compu B links
uw link naar de digitale wereld
Helpt bij het gebruik van tablet, smartphone en computer
Jaargang 27 2022 1
Inhoud
compu C links ...uw link naar de computer is een uitgave van de HCC!SeniorenAcademie ig www.seniorenacademie.hcc.nl
27e jaargang nr 1, voorjaar 2022 Oplage 4500 exemplaren Verschijnt vier maal per jaar Met bijdragen van:
Rob Coenraads - Bert van Dijk - Dick Elzinga - Cees Heij - Roelof van den Hof - Harrie de Kok - Peter Loth - Lex Souren
Redactie: Brenner 13 1060 NT Amsterdam
e-mail: redactie@seniorenacademie.hcc.nl of c.vd.vlies@hccnet.nl
Vormgeving: ImageSoft, Krimpen aan den IJssel e-mail: imagesoft@planet.nl
Druk: Senefelder Misset, Doetinchem
Van de voorzitter 3
Favoriet 4 Algemene Leden Vergadering 5 HCC!Kennisdag 6 Upgrade van Windows 10 naar Windows 11 7 Europese dag van de privacy 10
Postzegelvel Digi Art 13
‘Live View’ gebruiken op Google Maps 14
Apple tips 15
Wat is een sterk wachtwoord? 16 Schijbeheer en partities begrijpen 18
Android bestandsbeheer 24
Linux Mint 26
Advertenties
Visual Steps 32
Telefonische helpdesk voor HCC SeniorenAcademie Deze service is uitsluitend gratis beschikbaar voor leden van HCC SeniorenAcademie ig. Houd uw HCC-lidmaatschappas met de vermelding SR (ten teken dat u lid bent van onze gebruikers- groep) bij de hand. Het lidmaat schap nummer kan worden gevraagd.
• Landstede College, Harderwijk tel: 088-850 78 35 (normaal tarief)
Op werkdagen 09.00-12.00 uur
en 13.00-16.00 uur
Dinsdag- en vrijdagmiddag gesloten
• Landstede College, Zwolle tel: 088-850 84 52 (normaal tarief)
Op werkdagen 09.00-12.00 uur
en 12.45-15.00 uur
• ROC Midden Nederland, Amersfoort*
Disketteweg 2-4, Amersfoort
Vrijdag 09.00-12.30 uur
• ROC A12 / TECHNOVA, Ede*
tel: 0318- 45 52 31 (normaal tarief)
Op werkdagen 09.00-12.00 uur Indien u de centrale krijgt, vraag dan naar de studentenhelpdesk nummer 5231
• Zadkine Center Katendrecht, Rotterdam Brede Hilledijk 696, 3072 NK Rotterdam tel. 088 - 945 42 00.
iedere woensdag 09.30-12.00 uur vooraf bellen voor een afspraak
* Bij ROC Midden Nederland en ROC A12 kunt u zonder afspraak binnenlopen.
- Bij alle andere colleges kunt u, na telefonische afspraak vooraf een bezoek brengen aan de ICT-balie.
- Tijdens schoolvakanties gesloten
• Vrijwilliger(s) HCC!SeniorenAcademie Van maandag t/m vrijdag
(19.00 - 22.00 uur) kunt u bellen naar:
Jan Boerema - tel: 0593 - 333 512 Samenstelling Bestuur:
Dick Elzinga Voorzitter/Mediazaken voorzitter@seniorenacademie.hcc.nl Ed O’Brien Secretaris
secretaris@seniorenacademie.hcc.nl Vacature Penningmeester
penningmeester@seniorenacademie.hcc.nl Vacature Bestuurslid/Coördinator Locaties Vacature Bestuurslid/Coördinator Mediazaken Colette Keuten Bestuurslid/Projecten/Vicevoorz.
c.keuten@kader.hcc.nl
Evelien Rook Bestuurslid/Coördinator Vraagbaak e.rook-jongens@kader.hcc.nl
Vacature Bestuurslid/2e secretaris Jan Damen Webmaster
webmaster@seniorenacademie.hcc.nl Adviseurs Bestuur
Harry v.d. Horst Correspondent h.van.der.horst@kader.hcc.nl
Diury v. Uytrecht Assistent Coördinator Locaties d.g.van.uytrecht@kader.hcc.nl
Kees van Bergen Ondersteuning website en Vraagbaak webmaster@seniorenacademie.hcc.nl
Op het moment dat ik dit schrijf, zijn er door de regering juist weer verruimende Covid-maatre- gelen aangekondigd.
Dat is uiteraard goed nieuws en geeft ons de gelegenheid van start te gaan met onze regio- nale bijeenkomsten ‘in de zaal’. Uiteraard nog wel met de nodige beperkingen, zoals de 1,5 meter afstand, de QR-code en een mondkapje.
Maar dat we elkaar weer in levenden lijve mo- gen ontmoeten, is alweer een hele stap voor- waarts. En laten we vooral hopen, dat het voor- lopig zo blijft.
Goed nieuws is ook dat ons Coördinatie Team Locaties versterking heeft gekregen en weer volop aan de slag is gegaan. Zij kunnen zich volledig inzetten voor de informatie en onder- steuning van onze locaties.
Ook onze Activiteiten Commissie Locaties is bij- eengeweest en heeft weer een mooi programma voor de komende maanden in elkaar gezet.
Voor u genoeg reden om een bijeenkomst in de zaal of online bij te wonen.
ALV en HCC! Kennisdag
Voor 26 maart staat onze Algemene Leden Ver- gadering gepland. Voor het eerst in twee jaar kunnen we deze weer in de zaal laten plaats- vinden. We doen dit tijdens de HCC! Kennis- dag. Het doet mij veel plezier dat we u tijdens de ALV kunnen laten kennismaken met een paar nieuwe gezichten, die zich hebben aange- meld als bestuurslid. Maar helaas moeten we ook afscheid nemen van 3 bestuursleden. Kees van Bergen, Rob Wolters en Ed O’Brien gaan afscheid nemen als bestuurslid van de Senio- renacademie. Een vacature die nog steeds niet is vervuld, is die van penningmeester. Dus heeft u financiële interesse, laat het ons weten.
Het is wel belangrijk, dat u zich even aanmeldt via onze website in verband met de beperkte toegang.
Geeft u gelijk de gelegenheid een bezoek te brengen aan de Kennisdag in zaal 1 van de Expo Houten. Alle interessegroepen van HCC zijn daar vertegenwoordigd en laten u zien wat zij zoal doen.
Ook zijn we nog steeds op zoek naar vrijwilli- gers die ondersteuning willen geven bij de or- ganisatie van onze locatie-bijeenkomsten. Op veel locaties moet het draaien op slechts 2 à 3 mensen. Dus heeft u nog een beetje vrije tijd over, meldt u zich dan aan bij het bestuur. In bijna alle provincies hebben we meerdere va- catures.
U kunt ons ook tegenkomen op de Senioren Expo, die van 10 t/m 15 mei a.s. wordt geor- ganiseerd in het NH Conference Center in Veldhoven.
De Senioren Expo is een groots evenement voor actieve 50-plussers en biedt de 30.000 bezoekers 6 thema’s, boordevol informatie, en- tertainment en volop voordeel. Een beurs met ruim 150 exposanten, workshops, proeverijen en presentaties. Maar ook diverse optredens op podia met muziek, modeshow, dans en expo- sities.
Alleszins de moeite van een bezoekje waard en u kunt kennismaken met de vrijwilligers van de Seniorenacademie.
Leden van de Seniorenacademie krijgen boven- dien ook nog eens korting op de toegangsprijs.
Tot slot, deze eerste editie van 2022. Onze re- dactie heeft weer een zeer gevarieerd aantal ar- tikelen voor u verzameld.
Ik wens u veel leesplezier!
Dick Elzinga Voorzitter HCC SeniorenAcademie
Van de voorzitter
Favoriet
Rob Coenraads - Hoofdredacteur PC-Active
Als journalist heb ik het geluk dat ik veel appa- raten mag testen. Het zijn dan wel slimme ap- paraten, tenslotte ben ik hoofdredacteur van een computertijdschrift. Tegenwoordig kun je steeds meer apparaten bedienen via een app, dus de re- dactie komt van alles tegen en ook wordt er ons van alles aangeboden om te testen.
Natuurlijk, iedereen kent wel de slimme lam- pen van Philips Hue, Sonos-luidsprekers of een slimme thermostaat van bijvoorbeeld Tado die je overigens eind maart als HCC-lid met korting kunt kopen. Maar er is veel meer: wat te denken van slimme gordijnrails, een slimme strijkplank of een slimme magnetronoven. Of het Philips Lumea-ontharingsapparaat met allerlei instellin- gen en programma’s, en je krijgt een bericht als er weer wat moet gebeuren (dit laatste apparaat heb ik overigens niet zelf getest.) Twee slimme en favoriete apparaten bespreek ik hier kort.
Horloge
In de tweede klas van de lagere school deed ik communie en kreeg ik van mijn peetoom en -tan- te een horloge. Dat heb ik jaren gedragen, maar toch al weer ruim 40 jaar niet. Sinds enige tijd draag ik een slim horloge van Huawei, een zo- geheten smartwatch. Stappen, hartslag, calorieën, slaap, sporten, hij meet van alles. Hij meldt ook nog eens als ik te lang op mijn bureaustoel zit en moet gaan bewegen, ik kan er ook nog mee bellen en jawel, hij geeft ook de tijd aan. Prima apparaat- je waar ik voorlopig geen genoeg van kan krijgen.
Audiozonnebril
Het moet voor sommige mensen een raar gezicht zijn als ik in Haarlem fiets met een zonnebril op, terwijl het winter is en de zon vaak niet schijnt.
De zonnebril die ik draag, is echter een audio- zonnebril (van Bose). Ik neem niet deel aan het verkeer met een hoofdtelefoon op of oordopjes in, dat vind ik te gevaarlijk. De ‘luidsprekers’ van deze audiozonnebril bevinden zich in de pootjes van de bril, zodat ik alles nog prima kan horen. Ook een prima apparaat.
Alarmsysteem
Zelf wil ik mijn huis zo slim mogelijk maken, maar als het aan mijn vrouw ligt, hoeft dat niet zo en dat heeft zijn redenen... Zo ben ik nu een alarmsysteem aan het testen, maar dat gaat soms met vallen en opstaan en dat laatste gebeurde al twee keer letterlijk. Twee nachten na de installa- tie waaide het flink buiten en mijn niet zo stevige balkondeuren ‘bewogen’ zodanig, dat de sensoren dachten dat er iets mis was. Nadat ik om 3 en om 4 uur de meldkamer heb moeten spreken, is in overleg besloten de batterij tijdelijk uit die sen- sor te halen. Bovendien leunde puberdochterlief laatst om half 2 ’s nachts per ongeluk tegen het systeemdisplay aan, waardoor er een alarm werd geactiveerd. Weer kon ik opstaan om met de meldkamer te praten.
U leest het, dit is nog geen favoriet (thuis), maar wie weet…
Vriendelijke groet,
Rob Coenraads, Hoofdredacteur PC-Active
Algemene Ledenvergadering 2022 HCC!seniorenacademie
Geachte leden,
Het bestuur van Interessegroep HCC!seniorenacademie nodigt u hierbij uit voor het bijwonen van onze jaarlijkse Algemene Ledenvergadering, die gehouden wordt op zaterdag 26 maart 2022.
Op deze dag vindt ook de HCC!kennisdag plaats: van 10.00 uur tot 16.00 uur.
De Algemene Ledenvergadering en de HCC!kennisdag worden gehouden in:
Expo Houten, Meidoornkade 24, 3992 AE Houten.
Het programma Algemene Ledenvergadering:
· 13.00 – 13.15 uur: Ontvangst en registratie
· 13.15 – 15.00 uur: Algemene Ledenvergadering
De stukken voor de Algemene Ledenvergadering zullen tijdig ter beschikking gesteld wor- den via de website:
https://seniorenacademie.hcc.nl/publicaties/documenten-lijst/leden-hcc-seniorenacademie.html Bestuursverkiezing
Aftredend zijn dhr. Ed O’Brien en mevr. Colette Keuten. Dhr. Rob Wolters is tussentijds afgetreden. Er zijn 7 vacatures binnen het bestuur.
Herkiesbaar is mevr. Colette Keuten en er hebben zich 2 vrijwilligers kandidaat gesteld.
Indien u zich kandidaat wilt stellen voor een bestuursfunctie, kunt u zich uitsluitend schrif- telijk melden bij de voorzitter Dick Elzinga via de mail: voorzitter@seniorenacademie.hcc.nl De aanmelding dient uiterlijk zaterdag 19 maart 2022 in het bezit van de voorzitter te zijn.
Aanmelden deelname
Ik wil u verzoeken om voor 23 maart 2022 aan te geven of u voornemens bent om deel te nemen aan de Algemene Ledenvergadering. U kunt zich aanmelden via de website:
https://seniorenacademie.hcc.nl/ of d.m.v. een mail aan:
secretaris@seniorenacademie.hcc.nl
Ook vrienden, kennissen, buren, enz. mag u meenemen naar de HCC!kennisdag. Zij zijn van harte welkom. Geen bezwaar als deze ook de Algemene Ledenvergadering meemaken.
Ik verzoek u wel dit kenbaar te maken bij uw aanmelding.
Secretaris HCC!seniorenacademie Ed O’Brien
UITNODIGING
Na het succes van voorgaande edities zal HCC! ook dit jaar weer Kennisdagen organiseren. Samen met de Seniorenacademie staan veel Interessegroepen klaar om bezoekers te informeren en te amuseren. Het belooft voor jong en oud een leuke en leerzame dag te worden.
De eerste HCC!kennisdag van 2022 vindt plaats op zaterdag 26 maart en wordt ge- houden in samenwerking met de Modelspoorbeurs. De beurs is geopend van 10.00 tot 16.00 uur. Wij zullen ons tijdens de HCC!kennisdag wederom profileren als het meest veelzijdige kenniscentrum over alles wat digitaal is. Tijdens deze dag leer hoe jij je huis slimmer maakt of maak kennis met de nieuwste vliegsimulators en drones.
Bovendien zijn er - op veler verzoek - ook weer producten te koop op het gebied van computer, consumentenelektronica, boeken en tijdschriften. En natuurlijk ben je ook van harte welkom tijdens de vele presentaties die we onze HCC-leden aanbieden.
Binnenkort meer informatie hierover in de nieuwsbrieven en op de website.
Alles is uiteraard onder voorbehoud van de coronamaatregelen van dat moment.
Houd de berichtgeving hierover in de gaten.
Cees Heij, onze locatiecoördinator in ’s-Hertogenbosch geeft een workshop over Linux. Is uw pc niet meer geschikt voor Windows 11, dan is Linux wellicht een prima alternatief. In deze workshop leert Cees u er meer over.
Maar misschien wilt u toch nog iets meer weten over uw Windows 10/11 pc? Dat kan bij de Windows Vraagbaak.
Voor vragen over uw telefoon kunt u terecht bij de Android Vraagbaak.
Kortom genoeg redenen naar de Kennisdag te komen en kennis te maken met onze vrijwilligers.
HCC!Kennisdag
Upgrade van Windows 10 naar Windows 11, een reis van 4 dagen
Peter Loth
In een computer van mij is de hardware dus- danig verouderd dat de retail-uitvoering Win- dows 10 Pro N update niet verder ging dan de versie 20H1. Dus besloot ik dat het tijd werd de hardware (moederbord, processor en geheu- gen) te vervangen.
In mijn naïviteit meende ik dat via ‘klonen’
Windows 10 van een verouderd AMD-plat- form naar de nieuwe Intel platform-hardware in een oogwenk gedaan zou kunnen worden.
Ik weet inmiddels beter.
Dag 1
Het eerste probleem dat ik moest oplossen, was het maken van een back-up: met Acronis licen- tie 2016 een back-up via mijn thuisnetwerkje naar de server en vervolgens een systeemkloon.
Het probleem was dat de oude computer een 250 GB SSD heeft en de nieuwe computer een M.2 SSD en daarmee leek het klonen van SATA SSD naar M.2 SSD over en uit.
Dan maar een ingrijpender werkwijze.
De oude hardware, ASUS Sabertooth met AMD FX-8350 en 4x8 GB DDR3 RAM en Saphire R2-900 videokaart eruit en de ASUS Z590 Gundam Edition, Intel I9-11800 en
2x16 GB RAM erin. Gelukkig: de voedings- eenheid, BlueRay/DVD-brander, harddisks konden blijven zitten.
Na een dag prutsen was het gelukt om Win- dows 10 op de M.2 SSD te krijgen, echter Windows vond dat het om een nieuwe instal- latie ging en vroeg dus om een nieuwe active- ringscode. Niet geheel verwonderlijk.
Dus een nieuwe activeringscode plus ISO- download Windows 10 Pro gekocht en tot mijn verbazing werd de activeringscode niet geaccep- teerd. Na het nodige denkwerk bleek uiteinde- lijk dat ik probeerde Windows 10 Pro N met een Windows 10 Pro activeringscode te activeren.
Na het installeren van de drivers op de meege- leverde installatie-CD was ‘dag 1 Windows 10 upgraden naar Windows 11’ voorbij.
Dag 2
Fris van geest begon ik de volgende dag met alle licentiecodes van de geïnstalleerde appli- caties te verzamelen en die, waar mogelijk, te deactiveren om vervolgens de Windows 10- ISO op een BlueRay-disk te branden en van- daar Windows 10 Pro met activatiecode op de M.2 SSD te installeren.
Tot mijn verrassing meldde Microsoft PC- Health dat op TPM 2.0 na de computer voor Windows 11 geschikt was. Nog even gekeken op de Microsoft-site en op internet nog andere bronnen geraadpleegd, bijvoorbeeld:
https://techacademy.id.nl/blog/zo-check- je- of-jouw-pc-een-tpm-chip-heeft/
Toen ook op de ASUS-website gezocht hoe ik de Trusted Platform Module kon aanzetten.
Het leek een makkie, omdat op het Intel-plat- form in de BIOS TPM, standaard UIT staat en daar makkelijk op AAN te zetten is.
In de BIOS stond TPM op [Enable discrete TPM, dus een hardware TPM] en de ande- re optie was [Enable Firmware TPM, de soft- ware-versie].
Bij de Firmware-optie verscheen een waar- schuwing dat de computer niet meer werkte als de processor of het moederbord vervangen zou worden en nog griezeliger dat Bitlocker de ver- sleutelde bestanden niet meer zou kunnen ont- cijferen. Vanwege de risico’s leek het mij geen gebruik van de Firmware TPM te maken.
De ASUS-website leerde mij dat bij
‘discrete TPM’ een TPM-chip (module kan ook chip of hard- ware-eenheid beteke-
nen) nodig is en vond ik een insteek-TPM-mo- dule van MSI. Maar op het ASUS-moederbord was nergens een TPM-connector te vinden.
Dus een email naar de support-afdeling van de leverancier gezonden en vervolgens de actuele Bitlocker-bestanden ontsleuteld op mijn, niet met Bitlocker beveiligde, server opgeslagen en dag 2 was weer voorbij.
Dag 3
Aan het werk! Ik begon met het installeren van de software waar de licentie weer van ge- activeerd moest worden en met enkele hard- ware-problemen oplossen zoals de USB-hub in mijn Dell-monitor en een USB 2.0-apparaat dat niet herkend werd. Tijdens het schrijven van dit artikel ben ik nog steeds op zoek naar een oplossing.
Halverwege de dag kreeg ik antwoord van de support-afdeling van de leverancier en moest ik TPM op [Enable Firmware TPM] zetten;
dat leek mij niet vreemd, omdat de hardware immers geen mogelijkheid bood.
Na dat gedaan te hebben duurde het starten van Windows 10 een stuk langer dan verwacht en het scherm bleef op zwart. [Esc], [Menu], pijltjestoetsen, muisbewegingen.
Zelfs [Ctrl]-[Alt]-[Del] leverde niets op en met angst en beven zette ik na enige tijd de com- puter uit, 10 seconden gewacht en de computer weer aangezet.
Tot mijn opluchting startte Windows 10 weer vlot op en PC-Health meldde dat de compu- ter voor Windows 11 geschikt was. Waarop ik uiteraard [tpm.msc] in het Windows-zoekvak startte en bekeek.
Het eerste wat er bij mij opkwam was wat voor zin heeft het om TPM te wissen. Als het moe- derbord of processor defect is, dan is er geen mogelijkheid om bij [tpm.msc] te komen.
Lijkt mij alleen nuttig bij vervangen van een functionerend moederbord en/of processor en gezien dat dure spullen zijn, zal men dat niet gauw doen. Een andere mogelijkheid is als je de computer verkoopt of weggeeft aan een an- der, of dat je hem aan het einde van de levens- duur inlevert bij electronica-afval. Je wilt im- mers niet dan anderen gebruik kunnen maken van jouw security-sleutels.
Naar de website van Microsoft gegaan om Windows 11 vanaf de website te installeren.
Ergens halverwege installatie-stap 2 trad een foutmelding op en werd het installeren afge- broken en dag 3 was inmiddels ook voorbij.
Dag 4
Er wachtte mij nog de volgende taken. Met behulp van [CCleaner Pro] startte ik met het opruimen van de mislukte Windows 11-instal- latie en het bijwerken van 10 verouderde dri- vers, gevolgd met het maken van een Windows back-up.
Installatie van Acro- nis 2016 liep op een teleurstelling uit.
Ik moet een licentie Acronis 2021 kopen om met Acronis 2016 te kunnen werken.
Uiteindelijk lukte het mij om met de freeware [AOMEI Backupper] een back-up te
maken, omdat Windows back-up ergens hal- verwege meldde dat er een probleem (iets met UEFI) was en de back-up werd afgebroken.
[Windows11 Installation Assistant] in de map [Downloads] gestart en halverwege stap 3 meldde het programma dat er een service actief was die niet door Windows 11 onder- steund werd, met een link naar de website van de boosdoener.
Na uren zoeken bleek op de meegeleverde in- stallatie-CD van het ASUS-moederbord een tool genaamd [Turbo LAN] te staan, die ik in mijn onschuld ook geïnstalleerd had.
Helaas, via [Windows configuratiescherm/Een programma verwijderen] was dit programma niet te vinden. Tegen alle verwachtingen in bleek [CCleaner Pro] dit programma wel te vin- den en te verwijderen, wat gelijk een foutmel- ding (iets over problemen met LAN manager) opleverde. Na enkele keren herstarten van de computer, nog steeds werkend met Windows 10, was dit probleem ook opgelost.
Driemaal is scheeprecht en inderdaad: na de derde keer [Windows11 Installation Assistant]
werd Windows 11 geïnstalleerd.
In ieder geval kan ik melden dat de betaalde versies van [CCleaner Pro], [RAMdisk] (Data- ram Inc.) en [PIA VPN Client] (Private Inter- net Access) in Windows 11 werken. Puf!
Europese dag van de privacy
De Europese Dag van de Privacy, van 28 januari j.l., zal nooit zo populair worden als Valentijnsdag of Dierendag. Maar het herinnert je wel aan het belang je gegevens op internet beter af te schermen tegen kwaadwillenden. Eigenlijk is dat zo simpel als tot drie tellen.
‘Op internet weet niemand dat je een hond bent.’ In 1993 was dat nog een waarheid als een koe. Vandaar dat deze cartoon met hond achter de computer uit The New Yorker een po- pulaire ‘meme’ op internet werd. Dat was tòèn.
Die hond had natuurlijk nog nooit van tracking tools, gebruikersprofielen, social media, de gevaren van IoT of advertentiecookies gehoord.
Anno 2022 liggen de zaken beduidend anders.
Om een privacy-expert te parafraseren: niet alleen kan men nu feilloos achterhalen dát je een hond bent, men weet ook welk ras je bent, wie je vrienden zijn, waar je je botten verstopt, dat je een stiekem plasje achter de bank deed en dat je gevoelens hebt voor die knappe poe- del aan de overkant van de straat.
Oftewel: met de komst van hackerscollectieven en gehaaide advertentienetwerken is anonimi- teit online vandaag de dag geen basisgegeven, maar iets wat eigen inspanning vergt. Heel in- gewikkeld of tijdrovend hoeft dat niet te zijn.
Met de volgende drie tips ben je niet meer zo gemakkelijk vindbaar voor boeven, dataverko- pers en reclameboeren.
Gebruik meerdere en langere wachtwoorden Zonder wachtwoorden kom je niet ver op in- ternet. Alleen is de opslagruimte in onze eigen hersenpan niet toereikend om een hele waslijst aan wachtwoorden te onthouden. En een was- lijst moet het zeker zijn, want één wachtwoord voor alle verschillende accounts is solliciteren naar moeilijkheden! Een hacker hoeft dan maar één account te kraken of te achterhalen om in één moeite door ook toegang te verkrij-
gen tot jouw social media, e-mail, webshops of online bankrekening.
Als je benieuwd bent of jouw wachtwoorden al op straat liggen of in de duistere krochten van het internet circuleren, dan kun je dat checken door jouw telefoonnummer of mailadres in te voeren op haveibeenpwned.com. Ook als dat geen alarmerend resultaat geeft, is het verstan- dig de bestaande wachtwoorden eens een up- date te geven.
Soms krijg je van je provider of van je e-mail-beheerder (Gmail, bijv.) een berichtje dat er persoonlijke gegevens van je gelekt of buitgemaakt zijn. Daar hoef je niet vast op te rekenen, want het is geen reclame.
Het advies is om geen wachtwoord, maar een wachtwoordzin te bedenken. Want kleine let- ters, kapitalen en tekens als #$% maken het de hacker lastig, maar het is vooral het aantal ka- rakters wat het kraken bemoeilijkt.
Een zin als: ‘1ZwaluwMaaktNog Geen Winter
Uitver koop1999’ is volgens de snelle check op veiliginternetten.nl pas over 2 quintiljoen jaar gekraakt. En dergelijke zinnen onthou- den, dat hoeft geen hersenkraker te zijn.
Daar zijn bovendien passwordmanagers voor uitgevonden: handige programma’s die als vei- lige digitale kluis voor je wachtwoorden fun- geren, zodat je nog maar één sleutel hoeft te onthouden. Bitwarden is bijvoorbeeld een goed aangeschreven gratis passwordmanager. Hij werkt op pc, Mac, mobiele apparaten en als plug-in voor diverse browsers.
Gebruik je een iPhone, iPad of Mac, dan kun je ook Apple zelf sterke wachtwoorden laten ver- zinnen en opslaan in de iCloud-sleutelhanger.
Stap over naar een andere browser
In browserland is Chrome nog steeds heer en meester, met meer dan 50 procent marktaan- deel op desktop en mobiel. Edge van Micro- soft is terrein aan het winnen op de pc. Beide browsers komen uit de koker van bedrijven met advertentienetwerken: ze slaan dus munt uit jouw internetbewegingen en hebben er pro- fijt van om zo veel mogelijk data te verzamelen.
Daarom is Firefox een geliefd alternatief bij in- ternetters die hun privacy koesteren. De Fire- fox-browser laat je snel en eenvoudig de mate van privacybescherming invoeren. Dat doe je
door op het zogenoemde hamburgermenu (de drie gestapelde streepjes) in de rechterboven- hoek te klikken. Kies je daar voor ‘nieuw pri- vévenster’, dan weet je zeker dat de complete zoek- en navigatiegeschiedenis na afloop keu- rig wordt gewist.
Overigens hebben ook de Chromes, Edges, Opera’s en Safari’s van deze wereld een dergelijke optie, die net wat anders heet (Incognito of InPrivate bijvoorbeeld) en ook via het instellingenmenu bereikbaar is.
Handig aan Firefox is dat het een wacht- woordkluis (Lockwise) heeft ingebouwd én een adblocker die advertentiecookies een halt toe- roept. Om die laatste te activeren, moet je in dat hamburgermenu naar ‘Instellingen’ en ver- volgens naar ‘Privacy en beveiliging’ navigeren.
Vink daar de optie ‘streng’ aan.
Zoek een andere zoekmachine
‘Googelen’ is synoniem voor iets opzoeken, maar helaas wordt tech-gigant Google niet snel geassocieerd met privacy, mede omdat hij al jouw zoekopdrachten tot het einde der tij- den bewaart. Wil je van Googles enorme vind- vermogen profiteren zonder online gevolgd of geprofileerd te worden, dan biedt het Neder- landse Startpage.com een sluiproute. Zo heb je wel de lusten, maar niet de lasten van da- taverzamelaar Google. Het beweert de meest privacy-vriendelijke zoekmachine ter wereld te zijn, maar zo’n claim is lastig te checken.
Zoek voor de aardigheid eens een keer op:
“Wat Google van u weet” (mèt de aanhalingste- kens) en huiver (?).
Een andere privacy-vriendelijke zoekmachine is DuckDuckGo: met iets meer toeters en bel- len, maar soms ook minder relevante treffers.
Wil je naast jouw privacy ook bossen bescher- men, dan sla je met de zoekmachine Ecosia twee vliegen in één klap. Ecosia destilleert geen persoonlijke profielen op basis van jouw zoekopdrachten en verkoopt geen gebruikers- gegevens aan adverteerders. Wat doet deze Berlijnse speurder dan wel? Hij wendt een deel
van de advertentie-inkomsten aan om over de hele wereld bomen te planten. Inmiddels staat die teller al boven de 141 miljoen.
Wie leest je mail mee? De aanbieder!
Gratis e-mail? Dat bestaat volgens het Am- sterdamse Soverin niet. Bij andere aanbieders betaal je met jouw data, bijvoorbeeld doordat de bedrijven achter Outlook (Microsoft) en Gmail (Google), Yahoo-mail die gebruiken om persoonsgerichte advertenties op je af te vuren.
Het gebruik van zogenaamd slimme features in Gmail, zoals het automatisch doorprikken van afspraken naar de agenda of het doen van antwoordsuggesties, is alleen mogelijk omdat de mail wordt gescand.
Soverin doet juist pertinent níet aan profile- ring, reclame en tracking. Het is, om met de Nederlandse internet-entrepreneur Nalden (Ronald Hans, de oprichter van WeTransfer in 2009) te spreken, voor e-mail wat Durex is voor seks: lekker veilig!
De wetenschap dat jouw mailtjes for your eyes only blijven (tenzij een opsporingsdienst via de gerechtelijke weg toegang krijgt) en de dienst onder het strenge Nederlandse recht valt, kost je 3,25 euro per maand. Daarvoor krijg je dan ook een echt persoonlijk e-mailadres, waarbij je zélf bepaalt wat er achter het apenstaartje komt.
(red. Vergeet ook de HCC niet, die een prima e-mail-aanbod voor haar leden heeft!)
Versleuteld
Ben je een echte Hollander die toch voor gratis gaat, dan is het Zwitserse ProtonMail een goed alternatief. Dat belooft minstens zo veilig te zijn als het bankgeheim, ook doordat het jouw mailverkeer automatisch versleutelt.
Mailen doe je in een browser of via de ook al gratis apps voor iOS en Android. Vind je een mailbox met een grootte van 500 MB en een limiet van 150 mailtjes per dag aan de magere kant, dan kun je voor 4 euro per maand upgra- den en krijg je ook nog eens vijf e-mail-alias- sen.
VPN en Tor
Er is ook al veel publi- citeit geweest over Vir- tual Private Networks, een verbindingsroute via aparte coderingsser- vers en Tor (The Onion
Router), een wereldwijd opererende technolo- gie van telkens wisselende dataroutes, die het volgen door ongewenste pottenkijkers uiterst moeilijk tot onmogelijk maakt.
Proxy’s zouden volgens deskundigen echter te weinig persoonlijke bescherming bieden. Een proxy is een server die als een soort poortwach- ter het dataverkeer van en naar de aangesloten computers (vaak in een bedrijf of organisatie) bewaakt.
Bron: Eindhovens Dagblad (bew.door redactie)
Links:
https://nl.wikipedia.org/wiki/Autoriteit_Persoonsgegevens https://www.autoriteitpersoonsgegevens.nl/
https://www.privacytools.io/
https://www.privacy-tools.nl/
https://www.google.com/intl/nl/account/about/privacy-tools/
https://www.torproject.org/ en https://nl.wikipedia.org/wiki/Tor_(netwerk) https://nl.wikipedia.org/wiki/Virtueel_Particulier_Netwerk
https://nl.wikipedia.org/wiki/Proxyserver
Postzegelvel Digi Art
Harrie de Kok
Met de uitgifte Digi Art geeft PostNL als eerste postbedrijf ter wereld een postzegelvel uit waarvan het ontwerp is gemaakt door een computeralgoritme. Het postzegelvel Digi Art telt 5 verschillende persoonlijke postzegels, die zijn ontworpen door een algoritme op basis van een collectie met zo’n 1.500 postzegels uit de periode 1852-1920. Digi Art telt 5 verschil- lende postzegels in 5 verschillende ontwerpen, tegen een donkere achtergrond. De afgebeelde postzegels zien er op het eerste gezicht uit alsof ze ooit zijn uitgegeven, maar schijn bedriegt.
Ze hebben weliswaar het voorkomen van klas- sieke postzegels, maar ze zijn dat niet. Alle elementen komen vertrouwd voor, zoals een dragende afbeelding in het midden met een omlijsting, een strook onderaan voor tekst, or- namenten in de hoeken en een kader met per- foraties – en toch is alles anders dan de postze- gels die we kennen uit de periode 1852-1920.
Op de velrand, die ontworpen is door grafisch ontwerper Sandra Smulders, zijn 10 oude Ne- derlandse postze-
gels afgebeeld.
Het betreft van links naar rechts de postzegels: Koning Willem III 5 cent (1864), Cijferzegel
½ cent (1876), Ko- ningin Wilhelmina 20 cent (1899), Ko- ning Willem III 7½ cent (1872), Post- bewijszegel 4 gul- den (1884), Cijfer- zegel 2 cent (1876), Cijferzegel 1½ cent
(1899), Jubileumzegel 100 jaar onafhanke- lijkheid 12½ cent (1913), Inhuldigingszegel Koningin Wilhelmina 1 gulden (1898) en Mi- chiel de Ruyter 1 cent (1907). De persoonlijke postzegels Digi Art zijn het geesteskind van Tim Ottens, data-scientist bij het team Analy- tics & Decision Support van PostNL. Ottens bracht het idee in tijdens een hacktimeproject:
tijd die hij en zijn collega’s mogen besteden aan innovaties zonder een directe relatie met hun eigen werk.
Het resultaat beviel zo goed en de postzegel- collega’s bij PostNL waren zo enthousiast, dat tot de uitgifte van het postzegelvel Digi Art werd besloten. Bij de totstandkoming werkte Ottens samen met Ying Yu, data-engineer bij PostNL, om het computeralgoritme te leren nieuwe postzegels te ontwerpen. Het ontwerp van het postzegelvel is gemaakt door grafisch ontwerper Sandra Smulders uit Gouda.
Bron: PostNL – 211029
‘Live View’ gebruiken op Google Maps
Navigeren met Live View
Google Maps biedt twee weergaven voor wan- delnavigatie: de 2D-kaart en Live View. Met Live View kun je routes in de ‘echte wereld’ en op een kleine kaart onderaan het scherm be- kijken. Je kunt tijdens het wandelgedeelte bij elk type reis gebruikmaken van Live View-na- vigatie.
1. Open de Google Maps-app op je Android- telefoon of -tablet.
2. Geef in de zoekbalk een bestemming op of tik erop op de kaart.
3. Tik op Route
4. Tik boven de kaart in de werkbalk voor de reismodus op Lopen
5. Tik onderaan in het midden op Live View 6. Volg de instructies op het scherm, zodat
Maps je locatie kan vinden.
Tip: Richt de telefooncamera op gebouwen en borden aan de overkant van de straat in plaats van op bomen en mensen.
7. Zodra Maps weet waar je bent, zie je een route in de cameraweergave op je scherm.
Tip: Voor je eigen veiligheid en om geen batterijlading te verspillen, is het verstandig de telefoon op te bergen als je weet waar je naartoe moet gaan.
8. De telefoon trilt als de volgende navigatie- stap of bestemming wordt bereikt.
9. Als je naar Live View wilt terugkeren, kan- tel je de telefoon naar een verticale positie of druk je op de knop Live View.
Belangrijk: Live View is niet bedoeld voor ge- bruik in een rijdend voertuig.
Overschakelen naar de 2D-kaartweergave Je kunt tussen Live View en de 2D-kaartweer- gave schakelen door de telefoon van de verti-
cale naar de horizontale positie te kantelen. De kantelfunctie is standaard ingeschakeld, maar je kunt de instelling op de volgende manier aanpassen:
1. Tik rechtsboven op je profielfoto of initiaal > Instellingen > Navigatie-instellingen.
2. Schakel onder ‘Opties voor lopen’ de optie Live View uit
3. Schakel de kanteloptie uit.
Makkelijk de weg vinden met Live View Met Live View vind je snel je locatie ten op- zichte van je omgeving en herkenningspunten in de buurt. Je kunt ook zien hoe ver je je van bepaalde herkenningspunten bevindt en hoe je er komt.
Deze herkenningspunten zijn bijvoorbeeld kenmerkende plekken, zoals de Martinitoren in Groningen, of makkelijk herkenbare loca- ties, zoals lokale parken en toeristische be- zienswaardigheden.
In Live View kun je je op 2 manieren oriënte- ren met behulp van herkenningspunten:
• Zoek een plaats of tik hierop op de kaart.
Tik vervolgens op Live View
• Zoek naar een categorie, zoals ‘restaurants’
of ‘winkelcentra’ en tik dan op Kaart weerge-
• Scroll door de geselecteerde locaties en maak ven.
je keuze.
• Tik op Live View Zodra je in Live View bent:
1. Volg de instructies op het scherm zodat Maps je locatie kan vinden.
Tip: Richt de telefooncamera op gebouwen en borden aan de overkant van de straat in plaats van op bomen en mensen.
2. Zodra Maps weet waar je bent, krijg je de afstand naar je bestemming te zien. Je kunt ook de Live View-wandelnavigatie openen.
Tip: Eventueel kunt u op de informatiekaart van uw plaats zien of uw bestemming op een bovenverdieping van een gebouw is.
De nauwkeurigheid van je locatie verbete- ren met Live View
1. Open de Google Maps-app op je Android- telefoon of -tablet.
2. Geef een bestemming op in de zoekbalk of tik op een locatie op de kaart.
3. Tik op Mijn locatie kalibreren met Live View.
4. Volg de instructies op het scherm.
5. Je positie op Maps wordt nauwkeuriger, naarmate meer gegevens worden verzameld op je locatie.
Tip: Richt de camera van je telefoon op ge- bouwen en borden om je heen in plaats van op bomen en mensen.
Bron: Google
Apple tips Bert van Dijk - vrijwilliger apple.hcc.nl
Verberg je e-mailadres in de mail app In iOS 15 was het al mogelijk om bij het in- loggen in apps en websites je e-mailadres ver- borgen te houden. In iOS 15.2 kan dat ook bij het versturen van een mail met Apple’s mail app. Je klikt hiervoor gewoon op het ‘Van’
mailadres en dan kies je onderaan voor ‘Ver- berg mijn mailadres’. De ontvanger ziet dan als afzender bijvoorbeeld xxxxx@icloud.com Als je een antwoord krijgt op die mail staat er bij het aan mail-adres ‘Verberg mijn e-mailadres’. Om dit te laten werken moet je wel gebruik maken van iCloud+. Je hebt automatisch iCloud+ als je elke maand een bedrag betaalt voor wat extra opslagruimte in iCloud.
Zo regel je een digitale erfenis
In iOS 15.2 kun je maximaal vijf mensen aan- wijzen die na jouw overlijden toegang krijgen tot al je foto’s, berichten en notities in iCloud.
Eerder moest men daarvoor je iPhone zien te ontgrendelen met de toegangscode.
Je stelt dit in binnen de instellingen app via Instellingen > Klik op je naam> Wachtwoord en beveiliging > Erfeniscontract. Via zoeken op Digitale erfenis kon ik in de Instellingen app eerst niets vinden. De truc was om eerst hele- maal bovenaan op je naam te klikken en pas dan kun je via Wachtwoord en beveiliging kiezen voor Erfeniscontract.
Let op: Je kunt alleen je digitale erfenis regel- en als je in iCloud bij Wachtwoord en beveili- ging ook twee-factor-authenticatie aan hebt staan. Dat maakt het extra veilig. De personen die je opvoert, ontvangen een bericht dat ze zijn toegevoegd als erfeniscontract. Via Toon details kunnen zij met een toegangssleutel en een overlijdenscertificaat toegang krijgen tot je iCloud-gegevens. Je wachtwoorden zitten daar niet bij. Dus het is wel zo handig om een beveiligde notitie achter te laten en het wacht- woord daarvan ook door te geven
Wat is een sterk wachtwoord?
Met een wachtwoord bescherm je persoonlijke en belangrijke gegevens op je computer, tablet en smartphone. Maar ook voor bijvoorbeeld je e-mailaccount, sociale media, zoals Facebook, Twitter en LinkedIn, en data in de cloud gebruik je een wachtwoord. Want je wilt voorkomen dat een vreemde je vertrouwelijke bestanden bekijkt, je klantgegevens kopieert of via je smartphone je Facebook-vrienden een ongepast bericht stuurt.
Of dat een hacker je BSN steelt en identiteitsfraude pleegt.
Het antwoord op de vraag
• Sterk wachtwoord: moeilijk te raden of lastig te kraken
Het meest gebruikte wachtwoord is 123456.
Dat weet elke hacker. Daarom is dit het minst verstandige wachtwoord om te gebruiken.
Kies een sterk wachtwoord.
Je kunt een wachtwoord voor de veiligheid af en toe veranderen, maar het risico bestaat dat je je wachtwoord daardoor minder sterk wordt, bijvoorbeeld als je maar één teken verandert.
Sterk
Een sterk wachtwoord is niet te raden door een hacker en moeilijk te kraken door een computer.
Tips:
• Bedenk een wachtwoord zonder voor de hand liggende woorden.
• Maak een wachtwoord van minimaal 12 ka- rakters. Hoe langer, hoe beter.
• Gebruik bijvoorbeeld een gezegde, zin uit een liedje of andere zin die je goed kunt onthou- den en die lastig te raden of kraken is.
Bijvoorbeeld: Liever U2 dan de 6e van Beet- hoven! Of: Wil ik een kat of 10 honden?
Hanteert de website een maximum aantal wachtwoordkarakters, dan kun je bijvoor- beeld de eerste letters of de eerste twee letters van elk woord instellen als je wachtwoord.
Bij de eerste zin wordt het:
LUdd6vB! resp: LiU2dade6evaBe! Bij de tweede: Wieko10h? resp: Wiikeekaof10ho?
Of plak alle woorden aan elkaar en gebruik voor elk nieuw woord een hoofdletter:
LieverU2DanDe6eVanBeethoven!
En: WilIkEenKatOf10Honden?
• Gebruik Romeinse cijfers i.p.v. ‘gewone’ cij- fers. Of vervang lettertekens die Romein- se cijfers voorstellen (I, V, X, L, C, D, M) door hun cijfer-equivalenten: 1, 5, 10, 50, 100, 500, 1000. Van Vliet kan dan worden:
5an5501et. Of schrijf een getal in letters:
vijf, drie, zeven. Maar een combinatie van letters, hoofdletters, cijfers en speciale tekens is het veiligst en vaak vereist.
• Bekend, maar toch niet makkelijk te achter- halen zijn cijfers die met letters geassocieerd kunnen worden en omgekeerd uiteraard:
3 en E – 0 (nul) en O (hoofdletter o) – 1 en I – 5 en S – 2 en Z – 8 en B – 4 en h – 9 en g – 7 en L – A en @.
Soms moet je de symbolen op hun kop lezen of spiegelen om gelijkenis te ontdekken. Dan kan ook 6 met 9 verwisseld worden.
• Rekenwonders gebruiken soms sommetjes;
voor 21 staat 3x7 of 7*3. En 3^3 voor 27.
Maar met vernuftig verborgen (geboorte) data, telefoon- of huisnummers bijv. zijn soms prachtige constructies te maken. Lastig gaat het worden als je telkens een rekenma- chine nodig hebt. Gewoon onthouden is het beste en ezelsbruggetjes mogen helpen.
• Gebruik voor elk account een ander wacht- woord, want ook de website waar je je account hebt, kan gehackt worden en internetcrimi- nelen proberen een gestolen wachtwoord vaak uit op zoveel mogelijk verschillende in- ternetdiensten.
Krijgen criminelen één wachtwoord van jou in handen, dan hebben ze niet direct toe- gang tot al je accounts.
• Wijzig je wachtwoord als iemand (mogelijk) toegang heeft of toegang kan krijgen tot jouw account, bijvoorbeeld als je van anderen hoort dat ze vreemde berichtjes uit jouw naam krij- gen. Verander je wachtwoord ook als de dienst waar je het account hebt, te maken heeft met een datalek. Daarmee voorkom je dat degene die toegang heeft gekregen tot de dienst, ook jouw accountgegevens kan gebruiken. Je kunt bij de dienst Have I Been Pwned?1 en bij de Politie2 controleren of je e-mailadres in een gelekte database voorkomt.
• Vind je het lastig om wachtwoorden te ont- houden, gebruik dan een wachtwoordmana- ger. Aan dit onderwerp is op recente regionale bijeenkomsten van de Senioren Academie aan- dacht besteed. Syllabi zijn nog verkrijgbaar.
• Bij sommige accounts moet of kun je kiezen voor extra veiligheid met tweestapsverifica- tie; dat werkt meestal in combinatie met een smartphone of SMS.
Zwak en dus snel gehackt
• Nienke1984 (als je partner of kind zo heet, kies geen wachtwoord met daarin persoon- lijke informatie)
• 123456
• qwerty
• welkom01
• voetbal123 (of een ander bestaand woord uit het woordenboek met een paar cijfers erachter)
• Facebook01! Of F@c3B0oK (of een ander woord dat te herleiden is tot de dienst). Zelfs W8woord is te gemakkelijk.
Bron (bewerkt): veiliginternetten.nl
Links:
1. Have I Been Pwned:
https://haveibeenpwned.com/
2. Controleer of uw e-mail en wachtwoord gestolen zijn door de Emotet malware
https://www.politie.nl/algemeen/controleer-of-mijn-inloggegevens-zijn-gestolen.html
Schijfbeheer en partities begrijpen
Lex Souren
De termen schijfbeheer en partities klinken misschien wat technisch, maar zijn een dank- baar onderwerp. Enige kennis hierover leert je namelijk om de essentie van de Windows 10 of 11-computer beter te begrijpen. We nemen je mee vanaf de basis: schijven herken-
nen en een nieuwe partitie aanmaken.Elke computer heeft één of meer plekken waar de gegevens worden opgeslagen. Zo’n plek heet schijf. Die lijkt, gezien het woord, een ronde vorm te hebben en dat is in veel gevallen ook zo. Dit vindt zijn oorsprong in het verle- den, denk maar aan de grammofoonplaat en daarna de CD en DVD. Die waren rond en de gegevens werden gelezen terwijl de ‘schijf’
draaide. In de begintijd waren de computers al snel voorzien van zo’n schijf, waarop de data geschreven werden op een magnetiseerbare laag, zoals die ook bij band- en cassetterecor- ders gebruikt werd. Bij computerschijven gaat het overigens van het begin af aan om digitale registratie, waar taperecorders decennialang de (geluidssignalen) analoog registreerden. Bij veel (oudere) computers is nog steeds na de
start een zoemend geluid te horen: de schijf wordt gestart en begint te draaien. Een com- puter kan meer dan één schijf hebben. Dat kan voordelen hebben, daarover lees je later meer.
Tegenwoordig is de schijf vaak vervangen door geheugenchips op een SSD (Solid State Disk of Drive). Hoewel die nog steeds een schijf wordt genoemd, is deze niet meer rond en draait hij ook niet meer. Voor schijfbeheer maakt het niet uit of de computer een ronde schijf dan wel een SSD heeft. In de afbeelding zie je voorbeelden van deze ‘schijven’: de traditionele harde schijf een SATA-SSD en een nvme-SSD.
Vanaf nu noemen we de traditionele schijf een HDD (Hard Disk Drive) en een geheu- Klassieke HDD Sata-SSD nvme-SSD
gen‘schijf’ een SSD. Een SSD is kleiner, lich- ter, geruisloos en veel sneller dan een HDD.
Een SSD is in verhouding echter nog wel steeds duurder. In desktopcomputers (de kast- modellen) zit vaak nog een HDD, maar tegen- woordig zie je ook vaak een combinatie: een SSD voor het besturingssysteem (bijv. Win- dows, Linux of AppleOS) en programma’s, ook wel applicaties of toepassingen genoemd, en daarnaast een HDD voor de opslag van eigen bestanden: teksten, foto’s, video, geluid enz.
Dat heeft een groot voordeel: Windows en de programma’s blijven daardoor gescheiden van je eigen bestanden.
In een laptop zit meestal een (kleinere) HDD of - bij de duurdere modellen - een SSD, soms gecombineerd met een HDD. Daarnaast zijn er laptops en tablets met een goedkopere SSD-variant: eMMC. De meest recente versie is een nvme-SSD, daar komen we nog op te- rug. Er zijn ook computers die dubbele HDD’s hebben. De ene HDD kan dan een back-up hebben van de andere. Deze laatste techniek laten we hier achterwege
Tenslotte maken we volledigheidshalve nog melding van optische media: CD’s en DvD’s die voor data-opslag toegepast werden, in de verle- den tijd geschreven, omdat ze meer en meer in onbruik geraken.
Hoe ziet dit eruit?
Om de schijven en hun type te herkennen, klikken we – nadat we de computer gestart hebben en het bureaublad zichtbaar is – de Windows Verkenner aan.
Tip: Wil je de Verkenner altijd snel kunnen bereiken, klik in de onderste balk in het Win- dows-scherm (de zogeheten Taakbalk) in de
zoekbalk met de tekst ‘Typ hier om te zoeken’
of ‘Zoeken in Windows’. Soms staat er alleen een vergrootglas, klik daar dan op. Typ ‘Ver- kenner’ en klik vervolgens op Verkenner, waar- na de Verkenner tevoorschijn komt. Je ziet het pictogram onderin de Taakbalk staan, klik hier vervolgens met de rechtermuisknop op en klik op Aan de taakbalk vastmaken. Daarin zie je dan ongeveer het beeld zoals hieronder.
Als je een laptop gebruikt, heeft die meestal maar één schijf en ook geen mogelijkheid om een extra schijf in te bouwen. Wil je toch een tweede schijf gebruiken, dan ligt een externe schijf (bijvoorbeeld met usb-verbinding) meer voor de hand. Op onze computer zien we dat hij twee schijven heeft, een SSD en een HDD.
Het type schijf is hier in eerste instantie niet te zien, omdat in de ‘mapopties’ de instelling op Snelle toegang staat. Dit kunnen we echter veranderen door in dezelfde Verkenner in de tab Beeld rechtsboven op de knop Opties te klik- ken. Kies daarna in het veld achter Verkenner openen in voor Deze pc. Klik dan onderaan op Toepassen en OK.
Als je nu de Verkenner aanklikt, kan het vol- gende in beeld komen:
Nu zijn de schijven (een SSD met Windows 10 en een HDD Data 160) wel te zien. Daar- naast zie je een DVD-speler staan. Dat is geen ‘schijf’, maar we noemen die een ‘station’.
Schijven worden altijd met het icoon weerge- geven, waarbij de schijf voorstelt waar Win- dows 10 of 11 op staat.
Tip: wil je meer informatie over de schijven zien? Houd dan op het toetsenbord de Win- dows-toets ingedrukt en druk toets R in. In het veld dat dan opent, typ je diskmgmt.msc De eerste schijf wordt hier - verwarrend ge- noeg - Schijf 0 genoemd en de tweede Schijf 1.
Maar duidelijk is te zien dat het hier echt om twee aparte schijven gaat, die los van elkaar in de computer zitten. Daarnaast zijn er in Schijf 0 naast Windows nog twee verdelingen,
‘partities’ genoemd. Deze zijn door Windows gemaakt en horen bij de eerste partitie, waar behalve Windows ook standaard alle andere programma’s op staan. Partities leggen we ver- derop in dit artikel uit.
Waarom twee schijven?
Wat is nu het voordeel van twee aparte schij- ven? Zoals hiervoor al gezegd: het besturings- systeem Windows (10 of 11) en alle program- ma’s worden op de eerste Schijf 0 gezet. Omdat dit een SSD is, gaat het opstarten sneller dan wanneer dit een HDD zou zijn. Persoonlijke bestanden (documenten, foto’s, geluid, video’s), maar ook een back-up (kopie) van Windows en programma’s, kunnen op de tweede schijf (Schijf 1) worden gezet. Dat de persoonlijke bestanden níet op de SSD staan, is belangrijk omdat deze bestanden zo niet ‘aangetast’ wor- den als Windows beschadigd zou raken of, in het ergste geval, niet meer wil starten. Die be- standen staan veilig op de tweede schijf. Als er dan ook nog een back-up van de eerste schijf op de tweede schijf gemaakt is, kan Windows hiervandaan hersteld worden en zijn je per- soonlijke bestanden ook weer beschikbaar.
In het meest ideale geval maak je regelmatig ook nog een kopie van de Windows back-up evenals een kopie van al je persoonlijke bestan- den, bij voorkeur op een externe schijf! Deze externe schijf berg je apart op, voor je geval je computer of laptop gestolen wordt of bij een gijzelingsaanval met ransomware!
Herkennen soorten schijven
Tot voor kort was het niet makkelijk om te we- ten te komen wat voor schijf er in een computer zit, tenzij je het apparaat openschroefde. Sinds de nieuwste Windows-updates is dat zonder openmaken te zien: Klik met de rechtermuis- knop op de Taakbalk onderin je scherm, kies dan Taakbeheer en daarna bovenaan op de tab Prestaties. Hier is op drie plaatsen te zien dat dit een SSD is:
Nog even wat extra over schijfsoorten Naast de ‘gewone’ SSD bestaat ook een mo- derne variant: het M.2-type. Er zijn meerdere variaties van M.2, maar het belangrijkste ver- schil is dat de aansluiting in de computer of laptop totaal anders is, namelijk zonder kabels.
Ook de snelheid van een M.2 kan (flink) hoger zijn dan de normale SSD.
Daarnaast zien we tegenwoordig ook een an- der type met de naam eMMC. Dit is eigenlijk
geen echte schijf, maar een geheugenkaart die in budgetmodellen van laptops en tablets voor- komt. Deze is goedkoper dan een SSD en zit vast gemonteerd binnenin de laptop of tablet.
De snelheid is niet zo hoog als die van een ge- wone SSD.
Één schijf in de laptop of pc
Hiervoor hebben we steeds gesproken over een pc of laptop waar twee schijven in zitten.
Die tweede schijf kan (bij pc’s) achteraf vaak erbij gezet worden. Maar wat nu als je compu- ter maar één schijf heeft en er ook niets bijge- plaatst kan worden? Dan kunnen we die schijf
‘opdelen’ in parten, ‘partities’ genoemd. Dat is vooral nuttig als die ene schijf erg groot is.
Dan is de ruimte naast het Windows-systeem namelijk (te) ruim. We nemen hier als voor- beeld een computer of laptop met één schijf van 750 GB. Windows neemt normaal gespro- ken genoegen met 25 tot 100 GB, dus hebben we pakweg 600 GB ‘over’. Open de Verkenner, klik met de rechtermuisknop op C: Windows en kies Eigenschappen.
In de afbeelding in de volgende kolom is te zien dat van de 700 GB (dit is eigenlijk 698 GB) 674 GB nog ongebruikt is, dus Win- dows neemt hier zo’n 25 GB in beslag. In de afbeelding daaronder is te zien dat deze schijf van 750 GB, afgerond zo’n 700 GB laat zien.
Dat is normaal en heeft een (reken)technische reden, die we hier buiten beschouwing laten.
Om op deze schijf een aparte ruimte te maken
voor onze persoonlijke bestanden, gaan we de schijf opdelen in twee verschillende partities:
één voor Windows en één voor de bestanden.
Als eerste gaan we de partitie voor Windows instellen. Daartoe gaan we de 700 GB ver- kleinen. Ga naar Schijfbeheer, zoals we eerder hebben gedaan: druk op de Windowstoets + R en type diskmgmt.msc Het volgende beeld verschijnt (rechts):
Klik in het grootste deel (hier 698 GB) met de rechtermuisknop en kies Volume verkleinen.
De computer gaat nu even rekenen. Let op: dit deel, waar Windows 10 op staat, heeft de letter
C:, wat in het volgende beeld te zien is. Daar moet bovenaan ‘C: verkleinen’ te zien zijn.
Het eerste beeld hierboven (C: verkleinen) toont de standaardsituatie. De tweede regel toont hoeveel maximaal verkleind kan worden (689721 MB) en dan blijft in de laatste regel over: 25123 MB. Dat laatste is de grootte van het totale Windows 10 of 11. Dat is wel erg krap, want dan kan het besturingssysteem niet meer ‘groeien’. Zeker bij de overstap van Win- dows 10 naar Windows 11 kan dit een serieuze overweging zijn. Daarom passen we die laatste ruimte aan: wijzig het getal in regel drie zo dat er op regel vier 100.000 MB overblijft. Dan is er flink wat ‘armslag’ voor Windows. Druk nu op de knop Verkleinen onderaan.
Windows schijfbeheer laat zien dat er nu twee partities zijn: links de verkleinde tot 100 GB, en rechts het restant van 600 GB.
Het restant van 600 GB heeft de naam Niet toegewezen gekregen. Dat betekent dat die partitie nog voorbereid moet worden. Ga met de rechtermuisknop in dit veld staan en kies Nieuw eenvoudig volume. Er opent zich nu een venster met Wizard Nieuw eenvoudig volu- me maken, klik op Volgende. Dit venster geeft de maximale grootte aan: 614843 MB. Dit is oké, klik weer op Volgende. In dit venster geeft Windows zelf aan deze partitie ‘E’ te noemen, maar u kunt elke letter accepteren. Dit is oké, klik Volgende. In het venster erna kun je in het onderste veld zelf een naam invullen. Hier hebben we de naam ‘DATA’ gekozen.
Wanneer je nu op Volgende klikt, wordt de partitie geformatteerd. Klik ten slotte op Vol- tooien. In de Verkenner is nu te zien dat er een extra partitie van 600 GB gemaakt is. Gelukt:
de ene schijf heeft nu twee partities waardoor het besturingssysteem en je eigen documenten niet meer bij elkaar staan. Maar wel nog op hetzelfde geheugenmedium (harde schijf of SSD), er is immers niet een nieuwe ‘schijf’ in-
gebouwd of van buitenaf verbonden. Daarom spreken we van partitie, ook al heeft die een
‘schijfletter’ toegewezen gekregen
Nu er een nieuwe partitie bij gekomen is, kun je natuurlijk zoveel mogelijk van je eigen be- standen (foto’s, documenten) naar deze plek verplaatsen. En hierop ook bijvoorbeeld een back-up van Windows zetten.
Tip: om ervoor te zorgen dat persoonlijke be- standen voortaan direct op deze plek worden bewaard, ga je naar Start, typ je opslag instel- lingen en klik je onderin op Wijzigen waar nieuwe inhoud wordt opgeslagen.
In het venster dat nu verschijnt, zie je boven- aan waar Windows en programma’s staan, on- der C:. Daaronder zie je alle plekken waar je persoonlijke bestanden neer kunt zetten. Wij- zig al die plekken naar de nieuwe partitie, hier DATA E:, klik daarna op het pijltje ernaast en selecteer Toepassen.
Meer over partities
De scheiding van besturingssysteem + pro- grammatuur en ‘eigen’ bestanden is nu een feit.
U zou ervoor kunnen kiezen ook een partitie te creëren voor een Linux-besturingssysteem, dat gewoon ‘naast’ Windows geïnstalleerd kan worden. Bij het opstarten krijgt u de keus welk besturingssysteem u wilt starten: Windows of (bijv.) Ubuntu. De ‘eigen’ bestanden blijven vanuit beide besturingssystemen benaderbaar.
Voor deze ‘dual boot’-oplossing geldt wel een speciale procedure, dus begin er niet onvoor- bereid aan.
Wees u ervan bewust dat partitionering niet de veiligste manier van pc-gebruik is. Zoals in het begin gezegd: als de HDD of SSD defect raakt, loopt u gevaar niet meer bij uw bestan- den te kunnen komen. Er moeten dan kunst- grepen toegepast worden en die hebben niet altijd succes.
Veiliger is: het kopiëren van uw belangrijke bestanden op een extern geheugenmedium.
Genoemd werd: een externe ‘schijf’, maar dit kan ook een flinke USB-geheugenstick zijn.
De prijzen daarvan zijn fors gedaald. Of een SD-kaart, die tegenwoordig ook al betaalbaar is. Capaciteiten van 64 GB of 128 GB zijn voldoende voor flink wat data-opslag. En des- noods neemt u er twee of meer.
Sommigen ge- bruiken een NAS (Network Atta- ched Storage) als opslag, c.q. back- up. Dat is een met het (thuis) netwerk verbon-
den schijfsysteem. Handig, omdat u daar ook vanuit internet mee kunt werken. Er zijn na- tuurlijk de nodige veiligheidsmaatregelen aan verbonden.
Tenslotte mag niet onvermeld blijven dat ex- terne backups ook ‘in de cloud’ kunnen wor- den gestald. Over voor- en nadelen worden vele discussies gevoerd, maar die gaan we hier niet herhalen.
Android bestandsbeheer
Roelof van den Hof
In Android is bijna altijd een app te vinden, die bijv. ‘Mijn bestanden’, ‘Bestanden’ of ‘Be- standsbeheer’ heet, zie afbeeldingen hieron- der. Indien afwezig, zie aan het eind.
M.b.v. deze app kun je door de interne inhoud van de telefoon bladeren net als met de Ver- kenner van Windows. De aanduiding F5321 is de naam van de telefoon en SONYEXPERIA is de extra SD-kaart die in deze telefoon Sony zit. Als je bijv. op de naam van de telefoon klikt, worden de interne mappen getoond, zie afbeelding rechts. Daar staat normaal gespro- ken dan ook de map ‘Download’ bij.
Windows is het enige besturingssysteem dat met driveletters werkt, alle andere systemen gebruiken namen of afkortingen.
Ook is het mogelijk om de telefoon m.b.v. een USB-kabel op de pc aan te sluiten. In de Ver- kenner zie je telefoon onder ‘Deze pc’ staan, in dit geval een (Samsung) Galaxy A41, zie af- beelding. Op deze manier kun je bestanden/
foto’s van de telefoon naar de pc kopiëren.
Voorzichtigheid is wel geboden, het is bijv. be- ter om geen bestanden te verwijderen met de Verkenner, maar dit altijd met de app ‘Bestan- den’ van de telefoon te doen.
De meeste mapnamen spreken voor zich, alleen DCIM = Digital Camera IMages is een beetje cryptisch. De foto’s gemaakt met de camera-app van de telefoon staan in deze map of een sub- map. Foto’s gemaakt met Signal of WhatsApp staan op een andere plaats in de telefoon.
De telefoon zichtbaar in de Verkenner
Indien in de telefoon geen app voor bestands- beheer aanwezig is, kan de onderstaande app uit de Google Play store geïnstalleerd worden.
Tip: Lees voordat je een app installeert de reviews en kijk hoeveel downloads er zijn ge- daan. Is het een laag aantal, dan zal het wel niet zo’n goede app zijn.
Linux Mint
Cees Heij
‘Daar heb je hem weer met z’n Linux-Mint!’ Nou, zo voelt het inmiddels wel.
Maar goed, een gewaardeerd zeer oud lid van de HCC Seniorenacademie, waarmee ik over het onderwerp Linux stoeide, snoerde mij op een gegeven moment de mond met de uit- spraak ‘Binnen de HCC Seniorenacademie is pra- ten over Linux als vloeken in de kerk’. Dat was zijn ervaring! Boem, die kwam aan, zo krach- tig verwoord had ik het nog niet meegemaakt!
Die uitspraak spookt sindsdien dan ook steeds door mijn hoofd, als ik met Windows-georiën- teerde mensen praat over Linux. Want onbe- kend maakt onbemind!
‘Wat gaan we dan doen om Linux een grotere bekendheid te geven binnen de HCC ?’ vroe- gen wij ons af binnen ‘het Team’. Laten we eerst maar eens beginnen met het overtuigen van onze bezoekers hoe het ook anders kan.
Want nadat diverse vergelijkings-presentaties (Windows-Linux Mint) de goede werking van Linux op een pc hadden bewezen, werd men enthousiast over de Linux-positionering.
De regelmatige Operating Systeem-wisselin- gen van Windows-versies, zoals van Vista naar W7 en vervolgens naar W8 en W10 en nu ook naar Windows 11, werken ook mee aan het momentum om te overwegen eens verder te gaan kijken. Maar intussen hadden we het ge- luk dat er twee Teamleden waren die zeer goed thuis zijn in deze materie, die mij ook ertoe gebracht hebben om over te stappen op Linux.
Dat begon met de distributie Linux Mint 13!
op een oude Dell Latitude uit 2008 en nu acht jaar verder werk ik met Linux Mint 20.3 Cin- namon naar volle tevredenheid (niet meer op de Latitude Dell).
Maar wat is er nou zo bijzonder aan? Daar proberen wij u van te overtuigen. Wat ons nu een beetje helpt, is dat Microsoft Linux aan het ‘emuleren’ is. Hierdoor zal onder de Win- dows-gebruikers de naam Linux niet meer zo onbekend klinken. Ook eerdere artikelen in CompuLinks en PC-Active refereren aan de mogelijkheden van Linux Mint of andere Li- nux-distributies.
Ter introductie van Linux Mint
Linux Mint is een besturingssysteem, ontwor- pen om te werken op de meest moderne com- putersystemen. Linux Mint kan zonder meer vergeleken worden met Microsoft Windows, Apple Mac OS. Linux Mint is ook ontworpen om te werken in combinatie met andere bestu- ringssystemen (waaronder de hierboven genoem- de) en heeft tevens de mogelijkheid om auto- matisch (indien gewenst) tijdens de installatie een ‘dual boot’ of ‘multi-boot’ omgeving op te zetten. De gebruiker wordt dan bij elke opstart gevraagd om het besturingssysteem te kiezen.
Linux Mint is dan ook een uitstekend bestu- ringssysteem voor particulieren en bedrijven.
Een beetje historie kan geen kwaad
De ontwikkeling van Linux begon in 1991.
In 1994 kwam de eerste Kern(el) in omloop.
Het werd de basis van het welbekende Debian en daarna Ubuntu. In 2006 werd Linux Mint als zeer modern besturingssysteem ontwikkeld als ‘verbeterde Ubuntu’. Zo zijn er vele Ubun- tu-derivaten verschenen (en verdwenen). Li- nux Mint is inmiddels niet meer een verbeter- de Ubuntu, maar zelfs een van de sterkste en populairste Linux-distributies op dit moment.
Dit is bijv. te zien op de website Distrowatch.
De distributies zijn gebouwd op een zeer vol- wassen en bewezen software-platform, zoals de Linux-kernel, de tools en de bureaubladom- geving.
Het Linux Mint-project richt zich op het meer bruikbaar en efficiënter maken van de desktop/
laptop voor de dagelijkse taken. Het bestu- ringssysteem biedt ook een enorme collectie van beschikbare software en een zeer goed ge- integreerd pakket van diensten.
Gemak staat hierbij voorop. Linux Mint is even gemakkelijk te gebruiken als Windows 7 en meer recente Windows-versies. Uw muziek en films kunt u in Linux Mint meteen afspe- len, daar hoeft u niets extra’s voor te installe- ren. De standaard-distributie Linux Mint Cin- namon bevat al heel veel software-applicaties, zoals een compleet Office-pakket LibreOffice, de browser Firefox, een bestandsbeheerder en het mailprogramma Thunderbird.
Linux Mint is geheel gratis, wat natuurlijk sowieso een voordeel is…
U hoeft geen account aan te maken met allerlei privégegevens, wat uw privacy ten goede komt.
Linux Mint wordt uitsluitend bekostigd door advertenties op zijn website en ondersteu- ningsforum, alsook door sponsoring en dona- ties. Bijkomend voordeel van Ubuntu als half- fabricaat is: handleidingen voor Ubuntu kunt u vrijwel altijd ook gebruiken in Linux Mint.
Mint is immers Ubuntu in een ander jasje.
Voor de kenners: Linux Mint gebruikt tegen- woordig uitsluitend de Ubuntu-versies met de
hoogste kwaliteit als basis. Namelijk de zoge- heten LTS-versies. (Lange Termijn Service) Een oudere versie (Mint 19.x) of de nieuw- ste versie (Mint 20.3)?
U heeft een aantal opties: de nieuwste versie (Mint 20.3) en de oudere versie (Mint 19.x) en wat daar nog tussen zit. Kort gezegd: heeft u een oude computer, die is verkocht met een voorgeïnstalleerde Windows XP, Vista of 7?
Dan bent u mogelijk het beste af met bijv. de oudere Linux Mint 19.x. Bij voorkeur de licht- gewicht-editie daarvan, namelijk Xfce.
Linux Mint 20.3 is geschikt voor veel oudere 64bit-apparatuur, maar Linux Mint 19.x Xfce is geschikt voor de meeste oudere apparatuur 32 of 64 bit.* Heeft u een moderne compu- ter, die is verkocht met een voorgeïnstalleer- de Windows 8.x of 10? Dan kunt u het beste Linux Mint 20.3. kiezen. Want die is sowieso het meest geschikt voor moderne apparatuur.
Linux Mint 19.x heeft een systeemkern van een oudere serie en een ouder grafisch systeem, dat noodzakelijk is voor bepaalde oudere vi- deokaarten* van o.a. Nvidia. In veel van de ge- vallen kan de videokaart worden geüpdate naar de door het systeem gewenste waarde.
Uitgiftemodel
De makers van Linux Mint passen een oerde- gelijk uitgiftemodel toe. Elke Linux Mint-se- rie, dus ook de Linux Mint 20-serie, krijgt in de eerste twee jaar van zijn bestaan, om het half jaar een zogenaamde puntversie, een
‘Service Pack’ met daarin alle updates tot dat moment, plus enkele vernieuwingen, vooral van de eigen Mintprogramma’s. Voor de Mint 20-serie blijft Ubuntu 20.04 LTS de basis; de kortlevende tussenversies van Ubuntu worden niet als basis gebruikt.
De 20-serie begint met Mint 20.x De eer- ste puntversie van de Mint 20-serie is 20.1, de tweede 20.2, enzovoorts. Een belangrijk voor- deel van deze puntversies is dat Linux Mint zo-
doende blijft beschikken over de nieuwste stuur- programma’s, zodat hij ook geschikt blijft voor splinternieuwe apparatuur. Gedurende de hele levensduur van Linux Mint 20.x (LTS 2025) zullen de nieuwste versies van de belangrijkste programma’s worden geactualiseerd, zodat Mint 20.x ook in dat opzicht ‘bij de tijd’ blijft.
Systeemeisen (zie het kader onderaan de pagina) De officiële systeemeisen voor Mint zijn nogal aan de optimistische kant. Daar heeft u niet zoveel aan, als u tenminste prettig wil kunnen werken met Mint.
Minimale systeemeisen voor Mint zijn als volgt, uitgesplitst in redelijk functioneren (werkbaar) en soepel draaien (prettig werken).
Let op: Mint heeft verschillende edities, elk met een eigen werkomgeving:
Cinnamon, Mate en Xfce.
Cinnamon, Mate of Xfce?
De eigen werkomgeving van Mint is er in twee hoofdvarianten: Cinnamon en Mate. Verder is er nog een ‘kleinere’ variant de: Xfce. Maar dit is dus afhankelijk van uw systeem.
Cinnamon is de meest geavanceerde en mo- derne werkomgeving van Mint, en wordt te- recht beschouwd als het vlaggenschip. Toch blijft het eenvoudig en makkelijk te bedienen.
Van alle werkomgevingen vraagt Cinnamon wel de meeste grafische systeemkracht. Maar dan heb je ook beslist de meest luxe uitgevoer- de van de werkomgevingen van Mint!
De 32-bits-versie of de 64-bits-versie?
De laatste versies beschikken al niet meer over een 32-bits-omgeving. Die is er alleen nog voor de versies 19.3 en ouder. Tegenwoordig is 64-bits de norm geworden. Ook webbrowser Google Chrome heeft geen 32-bits-versie meer voor Linux.
Door de oudere computers van onze bezoekers, die de hogere systeemeisen van Windows niet meer aankonden, te voorzien van Linux Mint, hebben we de kosten van een nieuwe aanschaf kunnen voorkomen en draaien ze lekker door op hun vertrouwde hardware.
Applicaties
Zoals Apple beschikt over de App-Store heeft Windows zijn eigen Microsoft-Store; uiter- aard beschikt ook Linux Mint over zijn eigen software bibliotheek via de functie ‘Program- mabeheer’. Het grote verschil met de andere Stores is dat alles gratis is en er in de huidige 64-bits-versies ca 85.000 applicaties zijn te in- stalleren.
Programmabeheer
Deze Linux Mint Store is logisch geordend naar functie Categorieën, net zoals het Menu in Linux Mint geordend is naar functie Catego- rieën. Als u van hieruit een programma instal- leert, wordt het automatisch in het startmenu geplaatst op de juiste plek volgens de categorie.
Bent u toch niet tevreden met dat programma, dan kunt u dat dan ook weer probleemloos uit het menu verwijderen. Een rechtsklik op het
Systeemeisen voor het RAM-geheugen verschillen per werkomgeving:
Redelijk functioneren Soepel draaien
Geheugen (RAM): Geheugen (RAM):
2 GB (Cinnamon) 4 GB (Cinnamon)
2 GB (Mate) 4 GB (Mate)
2 GB (Xfce) 4 GB (Xfce)
Videokaart: 1024×768 resolutie Videokaart: > 1024×768 resolutie Harde-schijfruimte: 20 GB Harde-schijfruimte: 100 GB
