Sinclair- SPECIALIST VRAAG ONZE GRATIS CATALOGUS ON2E SHOWROOM IS GEOPEND MAANDAG TIM VRIJDAG VAN 9.00 TOT UUR KOMIN COMPUTERSYSTEMEN

KOMIN COMPUTERSYSTEMEN

NEDERLANDSGROOTSTE Sinclair-

telefoon 040-456660 VRAAG ONZE GRATIS CATALOGUS ON2ESHOWROOMISGEOPEND MAANDAGTIMVRIJDAG VAN9.00TOT17.00UUR

Colofon

OHONNEMENTEN;

eBelgieT»"P/PTON

EDIT

Ioderdaad:u hebt hel goed Sinclair gidsheeft idergaan.We euwe lay out op de eersle piaats hel

*lijken de leesbaarheid Daarnaast he b ben we indererukkeii Sinclairgidsgevonden, die volgens een slrakschema de gids gaalprodiiceren.Wehop' oponlhoud voorgoed verdweni Verderzalonze uilgever.

geregeld zijnmedewcrkin:

gafaan de gids, zijnpen overdragen aan Robert -Jan Donkers.Door de loegeuoinen drukte op de uitgevenjishi j

igerinslaatnog voor de gidslewetken. Zijn aandachlzalvoorlaangelieel worden opgeslokl doorb<

enST-gebeuren.

Voor de abonnees belooft de 2de jaaigangprimateworden:ze wordeninaprilverraslmet een extra diknummerdatzij GRATISkrijgentoegezonden.

Ditlijklonsvoor de vele twijfelaarseen goede redenom

deprogrammecrwcdstriiden, en ook de enqueteza!dan uiii_>.,-l'iiidworden besproken.

Wijhopen dal u levreden bent met de diverse wij/.igingenin de Sinclair gids,en zien udan ook allemaal graag teruginde tweede jaargang.

PC

INHOUD

iniet op tijd

Enquete een TEST:ZX SPECTRUM +3 TEST:Z88 COMMUNICATIE VIA RS 232

Spectrum praat met PC Spectrum praat met QL Specbrot in PASCAL Random AccessFilesopOPUS ZX81:CORAL BASICInterpreter Snel&Preciesdelen QL:Software in'tkort SuperBASIC ondec de'loop' QL praat met Spectrum 128K extra Spectrum:42tekensperregei in BASIC.

Sbadescreen ne-LinerCreator Cursus Machinetaal(4) Educatief jes IN/OUT BASICODE Cassette-t.

Sinclair

aiaA

NUMMER

ONAFHANKELIJK BLAD VOOR SINCLAIR GEBRUIKERS

GEHEEL VERNIEUWD!!!!

able Z88

SPECTRUM+3

Ora

Ilelgroclstticomputeispektakel

dear.OokJitjaarbelooft het geheelweer groolser en massa- leiteworden dan voorheen, Zo kort voor Sinterklaasis hetraadzaamomeens extra!e gaan letten op de vele aan- biedingen.

ALlebekende Sinclair Speciaahnken zullen weer aamvezigzijn.

Inalfahetischevolgorde:

Coiiipuk-rcolk-clit'f(boekcu&

Dataskip(hardware& software) i:ira(hardware&software Komin (hardware&software) Terminal Software (Sinclair Gids.boeken&s(flware).

Verder de bladen: Quasar.

Spectrum en Impuls.

Het kan zeer nuttigzijneros club- Stands.

Vaak vindjedaaraanbiedinecn van 2c hands apparatuur. En netalsjezelfop zoek bent naaruilbreidingen voorde Spectrum.Ol ofZXS1. kau dat bestwel eeus vourdcellje opleveren.

Ook de diverse handeiaren hebben tijdens deHCC-dagen vaaksps-cialeaanhiedingen.

Goed 'shoppen* kan dus belang.ijkzijn.

InIkortvoor de Sinclair Gebruiker de bclangrijkste MargriethaU Compntercollectlef 107-139 Dalaskip-1027.4031 Elra1038.1042. 1046,20-13 Komin4042,4046 SinclairGids4058,4062 De clubs en clubbladen staan veelalinde Julianahal.

Slandnummers voor de diverse clubsenverenigingenwaren bijhetterpersegaan vandit nummernog niel bekend, k:iadplei-gdaarvotlrde speciale HCC-nieuwsbrief, die iijdens de beurstekoopzalzijn.

OldScores: Heteerste spel voor de Z881 Zeer binnenkortishet eerste spel voorde portableZgg er! een erggeavanceerde parser (zins-ontleder).Het deel van hetscherm dat gewoonlijk het uilzichtvan een tekst weergeeft, wordt gebruiktals overzichtskaart voor hetspel.

De intrige speelt zich af rood de SouthBankinLonden.Umoet eenwaardevol oud document opsporen, daarbijgehinderd dooritmand die een oude rekentngtevereffenen heeft.

Het spelwordt geleverd op een ROMcartridge,dieinhetderde slotvan deZ88 hoort.

Voi'ilopig krijgl u verdere informatievan eueS.Ruckinan, optel.01-959-6239 (Gr.-Brit.)

TRAVEL BASE Minerva Systems, bekend van relationeledatabasesvoor de BBC- computers, en de eerste die software uitbrachtvoor de 32 bitsArchimedes (Reduced InstructionSetCoding), heeft een zeer volledige database op de mark!gebracht voor de Z88.

Eenfilewordtinminder dan2 minuten geconfigureerd. De Tileskunnen d.m.v, een wachtwoord worden beveiligd.

Opyoekcu van records gaat ongelooflijksnel.Records kunnen volgens meerdere criteriategelijkworden gegroepecrd.De mogelijkhei

NEW

Impulswordt nu met kleur gediukt enisook een stukje dikkergeworden. Er staan nu nietalleen artikeleninvoor en van de HCC-SinclairGGmaar ook het blad van de Discovery UsersGroupisernuin opgenomen.

Hetiseenhandzaam blad op A5 formaal gewoiden met veel mfmmatie voor de Sinclair gebruiker.Het eerste

Illlkl,.,

adresseringmiddels de data base.De hoeveelheid informal hangt af van dehoeveelheid aanwe/igeRAM.

De database wordt op een 321 cartridgeeeleverd,vanaf november 1987.

IMPULS VERNIEUWD

lleltijdscliriitImpuls van de edijknamige Slichtingis vemieuwdDe abonneeszulleri ditalwel geconstaleerd hebben.

;.De Sinclair Impuls

Voor inlichtingen:

C Port Ltd. brengl eenutility op de markl. waardoor de ZB8 kancommuuieeren met de PCW's vanAmstrad/Schneider, Ukunt er tekslfilesmee uilwisselentussenPipeDream en CP/M. Bovendien bevai de utilityook een printer server, zodalumet de Z8S de printer van dePCWkunt sturen.

Het geheel beslaatuiteen3"

schijf(Amstrad!),een handboek en een verbiudings- kabe!.De prijsis£24.95.

OPROEP1OPROEP1 Wekunnen niet gelovendat, aan de telefonn vertelde, erin hetZuidt'llvan Liinburg geen Spet -fan Kunnen Spectrum-clubsuitde omgeving van Maastricht zich melden7Dan voegen wij hun adres toe aan delijstvan verenigingen en clubs, die geregeldinde gids word!

gepubliceerd.

NEW

ENQUeTE EERSTE REACTIE

Kort voor het sluiten van de kregenwealeen Mink aantal iniif. 11Idfformulierenop ons buro gedeponeerd.

Een aanlal lezers heefl gelukkiggehruikgemaakt van tiemogelijklieiddinop-, aan- of bemerkingenlemakcn.

Opeen aantal willeuwe snel reageren.

BEGINNERS _De vraag naar een beginners-

rubriekoverhelprogrammere i:

inBASICkwamvelemalen

redakieurenindepen L?i-kh.ni nii'iienbegnnnen metdie rubrieken sneller knnhet vindlUde eersle aflevering.

WOOBDENLIJST Een lezer verzocht de redaklie omeen verklarende woordenlijst opIenemen.Ook hieraan zullenwe graag voldoeu. gezien hel likse aanlalbeeiiiiientleprograra-

gidsslaalop schijf(OPUS) en dezeRandomAccess Fileslaal boig voor20UU abonnees per I70K schijfje. Verder gebtuiken we ook Abacus Spreadsheetop deQI.,.

Faklurerendoen we niel op een Sindaitj!hebben we een iii'lijkhiiJfiulpi iii.'iammavoor deSpeclrum beschikbaar.

Verder zijn er een tweetal bnckhoudpakketten voor de Spectrum en een voor de QL.

Uzieter zijntoepassingen genoeg en binnenkorl konien wi mei ariikelen over hel gebruik vandilsoor!program ma's.

MAANDBLAD? d lezers zou graag

Een ander verzochl onsinwat Iki'm ipelijkerNederlandsIe schrijvenled watwe steeds geprobeerd hebben.maar blijk- baar zijnwe zelf ook weer verzandinhelgebruikelijke computer -jargon.

Wezullen ervoortaau belerop lellen.Tenslolleschrijvenwe

Dezelfde lezer vroeg ons ook walmeer aandacfilItbesleden .Kinallerleipraktische Uiuprissingcnvan de computer.

findersdan lekslverwerking.

Nu daarisiniedergevalwal aanIedoen. tenslollehebben aanlal zakelijke toepassingen:

Hel abonnec-bestand van de icndalwe elke n crscliijiiun.Helaasvt 117.Cnilaeveiwil daai lijdv (nog?) hel aanlal Sinclair gebruikers temgloopl zekeralswe dal vereelijkenmet een aanlal jaren teiug, danzultU warn schijnlijkwel begrijpen Hetzelfde geldt voor delezer, diegraag walmeer kleurinde SinclairGids zou zien.

onsmoelen opleggen. omdathel Nederlands taalgebied een stukje kleinerisdan het I'ngeke.doenwe ons uilerste besiomereen leuk leesbaar bladvanIemakeu.

EXTRA NUHMER

PRIJSVRAAG Weer een ander vraagl ons prijsvraagleorganiseren, waarineen bepnald prograr probleem aan de orde konil Zoals bijv,indeHCC-Nie brief.Alservoldoende belangslelling vooris,wille wedilzeker overwegen.

Verder veel vragenom vergelijkendeonderzoeken en daaraanvaslgekoppeldeen waarde-oordeel en aan beveling overallerleiapparaliiur.mel de nadrufcop disk-drives.

Ookhelcombineren van apparatuur schreeiiwlom aandacbt,Cnmbinaties zoals OPUSmet Muis. Disciple mel Muis, Disciplemel Mnlliface.

Licblpenmel Diskdiiveelc.

elc.Ook hieraan zullen wein een aanlal korte ariikelen sne!wat extraaandacht besleden.

DEPLUS3 De vraag waaroroeinng geen be-.piek.ng*an dePLUS1• Bepublueerd.ismetdit nuinnierbeantwootdDeze lezet die ons lertelde dalde PLUS3>-i-• 3 rnaandeninde handclwas.moelenwe loch even belerml.chlen.

DetestsdieUgele(en heell insommigei -bladen.

zijngescht-evenzondeidatde auleuisdebeschikking liadden over een foutlozemachine.

Inliiflelandishetdegewoonle iepublicereuaan de hand «an dcspecificatU* van de fabnkantEn dalalle*

omwille van de pr.raeur' Bovendien was demachine veel lateileveibaaidanmen gepland bad. Hi]isnu neiin NcdeHaud en dankrJjELRA Idetestnu

„l.|„ Dei

december op de maiLi.all alle wijzigingen derimlief zijn dooigevoerd.

Opde icdakiie slingeien ion 2-huilcnlandse tijdschnllen rnnd enImag geiusl vantins aannemen. dat we die allemaal groudig lezen.

Hopende die lezers die deze vragen gesleldhebben, alvasl eenanlwoordlehebben gegeven.

deze enquete zullen lerugkomeu.

(De redaklie)

ZX Spectrum*3

h

Ul UJ I-

De Spectrum met ingebouwdediskdriveiserdantochnog gekomen.Indelijnvanwateen traditie begint teworden, heethij:ZX Spectrum+3.

Elra inRotterdamsteldeonsvoor deze testeenexemplaar ter beschikking.

Buitenishetgoed.

Uiterlijkliikihijeoedop de t2.hetzelfdeloetsenburd.iets dooketdcivan kteuil>.cassette- recorderisvervangen dooi een disk drive,uiteia.udHi711 een banjovan een voedingsMok bi|.metDIN aansluiling.

TEST

Opsij e nogt op

rhterop bevat dekasi aanslnitioge1.inks :tngoed toegaakelijke, ma.n insmodel niet to goed werkende resetknopDBsroaSsI debekende waarschuwingdal?c alleen Sinclairjoysticks luslcn.

Achteiopis00k een en ander vemieuwdliecassetteaansluitin- pen van vroeger zillensameo inten steieo-plug vanJ.5mm (snoertje niet meegelevcrd).

Daamaastlitde aansluiling voui een TV-kahclljc. dal 00k hetgelmd overdraagt.De ccbte RGB'Perilel-aanslutting?a]

velemonitorgehruikers gelukkig maken. denfcenwijDe aansluilmg voor helKEYPAD heetnu"AUX*enbe'vattwee input-entwee ouiput-lijneti.

Erisgeen software voorzien voorciezeaansluiling.Dat wil zelfvoormoet zorgen.De ii;iiiilnilitiekaualstweede RS232-poort ofalsstuur-poort gebruiklworden, millitzelf voor denodige software zorgt.

De organisatie van de doorvoer- busisop eenji;mt;ilbel.int>rijk^

punten verschillend van de bus vande +2.Geen -5V meer, geen

l-iiuUijkeenSpectrummet e Ceiilnuiicsaansluiling!We hadtie 11i-vi'TiLA.'Vieesddatin navolgiriEvan deCPC's van AiiiAirad.'' -Si-lnifider,de print gestuurd krijgen.maar deze vreesbleefcongeerood.Het handboek zegt wel, dat de Siiupi-li'tt'iipi iuleizelfin Staalmoet zijnomlinefeedst genereren.Datismeestal instelbaarmet een of anderi min of meer goed verborg schakelaar.gemerkt met"AUTO 1iN'h1-RI-D'.

]DIP

Helen :chis;

Zoalsteverwachlen was. werkt de+3 disk drive met.1"diskettes, dezelfde (uiteraard. denken we bijaa)alsdeAmslrad CPC's gebruiken.Wevindenditjammer, onidat bijnaallehome-computers met 3.5" schijven werken. Zelfs IBMisopditformaat overgestapt.

Amstradblijftkoppig aan zijn eigenslandaaid vaslhouden.

Waarschijnlijk heefthijnog sihijljesin?ijnmagazijnen staan.Tweede nadeel van die 3"

srhtjvenisliuiiprijs:circa 12gulden, zowat hel dubbele van de prijs voor3.5".Maar goed,deSpectrumiseindelijk tochvo!waS5en geworden. Derde keer.goede keer.

gevonden wordl,eeiiBASIC- programma met de naam "DISK".

Zil ergeen schijfinde drive.

Binnenishet anders

Wanneerwe hel ding open had den geschroefd (dalraden wij u aelf nietzo Ban, inverbandmet garantiebepalingenen zo meer), vielenons een aanlal verschillen op mei def2.De +3 bevat een heelandeie printdan zijn voorganger:de disk controller

—en de annsluitpoorl voor de iweede drive zijnerbijgekomen, samen me! de parallelle prinler- poorl. en een aanial chips riin verdwenen. Beler gezegd:zijn Vervangen door grolerc chips.

Twee grole 32KROM-chips bevatten helgehele operating system:de 16KROMvan de

"originele"Spectrum.16KROM van de +2lielROMnieflietDOS (Disk OperaiingSystem),de commando's en voor de Cenlro- nics piinterpoori.Tel daarbijnog vinUK^RAM-chipsendan?iet het geheel er een sluk minder dink bevolktuitdan voordien.

i:iis,ianbet operatingsystem geweikt. datisop diverse puntentemerkenHe underhand -KU-iide buginverband met de NMIisverholpen.[mikan wel beiekenen datcommercieleiof iindere, ovengens)software die de daarroeev.il.i.ndeusysteem- variabelea Isnpslagplaais gebruikte. tare dinger]/.i|ga,m doenDe on/innige vonrziening op de +2 dieeivetftntwooldelijk

SAVE/LOAD-commando's werken standaard met de drive(It verwachleri,maarmet Amslrad weetjenooi!...).

Hetontbrekenvan deROMCS- lijnop de doorvoerbus betekeut dalROM-paginglothetveileden behooit.Randapparaten die daar gebruikvanmaaklen,werken nielop de +3rmicrodrives.

InterfaceI,Disciple,Opus Discovery,Multiface.Sommige modemsgebruiklen naasl hel paging-mechanisme ook de externe 9V-lijn. Die werken dus alshelSpaanse keypad.

relit ,kieu

codenillutings gefrllerd werden. maar tegelijk ook de conlrolecudes voor de punier, zodaljejeprinter nietmeer willedigkon gehruiken.isnu getnakkelijkteum/eilenDe

cassetteovergeschakeld:

"inserttapeand pressPLAY".

Zeer doordachi, handig werk, Een schuunhcidslouljevindenwe datnietgevraagd wordl01 1 naam van her prngramma dalje van cassette wilt lezen.

3betn ,ki

Na een vergeefse zoeklocht naar een aan'uil -knop. atopies we de siefckerinhetstopkontact.Na een paarseconden iagen we het vertrouwdebeginscherm van de + 2.met een paar wijzigingen De regel "128 Basic" werd door

"+3 Basic' vervangen. Onderaan op hetscherm destaalnu de ciipirigbl-mededelingmet diie jaarlaMcn.en enkelc seennden jaterdemtdcdeling dal drive A(deechte drive)enM (RAMdisk)terbeschikking .'...Il.imonitorbeeldis uinoistrak.De aangesloteuTV gafeen beter beelddan met de

•2.maar de pixelshebben nog steedsde neigiogomuille lopen,teveiwaterenCdol crawl"),'ijhelminderdanbij de•.'Widerlijkthetalsol ikvoor een -2zil.Bijdestart

"Load" geselecleerdIndiener In+3BASICkunje opgeven. Hnvendienishelook mogelijkom"default"-waardenin testeltenvoorSAVEenLOAD door helcommandoLOAD"!:" of LOAD*A:" ofLOAD'B:-

op ziclizell,wordenalledaarop- volgendeLOAD-commando's resp.naar [ape, drive A: of driveB:gestuurd.Handigbij helprogram meren.

Iicnaamgeving vanfiles is anders danlolnog loebijde Spectrum gebruikelijk, ook voor Opus Discovery-gebruikers, Een naam mag 3 tekens langzijn.

Daarna kan een lype-aaiiduidiiig volgen van drieletters(BIN, PRO, TXT,...), Het gehee! kan worden voorafgegaan door een gebruikers-nummer. Dil doet slerkdenken aan de manier

«,i,iii)pAmstrad'Sibneidcr werkl.

Diverse wildcaid npties zijn voonuen, plusbescherming van files(nielperongeluk van de .!•ilea i.i

Hen inhoudsopgave van de schijf gev.aagd:CATofCAT PXP (Expanded)Dillaalsleneemt ook de svsiemfilesen de heschermdefilesmee.hel eerstelaatdievooiwal"

ziinOok de (naar boven afgeronde] lengievan defiles wordlvermeld. Perfilewoiden nopalwal grgevens bijsebouden.

zodatde directory ergbag uitvalt:maarliclsl7K van de tochalnietOverdadigelgOK per,-ijdelinch schijven zijn .liibbel/i|dig,dusiehebt cigeolrjkroittwalkunsien vliegwerkWISK opslagruimte terbeschikking

CATwerklook met de cassette: CATt?leestdeheaders van allefilesop deband en haall daaruit nuttige informatie, die op hetscherm word! gezet. Dil omfilesoverlezeltenop de schijf:starladresen lengte van codeblokken worden vermeil slartregelsvanBASIC ook: de maar belaas uiethun afmetiugen,

it Wekondenlielnauwel lectunrvan hethandboeE en bleek het toch waartezijn: de +3 kenlinBASIC geen ptintfiles.OPENeenfileop de schijfkan nietIGebruikers van

erdus bepaald niel goed aanom op de +3 overteschakelen. Dil vinden wij een van de domsle dingen dieAmslrad ooil met de Spectrum heeft uilgehaald. Te meer daar hetinmachiDctaal wel kan. hetzitindeROM! HetDOSisuitgebreid genoeg;

jckan erallerleihandige en leukedingenmee doen(fig.1 bevateenlijstvan deDOS- routines).Alleen:BASIC beschikt niet over de nodige commando'somdeDOS-roulines hetisbesleen uilgebreide BASICgeworden. In figuur2 staatdelijstvan de extra keywords en extra inogelijkheden van bestaande keywords. Niel

Spectrum enCP/M

Erwerd voor de "lancering" van de +3 heelwat geschreven over dezg.CP/M-compalibiliteil.

Potenlielekopershoeven hun ademnielintehoudenloter eenCP/M-versie voor de +3 koml.Op3"schijf.dan.Indeze MS-DOS-tijdisCP/Mnietalleen lichljesverouderd, maarikvraag me ook af welk softwarehuis zich ernog aanzalwagen.

Locomotive be loof Iallangveel.

maarikheb nog niets gezien.

Er zijn waarschijnlijk nogal wat moeilijkhedenmet de 80 tekens per regel en de 25 regels, die voorCP/Mheelgewoonzijn.

HetDOSiswel file-compatible met CP/M. Je kunl dusalvasl.

De+3DOS ROUTINES ZIJN:

DOSINITIALISE DOSVERSION

DOSOPEN DOSCLOSE

DOSABANDON DOSREF HEAD

DOSREAD DOSWRITE

DOSBV'I'h:UKAD DOSBYTEWRITE

DOSCATALOG DOSFREESPACE DOS

DOSDELETE DOSRENAME SET DRIVE DOS SET USER DOSGET POSITION DOSSET POSITION DOSGET EOF DOS GET 1346 DOSSET 1346 DOS FLUSH DOSSET ACCESS DOSSET ATTRIBUTESDOS OPEN DRIVE DOSSETMESSAGE DOSREF XDPB DOS MAP B DDINTERFACE DD INIT

DDSETUP DD SET RETRY

DDREADSECTOR DDrfRITESECTOR DDCHECK SECTOR DDFORMAT DDREADID DD TEST UNSUITABLE

DDLOGIN DD SEL FORMAT

DD ASK1 DD DRIVE STATUS

DDEQUIPMENT DD ENCODE

DD L XDPB DDLDPB

DD L SEEK DDf,READ

DD LWHITE DDIONMOTOR

DOLT

Handig De commando's voor+3DOSzijnsdnijvtndie hetmogelijk alleen beschikbaaralsmenin maaki o machinetaal programmeert.MenHASIC- irogramma welfilesop

penenetc,Hel+3DOS kan dan wel Files op Disk diskle

biedtde'<:program insure herbenoemenetc. ongeken de moHelijkheden.

Toch BeterBASIC?

InBASIC kun je drie channel:

aan streams koppelen:liel scherm("S"),de printer("P") en helkeyboard ("K"). Datis alles.Inhelhandhoek word!

fijnljesvermeld dal het hele

"ofpurely academic interest"

is.Daar zijn wij het dus wel

I:.i/ijnook wel wijzicniLviiin degoedezmaangebrachl.alis heldan op een beetje vreemde nianii-iJekunlfilesop de schijf eenanderenaam geven met helcommandoMOVE.Rare'liesop drive keuze,vinden wij, maar goed. .BAS hebben

hetwerkt, copi&ren onc

(cfrCP/M)legeven ofte oiilnemen (M-A* of"-

A*). Loeischerisdanweer de keuze van hetcommandoCOPY omfiles

gebru cuds", dat wil zeggen dat ticpasldegroepen vanfilesmet eencommandokuiinenworden bewerkt.Een voorbeeld:COPY

":VBAS-TO"b;-

Quasiallcwij/.igingenaan fileswerken metMOVE:de beschermingvan een bepaalde

suffix aalleen die)

"•"-teken vervangleen aanlal letters,tcrwijl helvraagteken

"?"feulettervervangl: COPY"A;NAAM?.BAS" TO"B:"

zet allefileswaarvan denaam 'NAAM'isgevolgd doot1 letterleken.metlie)suffix .BAS, over naar drive B.

Voor machinelaal-programmers diegraagcodeblokken van andere machines willen bekijken.iser een speciale vorruvan helCOPY- commando:COPY"naam'TO SPECTRUMFORMATwaarmee defilevan een header wordt vooraen die de Spectrumals een machinelaal-header herkenl.

Een heel vreemd gebruik van COPYvindenweCOPY"program"

TO SCREENS:dilvervaugt hel (onmogelijke)OPEN"Aiprogram":

MOVE"Aerogram"TO"S".

Deprinterwerkt!

Opde +2konjewel een"grille"

-printer aansluiten.enerleksl mee afdrukken. maar dan hadje 'twel zo oiigeveer gehad.

Controlecodeswaarmeejede piinteiop diverse maniereiikon latendrukken(inveljes.

scliuinsdiiift.nnderstreept, dubbele hoogte, klein. enzo werden niel doorgesiuurd.

sdiuldiging weidin helhandboek aangevoerd dat de

"nude"Sped ruminlistingsook kleurcodeskon bevatteu (mat ze m.i.we]mooi ovei zichtelijk konmakea) en dat die voor printerswel erg rare gevolgen kouden hebben. Dalismijinal diejaren daliklistingsop de printerdraaidc eigenlijk nooit zo opgevallen.Uwel7Maar goed. die kleurcodeswerdener -uilgefillerd.en verderalles

ivateencodeonder 32 had (spalie).Dusalleswatjede printer diels mocstmafcen middelseenESC-groep(CHRS27 en nog wal) werd erook netjes uitgehaald.

Ditisbijde +3 gelukkig hersleld.Nilkunjede printer vi'lkdij:aebruikeu. Jeslelt een van de vele mogelijke modes inmetFORMATLPRINT.

gevolgd door eenletter."U"is levergelijkenmet het vroegete OPEN#.!,"B":allecodesworden zondermeer naar de primer gesluiird:codes die eenkeyword meer vertaald enalseen reeks afzouderlijkelettersdoorgeseind, FORMAT LPRINT"E"isdan hetandere:OPEN#3;"T", waarbij enkel codes wordeu doorgestuurd

OVERZT.CHT NIEUWECOMMANDO'S

Hieronder een overzicht van wijzigingenvan +3BASIC Lo.v.SpectrumBASIC:

CAT #n,"A:naajn"[EXP]

CATln,"B:naam"[EXP]

CAT #n,"M:naam"[EXP]

CAT#n,"T:naam"[EXP]

COPYEXP[INVERSE]

COPY "A:" TO "B:" of"M:"of"T:"

COPY"aajnl"TO "naam2"

COPY"aam?"TO "naamx"

COPY".*"TO

COPY" TO SCREENS

COPY" TOLPRINT

COPY"aam.prgTOSPECTRUM FORMAT FORMAT "A:" of"B:"

FORMAT LINEnn=BAUD-rate) FORMAT LPRINTR"

FORMATLPRINTE"

FORMAT LPRINTC"

FORMAT LPRINTU"

dieeen lellerleken voorsiellen FORMAT LPRINT"R" stuurl allesnaar deRS232 poor!. Cen- tronicsissfandaard.Diestelje indooiFORMAT LPRINT

"C" (hoeftnaluurlijk nietals edec

lodehebt gezetJ.

I.iefhebbers vanscreendumps worden extra venvend:drie im.>j>i;'lijkiit'deiizijnstandaard aanwezig.COPYgeefteengewone afd.uk van hel scherm, zoals hijde-(2.COPY EXPgeefteen afdruk met grijsthiten die de kleurenop hel schermmoeien weergeven,COPY EXP INVERSE geefteenafdrukinnegatief.

bijde origineleSpectrum 48 K.

Maar nietalleswerkt.in48K mode. Je hebt dan ook alleen een kale 48 K,waaropjeenkel nog een cassellerecorder kunl aansluiten.Geen microdrive (wantgeen InterfaceI),geen Opus diskdrive, Je kuntniel met hel extra geheugen werkeo (inBASIC),ook nietals RAMdisk(decommando's worde nielheikeudl, de eeluidschip is(inBASIC) onbereikbaar. de RS232 interfaceisOoslindisch, nelzoalsdeMIDI enAUX- poorten.En het mooisle:de diskdriveisuiiliieaaiikelijk gewordeninBASIC1

Moc ,-llledli

Terug na.de oertijd van de Tweeineen kast ?

Spectrum heslissing

dus.Niel zogelukkiee dachlik:

ikwerk graagmede editorvan deoude De Spectrum +3 kanals128K loets.maarikkan die machineworden gebruikl. nielgebrikenomeen pmgiaiiiii waarbij deprogrammerde n datop een of andere commandoslelletvoorletter 1de diskdrive werkt.

inmoel (ikken. ofals48K Dan moeliklerugnaarde trage machine (een "oude" Spectrum 128 edito,met het risiko van dus),waarbijalleswerkt zoals lypfoutenindesoms wel lange

commando's:COPY'program TO SPECTRUM FORMAT, nou ja...Maar goed, dalzal

Hettoetsenbord

Wij vindenhet,net zoalsbij de +2, jammer dalop he!

toetsenbord enkelde hoofdletlersafgedrukt staan, kitschlijklhetorisookniet.

Opde R-toets staan welnog '<

en"RUN"(voor de 4SKmoJr);

op de Jstaatook nog"LOAD".

Delilo.siifieer.ictilerlijklwel.

dat+3gebruikers/el!tdch nielszullenprogrammeren wat zedemoeitewaard vindenomt bewaren:SAVEisnergenste vinden. Gebruikers die tochin 48K mode willen programmerei efn-toets,worden verondersteld eengoedgeheugenlehebben.

I'm,'

gerr inCen/ of Pascal gemakkelijk lkt:de plaatsvan de[.

.{«)aIje ibet andboekopzoeken hoofd leren. Net zoalsbijde +2 lijktlie!alsofAmstrad het zelf procliminere i]wilontiimfditsm.

op zijn minst in 48Kmode.Wat hijoveriEens ook/ell"zegtin hetbandboek:de 4SKmode"is

Lded".

Bijhetnalezenvanditverslag vondikbeiweinig positief klinken.Van een machine waar de Speclrum-fans loch best butg phadden zitten wachten. had

icht.

sde Begrijpmegoed:opi ZXSpectrum+.1eengoede machine met veel mogelij khedeu.

met een toch we]goed doordacht Spectrum -gebruiker kanikhem 'aroordeeld kijk-Ikg Hijbevatnog deoude Spectrum 48 K,maar uilsluilend omwille van de reusachtige hoeveelheid 48Ksoftwate die ermomenteel a!is.lijktme.De48Kv

ade-f ranlal

riniKi'liiktiedcrtkwijl die de originelewel had (InterfaceI.

enz.).Dat vindikzonde.

Hl*ieedeeltevan de machine waar hel eigenlijk allemaalom draail,de 12SKmet de +2 editoren denieuweROMs,isde moeite waard. Het groolste pluspunlt.o.v.degewone Spectrummet diskdrive (Opus oT andere)is :hetonlbreken van allerleikwetsbare verbindingen tussendecomputer en de randapparatuur.De onmogelijkheid ominBASIC rechlslreeks met filesop schijftewerken vind ikergerlijk.Onbegrijpelijk overigens,wantbijde CPC's vanAmstrad/ Schneiderkan hel wel,alishetdan (standaard) alleenmaar sefcwentieel.

Voor Specirummers met een 48K met microdrive,lijktde +3 nielzoeenaangewezen keuze als"upgrade", Jemoet de ecu toeis-kev windsa Ileren, tenminsteajsjede drive wilt

*3BASIC programmeren. Hebje proeramraa's dieOPENeuen CLOSEnnaar handlist,dan kan jedie nietmeer gebruiken. Wil jeecbteen drive,dan valt de +3 aftewegen tegen een Opus of een Disciple.Even rondshoppen en prijzen vergelijken,isde boodschap.Hel hangt erg veei afvan wal je met de machine wiltkunnen doen.

Voor beginnende compuleraars isdileengoede machine, vooropgesteld dal ze de 48K mode Intcn voor wat zeis.

Dan kunnen ze meteen mel een goedeBASIC leren werken. die onveiwacht veel mogelijkliedeti biedtondanks zijn(invergelijking totMSX2bv.)beperktewoorden-

schat.Dc diskdriveisgoed, betrouwbaar. geruisloos. Jammer voor de 3 inch schijven, maar hetisnu eenmaalzo.Erisnog altijdJemogelijkheidomeen tweede, andere drive aante sluitcn.Dathebik.bijgebrek aaupassende connectoreu en interface, niel gedaan, zodal iknielzekerben van het resullaatvan bv.COPY"Amaam"

TO"B:Naam".Maar daar kan een ofandere clevere firma vast

IndienlemandinhetNoorden vanNederiand dan ook nog De Tekstverwerker op een 3 inch schijf beschikbaar wilstellen.

word! de +3 meteen een prima machine voor tekstbeweiking.

Hel loetsenbordisgoed.Okee geenXT/AT,maar gewoon goed.

Cassette-softwarevoor de 48K kanvrijgemakkelijkop schijf worden overgezet:ganaar +<— BASIC. LOAD-l:'.LOAD"en SAVE-A:..,' enklaar.Bij commerciele software kan bet ielsmoeilijkerworden. wanneer ermel snelle laders en dat soortfoefjeswordl gewerkt, mniiicrwel lukken.

Albijaibenikgematigd enlhousiastover deze nieuwe telgindeSpedrum-reeks.In dezelijdvankelderende prijzen alskleintjewel sterk staanom leoverleven.Ikwens, met de reserves dieikhoger uilsprak, det-3een lang en gelukk.g leventoe.Toch wel van harte.

DETOMS De +3heeftnu4ROMs,die worden ingepaged

.

steeds apart ROM isde'editor'ROM en deze wordt

ingeschakeld als de +3 wordt aangezet.

ROM1isde'syntax'ROMe de zgn.'highlevel' +3 BASIC en bevat de disk-commando's

,

lcontrole vandeze zorgt voor meeste van de ROM2bevat het +3DOS disk operating system.

ROM3bevat de'48BASIC, eenhinderlijke'bug De NMIwerkt nu wel.

waar nueindelijk isuitgehaald.

SPECTRUM COMMUNICATEE METIBM (EN COMPATIBELEN)VIARS232INTERFACE)

-SeikosbaGP50 pciatei Smds halllist,bteek echtei voorroijdmmijnSpectrum qua opslag- roogelijl.nedenirkfiit school,lodat>kgenood?aakl zwaacrieisysteemMija kenzeIt -iiiemilelijkgcvallenop een

IMPC/MS-DOScompatibele [ti'.vi ,.[ii.mijmma'slicbII;

opnieuwinGWBAS1Cinoeteu liersi'lui jvi-u.hesLindenlieuik

Fiiijn-tijdtieledenechler.bij lii-l'ii.Tplnivviivan dehandboekei

"jnldekking dat mijn beide machine warenmel een R5232-interl zodatbeidemachine? 00ka:

elkaargekoppeld moestenk warden. Ikbad ooit we] een deMicrodrivemanual gelez vanRS 232 en Local Area Network maaraisjeslechts computer hehl,worden die hoofdslukken snel gelezen.

Mijnbt'liiciiisd-lliiiEivus iwiiiiidiiel lijkgewekt enikbegon aan de

een9pobge1)siekkci;

eenkahel (flatcahle);

een p'••RS 2S2 %tckki een soldeerbout De soldeerbout badiknog.

lodalikvcnr eenluiltlhedrag aande slag konlIkbeb mij echteieer« laten inlormeien waiion RS2i:inteiface oogevcer doe!Ikzal...bet k...itract)tenoilteleggee«-at ditinboudt en bclckent.

interfaces:de senileen de parallelinterface.

De hekeiidsk seriele interface isdeRS2.12'en de bekeitdsle parallelinterfaces zijn de Centronics'en deIEKE'.

Aangezien de liatabusseninde dnnr mij ucbiuikle computers heslaannilR parallele

bits(tegelijkertijd.dus

Dc voorslelling van binaire informaliedoorstroomimpulse kanalsvolgtweergegeven worden(Fig.1}:

DeRS 232 inteiface zorgt er dus voor dat parallelle signalenomgejetworden naar seiieleMpnaUi. en andersom.

Schematiscbisbetverzenden van ten bvtealsvolgtvoorte ateJlen Inde?endendecomputer loopl

sworden door de rfaceniellegelijk l.lilhouiildus00kii

lekens(=2*7) gecodeer decomputer weritf evei bits,zodalalsnne12Sl- lekens gecodeerd kunne Ditwerd opgelosl door ASCII code een achisle toetevoegenuie Fig..

De pacileilsbil kiijgl de waarde 1als licllola.ilaantalbits in de 7 bils ASCII-code met 1

;venis.Schematischzictbet nitalsfiguur7.

Hieruit volgt dat de zendende computeraltijdeen even aantal bitsop1en een even aantnl bitsopuitzendt en datlangs de andere kant de ontvangende computerallijdeen even aantal enen en een even aantal nullen moel ontvangen. Deze manier van conlroleren wordt deEVEN- paiilcitscontrole genoemd,de UNEVENiiaiiteilscontrole werkt uiteraard precies andersom.

Als bijvoorbeeld gewerkl word!

met deEVENpariteitscontrole en de ontvangende computer oulvangl een oneven aantal enen en, uiteraard. een oneven aantal nullen(dilkan komen doorte /wakke shoomrmlsen waardoorn"

oidt

Fig.4 0000000wordt 00000000 1010000 wordt01010000 1111111wordt01111111 nieuw10000000 nieuw11111111

ASCII ASCII80 ASCII127 ASCII128 ASCII255

Inde Spectrum zijn de 'nieuwe*

ASCII lekens bijvoorbeeld de bekende een-loels BASIC woorder en deGRAPHICS;bijde I'CMS-DOScom[niterszijn dat onder andere de Griekse. Duilse.

lvanse en Scandinavische lekens en de graphics.

gemmd,P).

Uil houdl ondei anden wijeukel de lekens 32 van de ASCII-label kunner verzenden.Deze zijnbijdi meestehome, nobby enpei computers gclijk aan elkaa:

avenge 128 tekens kunnen onderling zeer afwijke.i.D eerste32 tekens

dat De drie toegevoegde bits geplaalstaUvolgt:n vooi ASCII-code (de startbil.S (wee na de ASCII- code( slopbits.SIen52).

Schematise!!zieteenASC

13,carriage nditgevale indcn.

)m bijvoorbeeld de

•rieelteverzendeu (1000001

>binair) wordt meeslali iluur->hitstoeeevoegd end(

ebitvan de ASCII-code<d:

,,

t

t

t

t

Met de loegevoegde sluurbits en deparit eit shitzieihet eruil alsfiguur6.

fc|-;.|T|TM-"l"t"M='l»1 binaire1a ontvangen] Ml de

Eennder be RW

n.-lliJua.-iinee eewerkt woidl en de-BAUDrale nan Emile Baudot tivindetvan de iifie.De BAUD-snelheid isde .urll^uwaarmee de over- dracht geschidf.EenBAUD

met het zendenV!

conde.De term BPS second) wordl ook dikwijls gebrikt.

OmLiu10Kb met een een snelhetd van 9600BAUDteverzenden hebbenwe nodig:

Lage snellieder tot1200BAUD,gemnkleld.' snclheden van 1200tot4S00.

iclbedenbeginnbij

Enkele staudaard BAUD-snelheder 300 24UIJ 600 4800 1200 9h00 Wezullen echter e

(dehenodigdhedeii

HLubijdii 44van hoi Mici odr i v

L

-

handboefc geeft uiilcg overwelke veihi ndinger)yemnakt ninclen

Ter informalie:

TX= Transmit Data R\= Receive Data RTS= Request To Send CTS= ClearTo Send DSR=DataSe1Ready DTR= Data Teunm.ii Readv Alsde kheP enmaalklaa>B k'fiiitji;isliefp hfflwerk:la lui.k-k.i

versiesv Indeme npek vorm k .ml

•ternp

"h"^dotli.|"l-i.. f Iwi-cde.mpuerdLiootlsrap onivangiHet ngen he

7bits-ASCIIaantal 1000001 2,even 1000010 2,even

blijft

;ekenP+7bits

'en A 01000001

en B 01000010

.even C 11000011

pariteitsbit blijft pariteitsbit wordt 1

gepnstmoet reageren...

Niet7.0simpel dus. Ikbendan bestaand progrnmmainGWBAS1C aautepassen.Ditprogramma biedlde mogelijkliedenomten direct(RANDOM)bestandle lezen.tewijEigen,teraadplegeu

Ter verduidelijfcing: een direct bestand lioudt cindernnderein datjeeeneenmaalgcopend

islandinwillekeuiigevolgorde Tunl leien en/of scbtijven.

ferwijleen sekwetifieel bestand enkelvanaf het begin, record perrecord, gelezen of geschreven

Het lezen of scbrijven van een directhestand gebeurt aan de hand van een imieke"sleutel"

<eenklantnummer ofietsderge- lijks),diein ditvoorbeeld overeeukoml melliefrccordnum Deze"sleutel"behoeft uiteraard met het recordniimmer. Desleul Ycllvi;oderi endecodering) leider unick recordiiunimer.Indilvo beeldgaan weerechlervaniii datdesleuteleenklaiifnuiiniici isen dat dezeuniek gebruikt word!alsrecordnummer.

Wal ,tn.il

42 Tekens

BASIC

De Spectrum heefl ten nogal beperkle resolutie. Elk vimlie 24 regels besiaaluilslechts 32lekens.Wievrijveellekst op zijnscherm wil afdrukken.

zaldaarom zijn leksl nogal eens rooelen aanpassen,omalles einetjesuiilelatenzieu.

F.eiiandere oplossiugis,meer tekensop ten repel proberenle krijgen.bijvoorbeeld31.In dilarlikelworden aan dc hand van een aanlal vonrbeelden slap voor slapallefacelten,die bijde lolstandkoming van de bierna volgendc BASIC uitvoerigbesproken.

DESCHERMINDELING

van de achlsle regel volgtdi tweedelijnvan de eerstere vandalbloken?..Nadal we lijnenvan he! eersle blok bebfe gehad. volgen de lijnen\ Iweede blok en daarna d net derde.

Mel behulp van program Ub

1kui DE"OUDE"TEKENSET

l)clekenseidiedeSpectrum gebruikt.isinhetROM upgeslaeen.vanaf adres 15310.

Programma1

chermgeheugencn'cindig'(mel'hel"Hi '"leken (CODE127).Derestvande lekenseiiservoor deSpectrum zelfbijbedacht (dezg.Inkens).

De 8 bytes Waaruit een leken bestaaL zijninhelROMper leken achler elkaar opaeslageu.

Mel behulp van een verderin helarlikelbeschreven

irammaatje knnluheel oudig de byles opvragen,

=enbepaald teken vormen.

walmeer over de lekensei deSpectrum wil lezeu doel Dedaanbiz.27 en 28 van

Ophetschermworden slandaaid 24 regels mel ieder 32 tekens afgediiklUii«itleggen:::

regelsop bei bovenste deel van helsfherm en2repelsop hel ondersie deel (ne hooldsluk15 van deSpectrumhandleidins).

Elk teken besiaalu.iSx8 beeld- punlenipinels).Voor iedere pixel gebtuiltlde Spectrum1 t'itEen leken heslaai daarom uil8 bytes, die vlak onder elkaarop het scherm worden gcprojecleeidDejjrootlevan Keisihermgeheugen^ dus:32 lekens perregel.ma.ilBbyles petteken oiaal2-1regels =6144 BytesDilknmluw.een met 6K.

Het M-hcirogelieugenisopgedeeld ,nthli.kknivan2Klleteersle M.-k bevat de regelst/m7, het tweede M.>k deicgels 8 t/m 15en hel derde blok de regels 16 t/m24.Elk teken besiaal nit8 onder elkaar geprojecteerde byles. Je zou dus kunnen zeggen dat ieder blok besiaaluil3x8 beeldlijueu(8lijnenperregel|.

Deze beeldlijnen zijnnielneljes na elkaarinhel schermgeheugen opgeslagen.De eerstelijnvan de eersle regel van het eerste blokwordl gevolgd door de eerste lijnvan de tweede regel van datblok enz. Na de eerstelijn

itismogelijkomm itrucliePEEKeen1 tschermgeheugen1 eslaa adres 16384.Mel hetPOKEii gelallenmoelmen voorzichtig omspriiiEen.Indien uineente hoog adresPOKE!kunt u de sysleemvariabelen overschrijven.

Een sysleem "bane up"isdan zeker'nieldenkbeeldig.De organisalievandilsinkcelieugrn is.zoalsuilhelvoorgaandemag blijken.nielecht simpel.Om locheenvoudig heljuisleadres lekunnen vinden, kunl u gebruik ma ken van onderslaandeformule.

adres blok regel

= adresin(:

=bloknumn

= regelnumr

;cherm)geheugei Mt«t/mvj ierindalblok

kolom = kolompositie(0t/m 31) DE-NIEUWE"TEKENSET

De enige manierommeer dan_, tekens per regelop het scherm afledrukkenis:minder dan1 bytegebruiken voor een teken.

Wiltu bv. 64 tekensop een n'wlLifaediulitliebben,dan kunl n voor zo'n tekenmaar gi.3>,'64=4bitsgebruiken.

TASWORDIIbv.maakl hiergebruik van.Inzo'ngeval ishetdan wel nodigomeen nieuwe tekensetledelinieren.

Inons gevalzoudenwe graag, uitgaand van de beslaande leken- sei,zoveelmogelijk tekensop een regel willenafdrukken.We zullenwe daarom. zo mogelijk, een aanlal bits van het leken moeten negeren. Met behulp van programma2kunjeziendalhel meest linkse en het meest rechtsebitvan de ASCII-set nielgebruikl wordl.Ook de bovenste byteisleeg(heeftde waardenul).

Programma 2 Een belangrijke vraagis :hoe verschuifikdeinhoud van een byle (eigenlijkdebinairevoor- stcllint!daarvan)uitde tekenset zo,dai he!"nieuwe" lekenop de juiste plaalsop het scberm verschijnt.Helantwoord op die vraagiseenvoudigerdanje waat'schijnlijk711I1vermoeden.

Een verschuiving vanlielbitpa- tmon krijejedoot deinhoud van de byteledeleu dooi, of tevermenigvuldigenmeiliet grondtalvan heltalslelse]

waaiinjehet getalscluijfl.

lotdemachtn.Hierbij geefln deverschuivinginposities weer.Aangezienweinhel binaireof tweeialligestelsel werken, geeft een vermenigvuldi gingmet 2n"

Programma3

Als we hel "nieuweleken6 ilsbreedmaken, zoudenwe

~32s8.''ri-42lekensop een regel kwijtkunnen.Deze "nieuwe"

Zoals weinde afbeeiding hier-

"iiiJuwe" tekens p.ociesin3

"oude"lekens(3bytes van het schermgeheugen).De indeling eeiivuudig.De hietna genoemde tekensAl.'mCenl/m 3 refererenaan de afbeeiding

rechlsinlekenB met 2 bits

linksinlekenC

nIw links.

De volgendetommies zorgen

DMIlinks:

o»*2"n-2561NT<ow*2*n/256>

nw=INT(ow/2*n) ow= de oude inboud van een by n» = de nieuwe inhoud n = de verschuivinginposilies Van de tekens1/in3moetend<

tekens0,1en2links inresp.

byteA.B enC geplaalst worden. Daartoe moelen we de codesvan die tekens mel de vol- gende waarden vermenigvuldigeH

De lekens1,2 en 3 moelen reclitsinresp.byte A, B en C geplantslworden. Daarloe delen we de codes van die tekens door devolgende waarden:

CODEteken1/2'S 2I2"3 3/2-1

Alswe aan hetlaatslevoorbeeld- voegen danisgoedtelienwelk effectzo'nvermenigvuldiging endeling heefl.De regels die toegevoegd moeten worden. kunt uviiiile.iiinprogramma3,

DE42TEKENS

De 42 tekens gedemonstreerd.U kunlprogramma 4 roor eigcn gebruik aanpassen. Hel nnival De subroutine die beginl op regel 201(1 bcrekenlo.ro.hel adiesinhelschermgeheugen. De subroutine op regel ^110 berekeut de verschuiving naar links:dieop regel 2210~de verschuiving naar rechls.De 4de subroutinePOKEIde berekende waardeillhel schermgeheugen. Hiernawnrden de onderdelen vanprogramma4 inhetkorlhesproken.

Hethoofdp rogranuria

Regel 100 verwacht in devorm

"PRINT AT" hel regelnummer (DI/m 24}, het koloninummer

<Ut/m 41) en de afledrukken lekst.Na controie of de ingevoerdewaarden correctzijn.

wordl voorallelekensvan de lekstLOOPndoorlopen(zie legel110).IndezeLOOPwordl allereerslde juistekolom van hetle"prinlen"teken berekend

^x[l).Inregel130wordl daarna het"Ivpe"lekenberekend (voor type,'zieboven). InLOOP1 wnrdt ds.iniapeibyte,hel juisteadresberekend en afhanke- lijkvan het "type" teken een oftwee bytes aangepast en opgeslagen.

sverder opbiz.44)

SPECBROT _PASCAL

Hetmaakt alleen maar mooie plaatjes.Daar hebjejeSpecLrun nietvoor gekocht. of loch? De mooie plaatjes rijn ook nogin r.wari-wii.vaawege problem en mel de atlribulen. Maar ze zijnwel verschrikkeiijk mooi.

Ik*agdeze plaatjesinPersonal Iniii|>iiie]World van duretnher

1986.Een wiskundigeuilleg.

en een programma... voor een Macintosh,Laaliknou geen geld voor eenMac oi eenIBM hebhen, en wel mooie plaatjes

Hetvielmencigalmee or programmainBeta-Basic krijgen.Hel duurde wel 20 U (!)omeensellermvoltekrijgen.

Geduld hebikbestwel maar dal isneleffelelang.Jammer voor deBASICEans.Over naai Pascal (Hisofl). Daarmee duurl

1he!

nosin .Dai:edoer

lewiskunde begrijnUae gomlebegrijpeii. dalik ivleetivnmligkailuitlegge Mandelbrot -functieis oielsalsx"2tcoustante.

:aaantalkeren herhaald.

sicwordl dai ZoietSals;

ikerkrijgibijSpecbrc ilniii.eelijkheden:

:"Copy hel plaalje Har X prinler (of Al|>h.u,.2040

diesaraenmel de Pascalin heliwtieiigenmoel: daartoe dieniindeCOPYprocedure heladiesvan"CALL#AC.#0E"

aanaepaslleworden:daar moerheladiesvan de routine

en,diede

>*L*verhoogl de Levelvan Hoe meetlevels,hoemeer details,hoe langer een scherm TMinderlevels;

Cursor loelsen (Caps-Shift S l/m8)verplaatsen de nitsntde van hel plnalje;

Knleislarlhetplotter)van eennieuw plaalje.

cassette

>P

Als het plotlen aan de gangis, enjehetideekiijgfdaljeloch noe eenlegrootgebiedgenomen hehi.kunjemet 'ENTER'

{$L-,0-,C-,S-

Uil/oomenisnielniogelijk, Verder rekenen aan hel huidige plaaljeookniel.

BASIC loader met decimale zelfshexadeeimale data (bv.

deHexenmaker, van dezelfd auteur)tepubliceren.Wij

kansop foutenis\6groot.

Hel werkerulepnier.immasla;

welop de verzamel-cassette

CH

:REAL; :INTEGER;

:INTEGER;

:CHAR; FUNCTION POINTIx, y:INTEGER]:BC BEGIN

INLINE (#FD,#DD,#4E,4,#DD,#46,2,#21,#3A,I5C,

#CD,#AA,#22,

#47,#04,#7E,

#07,#10,#FD,

#E6,#01,

#DD,#77,4);

POIHTj-x-1;

END;

PROCEDURE PLOTI X,Y: INTEGER)

;

BEGIN INLINE(#FD,#21,#3A,#5C,

#DD,#46,2, #DD,#4E,4,

#CD,#E5,#22) END;

PROCEDURE COPY;

BEGIN

INLINE (#FD,##3E,3,#DD,aE5,#CD,#01 ,#16,21,#3A,#5C,

#CD,#AC,#0E,#3E,2,

#CD,#01,#16,#DD,#E1,#F3); END;

PROCEDURE OVER(ON:INTEGER];

BEGIN WRITE(CHR(21) ,CHR(ON));

END;

PROCEDURE LINE1(X,Y,SX,SY: LNTEGER) J

BEGIN INLINEffFD.flai.jCSA.tfSC,

tfDD,#56,2,0DD,05E,4, 0DD,M6,6,0DD.ME,8,

#CD,ffBA,024>

END;

PROCEDURE LIBE(X,Y:IHTEGER)i VAR SGNX,SGNY:INTEGER;

BEGIN

IFX<0THEN SGNX:=-1ELSE SGHX:=1 IF YeOTHEN SGNY;~-1ELSESGNY:-L LINE1(ABS<X),ABS(Y),SGNX,SGNY) END;

PROCEDURE change(X,Y,B,H:INTEGER) :

VARIiINTEGER

;

BEGIN WRITE<CHR(21),CHR(1));

FOR I:=Y TO Y+H-lDO INLINE!#FD,*21,*3A,#5C,

#DD,M6,-6,m),iKEt8,

*CD,#E5,022,

#11,1,1, iKDD.JAE.^.fOD.JOe.O, IICD,l!BA,l2'.)i WR1TE(CHR{21),CHR(0));

END;

PROCEDURE AT(Y,X:INTECER);

BEGIN WRITE(CHR(22),CHR(Y),CHR(X));

END;

PROCEDUREinfo;

BEGIN POKE(#5C6B,CHR(0));

AT(21 ,)

;

WRITELNfLi-Bov Re-Ond L/lev:', level: 3,*ENTER'};

WRITELNl -X' ,xlo: 6:3 .xhi:7 :3 ,

'Copy Cursors');

WRITECY^,,yhi:6:3,ylo:7!3, 'Groter Kleiner');

AT(21,0);

-POKE(05C6B,CHR(2));

END;

(X,Y,B,H:INTEGER);

PROCEDURE BEGIN

OVER(1)

;

PLOT(X,Y)i LINE(B-1,0);

LINE(0,-(H-1));

LINE(-(B-1),0);

LINE<0,H-2);

OVER(O);

END;

PROCEDURE zoom;

VAR F,X,Y,B,H:INTEGER;

K:CHAR;

BEGIN POKE{tf5C<U,CHR(0));

X:=0;Y:-161;

g:=(xhi-xlo)/243;

info;

riii!-(xh£+aJ.e}A2;

REPEAT ylo:=yhi-<xhi-xlo)*2/.lj H.-=R0UND((yhi-ylo)/6);

B:=ROUND((xhi-xlo)/g);

window(X+6,Y+13,B,H);

Ft-O;

REPEAT K:-INCH;

IF(K-CHR(O))AND(F-20)THEN F:=F+l!

UNTILKoCHR(O);

windov(X*6,Y+13,B,H);

CASE K OF L':BEGIN

level:-level+l;info;

END;

BEGIN WRITE(CHR(6),CHR(6));

TOUT] "SCREEN',04000

CHR(8);

IFX>0THEN BEGIN X:-X-l;

xloj-xlo-gs END;

CHR(IO):

IFY>H THEN BEGIN

CHR(ll):

IFY<162 THEN BEGIN Yi-Y+1;

WHILE y<162 DO BEGIN

y:-y+size;

END;

WHILE size>lDO BEGIN square: -square DIV3;

y:-corner;

WHILE y<162 DO BEGIN

END END UNTILK-CHRU3);

PROCEDUREcalculated.ys INTEGER);

VAR a,b,c,d,m,n:REAL;

i,size,p,s:INTEGER;

BEGIN a:=0;bi-0;i:-0;

c^xlo+x^'g;

d:-ylo+y*g;

m:-0;n:-0;

WHILE(Klevel)AND(m+n<4)DO BEGIN bi-2***b+dj ra:-SQR{a)in:-SC;R(b);

END;

size:=square DIV 2;

p:-6 + X- S i a e;

e! =13+y- S ize;

IFPOINT(p,s)=ODD(i)THEN change (p,s, square, square);

END;

PROCEDURE rand;

BEGIN PAGE;

PLOT(5,175);

LINE(2-U,0);

LINE(0,-163);

LINE<-Z44,On L1NE(0,163) END;

PROCEDURE tesselate(

xbase.ybase: INTEGER);

VAR x,y: INTEGER;

BEGIN FOR y:--l TO1DO

FOR KJ--1TO1DO IF(x<>0)OR(yoO]THEN

calculate (xbase+x*square, ybase+y^square)

;

END;

PROCEDURE scan;

VAR x,y: INTEGER;

BEGIN g:-(xhi-xlo)/243;

corner: -40;

size:-81;square:-81;

level:=-8;xlo;

—

REPEAT;

zoom;rand;infoj UNTIL FALSE;

END.

xhi:-9;yhi:=2;

ZX

SPECTRUM SOFTWARE

HAHOCOPY Screen copyvoor FAKTURABfi

DM45,00

VOOHRAAD-CONTROLE Disc OPUS DM6

OPUS DISCOVERY 720 KB OPUS 2eDrive720KB

KAIUFFENKAMP Software K Har Garten stiasse 3.0-4904ENGER W-Oi Tel:0949-52242375

DM529.01 DM299,01

Random Access

RandomAccessFiles.Magische woorden die door de een met schroom. door de ander hesludeerd noih'lmIanIworden gebruikt. en tocbietserg eenvoudigs omsciirijven.

Jewerklineen cafe, en de baas vraagi jeomde tiendefles nil eenbepaalde krattehalen. Je gaatnaar diekrat.en pakt daar dieTiesnit Je denkl er niet ann,omjebijelkvan de vorige [lessenattevragen ofdilnil -de goeieis.Jeleltheel snelde

ablij [I"

iende,!..!.,..Dit:

erstenadeelkanuitde vordengeruimd door de utervanmeet geheugen(e ien.Danblij ftbetIweede

>'clbestaan.En daar helpt tegen.omdat hetgewooni

Het bandjeade«:rodri

adatde ngebouwd

"njuri;iiiugsystem").

;rken. it(in

Beide nadelenv.illeiiweg,

"Random Ace iioemen:de[lessenzijn wille- keorig toegaukelijk.FenRaiuloi Access rileisecuwillefctiii ig of directtoegankelijk bestand.

Nietmeet,met DimJei.

Een b••'.-mlis

\.inelemeiiteiimet of ?ondei aemeenscliappelijkekenmetken: adressen.filmlitels.aulomerken.

of gewoonallesdooi elkaar Hei bestand heel willekeurig loegankelijk.wauneci we elk element op elk ogenbliki-••u bekijken ofwijzigeu,bonder eerstde elemtntentehncven bekijken diebitbetmaken van heibestand ofI'mhet rangschik- -ken ervan. vooiafgingen.

Cohouqcnproblemmi

een direct toegankeli|k bestand iseen array, Voor het geraak houdikhetbierop string -mi hestandenmetlelleilekens dus.

Hi!..'IIarraybebjedirect toegang tutelkelemenl.met een eenvoudif commandotoah 'PRINT altU" ol LETal(13)="Jansen".

Het nadee! van een arrayis evenwel dat de omvang ervan beperktis:ineen piepklein ptoeiamma voor de Spectrum, maximumzo'n40K,Tweede nadeelis,dat hetinhet geheugen moetzitten.omermeetekunnen werken.Klinkt van/elfsprekend, maar tochisheteen nadeel.

aan deomvang vao zijn eigen c-cheuccjini'buiidi'iiis.Dithoudl in.datbijmet een of andere vorm van extern geheugen moet kunnen werken.Meer opslag word geboden door ecu cassellcrecdnlei een microdrive of een diskdrive.

Echt bttlten" werken kan enkel, met de diskdrive of de microdrive omdatditinhet operating system zowerd

VI I"

Mogelijkeoplo:

ontwoipenumop een com tisluitenE«n microdrive Beide apparatenbehben datdemfoimatiedrager sekwenlieel gcoiganisccrd

looptsnel.Het nadeel v opslagop een bandjeisevenwel.

dathijsekwenlieelis.Het bandje schuift onder de leeskop door,en de computer heeft geen enkelhouvast over de plaats hinnen het bestand bevindt.

Goed, het bandje van een micro- driveword! "geformatteerd".

d.w.z.vanmerktekens voorzien, waardoor elke plaats op de band (elke "sector")locheen soort identileitbezit.Maar het bandje tdraaildan weer zosnel.dateen

bestand nietineen stuk kan wordeu geschreven,omdat er sectorenworden overgeslagen.

Vrijmoeilijkezaak dus,omdaar willekeurigintelezen.Het koslop zijn minstlijd.omdat hetbandje een paar keren onder dekop doormoet lopen. alvorens dejuistesectorwordl gevonden, DetandaardSpectrum

g loegankeltjkbestandt

Het piobleeoiisomwillekeunr toegangtoteen bestandtehehbe nii'Lide infoimaliedrager zicb (snel) kihIi'it'tiiIccskupkunnen bewegen.totprecies dat stukje informatie wat werd opgevraagd, telezenis.Of andersoin (bvbij een diskdrive)moet een leeskop zich(snel)over een infoimatie- dragerkunnen verplaalsenNu.

heienigeappaiaal waaimec- dat standaaid lukl.iseen ditkdrive.

Ikzeg slandaaid.omdatn pingramma's bestaan waaimee ook op microdrive een wills kentig Inegankelifkbctand gemaakt kan worden.Zonder die piugiara masisdat nietmogelijk.Opeen cassettekunnenwe het wel helemaal veip.etenVooreerstal omwillevan"itesoelheid, en ten tweedeomdate>geen cassette- recordersop de maikt ;ijn die alleloopsneUMdes dooi een computer besluutd kunnen worden Blijvennog overinde race: microdrive en diskdrive.

Restnog:de diskdrive.Opus Discovery kanmet willekeuriy itiegankelijkehestamKn werken,

.ellda.- i.i..:

commandosvan de Spectru

"geleend"hcht willekeurig zijn diebeslandenook weetniel Ecblwillekeungm<emikdan opion manier georganiseerd dal jeerelementen van een willekeurige lengteinkwijl kunt. en dat die lengte gewijzigd kanworden nadat bet besiand op de schijf werd gezet, hijvoorbeeld doordat element 134 kurter wordt, ofelemenlllvllangerDie wille keuris.met normale middelen.

bijOpus niet mogelijkJewerkl infeilemet ecu anay buiten heigeheugen van de compulci Nfaargoed,werittenaleen heeleindindegoede richting.

En nu depraktijk1

en functieseen schrijfwijze die de"normale"Speclrum resoluut van een knipperend vraagleken voorziel.Dal zijn;OPEN#, CLOSE*.POINT.RND,EXP.

Wannestjeeen bestand op een schijfwillmaken. moeljedal op een bepaalde manier aankondi- gen.Slel.je willop drive1een Bestand hehhen dal "TEST"

heel,waaiinje200 elemenlen kwijtwillkunnen, van elk maximum50 lekenslaiig.Omdal helbestand op de schijf moel.

en nietinhelgeheugen,moelen we een bepaalde "stream" aan eenbepaald "channel* koppelen.

Een streamiseenweg waatlangs decomputer kan communiceren.

Een channelishet "ding"

Indilgevalishelkanaal:

"m" (van "microdrive'l, Laten we afspreken datwe met de disk (Inulereen afspraak:elk getalvanaf 3tot15isgoed).

Wegeven nu helcommando OPEN#4;"m";l;"TEST"RND50,200 (keywordRND.E-mode en T) De drive gaat even draaien, en de Spectrum zegl "OK", Onze kaadenbakstaalklaarom gegevensteontvangen.

Webeginnen onze slapel gegevens meteen. willekeurig.indebak testoppen.Wepakken eennaam (wantwe willennamen en adresser vanalonze kennissenop de schijf).diewe op de 36ste plaatsinonsbestand willen stoppen.Dat kan, met een simpel commando.Wemoeten de drive duidelijkmaken dat weinhet 3&stevakje willen schrijven.

schrijven.Wegaan er vanuit, datde bewustenaam in de variabeleASstaal.

Zo gaan we verder,lotalle namen op de schijfstaan, Vergeel niet telkens de plaats aantewijzen,waar een bepaaf aSmoetkomen.Wanueerjeda sleehls1keer doel,bijhet beain bijvoorbeeld. dan wordei dedaai'[)iivo]pi.'inlestrings telkensinhetvolgende vakje geschreven (dus eerst 36,dan 37.38,39euz.).

\de inhoud van

•enofmecrdere arrays (naam, idres,postcode)op de schijf (unnen zetten:

POINT#4.1:FORn=lTO200 I,U[NT#4:nt(ii)

,

aS(n)'pS(n) NEXTn

mandoluidt: Hel cerstecom PO!NT#4:36

Het Iweedecommandois:

PRINT#4;aS -impel:PRINTaS. maar dan zeggen:op de schijf (want net haddenwe stream vier aan kanaal

"m",de diskdrive, gekoppeld).

Een woord van waarschuwing.

Net zoalsop hel scherm,PRINT de Speclrum de inhoud van de flring.gevolgddoor eenCHRS 13(een ENTER-teken).Dat

laatstestaaldusOOK OP UE

SCHIJF. enteltmeebijde berekening van de lengte van'n element.Wanneer de eit'inenlen van het array dus 20 tekens langzijn,en die allemaal op ide schijfmoelen. moetjedus een bestand openen van 21 teken lang (20 + het ENTER-teken).

Probeermaar op de andere manier.enjekan lachen.

Goed,allesslaatop de schijf.

Computer uitzetten, en koffie drinken?Nietdoen!Bijhet openen van een nieuw bestand, waaiinjegaat schrijven,mag je tesluiten diejebijhetschrijven hebl gebruikt. De gegevens worden uamelijknielmeteen eeschreven, niaar gebufferdtot er256 tekenszijn,en pasdan op de schijf gezet. Door op het einde het bestandtesluiten.

zorg je ervoor dat ook de laatsletekens nogop de schijf komen. Dal doejedoor:

Een vooibeeld.Slel,je wilt het17deelementuitdatbestand lezen.Omineen beslandte kunnen lezen, moetenwe het

OFEN#4;"m":l:"TEST"KND50 Twee opmerkingen hierbij. Een; jemoet onlhouden. hoe lane de elemenleninhelbestandzijn.

Ergebeuren geenrampenalsje dat nietmeer weet, enjewill lezen.maar het kan wel knap vervelendwordenalsjegaat schrijven.Een REM-regel doel hierwonderen.Twee:bijhet openen van een bestaand bestand, hoefjeenkel de lengte van een elemenl oplegeven, en niel meer hel aamai elemenlen, Goed. hel bestandisgeopend.

Wewilden hel17deelement P01NT#4-,17 En nu?Wanneerweietswi lezendalop het loetscnbord wordt getypt, doenwe dal n INPUT. Wanneer weiets lezenop een schijf(ind geval),doen we dal ookmet INPUT, alleen weer met opg.v

Men

i.m de

INPUTgezochl moel INPUT#4;n$;a$:pS

Deze keerisCLOSEnielecht mioib.ikelijkmaarhelvooikomt wanneerjenadieunog'ns helzelfde zou doen,en weer OPEN... zou lypen. Openis open, zegldeSpeclrum. enliij geeftdefoulmelding:"Stream

1

alreadyopen" (stroom reeds geopend).

Zo eenvoudig kanermel een willekeurig loegankelijk bestand gewerkl worden!

Involgende nummers van degills,kunnen we, bijvoldoende belangstelling van julliekant.eeneenvoudig maar handlgprogramma opbouwen,om een bestandlebeheren.

CLUbE#4 gen raal[,probeer het boven- , slaandeuitmel onhelaiigrijke Mooi.maar daar hebjenaluurlijkgegevens, op een schijf die je nietsaanalsjehellaterook ai_i eelldaarvoor reserveerl, melml kunl lezen!Dit gaat

even gemakkelijkalsschrijven, (P.P.) *ordt vervolgd...

Nieuw voor ZX8116K:CORAL BASICinterpreter

EenEXTENDEDBASIC voor deZXS1mel de kracht van een SuperBASlC.

CORALBASIC wordl geleveid op cassette,met een voorbeeld- praframma tn Uandleiding verpak!inhandige opbci edoos.

Wal kanCORALBASIC zo allemaal?VEELishe!

nJetionUiende antwoord.Op de redaktiehebenwe een lijdjemogen stoeien met deze BASIC.

Hete

mogelijk maaktomalle kevwords. ook de "mide".

lettervoorletterinte lypen.Zeer handigalsjede beschikkingliebtover bijvwirbeeldeenIdsMemotech

Verder kenl de nieuweBASIC procedures.Ja,datleestu goed!Tot voor kor!ongekcnd op deZX81.DeZX8!woidt daarmee een heel bijzondere computer.Wewerden eigenlijk een beetjeoverdonderd door -dezeCORALBASIC, zo

prachtigvondenwe hem.

Bebal ;fulls nedilc en procedures, kanCORAL BASICnog meer.Wegeven e LieopKunming van de diverse

AUTO BREAK ON/OFF CALLCHAR CLR_STACK CURSORDPOKEDRAW DEF_PROC DELETEDO DATA DPEEK DUP EDIT ELSEEND PROCEND WHEN ERR MSGS ERROR EXITHOME INDENT LINE LOOPNOSTALGICON/OFF POPPROTECT PUSHREAD RESEQRESTORE TRACE UNDRAWUNTIL/WHILE USERWHEN

zijnernog een aanlal commando'suiide oiid* BASIC sterkverbelerd.Dit Eijo:

Allenieuwekeywords zijn zondermeer [antaslisi-he uilbreidingenop de bcstaai van deZX81.

i-ilk-i:cliterii tkorle bespreking niet overdreveu enthousiastraken.omalle bciiclitgevinglevoorkomeu.

Omdat dezeCORALBASIC toevallig e Si.ftw.

Zo z tHtgev

iPublic

rdat.1 ook zoz"nnadelen heefl.Wij van de redaclie zijniniedet geval enthousiast.Hetisin feilede BelaBASIC voor de ZXS1.Wehopen datook andere recensenlen de moeite nemenom CORALBASIC eens aan de landtevoelen.Wezijner zekervan dat eeniedei die CORALBASICziet,die ouniiddellijkop zijn ofliaar ZX81 wil gaan gebruiken.

Product:CORAL BASIC

voorheeldprogramma uandleiding Produceni:Terminal Software

Publicaties Poslbus 111.

5110ACBaarle-Nassau

DE8-BITsSOFTWARE

Ondauks de grote opgang van 16 en 32 bits computers zoals PC.

ST,Amiga. Thoretc.hewijzen de Sbitters/.ichnog steeds.

Vele miljoenen S-bils computers zo;dscommodore.

Sinclair.AtarienAmslrad oefeneo nog steeds een grote aantrekkingskrachluitop het publick.

Nieuwste onlwikkeliiigen binnen het 3-bitgebeuten zijn de 800XEvanatarien dePLUS3.

Computers dieinweerwil van de snellePC-opkomsl toch ook weerinhonderdduizenden over detoonbank znllsn gaaninhet En dat die S- bitters heel serieusgenomen worden,blijkt weluitlietfeitdal vanalle spe)programme'scerstde S-btl-versieop de marklkomt en dallaterpas die voorde 16/32bitmarkt verschijnt.

Ilovendienkomt er zo'n massa software voor de S-billers.

datjebijvoorbeeldvoor de

Voor de Plus 3iserinmiddels Tasword +3 en Masterfile +3 beschikbaar.

Hicruitmoge blijkeu dat de Spectrum nog volopleeften a!swe de vele ingezonden ciuiiielefornniliereiigoed lezen, dan iijn de gehruikers er ook Lang Leve de Spec

portable Z88

SinclairsNieuwste TomSitClive Sinclair lich begin apnl1186gedwongcn ing ora jijnbediijf SinclairFeoearih:c ..-l.,.|i..[.II-Aoistradi hi

Electronics,hidden heel wat Specltumen QLbezitters de ademin:luu bet»u voorgoed afgelopen 7ijnmet "Uncle*

Clives eigc-nzinnige uilvindingen'.

No,roim anderbalfjaailater,too nen we die vraag beantwoorden. Weliswaaihrrch veelmeer gedaao dande Spectrum een hclei toet&enboidencen ingebouwde cassetterecotder (Plus2)oi diskdrive (Plus3)geven,maar Sinclairbegon een nieuw bediijf (CambridgeCompu!er| en ging j.hidojjae.Hel oersle product liginu voor ons:do "ZSS Portable Computer".ELRAin Rotterdam slelde ons ivelwillend een test-exemplaarletbeschikking.

Ditbedrijr wor.ltwaatschijnlijk de officiele Nederlandse importeur van deZ88.

Micro-Connection verzorgt de verdelinginVlaanderen.

Vanditscherm Word! een deel door hel systeem gebruikt,o.a.

voor menu'' eo de "page display rest.S*14 lekens,is'merit-

gekozenomdat deZB8 bedoeldis alsivetkeli|kdraagbarecomputer, ditisvolgens Sinclair ook de belangrijksiereden voor bel gebruik van eenlubber (oelsen- bord:zokanmen de computer bijvoorbeeld rneeneinen naar ten veigadering enlerplekkc aanlekeomgen maken znoder dat bel^{iin in.l}sloorl.

Stilisheitoetsenbord indei- daad,enhoewelhelvooraieen kwestievan persoonlijke voorkeur iilijfi.isni.dcaatislagvan deZS8 weliswaar wal "dood", niaarna euigetijdnieteens to .!ii;L.ii]t!cii.i,-i]ii.Iiteiiiardwerkt de Z8S, behalveop eenlosaante schaffen adapter,ook op batte- rijen:4pe alights,omprecies tczijn.Hei apparaaliseven groolalseenvelA4 en nog geen 2.5cm hoog;helpasldus makkelijkineen attachecase.

De verpakking waarin de ZSS wordl aeleveii!,f,lionueiiial een klein Itoffertje van een snuitgeplastidcecrd golfkartoo.

Zonrtetuilbreidineen.maar met hallenjen, weegl hel apparaat nug geenkilo.

Omzuioigmet eneigieomte gaao.beefldeZ£S een "nutoma- Ms.hi'afsldg'indienceo aanralminuten lang geen toets isinaediukt.sch.ikellde computer aehzetfuii<de lengte van die perrode kan de gebroiker desgeuenst*ellinslellen).Ook

•gewoon' uitzettenismogelijk;

hierloemoetmen legehjkeilijd de beideSHIFT -toetsen indrnkken.

'.elide ideZfiSv

^'liakelenmuli^n;illegegevens

;nprograroma's verloren gaan, drogennil.De batterijer

il/.S-S( r ge

oiimiddcllijkinhe ZSR

niliK"

Spedrun:

(of heln msleil

iT.V,i T echlei zifnTna bet letde68008i:

:rogbijdeZ8 irklaardeliij

3geen aanslui

(een soonL.C.I),tnelverbc-lerde leesbnaiheid)van 8 regelsbij 10ftlekens;de helderheid daarvan isinteslellend.m.v.een draaiknopje datzicliaan de zijkanlvan de computer bevindt.

Zelfszander ballerijen blijven de gegevens enigelijdbehouden.

zo'nIlot6minulen maximaal.

dankzij deingebouwde "supercap"

condensator.Zoveel lijdiieefl nieuwe penlights:alsdeoude aanvervangingloezijn,wordt dalmet een symbool op hel scherm aangegeven.Mel een seljebattenjeakanmen zo'n 20 unionafgebroken werken.

Helism.i.irgoedooltdalbijlie:

uitschakelendegegevensbewaard blijven:op deZSS kanmen

melijkgeen cassette recorder Tansluillenomprogramma'se.d, leSAVEn. (Wei ecu diskdrive.

maar die mogelijkhekl wordl door helhandboek slechls zeerler- loopsgenoemd.)Omdecomputer editdraagbaarlehouden, koos Sinclairvoor betgebruikvan niet-mechanische,"solidstale"

opslagmedia:RAMenBPROM.

De ZSS word staudaard eeleveid met 32KRAM.maar aan de voorzijde bevinden zicb drie

"slots"waarmen uitbreidings- kaarteninkan sicken.Opdit ogenblikisvoorzieninRAM- enEPROM-packsvan 32 of 128K(dievan 32K moeten ongeveerfl.7Qxxsx F gaan kosten,dievan128K ongeveer II17?kxihF),en voor een latertijdttipzijnpacksvan eenmegabyte gepland. Vergeleken met de "gewone" opslagmedia zijn

RAMenEPROMlichter, hiin.nuvkiai der en vooral veel sneller;bovendien gaat de prijs-per-bilsnelnaarbenedeu (siiellerdan die van bv. bard

Voor coromunicatie met "de huilenwereld" heeft de ZSS een scrielepoorl (KS232). Eris een standaard9-pinsD-conneclor gebruikl;de signalen zijnals volgt:2TXD(out),3RXD (in).4RTS(oul),5CTS(in).

7GND,8DCD(in).9 +.W.1en

6NC.

Hlk.: II-|!U

w.i.'irsdiijnlijklevergelijkenvalt met de expansie-conneclor op de Spectrum (voor aansluiling van de eerdergenoemde diskdrive?>

maar hierover zwijglhelhandboek inalletalen.

Aan de linkerzijkant van de ZSS bevindt zicb dereset-knop. Die iszodanig weggewerkl acbter'n klein gaatje,dat men er alleen mel behulp van bv. een speld of eenverbogen paperclipbijkan komen. Bovendien werkthijpas natweemaal drukken; liierdoor mogelijk,de Z88

ZSS gewist. de ingebouwde klok word! op nul gezel enalle eventueel inRAMaanwezige filesgaan verloren. Bij degewone zachtereset,blijven diefiles

|ir>h(iti(len,maar evenluele alarm -instellingenverdwijnen.

evenals de zogenaamde

Met die suspended activities zijnwe eigenlijkbijde essentiavan deZSS aangeland.

De computer wordl namelijk geleverd mel een beboorlijke hoeveelheid softwareingebouwd (dczeprogramma's boeftmen dus ni eleerstleladen,ze slaan altijdvoorgebruik gereed).

Die softwarevaltintwee cate- gories uiteen:"applications"

en"popdowns".De applications (letterlijk:toepassingen) /iIiiiu'lbelangrijkst:deze calegorie omvaldeprogramma's PipcDream. Diary,BBCBASIC.

Terminal en PrinlerEd. Popdowns zijndeprogramma's Index.

Calculator. Calendar. Clock.

Alarm.Filer,Panel enImport/

Export.Wezullenacbtereeu- volgens de verschillende popdowns en applications eens wal nadei bekijken.

per

"liarde"en de "zachte".Bijde ii.tii.lt_'loset.d.w.z,een reset uaarbijhelklepjevoor deuil- liieidiiigskaarleiiopenstaal, wordl hel helegeheugen vand<

DeI talleanderepopdowns en applications.Menkanlieniop iedermomeiiloproepen door op ilespecialeINDEX-loetSte drukken, (Alsmenditdoeltijdens

bijvoorbeeld het schrijven van eenBASIC -program ma. dan wordl die laak daardoor "suspended", d.w.z. opgeschorl.De taak koml terechlineenlijstmet

"suspendedactivities", gesorteerd van meesllofminsl makkelijkweer teruggeroepen worden;men koml dan weer preciesop dal punt terug. waar men ermee was opgehouden. Die suspended acliviiies kunnen eventueel van hetzelfde type zijn,zodal menbijvoorbeeld teeelijkerlijdverschillende BASIC -progiamma's en/of docunienleninde computer kan hebben; de enige beperkende factor hierbijisde beschikbare hoeveelheid geheugenruimle.

waarmee u op eenvoudige wijze popdowns en applicationskail selecteren:mel behulp van de cursortoetsen "loopf men door detijstmel mogelijkheden en dooropENTERtedrukken dieop dal moment invers (wil op zwarl)op het schermslaal aangegeven.Ook de loesiand van geheugenuithreidiugskaaiteu kan menviade Index bekijken.

Erisnog een andere inanier oni programma's upleroepen.name- lijkdoor tegelijkertijd desjieciale

"blokje"-toetsen eenlellerin tedrukken. Dttisvooral handig voor gevorderde gebruikers:het duurt even voordal men weet, welke combinatie wat doel. maar daarna gaalalleseen stuksneller.

Een andere speciale toetsis hel"ruitje"{"diamond"), dal gebruiklwordlamfunclies menu-sysleem, maar directte kiezen. Eenkaarlje dat rich ietsonder het scherm bevindt, geefteen overricht van de meesl gebruikte "afkortingen".

1753). Daarnaastworden. indien men de Calendar aanroepl vanu de Diary, dezg."active days"

nntiEeEi'ven,ditzijndagen waarbijmenindeDiary noliliesheefl slaan.

De'Clock toont dag van de wee]

datum enlijd;vanzelfsprekend kan men deze gegevens zelf inslellen.De Clock loopt door alsmende Z88 uitschakelt, zodalmenmaar zeldenietszal

De Alarm-popdownisbedoeld ondegebruiker aaniets leher- inneren.Erkan een willekeurig aantal"alarms"worden ingesteld;

daarbijkan de gebruiker kiezen op welklijdstipen op welke dag het alarm voor het eersl piepgeluidmoel weerklinken dan wel alleen eenalaimsymbool op hetschermmoel gaan knipperen;

of.hoe vaak en met welke worden herhaald; en zelfs of heleen"gewoon" alarm belrelt dan wel een waarbij op het Uur Ueencomando moel worden uileevoerd (bijvuorheeld:hel startenvan eenBASIC piogramina)Hijelkalarmkan men hoveudieo een "reden"

opgeven die np hel icbeim wordl getoondalshetalarm.iIim.ii Mel de Filer kan men een overrichtTtalalogue*}van dc verschillendedies krijgen.

filesvanEPROMladen of naar EPROMuvea (daarvoor moelin slot3dan wel eenEPROM- uhbieidint'skaarlaanwezig zijn),fileseenanderenaam geven.kopieren of wissen.De ZSR aehruikt een hierarchiscb file-systeemmethoofd- en subdirectories look wel

"folders"genoemd); hierdoor blijfl,ookalsererg veel files zijn,hetoverricht behouden onulat sleeds alleen diefiles"richlbaar" zijn die van belangzijn.Menkan de"*"

als7.oci'na;iindi:"wildcard"

lekslmoel overschrijven ("overtype"),wat de baudsnelheid en pariteil van de ingebouwde RS232-poorlzijn,enzovoort.

Import/Export lenslotte maakt betmogdijklilt'slussen de ZS8 en andere computers overte sturenviade seriele poorl.

De genoemde popdowns kunnen vanuiticderewillekeurige applicationworden opgeroepen;

ismen klaar met de popdown, dan gnatmen norm*lerwijzemet het"gewone"werkinde application verder.

PipeDream Van de applicationsis PipeDream waarschijnlijk voor demeeste gebruikers vcrreweg helbelangrijksic.Dilprogramme isu-cclijkertijdeen lekslverwer- ker (wo'

de vier basisbewerkingen enkele gebruifcen;de"*"

staatdanvo extra mogelijkheden:If) een willekeurkaatilnllekeus geheugens. procentberekeningeu (game* kan bijvoorbeeld staa.

en hel omrekenen van Brilse voorgame, games.eaiiiL-stiTt naar inlernationale eenheden of enz.).Opdie inanier kan bv.

omgekeerd, bv. van gallons naar een hele groepfilestegelijk

litersof van Celsius naar worden gewist.

Fahrenheit.

De Calendar toont (uiteraard) de daeen van de maand; men kan per dag, week, maand of jaar voor- of achleruit bladeren (ook historische data vanaf

Inde Panel- popdown kano.a.

worden OpgeaevOB na hoeveel tijddeZ88 zichzelf moet uilschnkelcnals hijgeduiende dielijdnielisgebruikl,of gelyple lekstinbestaande

Het hijzoodere van PipeDream is.dalaldeze functies binnen fen piogiamni.i zijn geintegreerd.

dat menbijvoorbeeldineen briefbeel ecnvoudig financiele gegevensuiteen spreadsheet kan opnemenHet tekstverwer- kinuvpcrtfilleisvolgens hel

«\MW•.i.|.nncipe("What You SeeIsWhatYou Get").

d.w.z. watiuhet uiteiiKlelijke documentvetof onderstreept zal zijn,wordt ook op het schermvelofonderslreept getoond,De gebruikelijke tekstverwerkers- functies zijn~ allcaanwezig. zoals hel wissen van tekens. woorden, regels of tekstblokken, het kopieren of verplaalsenvan tekstblokken.

hettellenvan het aantal woorden, het afdrukken van dehele lekst ofeen deel ervan, hel zoeken en evenlueel vervaugen van Lettercombinaties,hel overbrengen van woorden die niel meer op de huidige regel passen naar de volgende regel(word wrap), hel uitvullenvanteksl,hel saven of lerugladen van teksten of

Een bijzonderheid van PipeDream isdepage map display. Ditis een slukje scherm rechts van de tekst,dateen overzicht van het gehele document geeft.

Welisrkan

*en (de