1 Advies Impactteam - Nationaal programma onderwijs na Corona (OCW)
Van: Impactteam Corona en onderwijskwaliteit Aan: Bestuur PO-Raad
Datum: 17 februari 2021 1. Adviesvraag
Om de reactie op dit programma te bepalen, wil het bestuur van de PO-Raad het Impactteam om advies vragen over het Nationaal programma. De hoofdvragen waar het bestuur graag advies over zou krijgen zijn:
• Bieden de voorgestelde maatregelen - op basis van wat bekend is uit onderzoek – de beste kans om de problemen ten gevolge van Corona op de middellange en lange termijn succesvol op te lossen?
• Biedt de voorgestelde bestuurlijke constellatie (betrokken partners, regie en bekostiging) voldoende vertrouwen in de uitvoerbaarheid en impact van het programma door scholen en besturen?
2. Advies
Bieden de voorgestelde maatregelen - op basis van wat bekend is uit onderzoek – de beste kans om de problemen ten gevolge van Corona op de middellange en lange termijn succesvol op te lossen?
• Leerlingen in beeld: zorg voor goed inzicht in waar de impact – negatief en positief – op het onderwijs het grootst is geweest. Breng hierbij ook in kaart welke vertraging ook al voor de Coronacrisis aanwezig was en pak deze ook aan met maatregelen die duurzaam zijn. Geef scholen voldoende tijd om leervertraging in beeld te brengen (cognitieve, executieve, sociaal- emotionele aspecten).
• Investeer in de basiskwaliteit op scholen: sluit aan bij de bestaande kwaliteitsstructuur en - cyclus die scholen hebben met focus op wat nodig is binnen hun specifieke context. Organiseer geen buitenboordmotor naast het reguliere onderwijs, maar zet in op extra inzet binnen de bestaande schoolorganisatie. Investeer in de professionaliteit van leraren. Besteed additionele middelen aan meer ontwikkeltijd voor leraren om effectieve aanpakken te ontwerpen en uit te voeren en onderling te leren.
• Duurzaamheid: geen incidentele subsidie voor structurele opgaven en activiteiten. Zet alleen in op maatregelen die het systeem duurzaam verbeteren, zoals bijvoorbeeld een brede brugklas, uitstel selectie of middelen om onderwijsachterstanden te bestrijden, en die we lang kunnen volhouden. Zet geen middelen in voor tijdelijke maatregelen waar je vanaf wil of die geen kans hebben om structureel te worden.
• Keep it simple: beperk je tot een aantal gerichte en onderbouwde aanpakken die beheersbaar en overzichtelijk zijn, direct ‘de school in gaan’. Zorg ook voor wendbaarheid in het programma.
• Maatwerk: focus op een aantal probleemgroepen (leerlingen lage SES, scholen met veel leerlingen met lage SES) en werk uit welke strategie nodig is op de gewenste kern
(taal/rekenen/sociaal-emotioneel). Benut daarbij uitkomsten van monitor VU/ROA naar sociaal- emotionele ontwikkeling.
• Toon: C’est le ton qui fait la musique. Straal een grenzeloos optimisme en vertrouwen uit en kies het frame van “vertraging en herstel” in plaats van “achterstanden en inhalen”.
2 Biedt de voorgestelde bestuurlijke constellatie (betrokken partners, regie en bekostiging)
voldoende vertrouwen in de uitvoerbaarheid en impact van het programma door scholen en besturen?
• Regie: leg regie bij de organisaties verantwoordelijk voor de kwaliteit van het onderwijs, te weten besturen en scholen, en verantwoording via de reguliere jaarrekening/-cyclus. Niet bij gemeenten.
• Middelen: verdeel extra middelen aan de hand van schoolgewicht, zodat de middelen terecht komen bij de leerlingen over wie we ons zorgen maken en die de meeste ondersteuning nodig hebben. Investeer in wetenschappelijk aangetoonde effectieve aanpakken.
• Verantwoording: maak activiteiten en de verantwoording hierover zo dat ze onderdeel zijn van bestaande kwaliteitsstructuren zoals deze bij besturen zijn ingericht. Zorg daarbij voor praktische uitvoerbaarheid gegeven de hoge werkdruk. Alleen dan heeft monitoring van de activiteiten effect.
• Inspectie: schep helderheid over de rol van de Inspectie. Laat de Inspectie toezicht houden en onderzoek uitvoeren en laat de kwaliteitsoordelen zich vooral richten op hoe scholen stapsgewijs aan kwaliteitsverbetering werken.
3 Bilage I Analyse van het Nationaal programma onderwijs na Corona
In de analyse van het impactteam van het Nationaal programma onderwijs na Corona zijn er punten waar we ons in kunnen vinden en punten waar we ons zorgen over maken. Deze zijn in te delen naar urgentie, evidentie en uitvoerbaarheid.
Punten waar we ons in kunnen vinden Punten waar we ons zorgen over maken Urgentie OCW erkent de urgentie van het
aanpakken van de negatieve gevolgen van de Coronacrisis.
Het Nationaal programma blijft binnen de kaders van het huidige systeem en geeft geen aanzet om een start te maken met systeemwijzigingen, waarvoor vanuit onderzoek en de praktijk, een grote noodzaak bestaat.
Er wordt een brede aanpak voorgesteld met aandacht voor zowel de cognitieve als de sociaal-emotionele ontwikkeling.
De toon is negatief en de
probleemstelling is gebaseerd op het paradigma dat de gemiddelde leerweg de norm is en dat de achterstand ten opzichte van die gemiddelde leerweg moet worden “ingehaald”. We moeten het systeem aanpassen aan de kinderen en niet de kinderen in het bestaande systeem willen drukken, de situatie is veranderd.
Eerste stap is het goed zich krijgen op de impact van de Coronacrisis op alle leerlingen en specifieke groepen leerlingen.
De cognitieve 'achterstanden' zijn op zijn vroegst te meten aan de hand van de E- toetsen in juni. De uitkomsten moeten de scholen nog analyseren en op basis daarvan een plan opstellen. De overige aspecten zijn helemaal lastig. Als je 'achterstanden' in beeld wilt brengen heb je immers een beginsituatie nodig en een norm. Deze hebben we op deze aspecten niet van alle kinderen.
OCW lijkt kostbare maatregelen niet te schuwen.
OCW pakt niet de rol die nodig is ten aanzien van wenselijke wijzigingen in het stelsel: ontschotten (zorg/onderwijs), maar zet in op sturen ten aanzien van inhoud. Daarin hebben besturen een scholen een verantwoordelijkheid.
Keuzemenu interventies heeft als risico dat maatregelen meer aansluiten bij de systeemwereld, dan de leefwereld van leerlingen en niet aansluiten bij ervaringen van het veld.
Evidentie Focus nodig op de kern,
taal/rekenen/sociaal-emotionele ontwikkeling van leerlingen.
Te brede focus wat betreft strategieën heeft het risico op te weinig impact in relatie tot de gewenste effecten.
De maatregelen richten zich vooral op kwalificatie (achterstanden aanpakken en bieden daarin een kans) maar minder aandacht voor socialisatie en
subjectivering.
4 Focus op het ontsluiten van kennis uit
onderzoek en het delen van deze kennis en praktijkkennis.
Het sturingsdilemma tussen
maatregelen passend maken voor de context van een school en sturen op effectiviteit vergen een duidelijke uitwerking.
Uitvoerbaar-
heid Het is nodig dat er substantieel middelen
komen, die het mogelijk maakt klassen te verkleinen en kinderen extra
ondersteuning te bieden buiten het reguliere onderwijsproces.
Er ontbreekt een visie op structurele uitvoeringsvraagstukken, zoals het kwalitatieve en kwantitatieve lerarentekort en schoolleiderstekort.
Het Nationaal programma pleit voor een brede coalitie van partijen, die de uitvoering ter hand moeten nemen.
Te brede inzet op coalities/partijen en te weinig regie op wat in de school of op leerlingniveau gewenst is. Risico is dat middelen niet in het onderwijs terecht komen, maar bij de schil van organisaties om scholen en besturen (bijlesinstituten, enz.).
Er bestaat veel diversiteit in de kwaliteit en capaciteit van gemeenten en
samenwerkingsverbanden om regie te voeren en om processen rondom
onderwijs-achterstanden goed weggezet en georganiseerd te krijgen.
Regie en mechanismen voor tussentijdse bijsturing zijn niet goed uitgewerkt.
Er wordt uitgegaan van
handelingsverlegenheid van scholen. Het probleem is niet dat scholen
handelingsverlegen zijn (kennis is er genoeg en onze leerkrachten kunnen ook prima lesgeven (en als dat niet zo is, is dat een bestuurlijk probleem wat we niet met een landelijk programma hoeven op te lossen). Het probleem zit hem in de organiseerbaarheid van de extra ondersteuning voor deze leerlingen. Daar zijn tijd, ruimte en middelen voor nodig.
Zorg dat middelen flexibel weg te zetten zijn: middelen van nu worden
waarschijnlijk ook pas volgend jaar gebruikt.
Maatregelen zijn gericht op scholen en niet op schoolbesturen: ontwikkelkracht per school verschilt en besturen dragen verantwoordelijkheid voor kwaliteit.
5 Laat meerjarenplannen aansluiten bij de schoolplannen en jaarplannen die scholen al hebben. Dus niet spreken over nieuwe meerjarenplannen, maar dat scholen hun aanpak kunnen verwerken in het schoolplan. Het gaat immers in de kern om het geven van goed onderwijs, de focus kan de
komende periode veranderen, maar alle scholen denken jaarlijks na over hun schoolontwikkeling.
