Bijlage 1
Onderwerp : Evaluatie Kunstadviescommissie Beuningen Registratienummer : at16000781
Registratiecode :
*at16000781*
Auteur : Gert-Jan ten Brinke
Status : Openbaar
Samenvatting
De Kunstadviescommissie is een bijzondere commissie die het college gevraagd en ongevraagd adviseert over kunstaankopen of –opdrachten, en over alles wat samenhangt met het gemeentelijk kunstbeleid.
Na de bezuinigingen van 2012 en daarna is het budget voor aankopen sterk verminderd. Dit heeft effect op het werk van de kunstcommissie en werpt de vraag op of het handhaven van de commissie nog zinvol is.
Voor het in stand houden van het huidig openbare-kunstbezit in de gemeente en het onder de aandacht brengen daarvan bij een breder publiek heeft de kunstcommissie echter zeker ook in de toekomst nog een rol, omdat ze over kennis, inzicht en een netwerk beschikt die ambtelijk niet aanwezig zijn.
Het continueren van de kunstcommissie is bij afweging van kosten en baten zeker verantwoord. Een actualisatie van de verordening is wenselijk.
1. Inleiding
De gemeente Beuningen heeft sinds 2003 een Kunstadviescommissie (ofwel: kunstcommissie) die het college adviseert over kunstaangelegenheden. Het functioneren van de commissie is vastgelegd in de
‘Verordening regelende de taken, samenstelling en werkwijze van de Kunstadviescommissie’ (2003).
Voor 2003, voor het huidige dualistische stelsel, had Beuningen ook een kunstcommissie. Die was een raadscommissie. De benoeming van leden was toen nog een raadsbevoegdheid.
In deze evaluatie kijken we naar de rol van de commissie, blikken we terug hoe zij heeft gefunctioneerd en wat de toekomstige uitvoering van de taken zou kunnen inhouden.
Doelstelling van de evaluatie
Het afwegen van de taken die de Kunstadviescommissie nu uitvoert, of tot voor kort heeft gehad, en de rol die de commissie in de komende jaren kan vervullen.
Aanleiding en vraagstelling
Bij de bezuinigingsoperatie van 2012 en volgende jaren is de percentageregeling beeldende kunst
afgeschaft. Deze regeling hield in dat ongeveer 1 % van de civieltechnische werken of 1 % van de bouwsom van de grotere bouwprojecten in de Reserve fonds beeldende kunst werd gestort. Met middelen uit deze reserve kon de gemeente kunstopdrachten verlenen of beeldende kunst aankopen, die soms ten goede kwamen aan het betreffende bouwproject of een civieltechnisch kunstwerk (b.v. voor een bijzonder ontwerp).
De kunstcommissie adviseerde bij de aankopen en opdrachten.
De financiële middelen voor kunstaankopen zijn met de bezuinigingsmaatregel drastisch verminderd. Op 1 januari 2016 bedroeg het saldo van de reserve nog € 24.728.
Nu een belangrijke taak is vervallen, ligt de vraag voor wat de betekenis is van de kunstcommissie. Verder toegespitst: in hoeverre is het handhaven van de commissie nog zinvol en hoe kan de gemeente Beuningen ook in de komende jaren gebruik maken van de deskundigheid van de commissieleden?
2. De huidige regeling en functioneren commissie
Taken Kunstadviescommissie
De Kunstadviescommissie is een onafhankelijke commissie die het college op verzoek of uit eigen beweging adviseert over kunstopdrachten, kunstaankopen en andere zaken die samenhangen met het gemeentelijk kunstbeleid. In de verordening staat daarnaast als taak genoemd de uitvoering van de 1%-regeling.
2 Samenstelling
De commissie bestaat officieel uit zes leden, die door het college worden benoemd bij het begin van elke collegeperiode.
De verordening bepaalt dat ten minste een lid uit de Beuningse gemeenschap moet komen (die geen kunstenaar is), vier van de leden zich wel beroepsmatig met kunst bezighouden en één lid architect is.
Deze laatste vijf leden hoeven geen ingezetenen van de gemeente Beuningen te zijn.
Het collegelid onder wie de kunstcommissie valt, is voorzitter volgens de verordening, maar die rol wordt nu vervuld door de plaatsvervangend voorzitter, een commissielid.
Een ambtelijk secretaris woont de vergaderingen bij, maar maakt geen deel uit van de commissie. Ook kunnen beleidsambtenaren of andere deskundigen en belanghebbenden op grond van hun expertise aanschuiven in de commissie.
Besproken onderwerpen
De kunstcommissie heeft in het recente verleden gemiddeld zes keer per jaar vergaderd. Die frequentie is in de laatste twee jaar teruggelopen.
Onderwerpen die in de vergaderingen aan bod zijn gekomen, zijn bijvoorbeeld:
• het aankopen van nieuwe kunstwerken met het oog op de kwaliteit van het concept, de uitvoering, de toepasbaarheid en de beheerstechnische aspecten van de kunstwerken;
• presentaties van ideeën en ontwerpen van kunstenaars;
• de plaatsbepaling van kunstwerken, op welke plek komen ze het beste tot hun recht en vormen ze geen belemmering voor verkeer of andere gebruikers.
• De vervanging of reparatie van gestolen of beschadigde kunstwerken;
• contacten met kunstenaars vanwege veranderingen in de omgeving en eventueel de verplaatsing van kunstwerken;
• de realisering van herinneringsmonumenten, zoals het veteranenmonument, gedenkteken oorlog.
Vergaderingen vormen slechts een gedeelte van de werkzaamheden van de kunstcommissie. Afzonderlijk onderhouden de leden contacten met kunstenaars en andere betrokkenen, zoals omwonenden en
initiatiefnemers, houden zich actief op de hoogte van beeldende-kunstaangelegenheden in de gemeente en daarbuiten.
De commissieleden hebben ook de toekomst van de kunstcommissie zelf besproken, zoals haar voortbestaan en functioneren, de mogelijkheden om kunstenaars in te schakelen bij opdrachten in de buitenruimte en het vinden van andere financieringsbronnen voor de realisatie van kunst.
3. Een andere invulling in de toekomst?
Nut kunstcommissie
Een actieve onafhankelijke kunstcommissie heeft voordelen die afgewogen moeten worden tegen de kosten en eventuele nadelen.
De voordelen zijn:
• De kunstcommissie onafhankelijk is. De adviezen werden en worden gegeven los van binnen de gemeente bestaande belangen.
• Het beoordelen van de kwaliteit van kunstwerken, de prijs en de relatie van kunstwerken en de omgeving vereist specifieke kennis en inzicht. Die kennis is niet in het gemeentehuis aanwezig en ook niet te vertalen in handleidingen en beoordelingscriteria, waarmee medewerkers van de gemeente zelf een afgewogen oordeel kunnen vormen.
• Vaste leden van de commissie hebben het voordeel dat zij de gemeente kennen, op de hoogte zijn van de kunst en kunstenaars in de gemeente en de regio.
• In Beuningen is in de visie op kunst altijd ingezet op kwaliteit. De Kunstadviescommissie heeft er altijd aan bijgedragen dat in de gemeente kwalitatief hoogwaardige kunst werd gerealiseerd. Voor het handhaven van de huidige kwaliteit (ook t.a.v. het beheer van kunstwerken en veranderingen m.b.t. de omgeving) blijft het advies van de commissie van belang.
• De eis dat binnen de commissie kunstprofessionals op diverse terreinen en geïnteresseerden (bewoners uit de gemeente) zitting hebben, garandeert een brede kijk op kunst.
3 Voordeel afschaffen kunstcommissie
Met het verdwijnen van de 1%-regeling zijn de middelen van de gemeente voor het doen van
kunstaankopen zeer beperkt. Daarmee heeft ook de adviesfunctie van de kunstcommissie het belang in sterke mate verloren. De gemeente Beuningen zou met het afschaffen van de commissie op kosten kunnen besparen.
Een mogelijk alternatief is het afschaffen van de commissie en voormalige leden ad hoc bijeen te roepen als dat nodig voor het doen van kunstaankopen in de toekomst nodig is. Deze constructie levert geen
voordelen op. Wel is daardoor de kans reëel dat mensen afhaken en de betrokkenheid van de voormalige leden verdwijnt.
Deze mogelijke bezuiniging is wel betrekkelijk. De kosten zijn beperkt.
De vergoeding bedraagt € 75 per persoon per vergadering. De frequentie van vergaderen zal naar
verwachting lager zijn dan de 6 per jaar in het verleden. In 2014 heeft de commissie zes keer vergaderd, in 2015 tweemaal; naar verwachting komen ze in 2016 drie keer bij elkaar.
In totaal bedroegen de vergaderkosten (vacatiegelden) in 2014 € 2.250 en in 2015 € 750. Deze kosten worden betaald uit het budget ‘commissievergoeding’. Dit budget is in stand gebleven. Eventuele bijkomende kosten, zoals voor een jaarlijkse studiereis, werden gemaakt uit het budget ‘subsidies fonds beeldende kunst’, die werd gevoed door de 1%-regeling.
Visie kunstcommissie op toekomstige taken
De kunstcommissie heeft een voorzet gegeven voor een eigen visie op de kunstcommissie. Zij ziet mogelijkheden voor uitbreiding van haar huidige taken met:
• het adviseren over de inzet van kunstenaars bij openbare projecten, waarbij het advies gericht is op een optimale invulling van de openbare ruimte (een gebied dat soms toegepaste kunst en/of design kan opleveren);
• het adviseren over fondsverwerving voor kunstprojecten;
• het in beeld brengen van de kwaliteit van de openbare ruimte, waarbij kunst slechts een aspect is.
4. Aandachtspunten bij voortbestaan kunstcommissie
Op basis van de waarde die de commissie heeft en de extra taken die zij zelf in de toekomst ziet, kunnen we aandachtspunten formuleren waarmee de kunstcommissie rekening kan houden in haar adviezen. Deze kunnen begrepen worden onder de ‘andere zaken die samenhangen met het gemeentelijke kunstbeleid’.
De kunstcommissie kan adviezen uitbrengen over het gemeentelijk kunstbeleid in combinatie met andere beleidsterreinen of activiteiten, waarbij niet alleen de kwaliteit van het kunstwerk op zichzelf van belang is, maar ook de omgeving waarin het kunstwerk staat of de betrokkenheid van organisaties, inwoners en particuliere kunstkenners.
Waarom zou de deskundigheid van de Kunstadviescommissie niet (meer) ingezet kunnen worden voor het aanprijzen van de kunstwerken in de openbare ruimte ter bevordering van het toerisme, als bijdrage aan de promotie van Beuningen en als onderdeel van evenementen? Daarbij kan de commissie aansluiten op voorbeelden die er zijn: het boek BuitenKunst (2009), de Kunstroute, de adoptie van oorlogsmonumenten door scholen of het ontsluiten van informatie over objecten (in dit geval erfgoedobjecten) met QR-codes.
Kortom: de rol in de verbetering en vernieuwing communicatie en kennisverspreiding over kunstwerken in Beuningen kan een aandachtspunt zijn.
Met het netwerk van de commissieleden en de contacten met zowel kunstenaars als kunstverzamelaars en – liefhebbers kan de commissie een bemiddelende rol spelen bij kunstschenkingen of andere particuliere initiatieven voor kunstwerken in de openbare ruimte. Ook voor het mogelijk begeleiden van initiatieven tot sponsoring door bedrijven van kunstwerken kan zij een bemiddelende rol spelen.
Daarnaast blijven huidige taken bestaan. In het voorkomende geval zal de kunstcommissie gevraagd en ongevraagd advies geven over kunstaankopen of –opdrachten, wel of niet voortkomend uit particulier initiatief. Belangrijker is haar rol bij het in stand houden, het onderhouden van kunstwerken en het meedenken met het college over alles wat samenhangt met het openbare kunstbezit in de gemeente Beuningen.
4
5. Conclusie en advies
De relevantie van de Kunstadviescommissie is minder geworden na de afschaffing van de 1%-regeling en het daardoor sterk verminderde budget voor kunstaankopen.
De specifieke kennis, het inzicht en een bijzonder netwerk van de commissie blijft echter voor het college van belang bij beslissingen over kunst in de openbare ruimte en zaken die daarmee verband houden. Het afschaffen betekent dat die expertise verloren gaat.
Omdat de gemeente Beuningen een rijk, kwalitatief hoogwaardig openbaar kunstbezit heeft, is het van belang dat ook het onderhoud, verplaatsing, reparatie en vervanging van werken op verantwoorde wijze gebeurt.
De beeldende kunst in Beuningen is te mooi en te goed om die niet bij een breder publiek onder de aandacht te brengen. Het kunstbezit kan een plaats krijgen in het gemeentelijke beleid voor toerisme en recreatie en promotie. Specifieke kennis van de commissie over de kunstwerken kan daarvoor worden gebruikt.
Beuningen kent ook kunstminnende particulieren of bedrijven die misschien een bijdrage willen leveren aan het verrijken van het Beuningse kunstbezit. Voor hen is een deskundige gesprekspartner of
bemiddelaar mogelijk een stimulans om (mede) te investeren.
De lage investering in financiële zin en de opbrengst in kwalitatieve en inhoudelijke zin is het raadzaam de kunstcommissie in haar huidige vorm te continueren. Die continuïteit is een belangrijke voorwaarde voor het uitbrengen van goede adviezen.
Bovendien bestaat de commissie uit enthousiast leden die dat ook willen.
De verordening hoeft slechts op enkele punten gewijzigd te worden: het opnemen van de benoeming van de voorzitter door de commissie uit haar midden en het weghalen van de taakomschrijving ‘de uitvoering van de 1 %-regeling beeldende kunst’.
