijn er meer creatieve vormen van vervoer te bedenken waardoor bereikbaarheid van en naar de kernen kan verbeteren.

Dit is niet alleen helpend voor de Ggz maar ook voor andere inwoners.

• Kijk ook over gemeentegrenzen heen naar mogelijkheden. Sommige kernen grenzen aan andere gemeenten zoals Beerzerveld. Mogelijk is er dan ook iets te koppelen met bijvoorbeeld Vroomshoop

• Kijk naar goede voorbeelden in de Algemene Gezondheidszorg. Wat werkt goed in bijvoorbeeld de thuiszorg? Zij komen al jaren bij mensen thuis. Wellicht valt er wat te leren van de gezondheidszorg die al langer aan huis komt. Wat werkt wel en wat werkt niet. Niet alles is één op één over te nemen maar wellicht kan er van goede voorbeelden geleerd worden.

(26)

3.5 Staphorst

3.5.1 Wat gaat er goed in Staphorst

• De ondersteuning van de jeugdconsulenten wordt als erg helpend ervaren. Er wordt geluisterd, men neemt inwoners serieus en men denkt mee over een passend aanbod. Ook wordt er samen een gezinsplan opgesteld. Hierdoor ervaren inwoners veel inbreng.

• Een goede overgang van jeugd Ggz naar volwassen Ggz hulp is belangrijk. Jeugdconsulenten spelen daarin een belangrijke rol om deze overgang goed te laten verlopen. Op tijd aangeven wat er geregeld moet worden zijn daarin succesfactoren.

• Mensen zien naar elkaar om. De saamhorigheid is sterk.

De ervaring met de gemeente (Wijkteam/ consulent) bij het eerste gesprek is als volgt: (schaal van 1 tot 5 waarbij 5 goed is en 1 slecht)

Ik word gehoord en begrepen 2

Ik ervaar veiligheid 2,3

Ik voelde me serieus genomen 2

Alle deelnemers geven aan dat er in de gemeente Staphorst mogelijkheden zijn die bijdragen aan zelfstandigheid, veilig en gezond wonen.

1. Een plek waar een inwoner tijdelijk opgevangen kan worden als het thuis niet meer gaat en waar 24-uur per dag begeleiding en toezicht is.

3. Meer aandacht voor suïcidepreventie (zelfdoding proberen te voorkomen)

6. Meer begrip voor de Ggz cliënt bij huisarts, ziekenhuis, apotheek welzijnswerk en dergelijke.

(27)

8. Eén centraal loket of informatiepunt: (een plek waar u terecht kunt voor verschillende onderwerpen of vragen zoals wonen, vervoer, gezondheid en werk.)

3.5.4 Lokale tips en aanbevelingen voor de gemeente Staphorst

• Na een opname of polikliniek is er soms veel zorg en ondersteuning thuis nodig. Een cliënt krijgt bij het ontslag na een opname de voorwaarde dat de zorg thuis goed geregeld moet zijn. Helaas wordt dit dikwijls niet of maar erg moeizaam toegekend. Hierdoor ligt verergering en daarmee duurdere en intensievere zorg en ondersteuning voor de hand. Zet daarom in op (veel) hulp thuis zodat verergering en zwaardere zorg wordt voorkomen.

• Thuiskomen na een opname is heftig. Als er door de gemeente enorm veel vragen worden gesteld is dat erg belastend. Het is fijn als hiermee rekening kan worden gehouden.

• Er wordt inzet verwacht van het gezin. Inventariseer goed wat er mogelijk is. Te veel druk in het gezin kan overbelasting geven.

• Organiseer dagbesteding voor (ex-)cliënten zodat inwoners geactiveerd worden en structuur krijgen in hun dag. Dit helpt eenzaamheid tegengaan. Bij dagbesteding is er vaak ook een luisterend oor en kan er ingegrepen worden wanneer het slechter gaat. Dit werkt preventief. Wanneer een inwoner dagbesteding wil is dat wel mogelijk in Meppel of Zwolle maar dat is al gauw intensief en vraagt veel energie. Daarnaast brengt het kosten met zich mee voor inwoners terwijl zij dikwijls van weinig geld moeten rondkomen. Het zou preventief kunnen werken om in de gemeente Staphorst dagbesteding lokaal te organiseren.

• Organiseer meer begeleiding in de gemeente zelf, een vertrouwenspersoon waar je naar toe kan wanneer het even wat minder gaat.

• Hoe eerder iemand weet waar hij of zij terecht kan, ook voor laagdrempelige hulp en ondersteuning hoe groter de kans dat intensievere hulp wordt voorkomen. Maak bekend wat er mogelijk is in de gemeente Staphorst voor cliënten en hun mantelzorgers en waar zij terecht kunnen met vragen én zorg dat zij snel worden geholpen.

• Samenwerking met de GGD en huisarts is daarin belangrijk. Dat de gemeente, hulp kan bieden wordt niet altijd doorgegeven aan inwoners zodat men sneller naar dure vormen van Ggz wordt verwezen waar vaak een langere wachttijd voor is. Ook samenwerking met de zorgverzekeraars is wenselijk. Het is fijn wanneer iemand inwoners kan informeren welke hulp vergoed wordt.

• Bied passende dagbesteding aan voor jongeren met Ggz problematiek. Op het moment dat ze niet naar school gaan vanwege problematiek is het belangrijk dat er ritme en continuïteit blijven bestaan. Deze dagbesteding hoeft niet persé in traditionele vorm. Er zijn binnen Staphorst veel bedrijven die hierin lokaal wat kunnen betekenen. Als school even te veel is kan iemand wellicht nog wel iets met ‘de handen doen’ om geactiveerd te blijven. Thuiszitten verergert de meeste

problematiek alleen maar.

• Spreek niet over ‘normaal waar dat kan’ maar over passende hulp. Er ontstaat dan minder stress en druk. Met als gevolg een stijgende lijn en minder intensieve hulp.

(28)

3.6 Steenwijkerland

3.6.1 Wat gaat er goed in Steenwijkerland

• Er is een goede samenwerking tussen organisaties en de gemeente. Dat is een voorwaarde voor het slagen bij ambulantisering.

• Inwoners zijn betrokken op elkaar.

Ik word gehoord en begrepen 3

Ik voelde me serieus genomen 3

Twee deelnemers geven aan dat er in de gemeente Steenwijkerland geen mogelijkheden zijn die die bijdragen aan zelfstandigheid, veilig en gezond wonen. De reden die zij hiervoor geven is dat er in de gemeente voldoende wordt gedaan en er daarom geen mogelijkheden zijn die bijdragen aan

zelfstandigheid, veilig en gezond wonen.

De overige deelnemers geven aan dat er in de gemeente Steenwijkerland mogelijkheden zijn die bijdragen aan zelfstandigheid, veilig en gezond wonen.

1. Eén centraal loket of informatiepunt: (een plek waar inwoners terecht kunnen voor verschillende onderwerpen of vragen zoals wonen, vervoer, gezondheid en werk.)

2. Meer begrip voor de Ggz cliënt bij huisarts, ziekenhuis, apotheek, welzijnswerk en dergelijke 3. Een plek in de buurt waar een inwoner zo (gratis) binnen kan lopen om bijvoorbeeld andere

mensen te ontmoeten en te werken aan ontwikkeling of herstel.

4. Hulp bij een gezonde leefstijl in de buurt (sport, bewegen, voeding etc)

6. Ervaringsdeskundigen of vrijwilligers inzetten (Mensen die zelf ervaring hebben in de Ggz inzetten als maatje, ondersteuning bij praktische zaken als administratie of die met de gemeente meedenken over beleid.)

(29)

8. Zorg dat indicaties aan de voorkant goed gesteld worden zodat iemand de juiste hulp krijgt die nodig is om zo zelfstandig mogelijk te wonen.

9. Zet de kwaliteiten van mensen met Ggz problemen in. Iedereen kan iets. Richt je niet alleen op de problemen maar ook op wat mensen bij kunnen dragen.

10. Leg niet te veel druk op mensen met Ggz problematiek. Er mag wat van ze worden verwacht maar graag wel op het tempo dat bij iemand past.

3.6.4 Lokale tips en aanbevelingen voor de gemeente Steenwijkerland

• Er is veel verschil in wie de indicatie stelt. Enerzijds is dit maatwerk maar het lijkt ook te liggen aan de indicatiesteller. De één geeft makkelijker een indicatie dan de ander. Hier zou meer één lijn getrokken kunnen worden.

• Er is verschil in kennis van problematiek tussen hulpverleners onderling. Wellicht kunnen hulpverleners ervaring en kennis van elkaar op doen en elkaar scholen.

• Richt je vooral op de kwaliteit en minder op de doelen van de hulpverlening. Dat geeft minder stress en druk voor inwoners met psychische problematiek.

• Plaats mensen met Ggz problematiek niet automatisch bij dagbesteding tussen mensen met een verstandelijke beperking. Het is een andere doelgroep. Kijk naar wat mensen nodig hebben. Als dagbesteding aansluit op wat iemand leuk vindt, werkt dat motiverend en draagt dit bij aan herstel.

• Ga wanneer beleid wordt gemaakt vooraf in gesprek met de doelgroep en/ of loop een dag mee met een hulpverlener.

• Organiseer cliëntenparticipatie vanuit de Ggz. Kijk in andere gemeenten zoals Kampen of Zwolle hoe zij dat georganiseerd hebben.

• Stimuleer lotgenotencontactgroepen. Mensen kunnen veel van elkaar leren en elkaar helpen.

• Niet alle problematiek hoeft individueel opgepakt te worden. Sommige dingen kunnen ook in groepen gedaan worden. Soms kan dit ook door ervaringsdeskundigen geleid worden. Denk hierbij aan ‘wat is er nodig wanneer je kind 18 jaar wordt’. Ouders die hiermee al ervaring hebben kunnen andere ouders helpen.