Prostaatkanker: algemene inhoud
Inleiding
U heeft gehoord dat u prostaatkanker heeft en hiervoor behandeld gaat worden. U heeft al veel informatie gekregen van de arts(en) en verpleegkundig consulent urologische oncologie. Vaak is het niet mogelijk al deze informatie in een keer te onthouden. Dit Persoonlijk Informatie Dossier (PID) is bedoeld als ondersteuning. Het bevat informatie om u zo goed mogelijk voor te bereiden op de behandeling en het is tevens een
naslagwerk. Voor u volgt nu een onzekere en spannende tijd van onderzoeken en
behandelingen. Over deze onderzoeken en behandelingen zullen wij u goed voorlichten.
Dit PID is hier een hulpmiddel bij. Het dossier is van u. U kunt hierin aantekeningen maken van de gesprekken die zijn gevoerd met hulpverleners. Of schriftelijke informatie toevoegen die u in de loop der tijd krijgt.
Het is handig als u uw PID bij elk bezoek meeneemt. Dan kunt u nagaan welke informatie u al heeft en kan eventueel nieuwe worden toegevoegd. In dit PID wordt informatie verzameld over de behandeling gericht op uw situatie. Er bestaat natuurlijk nog meer informatie over prostaatkanker, de behandeling, bestaande organisaties en andere specifieke onderwerpen. Wilt u ergens meer over weten, vraagt u dit dan aan de verpleegkundig consulent urologische oncologie. Zij informeert u hier graag over.
2. Namen, adressen en telefoonnummers Behandelend arts: ____________________________
Medisch Centrum Leeuwarden Bezoekadres: Postadres:
Henri Dunantweg 2 Postbus 888
8934 AD Leeuwarden 8901 BR Leeuwarden Telefoonnummer: 058 – 286 66 66 Poliklinieken en afdelingen
Verpleegkundig consulent urologische oncologie Maandag: 13:00 – 16:30 uur
Dinsdag: 09:00 – 16:30 uur Woensdag: 13:00 – 16:30 uur Donderdag: 09:00 – 16:30 uur Vrijdag: 09:00 – 16:30 uur
058 – 286 39 43
Polikliniek urologie (route 72) 058 – 286 61 50 Radiotherapeutisch Instituut Friesland (RIF) 058 – 286 66 67 Verpleegafdeling T ,Urologie 058 – 286 6770
Diëtist (route 25) 058 – 286 36 91
Fysiotherapeut (route 89) 058 – 286 64 26
Medisch maatschappelijk werk (route 13) 058 – 286 68 78
Verpleegkundig consulent urologische oncologie
U bent verwezen naar het Medisch Centrum Leeuwarden (MCL) omdat bij u een tumor is geconstateerd binnen het urologische gebied (blaas-, nier-, prostaat- of testis tumor).
Binnenkort krijgt u hiervoor een operatie, bestraling of een andere vorm van behandeling.
Wat kan de verpleegkundig consulent urologische oncologie voor u betekenen?
De verpleegkundig consulent urologische oncologie kan u aanvullende informatie en ondersteuning geven, naast informatie die uw specialist heeft gegeven.
De verpleegkundig consulent urologische oncologie heeft een informerende en ondersteunende rol:
tijdens de onderzoeksfase,
tijdens uw ziekenhuisopname,
tijdens de poliklinische behandeling en controle en
na afloop van de behandeling.
U kunt op het verpleegkundig spreekuur terecht voor:
Informatie over uw ziekte, de behandeling, de gevolgen en hoe u ontstane ongemakken het beste kan opvangen.
Ondersteuning bij het verwerken van de diagnose en het leren omgaan met de ziekte en de gevolgen.
Informatie over lotgenotencontact, informatiemateriaal en adressen van hulpverleners.
Het met een deskundige op een rijtje zetten van de voor- en nadelen van een behandeling zodat u een goede keuze kunt maken.
Nadat de specialist het behandelvoorstel met u heeft doorgenomen, heeft u een gesprek met de verpleegkundig consulent urologische oncologie. Ze neemt alle informatie nogmaals in alle rust met u door, zodat u optimaal bent voorbereid op de behandeling.
Wij adviseren u om een naaste mee te nemen naar de gesprekken over de uitslag.
Ook raden wij u aan om van tevoren uw vragen op papier te zetten en dit mee te nemen naar het spreekuur.
Contacten met andere hulpverleners
Een ziekte als kanker wordt nooit door één arts of één hulpverlener alleen behandeld.
Meerdere hulpverleners zijn bij de behandeling betrokken. Bijvoorbeeld artsen, medisch maatschappelijk werk, de diëtist, de fysiotherapeut en de psycholoog. De verpleegkundig consulent urologische oncologie onderhoudt contacten met al deze personen. Bij
specifieke problemen of vragen van u of uw naasten kan de verpleegkundig consulent urologische oncologie overleggen met deze hulpverleners. Indien nodig verwijst zij u naar hen door. Het doel is de zorg zo optimaal mogelijk op uw situatie en wensen af te
stemmen.
Telefonische bereikbaarheid
U kunt de verpleegkundige consulent urologische oncologie ook bellen met vragen over uw ziekte of behandeling. Alle onderwerpen die met uw ziekte te maken hebben zijn bespreekbaar. Ze is bereikbaar op:
Maandag: 13.00 tot 16.30 uur Dinsdag: 09.00 tot 16.30 uur Woensdag: 13.00 tot 16.30 uur
Donderdag: 09.00 tot 16.30 uur Vrijdag 09.00 tot 16.30 uur Het telefoonnummer is 058-286 3943.
Bij geen gehoor kunt u een boodschap achterlaten en uw naam inspreken. U wordt dan teruggebeld. U kunt ons ook bereiken voor vragen via mijnMCL (voor meer informatie www.mcl.nl/mijnmcl). Of u belt met de secretaresse van uw uroloog en geeft uw vraag aan haar door. Telefoonnummer van de polikliniek urologie is 058-286 6150.
Verpleegkundig consulent urologische oncologie:
Dirkje Dijkstra
Anja de Rijk
Jelly Veenstra
Websites
Medisch Centrum Leeuwarden www.mcl.nl
Radiotherapeutisch Instituut Friesland www.radiotherapiefriesland.nl
KWF/Kankerbestrijding www.kwf.nl
ProstaatKankerStichting www.prostaatkankerstichting.nl
4. Informatie over prostaatkanker
Afbeelding: MCL
4.1 De prostaat
De prostaat is een klier ter grootte van een kastanje. De prostaat ligt rondom de plasbuis onder de blaas. De prostaat bestaat uit klierbuisjes die worden omgeven door
spierweefsel en bindweefsel. De klierbuisjes produceren een vloeistof: het prostaatvocht.
Het prostaatvocht komt samen met het zaad (sperma) tijdens een zaadlozing naar buiten.
Het vocht houdt de zaadcellen in leven tijdens hun tocht naar de eicel. Hormonen die in de zaadballen en bijnieren worden aangemaakt, regelen de groei van de prostaat en de vorming van het prostaatvocht. Vlak naast de prostaat lopen zenuwen die naar de penis lopen. Deze zenuwen zijn belangrijk voor het optreden van erecties.
4.2 Prostaatkanker
Normaal is de prostaat ongeveer 15 ml groot. Bij de meeste mannen wordt de prostaat na het dertigste jaar langzaam groter. Dit gebeurt onder invloed van het mannelijke
geslachtshormoon. Bij 30% van de mannen leidt dit tot een dusdanige, goedaardige vergroting dat ze er last van krijgen. Meestal gebeurt dit vanaf het 50e levensjaar.
Bij het ouder worden kan er ook een kwaadaardige tumor (kanker) ontstaan. Meestal geeft dit geen klachten. Bij kanker van de prostaat is er sprake van een ongeremde groei van de cellen van de klierbuisjes in de prostaat (adenocarcinoom). Prostaatkanker
ontwikkelt zich in de cellen van de klierbuisjes van de prostaat. Hierdoor verandert het prostaatweefsel. Deze verandering is soms door een arts te voelen als een vergroting of een verharding van de prostaat. Ten slotte kan er bij prostaatklachten ook sprake zijn van een ontsteking van de prostaat (prostatitis).
Veel voorkomende kankersoort
Prostaatkanker is de meest voorkomende kankersoort bij Nederlandse mannen. In Nederland worden jaarlijks bijna 10.000 mannen met de diagnose “prostaatkanker”
geconfronteerd. In het algemeen wordt de ziekte vastgesteld op latere leeftijd, veelal boven de 60 jaar. Prostaatkanker is dus vooral een ziekte van oudere mannen, hoewel het steeds vaker op jongere leeftijd (vanaf ongeveer 40-45 jaar) wordt vastgesteld. Dit komt doordat steeds meer mannen zich op jonge leeftijd laten onderzoeken op prostaatkanker.
Vroege ontdekking wil echter niet per definitie zeggen dat er daardoor ook sprake is van een langere overleving.
Zoals bij de meeste soorten kanker kunnen er ook bij prostaatkanker uitzaaiingen (metastasen) optreden. Bij prostaatkanker ontstaan uitzaaiingen meestal pas in een laat stadium van de ziekte. Ze komen vaker voor als de tumor buiten de prostaat groeit. Bij prostaatkanker kunnen uitzaaiingen voorkomen in de lymfeklieren in de onderbuik. Als de kankercellen zich via het bloed verspreiden ontstaan vaak uitzaaiingen in de botten.
Uitzaaiingen in de longen en/of in de lever komen zelden voor.
Erfelijkheid
De oorzaak van prostaatkanker is nog niet bekend. Bij ongeveer vijf tot tien procent van alle mannen met prostaatkanker is er sprake van erfelijkheid. De uroloog zal vragen of prostaatkanker in uw familie voorkomt.
4.3 Het stellen van de diagnose
Om prostaatkanker en het stadium van de kanker vast te kunnen stellen zijn verschillende onderzoeken nodig. Enkele heeft u hiervan al gehad en mogelijk zullen verdere
onderzoeken nog volgen. Mocht het nodig zijn om vervolgonderzoeken te doen, dan krijgt u hierover meer informatie.
Bloedonderzoek
Het belangrijkste bloedonderzoek is de bepaling van het PSA (Prostaat Specifiek Antigeen). Een verhoogde waarde van dit eiwit kan duiden op prostaatkanker. Het kan ook iets zeggen over de uitgebreidheid van een tumor of de mogelijkheid van
uitzaaiingen. Maar ook bij goedaardige aandoeningen zoals een ontsteking of een
prostaatvergroting kan de PSA-waarde verhoogd zijn. De PSA- waarde zal regelmatig worden gecontroleerd.
Rectaal toucher
Hierbij onderzoekt de uroloog met een vinger de prostaat via de endeldarm. Dit geeft een eerste indruk over de grootte en of de prostaat al dan niet kwaadaardig aanvoelt.
Echografie van de prostaat
Om de prostaat en de omgeving zichtbaar te maken wordt een echografie gemaakt. Een echografie is een onderzoek dat met geluidsgolven inwendige organen zichtbaar maakt.
Een prostaat kan zo in beeld worden gebracht. Tijdens dit onderzoek ligt u op een
onderzoekstafel. De arts schuift een dunne staaf (sonde) die geluidsgolven uitzendt via de anus in uw endeldarm tot vlakbij de prostaat. U blijft even stil liggen zodat het
onderzoeksgebied duidelijk zichtbaar op het beeldscherm is. De afbeeldingen kunnen op foto’s worden vastgelegd.
Prostaatbiopsie
Tijdens een echografie van de prostaat kan de uroloog ook biopten (heel kleine stukjes weefsel) nemen. Dit gebeurt met een naald. Er worden meestal 12 biopten genomen. De patholoog onderzoekt deze biopten. Een patholoog is een specialist die onder meer met de microscoop cellen of weefsel bestudeert. Het duurt ongeveer een week tot de uitslag van de biopsie bekend is. U krijgt deze uitslag te horen van uw uroloog.
Gleason-score
De patholoog beoordeelt niet alleen de aan- of afwezigheid van prostaatkanker, maar kijkt ook naar de agressiviteit van de eventueel aanwezige tumor. De patholoog beoordeelt deze agressiviteit door te kijken naar de twee meest voorkomende tumorveldjes in het stukje weefsel. De agressiviteit (grilligheid) van het tumorweefsel wordt uitgedrukt in een getal van 1 tot en met 5. De uitkomsten van twee onderzochte veldjes worden bij elkaar opgeteld, met een maximumscore van 10.
Gleason-somscore 6 is een langzaam groeiende tumor
7 is een middelmatig groeiende tumor
8, 9 en 10 is een snelgroeiende tumor.
Een lage score betekent dat de kankercellen veel op de normale prostaatcellen lijken. Een hoge gleason-score betekent dat de kankercellen sterk afwijken van de normale
prostaatcellen. Hoe hoger de gleason-score, hoe agressiever de tumor.
Om nog beter onderscheid te kunnen maken in de agressiviteit van de prostaatkanker kan uw arts ook de WHO/isup gradatie noemen, deze maakt duidelijker onderscheid in de agressiviteit van de prostaatkanker:
Gleason 6 of lager ( groep 1)
Gleason 3+4 =7 ( groep2)
Gleason 4+3=7 ( groep 3)
Gleason 8 (groep4)
Gleason 9, 10 ( groep 5)
Op grond van verschillende tumorparameters kan het gelokaliseerde prostaatcarcinoom ingedeeld worden in drie risicogroepen:
Laag-risico: T1c-T2a, Gleason score < 7, iPSA < 10 ng/mL
Matig risico: T2b-c, of Gleason score 7, of iPSA 10-20 ng/mL (bij ongunstige factoren: hoog-risico)
Hoog-risico: T3, of Gleason score >7, of iPSA > 20 ng/mL (één of meer factoren)
Cystoscopie
Cystoscopie is een inwendig onderzoek om de plasbuis, de prostaatkwabben en het blaasslijmvlies te onderzoeken. Dit onderzoek is soms nodig. Een dun, buigzaam buisje, de cystoscoop, wordt via de plasbuis naar binnen gebracht. Tegelijk met de cystoscoop wordt er glijmiddel ingebracht, dat ook het slijmvlies in de plasbuis verdooft. Het instrument heeft een kijker en verlichting waardoor de uroloog naar de prostaat en de blaas kan kijken.
CT-scan of MRI
Een CT-scan of MRI kan nodig zijn om foto’s te maken van de prostaat. Ook kan een indruk worden verkregen van de andere organen en de lymfeklieren.
Computertomografie (CT-scan) is een speciale röntgentechniek. Hierbij worden met behulp van een computer opnamen gemaakt. De opnamen zien er uit als
dwarsdoorsneden van het lichaam. De CT-scanner is een apparaat met in het midden een grote ring. Deze ring heeft een doorsnede van ongeveer 70 centimeter. In de CT-scanner zit een röntgenbuis die tijdens het onderzoek ronddraait. De tafel waarop u ligt schuift hier doorheen. Vaak moet u eerst contrastvloeistof drinken voordat de foto’s worden gemaakt.
PET-CT-onderzoek PSMA
Met een PET-CT-onderzoek PSMA wordt gekeken hoe uitgebreid de prostaatkanker is. De radioactieve stof 18F-PSMA wordt met name in de tumorcellen van prostaatkanker
opgenomen. Het onderzoek wordt uitgevoerd op de afdeling Nucleaire geneeskunde. Een PET-CT-onderzoek is een combinatie van de Positron Emissie Tomografie (PET) en een Computer Tomografie (CT-scan). Bij de Positron Emissie Tomografie (PET) kijken we hoe uitgebreid de prostaatkanker is. De radioactieve stof die u krijgt toegediend, is niet gevaarlijk en verdwijnt binnen enkele uren weer uit het lichaam en heeft geen bijwerkingen
Een MRI-scan (Magnetic Resonance Imaging) kan soms andere details duidelijk maken dan een CT-scan. MRI is de afkorting van Magnetic Resonance Imaging: het maken van afbeeldingen met behulp van magnetische resonantie. Tijdens het onderzoek komt u in een sterk magneetveld te liggen. Met behulp van radiogolven worden er beelden
gevormd van het lichaam. Hiervan voelt of merkt u niets. Het MRI-onderzoek is veilig en pijnloos.
Nano MRI (Radboudumc)
Bij een MRI Nano maken we een MRI-scan waarbij we gebruikmaken van een nieuw contrastmiddel (Combidex nano-vloeistof). Dit contrastmiddel is een nano-vloeistof, die bestaat uit hele kleine ijzerbolletjes. Deze wordt toegediend via een langzaamlopend
infuus in uw arm. Na 24 uur zitten de ijzerbolletjes in uw gezonde klieren en maken we een MRI-scan. Hierop zijn de gezonde klieren (die ijzer bevatten) zwart en de klieren met uitzaaiingen wit. (Zo worden zelfs hele kleine uitzaaiingen zichtbaar.)
Botscan
Een botscan is een foto van het skelet, waarop eventuele uitzaaiingen in de botten, of andere afwijkingen, zichtbaar kunnen worden gemaakt. In uw arm wordt een zwak radioactieve stof (isotoop) gespoten. De stof gaat op de plaats van de uitzaaiingen zitten.
Het duurt een paar uur voordat de stof uw botten heeft bereikt, waarna de foto’s kunnen worden genomen. De hoeveelheid straling van de radioactieve stof is verwaarloosbaar en onschadelijk.
Lymfeklieren verwijderen uit de onderbuik (pelviene lymfeklierdissectie)
Als bij u prostaatkanker is vastgesteld, kan het soms nodig zijn de lymfeklieren uit uw onderbuik te verwijderen. Dit gebeurt om te onderzoeken of de tumor beperkt is gebleven tot uw prostaat. Tijdens een operatie verwijdert de arts de lymfeklieren uit uw onderbuik. De patholoog onderzoekt daarna de verwijderde lymfeklieren om te
beoordelen of er uitzaaiingen zijn. Als deze ingreep bij u nodig is, bespreken artsen en verpleegkundige dit met u. Zij geven u mondelinge informatie en u krijgt een brochure mee over de ingreep.
Prognose
Op oudere leeftijd is prostaatkanker vaak niet erg agressief of direct levensbedreigend. Er zijn veel behandelingsmogelijkheden van een prostaattumor die niet is uitgezaaid en die niet door het kapsel van de prostaat is gebroken. Wanneer de tumor wel buiten het kapsel is gegroeid of is uitgezaaid, is de behandeling gericht op het stopzetten, vertragen van de ziekte of het verlichten van de klachten. Dan is de kanker niet meer te genezen.
4.4 Stadia van prostaatkanker
De uroloog zal het stadium van uw ziekte aan de hand van verschillende indelingen met u bespreken. Aangezien de termen veel gebruikt worden in gesprekken, leggen we ze hier uit.
Stadium T1
De tumor is klein, beperkt tot de prostaat en niet te voelen bij rectaal toucher of te zien met een echo.
Stadium T2
De tumor is klein, beperkt tot de prostaat en kan gevoeld worden bij een rectaal toucher of gezien worden met een echo.
Stadium T3
De kanker heeft het weefsel in de directe omgeving (= kapseldoorbraak) of de zaadblaasjes aangetast.
Stadium T4
Nabije organen of weefselstructuren zoals b.v. blaas, sluitspier of endeldarm zijn aangetast.
Stadium N+ of M+
De kanker heeft zich uitgebreid naar de lymfeklieren vlakbij de prostaat (N+) of naar lymfeklieren verderop in het lichaam, of naar organen en/of botten (M+)
4.5 Behandelkeuzes bij prostaatkanker
Nadat alle uitslagen van de diagnostische onderzoeken bekend zijn, bespreekt de uroloog met u, op welke manier uw prostaatkanker kan worden behandeld. De behandeling kan curatief (genezend) of palliatief (verzachtend) van aard zijn. Het kan zijn dat er meerdere behandelingen mogelijk zijn en er een keuze gemaakt moet worden. De keuze hangt af van de technische mogelijkheden, de afweging tussen de verschillende bijwerkingen, uw persoonlijke voorkeur en uw leeftijd.
In de praktijk blijkt dat het maken van een keuze moeilijk kan zijn. Samen met de uroloog en verpleegkundig consulent kijkt u meestal naar wat de gevolgen van de behandeling zijn voor u en uw partner of naaste in deze fase van uw leven. De verpleegkundig
consulent zorgt ervoor dat u de (schriftelijke) informatie krijgt die u nodig heeft, zodat u zich goed kunt voorbereiden op het maken van een keuze.
De uroloog overlegt over uw situatie met andere urologen, radiotherapeut-oncologen, internist-oncologen en de uroloog-oncoloog uit het UMCG in het wekelijks
multidisciplinair oncologieoverleg. Zo nodig zijn hier nog andere specialisten bij aanwezig (zoals bijvoorbeeld een patholoog-anatoom). Ook kunt u om een second opinion vragen, dat is het Engelse begrip voor een tweede mening. Dat wil zeggen dat een andere deskundige een advies of oordeel geeft. Dat kan bijvoorbeeld gaan over een diagnose of een behandeling.
Behandelingsmogelijkheden bij prostaatkanker
Actief volgen bij prostaatkanker
Operatief verwijderen van de prostaat, met behulp van de Da Vinci-robot, open procedure of laparoscopisch.
Uitwendige bestraling, eventueel in combinatie met adjuvante hormonale therapie
Inwendige bestraling
Hormonale therapie
Cryotherapie
Klachten verlichtende behandeling (palliatieve zorg), hieronder vallen onder anderen chemotherapie, en behandeling met andere hormonale behandelingen die gegeven worden door de internist oncoloog. Palliatieve uitwendige bestraling. En behandeling Radium-223.
Welke behandeling(en) voor u geschikt zijn, bespreekt de uroloog met u. Als bestraling voor u een mogelijkheid is wordt u voor een gesprek verwezen naar de radiotherapeut- oncoloog die u daar specifieke informatie over kan geven.
6. Psychosociale begeleiding bij prostaatkanker
Als u te horen krijgt dat u prostaatkanker heeft, roept dit waarschijnlijk veel vragen en emoties op. Zowel voor uzelf, als voor uw naasten, is het een spannende tijd. De
medewerkers van de afdeling Urologie ondersteunen u zoveel mogelijk. Op deze pagina leest u wat u op de verschillende momenten van hen mag verwachten. Daarnaast vindt u informatie over andere organisaties die u begeleiding en informatie kunnen geven.
Omdat ieder mens verschillend is, is het goed om de begeleiding op u persoonlijk te laten aansluiten. Door gesprekken met u en uw naasten proberen de medewerkers duidelijk te krijgen waar uw vragen en behoeften op dat moment liggen. Zij stellen het zeer op prijs als u aangeeft waar u behoefte aan heeft.
6.1 Begeleiding tijdens de fase van onderzoek en behandeling
Tijdens deze fase hebben de meeste patiënten en hun partner of naasten behoefte aan voorlichting en advies op maat. Omdat er soms keuzes zijn in de
behandelingsmogelijkheden is het belangrijk dat u weet welke keuzes er zijn, hoe de genezingskans is, wat de kans is op uitzaaiingen en wat de mogelijke bijwerkingen en gevolgen zijn. De uroloog bespreekt alle opties met u en uw partner of naasten zodat u een weloverwogen keus kunt maken. De verpleegkundig consulent bespreekt de gegeven informatie met u na, geeft eventueel aanvullende informatie en geeft voorlichting en advies over psychosociale begeleiding.
6.2 Na de behandeling
In de periode na de behandeling is er vaak behoefte aan informatie over de manier van omgaan met de gevolgen van de behandeling en de kans op terugkeer van de ziekte.
6.3 Als er geen genezende behandeling mogelijk is
Als genezing niet mogelijk is, bespreken de uroloog en de verpleegkundig consulent samen met u en uw partner of naasten het verdere behandelplan. Dit is dan gericht op het behandelen van problemen die zich voordoen. Dit kunnen pijnklachten zijn, niet kunnen plassen, vermoeidheid en conditieverlies of problemen met voeding. Omdat mondelinge informatie niet altijd voldoende is geeft de verpleegkundig consulent (of uroloog) u ook folders van bijvoorbeeld het KWF Kankerbestrijding en de
patiëntenvereniging. Natuurlijk wordt ook met u besproken wat het voor u betekent dat u kanker heeft en niet kunt genezen. De verpleegkundig consulent geeft u en uw partner of naasten advies over de mogelijkheden van begeleiding in deze fase.
6.4 Belangrijkste instanties voor begeleiding of informatie Verpleegkundig consulent urologische oncologie
U kunt bij de verpleegkundig consulent terecht voor (mondelinge en/of schriftelijke) informatie rondom uw ziekte en behandeling en de bijwerkingen van de behandeling.
Zij/hij geeft verder algemene begeleiding, bijvoorbeeld bij het maken van keuzes over de behandeling. Ook voor het bespreken van veranderingen in uw leven zowel op lichamelijk, emotioneel, sociaal en praktisch gebied kunt u bij de verpleegkundig consulent terecht.
Hierbij wordt tevens aandacht geschonken aan uw partner/gezin. Bij vragen of wanneer u een afspraak wil maken voor een gesprek kunt u bellen met 058 – 286 39 43.
De verpleegkundig consulent is bereikbaar op dinsdag, donderdag en vrijdag van 09.00 uur tot 16.30 uur en op maandag en woensdag van 13.00 tot 16.30 uur
Medisch maatschappelijk werker
U kunt bij de medisch maatschappelijk werker terecht voor vragen en problemen die de diagnose kanker met zich meebrengt. Er kunnen vragen zijn van emotionele aard en de gevolgen van de ziekte voor uzelf, uw relatie, gezin en naasten. Ook kunnen er praktische vragen zijn, die te maken hebben met werk, financiën of leefsituatie. Het is mogelijk de begeleiding op ieder moment te starten, direct na de uitslag, maar ook tijdens of na de
behandeling. De begeleiding kan kort of lang duren. Omdat kanker ook degenen raakt die u dierbaar zijn, zoals uw partner of kinderen, kunnen zij ook terecht bij het medisch maatschappelijk werk. Zo nodig komt een medisch maatschappelijk werker bij u thuis, als u niet naar het ziekenhuis kunt komen.
Psycholoog
Ziekte gaat altijd samen met emoties en verlies. Wanneer het u moeite kost uw ziekte, de eventuele gevolgen van de ziekte en/of behandeling te verwerken kan de psycholoog u met een korte behandeling ondersteunen. De psycholoog kan ook ingeschakeld worden als er een mogelijke samenhang is tussen lichamelijke en psychische klachten. De eventuele gevolgen kunnen betrekking hebben op o.a. uw stemming, uw zelfbeeld, lichamelijke prestaties en het (veranderde) uiterlijk. Deze gevolgen kunnen een punt van aandacht zijn in de (korte) behandeling van de psycholoog. Maar ook de omgang met naasten, het hervatten van werk en/of dagelijkse en huishoudelijke taken kunnen aan de orde komen. In een aantal gesprekken worden uw problemen in kaart gebracht en wordt hulp geboden om uw klachten te verminderen.
Geestelijk verzorger
Geconfronteerd met de diagnose kanker staat het leven opeens in een ander perspectief.
Onzekerheid over de afloop van de ziekte stelt een mens voor levensvragen als “Waar haal ik de moed en de kracht vandaan?”, “Wat is voor mij werkelijk van waarde, op wie kan ik bouwen, voor welke keuzes kom ik te staan?”. Enerzijds zijn er vaak zorgen, anderzijds kunnen onverwachte kanten van het leven zichtbaar worden. De geestelijke verzorgers bieden een luisterend oor, speuren met u naar uw persoonlijke bronnen van moed, kracht en wijsheid en helpen keuzes te verhelderen. Dit alles op basis van uw levenswijze en/of levensovertuiging. Ook kunnen ze er voor u zijn als woorden tekortschieten, in stilte, in rituelen of met voor uw situatie passende vormen.
Fysiotherapeut
De fysiotherapeut kan voor, tijdens en na de behandeling advies geven over het
vaststellen van uw grenzen en u helpen uw conditie op peil te houden. Uit onderzoek is gebleken dat kracht- en conditietraining een positieve invloed heeft op de vermoeidheid en op de kwaliteit van leven. De fysiotherapeut zal u begeleiden bij het bewegen;
individueel of in groepsverband. Daarnaast kunnen er adviezen worden gegeven over bewegen in de thuissituatie. De duur, intensiteit en aard van de fysiotherapie
behandeling is afhankelijk van uw doel, mogelijkheden en beperkingen.
Diëtist
Een ziekte als kanker en de behandeling daarvan, kunnen veel van het lichaam vragen.
Vaak zijn extra energie, vocht en voedingsstoffen noodzakelijk om u in een goede conditie te houden. Zowel voor, tijdens en na de behandeling kunt u terecht bij een diëtist. U kunt er terecht met vragen over verminderde eetlust, misselijkheid en braken, smaak- en geurverandering, slik- en kauwproblemen, gewichtsveranderingen (ook toename) en stoelgangproblemen.
Revalidatie Friesland
Kanker is een ingrijpende ziekte die de balans in het leven kan verstoren. De
behandelingen kunnen langdurig en intensief zijn en de ervaren beperkingen kunnen het dagelijks functioneren en de participatie in de samenleving sterk beïnvloeden.
Na de (ziekenhuis-)behandeling kunt u lichamelijke en psychische klachten blijven houden die een goed herstel van uw dagelijks functioneren in de weg staan. Denk bijvoorbeeld aan vermoeidheid, pijnlijke spieren, angst om te bewegen, verminderde conditie, innerlijke onrust en problemen bij het hervatten van studie of werk.
De oncologische revalidatiebehandeling bij Revalidatie Friesland ondersteunt en begeleidt u bij deze problemen en helpt u om de draad weer op te pakken. De behandeling is te volgen in alle fasen van de ziekte, d.w.z. tijdens de behandeling, na afloop van de behandeling, maar ook als genezing niet meer mogelijk is. In al deze fasen is het belangrijk om de kwaliteit van leven zo hoog mogelijk te houden.
Arts-seksuoloog
Een deel van de mensen met kanker ervaart problemen met intimiteit en seksualiteit.
Soms zijn deze problemen al aanwezig voor de ziekte, vaak ontstaan ze als gevolg van de ziekte. Om hierover te praten en/of te leren er (anders) mee om te gaan kunt u alleen of met uw partner verwezen worden naar de arts-seksuoloog in ons ziekenhuis. Doel is het bespreken van de seksuele problemen, eventueel naar oplossingen te zoeken of samen leren op een nieuwe manier om te gaan met intimiteit en seksualiteit.
Videodagboek van het KWF Kankerbestrijding
Bij de behandeling van kanker moet u waarschijnlijk een aantal keuzen en afwegingen maken. Het videodagboek Prostaatkanker volgt patiënten zowel tijdens de diagnose, behandeling als het hele ziekteproces. Wat zijn hun dilemma’s en keuzes? Met het videodagboek wil het KWF Kankerbestrijding de prostaat-kankerpatiënt meer inzicht en controle geven op hun eigen ziekteproces.
Voor meer informatie of voor het bestellen van folders van het KWF kunt u bellen met de KWF Kanker infolijn 0800 – 0226622.
Voor Het Videodagboek Prostaatkanker zie website www.kwfkankerbestrijding.nl/prostaatkanker Of voor meer informatie zie de website:
www.kwfkankerbestrijding.nl
ProstaatKankerStichting
De ProstaatKankerStichting.nl is de patiëntenorganisatie die mensen met prostaatkanker helpt bij vragen en problemen als gevolg van hun ziekte. Ze geven zowel telefonisch als schriftelijke informatie. De stichting komt op voor de belangen van kankerpatiënten en stimuleert lotgenotencontact. Meer informatie vindt u op de website van de Stichting;
www.prostaatkankerstichting.nl.
7. Prostaatkanker en seksualiteit
Kanker en de behandelingen tegen kanker kunnen invloed hebben op uw seksualiteit.
Seksualiteit wordt over het algemeen in verband gebracht met een plezierige geestelijke en lichamelijke ervaring. In het geval van kanker wordt uw lichaam geconfronteerd met onvermogen en ongemakken. Dit heeft vaak invloed op uw zelfbeeld en daarbij op de
beleving van seksualiteit. Als u prostaatkanker heeft, hoeft er niet direct sprake te zijn van een probleem met seksualiteit. De behandelingen van prostaatkanker veroorzaken echter wel veranderingen, zoals:
Het verlangen naar seksualiteit neemt af.
De frequentie en kwaliteit van de erectie nemen af, hierdoor wordt de
geslachtsgemeenschap bemoeilijkt of onmogelijk. Dit kan er op wijzen dat er een beschadiging is aan de zenuwen en/of aan de bloedvaten in het gebied van de prostaat. Afhankelijk van de ernst van de beschadiging kunnen de erectieproblemen soms verholpen worden. U kunt dit altijd navragen bij de uroloog.
Ochtenderecties verminderen of verdwijnen.
Een droog orgasme is een bijwerking van de behandeling van prostaatkanker: u komt wel klaar en u hebt ook wel gevoelens daarbij, maar er is geen zaadlozing.
Het orgasme en de beleving daarvan verandert of wordt minder.
Of u, of uw partner, deze veranderingen daadwerkelijk als een probleem ervaren hangt af van verschillende factoren. Tijdens of vlak na de behandeling van prostaatkanker staan uw herstel en genezing meestal op de voorgrond. Pas op de wat langere termijn ervaren de meeste patiënten de verandering in het seksueel functioneren als een verlies.
Tijdens de gesprekken met de uroloog en verpleegkundig consulent wordt het onderwerp seksualiteit met u en uw partner besproken. Afhankelijk van welke
behandeling u ondergaat, bespreken zij de specifieke gevolgen van de behandeling op seksueel gebied met u.
Voor meer informatie kunt u terecht bij uw uroloog of verpleegkundig consulent. Ook kunt u bij de uroloog of verpleegkundig consulent informatie krijgen over doorverwijzing naar een seksuoloog.
Meer informatie over de seksuoloog van het MCL kunt u lezen op https://www.mcl.nl/afdelingen/seksuologie
Wilt u met lotgenoten hierover praten of informatie inwinnen dan kunt u contact opnemen met de patiëntenorganisatie ProstaatKankerStichting.
Voor de inhoud van dit PID is gebruik gemaakt van teksten die door het UMCG en de SCP zijn opgesteld.
www.mcl.nl
Polikliniek urologie 058 – 286 61 50
Afdeling T urologie 058 – 286 67 70
©MCL maart 2022 Docnr. 25570 (10)
