Vrijheid en

Vrijheid en

detnocratte

WEEKBLAD VAN VOOR VRIJHEID

NUMMER 968

DE EN

VOLKSPARTIJ DEMOCRATIE

VRIJDAG 23 AUGUSTUS 1968

Socialisten blazen verzam,elen

Perikelen van

een progressieve •

eoncentratie

De Partij van de Arbeid heeft een gooi gedaan naar de vorming van een

"progressieve concentratie" met D'66, qe Politieke Partij Radicalen en de PSP. Dat lijkt een belangrijke gebeurte- nis, want als dit initiatief tot succes zou leiden, zou dat een belangrijke stap be- tekenen· naar andere samenwer- kingsverbanden en naar een· vereenvou- diging en verduidelijking van onze poli- tieke verhoudingen. Ook als tegenstan- ders ongetwijfeld van wat een derge- lijke concentratie aan politieke doelstel- lingen zou opleveren, kunnen wij dat rustig vaststellen.

Zo eenvoudig ligt het echter niet. Wij zijn politiek een gecompliceerd volk:

sterk individualistisch en perfectio- nistisch. Wij hebben een zeer gevarieerd scala van politieke partij·en en par- tijtjes. Dat zou het voordeel kunnen hebben, dat elk van die partijen dan ten minste een hechte eenheid vormt, waar- van men weet · wat zij wil. Maar zo is . het niet.

De confessionele partijen hebben als zodanig altijd reeds een eenheid van • tegendelen gevormd, met moeite bijeen- gehouden door de band der confessie.

In het uiterst linkse kamp, waar de socialisten nu yerzamelen pogen te bla- zen, is de interne verdeeldheid echter niet minder groot. Ook de uiterst linkse groeperingen hebben hun "vleugels", die meestal precies anders willen dan de anderen. Al was het alleen maar om niet voor "conformisten" te . worden aangezien.

Het initiatief van de Partij van 'de Arbeid steunt op een congresbesluit van november vorig jaar. Nieuw-linksers als Han Lammers, revolutionaire stromin- gen als de "Socialistische Jeugd", an- ti-NAVO propagandisten en principiële marxisten in de socialistische gelederen voelen echter niets voor een samengaan met toch nog christelijk-geïnspireerden als de PPR van drs. Aarden en met de pragmatici van D'66. Hun wensen gaan uit naar een soort "volksfront" van PvdA, PSP en CPN.

De Politieke Partij Radicalen, hoewel bereid tot ieder gesprek, voelt zich toch wel wat eenkennig tegenover de moge- lijk nieuwe vrienden en heeft sterke

VEERTIENDAAGSE VERSCHIJNING

In verband met de vakanties i"

ons blad de afgelopen zomer- maanden slechts om de .. veerüen dagen verschenen. Ook volgende week slaan wij nog over, maar in september wordt de wekelijkse ver8chijning hervat.

Ons volgend nummer zal dus gedateerd zijn vrijdag 6 septem- ber, Met Ingang. van die datum vetschijnen wij weer wekeJüks.

voorkeur voor uitbreiding van de pro- gressieve concentratie tot de anti-revo- lutionairen.

Brede basis?

Een soort brede-basis•concentratie · dus van anti-revolutionairen tot pacifis- tisch-socialisten! Hoewel er uit anti- . revolutionaire kring - en niet alleen

bij de jongeren soms "evange- lisch-radicale" geluiden . .klinken die nauwelijks meer als anti-revolutio- nair herkenbaar zijn, zien Wij een der- gelijke samenwerking toch nog niet ge- boren worden. Zij zou toch t e veel van een ,,monsterverbond" hebben!

Indien· woorden nog iets te betekenen hebben,.lijkt'·ons de verklaring van dr.

A. Veerman, de nieuwe voorzitter van de ARP, dat "er geen onzekerheid mag bestaan over de afwijzing door de ARP van een progressieve concentratie (waarin naast PvdA, D'66 en PSP ook de ARP en de PPR zouden optreden)", toch voor geen tweeërlei uitleg vatbaar.

De groep D'66 heeft laten weten dat zij op de brief van de PvdA, waarin een spoedig gezamenlijk beraad wordt voor- gesteld over de mogelijkheid "en vorm van een "progressieve samenwerking"

tussen de in bedoelde brief genoemde partijen, pas zal kunnen antwoorden na haar congres, dat van 13 tot 15 septem- ber te Leiden zal worden gehouden.

Leest men nu de agetida voor dit con- gres in het zojuist verschenen nummer van het maandblad Democraat en de daarbij· voorgestelde ontwerp-resolUties.

dan blijkt dat naar alle waarschijnlijk- heid het antwoord ook na dit congres vooralsnog weinig positiefs zal bieden.

In punt twee van de tweede ontwerp- resolutie staat namelijk : "In dit stadium zal voorshands niet worden deelgenomen aan eventuele onderhandelingen aan de top over de vorming van een landelijke en ·progressieve concentratie van be·

staande politieke partijen".

Niet gereed

Deze tekst werd door het hoofdbestuur van D'66 opgesteld voordat de PvdA haar brief had verzonden. Desgevraagd verklaarde mr. Van Mierlo ons echter op een persconferentie, dat deze tekst aldus toch blijft gehandhaafd. Wanneer ook dit gedeelte van resolutie-I! op het ledencon- gres wordt aanvaard, betekent dit voor- lopig dus praktisch een formele afwijzing.

Op bedoelde persconferentie bleek dat D'66 zich voor een landelijke ,.progres- sieve samenwerking" nog niet gereed acht en het gesprek hierover in eigen kring eerst op plaatselijk niveau op gang wil brengen. Tenzij een kabinetscrisis tussentijdse verkiezingen noodzakelijk zou maken, zal pas tijdig vóór. de Twee- de-Kamerverkiezingen van 1971 in een congres over het eventueel aangaan van samenwerkingsverbanden met politieke groeperingen en over het .eventueel dra- gen van regeringsverantwoordelijkheid worden beslist. Daaraa11 voorafgaand zal in 1969 door het hoofdbestuur in een con- gres aan de.leden een (tussentijdse) ána: : lyse- van de partij-politieke situatie . ep

ba~is van de dan beschikbare gegevens

worden voorgelegd, zomede eventuele nadere voorstellen over het verder te voeren beleid terzake.

Het is duidelijk dat D'66 zich op dit ogenblik nog niet wenst uit te spreken.

Mr. Van Mierlo zei met zoveel woorden:

, ,d~ kenni~> van wat onder de mensen leeft is bij ons nog veel te gering". Be- paaide uitlatingen op de persconferentie wekten trouwens ook .de indruk dat D'66 nog steeds de hoop koestert dat de radi- kalen uit de protestants-christelijke par- tijen zich ook ~llèn losmaken, ZO:i~ls de heer Aarden en de zijnen dat met .be- trekking tot de KVJ;> hçbben gedaan.

"Leger des heils"

Uit dit alles blijkt wel, dat het verlan- gen naar een enigszins brede "progres- sieve concentratie'' gemakkelijker is uitgesproken dan in de' praktijk van het politieke levèn te verwezenlijken.

Terecht o.i. noemde het Algemeen Handelsblad het een vergissing dat in de discussies over dit onderwerp vóór

de zomer de indruk was gewekt dat

"gematigde socialisten, evengelische vernieuwers, jonge revolutionairen met (md-marxistische trekken, moderne pragmatici en christelijke pacifisten in één groot leger des heils zouden kunnen worden.ondergebracht. ''

Het blad zag aan de linkerzijde op het ogenblik grote- behoefte aan dUidelijk- heid omtrent de doelstellingen. "Slechts door deze doelstellingen zonder intimi- datie van de kant der talrijke sectariërs te definiëren, zal men de grenzen van een linkse concentratie kunnen bepa- len."

Dat is schoon gezegd. Maar in de politieke praktijk van. alle dag is wel re~ds gebleken hoe moeilijk dergelijke

"sectariërs", vooral wanneer het er in- derdaad "talrijke" zijn, het hun partij- en kunnen maken .. En dat dan nog afge·

zien van D'66~ welke partij, ook blijken!!

de boven gesignaleerde uitlatinge:Q . op

de nersconferentie van maandag. jl., l).Og haar eigen, heel specifieke doeleinden nastreeft.

A. W. ABSPOEL

Tsjechoslowakije

HET

genomen van ac agressu' dw cloor de Sowjet-Ume lll samenwcrkmg met Oo~t-DuitsJand, Polen, Hongarije en Bulgarije tegen T;.~jecho~lowakije ts ge·

pl(·egtl. De hoop van veleon op ont~panning tussen Oost en \Ve!'t met name in Europa is thanF dt· hodt>m iugc~Iagcn door deze overrompeling. Ik ge·

dachten en sympathie zijn volJedig hij het in de laat"tc dertig jaren zo ·Z\\ aar bczoeht.- T"jeeho,.lowaak~e \olk, dal opnieuw in omrijhci(l en ondt>r \ r·pemde dictatuur moet zw·htt,n.

lid eytJÏ~ehe a~pet·t 1~ wel hf'! feit dat op Ruf'si~eh hcn·l Duit"f' troepen dP landi'grcnzen opni•·uw hehben on·rsehr·cden voor het pleg('ll nm nieb ontzi,·mle agn"i'i'Ïc en onderdrukking: van vr~jhcid en reeht.

(De lwrichtPn Ot;er de gebeuTtenissen in Ts,iechoslOlrakije bereikten on:« te /twt om er in deze editie van ons blad nog uitvoerig op in te kunnen gaan. Het spreel~t vanzelf dot wij zulks in T1et volgendr <mmmer van Fr{iJwid en Democ1'atic ~·u11n1 doen1.

e Pag. 3: De strafgevangenis

• Pag. 5: Liberale lnterna·tionale

• Pag. 7: PBO op de helling

Kopij •-r deze rubriek w.en- den aan: mevr. mr. E. de Roeek-Bedding, Stadhouden- plantBOen l!l!, Dea Jlaac.

Jaarvergadering

Nat~onale Vrouwenraad (2)

Naar aanleiding van het 70-jarig

b~staan van d~ Nationale Vrouwenraad werd tijdens. de jaarvergadering van_ de Raad een blik op de toekomst gewor- nen.

Ir. W. H. DoUm!l. b<>l'""k hPt ·toe-- komstbeeld vanuit soc<oto<d.E~h stand- punt. In het jaar 2000 zal de industriële t>Priode va.11 th"'ns·'r.Hn ''0¹t,..0l<:ln'<l1 P'1 :r.al de scholaire t>ei-lodP !'.anht·ekPn. Door de vervolma.kln~ Vll.n •N·fJ"'"k en we- tenschappen. verdP,.e ?;roenJmin~ van de bevolki,:,~sgraei en toP~<>nomen wel~

vaart, zal een maPt~"h<>noij ontstaan, waarin de Unlver.~tteït b,.J"_,.m;ker is dan de fabriek. Dit zal gn>te copse.,nen- ties voor de ·bero"nRl:eÎI>:e met · zich meebrengen. De oolciding van het meisje zal dan daadwerkelijk dezelfde zijn als die van de 'longen.

De Inkomens zullen 3 tot 6 maal hoger liggen dan thms en zeer vele collectie- ve voorzieningen zullen het leven verge- makkelijken. Zuinigheid, ijver en spaar- zin raken op de achtergrond; sensatie en genot zullen in de volkomen geme- chaniseerde maatschappij overheerHen.

In de vele vrije tijd, die de mens ter beschikking zal staan, zal evenwel cul- tuurvorming mogelijk zijn. Het streven zou zijn, een maatschappij op te bou- wen, waarin mtll'l kan - leven zon~er

angst en met een grote onderlinge ver- bondenheid, aldus de h"er Douma.

~evr. drs. H. M. Dresden-Coenders ziet, mochten de ontwil,kelingslijnen van ir. Douma een feit zijn geworden, voor de vrouw nieuwe aspecten. Zij zal dezelfde status als de man hebben en dezelfde beroepen kunnen uitoefenen.

Met de man zal zij de verantwoordelijk- heid voor gezin en maatschappij dra- gen. Ook zal zij haar werkkracht met eigen visie kunnen geven aan verbete- ring van talloze beschamende toestan- den, die ook in het jaar 2000 nog zullen bestaan, al zullen deze dan wellicht cp een ander gebied liggP.n dan thans. zo meende 1nevr. Dresen.

Mevr. mr. M. Rood-de Boer hield een causerie over de verhouding tussen ou- ders en hun opgroeiende kinderen. Zij was van mening, dat het redelijk is, daf kinderen in;;praak hebben in die zaken, die hen speciaal betreffen. De jeugd is tegenwoordig ook betèr. tot . oordelen· in staat, als men zich reali;;eert, dat 65 pct. meer dan lager onderwijs heeft gehad. Ook door radio en televisie is de jeugd veel meer op de hoogte van het wereldgebeuren. Als ouderen moeten wij h.et soms kwetsende en onrijpe oordeel van de jeugd in goede banen trachten te leiden. Nog altijd worden de idealen van de menselijke rechten het beste ge- diend door deze in het gezin uit te dra- gen. aldus spreekster.

Vrijheid enrw1 ,...Democratie

Weekblad van de Volkspartij voor V rijbeid en Democratie.

Adres van de administratie (zowel voor abonnementen ala voor advertenties) ¹ Witte de Withstraat 73 te Rotterdam (postbus 824 te Rotterdam).

Tel. 010-11 10 00, abonnemen- ten toestel 219, advertenties toestel 224. Postgiro: 245103 t.n.v. Administratie Vrijheid ea Democratie te Rotterdam.

Boofdnclaeteurz Ph. C. la Qapelle Jr.

. Ad1'8 YU de redactiet Nieuwe lierenaraebt 89 a

teA . . . m-C.

vloeibare zuurstof vloeibare stikstof machine-fabriek

N.V. W.A.HOEK'S MACHlNE- EN ZUURSTOFFABRIEK HAIIENSTfl.18 SCHIEDAM TEL:

E

Spreekbeurten

.Periode van Z8 ~~Qgust.us tot en met .f oktober

26 augustus J.laasslula Mr. A. Geurtsen

2 september Assen (Liberale Club) ... R. Zegering Haddere 9 september Sittard (Kamercentrale Maastricht;

onderwerp: Kiezer-Gekozene) A. J. B. Hubert 12 september Naaldwijk (Arjos) ... Mr. A. Geurtsen 13 september Zuidlaren (VVD + JOVD, onder-

werp: Kiezer-Gekozene) ... A .. J. B. Hubert 20 september Zwolle (onderwerp: Kiezer-Gekozene) A. J. B. Hubert e.a.

23 september Venhuizen (20.00 uur, hotel De Rode Leeuw; oprichtersverg. afd. Drie-

ban) ... . Mt-. dt·. C. Berkhouwer 27 september Zaanstreek (statencentrale Zaandam) H. Wiegel

30 september Breda (West-Brabant) ... .. Mt·. E. H. Toxopeus 30 september Haarlem (Kamercentrale) H. Wiegel

1 oktober Utrecht (20.00 uur, restaurant Jaar-

be11rs) R. Zegering Hadders

JJeze lijst, uTaarin in principe alleen spreekbeurten van Katnerleden - die zü vervullen binnen het verband van de partij - worden vermeld, wordt O[Jgesteld door het Algemeen

s .. <'retariaat van de VVD, Koninginn~>gracht 61 te Den Haag <telefoon 070- 604-803). De gegevens, waaronder bij voorkeur ook het aanvangsuur en de plaats waar de ver- gaderingen worden gehouden, dient men derhalve niet naar de redactie van het weekblad, maar naar het Algemeen Secretariaat van de partij te ,,end•m. He lij~t wordt elke maan- dal!' om 12.00 uur afgesloten.

gemeentelijke herindeling

Het bestuur van de Vero>niging van Staten- en Raadsleden van de VVD heeft een commissie ingesteld, die advies moet

~.:itbrengen over de problematiek van de gemeentelijke herindeling, e.q.

grenswijziging. Het werk van de ·~om­

missie zal van belang zijn voor de her- ziening van het. gemeenteprogramma van de VVD. Aan deze herziening zal volgend jaar hard worden gewerkt, in verband met de gemeenteraadsverkie- zingen in 1971. De nieuwe commissie zal allereerst advies uitbrengen ov<'r de in- gediende en nog in te dienen wetsont- werpen betreffende herindeling en grenswijzigingen. De daarbij opgedane ervaring zal de grondslag vormen voor een definitief advies over deze materie.

De commissie is als volgt samen- gesteld: mr. dr. D. K. de Langen, oud GS-lid te Meppel, voerzitter de heer J.

Kok, burgemeester te Est en Opijnen.

secretaris en de heren K. H. Brandt oud-burgemeester Moordrecht, mr. J.

· Drijber burgemeester te Middelburg, drs. L. van Leeuwen raadslid te Rotter- dam, H. Maaten wethouder te Amstel- veen, Th. H. de Meester burgemeester te Markelo en mr. H. C. Vos raadslid te Harderwijk, leden.

ALLE

VERZEKERINGEN

•

HYPOTHEKEN FINANCIERINGEN

•

•

makelaarskantoor

araweg 5 wassenaar tel.Ó1751- 5675.•

CULTURELE DAG IN ARNHEM

Zoals reeds eerder gemeld, organi- seert de VVD op 7 september in Arnhem een culturele dag.

Wij hebben het programma voor die dag reeds gepubliceerd; maar omdat nog steeds n~d~!r~ g~geven.lj worden op- gevraagd, voldoen wij gaarne aan het verzoek het nogmaals in ons blad op te nemen.

10.00 uur: Opening. door de heer mr.

drs. L. J. F. Wijsenbeek.

Vertoning van de film "Skys over Holland" in het Rem- brandt-theater.

11.00 uur: Sectievergaderingen in res- taurant Royal.

13.00 uur: Lunch in Royal ad f 5,90.

14.15 uur: Plenaire vergadering. Tijdens deze vergadering worden de conclusies waartoe men in de secties gekomen is, be- kend gemaakt.

15.4;') uur: Algemene inleiding door de heer mr. H. van Riel.

16.30 uur: Sluiting door de heer mr drs. L. J. F. Wijsenbeek.

De volgende secties zijn gevormd:

Sectie A: Ruimte voor cultuur.

Voorzitter: mr. S. Willinge Gratama, Wapenveld, advocaat en p1·ocurenr te Zwolle.

Pre-adviseur: Sj. Schamhart, 's-Gra- venhage, architect.

Sectie B: Cultuur en jeugd.

Voorzitter: mevrouw M. Sicman- Hardeman, lid van de VVD-raads- fractie van 's-Gravenhage.

Pre-adviseur: drs. L. van Leeuwen, lid van de VVD-raadsfractie van Rotterdam. ·

Medevoorbereider: mevrouw drs.

J. F. Schouwenaar-Franssen, Bilt- hoven, lid van de Eerste Kamer voor de VVD. _-.

:•

Sectie C: Cultuur en scheppende kunste- naars.

Voorz~tter: mevrouw G. V. van So- meren-Downer, Rotterdam, lid van de Tweede Kamer voor de VVD.

Pro>-adviseur: Erik Vos, 's-Gravenha- ge, regisseur.

Sectie D: Cultuurpolitiek van de Neder- landse overheid.

Voorzitter: D. W. Dettmeijer, 's-Gra- venhage, lid van de VVD-raadsfractie van 's-Gravenhage.

Pre-adviseur: Mr. D. F. Went, Leeu- warden, lid van de Provinciale Sta- ten van Friesland voor de VVD.

Medevoorbereider: Mr. H. E. Phaff.

Bloemendaal, directetH· van de Ver- eniging van Nederlandse Gemeente-n.

Sectie E: De presentatie van_df' Nf'd .. r- landse cultuur in het buito>nland.

Voorzitter en pre-adviseur Mr. dJ'S. L. J.

F. Wijsenbeek, 's-Gravenhage, directeur 'van het Gemeentemuseum aldaar.

De slotrede zal worden uitgesp1·oken door de heer mr. H. van Riel. voorzitter van de VVD-fractie in df' E<>t·ste Ka- mer.

AANMELDINGSFORMULIER

1 In lP -;:;enrit-n aan Alg. Secr. VVD, Koninginnegrach.t 61, Den Hq~.g)

Ondergetekende geeft zich op voor deelneming aan de culturelf' dag op 7 septembe-r tf' Arnhem.

Naam:

Adres:

Woonplaats: ^{• '} • • • • • • • • 0 . . . ' • • • • • • • • • • • ' ~ • ~ • • • • ~ •

Wat de secties betreft gaat mijn eerste Toorkeur uit naar sectie ... •) en mijn tweede voorkeur naar sectie •••••••••.••.•• •)

De lunch in Royal ad f 5.90 zal ik welfniet bijwonen.

De deelnemertilkosten ad f 5.- zal ik storten op girorekening :nr. 67880 ten name van de secretaris van de VVD te 's-Gravenhage.

Halldtekening:

0 ) Tu..ullen eeet!e A, :B, C, D Gf B.

Beschouwingen na een bezoek aan Leeuwarden

H. van Riet, lid van de Eerste Kamer

De strafgevangenis

EE-n goed liberaal begrijpt best dat er gevangenissen moeten zijn, maar vindt daartegenO\'er de gedachte dat me- . de-mensen opgeslote:q worden, en dat

soms voor lange tijd, toch wel moeilijk te \'er'tere.n. Aan persoonlijke vrijheid wordt in onze kring nu eenmaal een grote. weieens overheersende, betekenis toegekend.

De conclusie dat wij, de gevangenis- straf aanvaardende, verlangen dat ge- detineerden fatsoenlijk en menselijk

·worden behandeld ligt daarom voor de hand. Ook dat de tijd van het gedwon- gen verblijf in de cel zo mogelijk moet worden gebruikt voor wat men her-op- voeding noemen kan. lees: voorkomen dat een mens opnieuw in dergelijke afschuwelijke omstandigheden komt te verkt'ren.

Zelf hPb ik mij voor dit soort zaken al van voor de oorlog af geïnteresseerd.

Om te beginnen als student door gezette Jeetuur van wat over criminologie en penologiE' was geschreven. Voor wie in deze vakken niet thuis is: criminologie gaat over misdaden en misdadigers, pe- nolngie over straffen, strafsystemen en dn;; bij \'OOrbeeld gevangenissen.

Praktisch ben ik werkzaam geweest van het midden van de jaren dertig af tot in de oorlog. eerst als celbeweker, later als lid van de Reclasseringsraad.

De gang .naar de strafgevangenis aan de Noordsingel in Rotterdam vond ik altijd een zware. Het stonk er en in doorsneP kreeg men de indruk dat de gevangPnen het bezoek zeer op prijs stelden maar dat een dieper menselijk contact slechts zelden mogelijk was.

Dat kan en zal natuurlijk wel aan mij gelegen hebben. Enige vooropleiding was er niet bij.

Zoals te verwachten bleken er wezen- lijke aanrakingspunten te bestaan met figuren als de boekhouder die zich inci- denteel aan de kas had vergrepen, met de middenstander die frauduleus bank- roet sloeg en in meer algemene zin

met soortgelijke delinquenten. Een pret- tige verrassing was daarbij, en dat had ik niet verwacht, het beschaafde, geschikte en positief gerichte optreden van vele beroepsmisdadigers, dikwijls uitgesproken anti-maatschappelijk in- gt>steld. maar overigens begrijpelijke, normale mensen die ten n1inste een standpunt hadden en met wie men diRcussiëren kon. Onbenaderbaar waren vele zedenmisdadigers en vooral dege- nen die een 'gewoonte maakten van het plegen van · kleine vermogensdelicten.

De eerste categorie zocht de schuld bij een ander. terecht of ten onrechte, daar ga ik nu niet op in. de tweede categorie had geen belangstelling; slappe figuren.

vertrouwd met de gevangenis, en die liet verblijf aldaar dikwijls nauwelijks onaangenaam vonden, misschien wel wa:1rdeerden. Het gebouw aan de Noordsingel was goed, te goed, ver- warmd en het eten eentonig maar over- vlo{'dig. Factoren die in het nornl.ale leven van de~<> s~al<kerds dikwijls zullen hebben ontbl'Oken.

Klachten over· de bewakers waren er pmktisch niet. trouwens ook niet van dezen over de gedetineerden. Een wereldje op zichzelf waar men elkaar wel verdroeg. Dat de bewakers, of de directie. een uitgesproken pedagOgische taak voor zich zagen liggen geloof ik op grond van de gesprekken die ik toenter- tijd met de heren hebben mocht eigen- lijk niet. maar ik kan mij vergissen.

Goedhartig was het personeel als regel zeker en met medelijden· en zelfs mede- gPvoei bezield. Zij wiJden best iets voor d!' mensen doen maar zagen de weg eigenlijk .niet. Is dat veel veranderd?

Natuurlijk kende men de, normale er- g·ernissen. Kloppen op de centrale ver- warming ter onderlinge verstandhou- ding. onnodig bellen, onnodig zich ziek melden etc. Dat was all in the game en nam zeker geen overdreven vormen aan.

Op 14 mei 1940. of misschien een paar dagen eerder, is vrijwel mijn gehele groep door een Duitse bom op de Á-\•leugel 1 t/m 15 gedood. Ik gedenk de b.-trokkenen voor hun vertrouwen Îl1

dankbaarheid.

Sindsdien heb ik mij alleen theore- tisch van de ontwikkelingen op de hoog- te kunnen houden.

INTERVIEW

-- De lezer zal echter begrijpen dat, toen ik kennis nam van een artikel in de Volkskrant van 2 juli 1968, waarin een zekere heer Martin Ruyter een in- ter'v1ew· publiceerde met oeên 'ex.:'gédetf~ ⁰

neerde, waarin allerlei afschuwelijke dingen over de strafgevangenis in Leeu- warden verteld werden, ik daarvaa1 op- keek. Toestanden en verhoudingen als daarin werden beschreven maakte ik nooit mee, wij hadden een paar uitste- kende en zeer sociaal voelende mi- nisters van justitie, en op het ogenblik

·was een liberale minister aan het be- wind, onze partij-genoot m1·. Polak. Wat is hier aan de hand? Hoe zitten deze dingen in elkaar?

Gebruikmakend van mijn rechten als lid van de E)erste Kamer stelde ik over- eenkomstig artikel 75 van het Regle- ment van Orde zogenaamde schrifte- lijke vragen. De Volkskrant had de zaak nu eenmaal in de open baa.rheid gebracht en een openbare politieke be- handeling leek mij derhalve aangewe- zen. Bovendien wiRt ik zeker dat mi- nister Polak er '"lliet de man naar was om mensonterende misstanden te dul- den. Gebeurden er verkeerde dingen.

dan zou daaraan zonder twijfel meteen een eind worden gemaakt.

Het antwoord kwam vlot. op 22 juH 1968 (aanhangRel tot het Ver;.:lag van de Handelingen \'an de Eerste Kamer pag.

149) en wat ik te horen kreeg heeft mi.i tevreden gestekl. Wie zich voor die kant van de zaak interesHeert kan alles in de officiële stukken nazien en herdrukken op deze plaats is verspillen van dE' schaars bemeten ruimte van ons week- blad.

BEZOEK

Nochtans. ik kijk en luister liever voor mijzelf en minister Polak ·gaf mij toestemming de gevangenis te Leeuwar- den te bezoeken.

De heren, aldaar met de leiding be- last, ootvingen mij allervoorkomendst en vertelden mij alles wat ik weten wilde. Bovendien bezocht ik een deel van het gebouw. waarbij de befaamde strafcellen mijn bijzondere aandacht kregen. Ook was er een. slechts opper- vlakkig, contact met enkele gevange- nen, die mij overigens direct wisten te plaatsen.

Wat het meest opvalt vergeleken met voor de oorlog zijn twee feiten.

Het stonk er niel meer en de gevange- nen leven in gemeenschap. Tientallen

jaren is Îl1 Nederland het systeem van de cellulaire opsluiting als beginsel toe- gepast maar dat is uit. Verstandig of niet, daarover wordt verschillend ge- dacht en dat hangt van de situatie af.

Ik kom op dit punt terug.

Bestond de biblio'heek voor de oorlog uit stukgelezen, veelal cadeau gekregen romans, nu bleek er een prachtige col- Jeetie boeken aanwezig van allerlei soort waar geen leeszaal zich voor zou behoeven te schamen.· De sanitaire voorzieningen zijn enorm vooruitgegaan en verbeterd.

Wat de strafcellen aangaat. lmle. wit- te ruimten van, zeer behoorlijke afm<'- tingen met een wc in de hoek en epn behoorlijke of zeer behoorlijke wasgelé- genheid buiten de muur. Wel de beruch- te ijzeren ringen in de vloer. Dat de mensen daaraan zonder meer vastgeke- tend worden was echter gelogen. Zeer lastige en voor anderen gevaarlijke de- linquenten konden daaraan in een bed gelegerd worden bevestigd. Gebeurd was . dit nochtamo: nimmer en de ringen zijn in opdracht van de minister intus- sen verwijderd.

GEZAGSVERHOUDINGEN

Tot zover allE's verbeteringen.

Maar slechter waren helaas naar mijn indruk. vergeleken met qe toestan- den in Rotterdam voor de oorlog. de persoonlijke betrekkingen tusRen lwt be- wakend personeel en de ing·eslotenen.

Het antwoord van de miniRter onder 6 duidt er op dat de bewindsman terzake ool< zijn zorgen heeft.

Dat kan aan de bewaker;; of a:1n de bewaakten liggen. maar in casu zal de wijze van selectie uit de veroordeelden wel een grote rol spelen. Zie hieronder.

Een factor kan tevens zijn. en dat ele- ment gaat buiten beide partijen om. dat gezagsverhoudingen in het algemeen in de samenleving Yeel minder worden geëerbiedigd dan zulks vóór 1940 het geval was. Gevangenen ZIJn ook mensen, lezen kranten en leven met hun tijd mee. ZOals bepaalde groepen

jongeren en studenten voortdurend pro- - l;lêrim ]tf te ·tasten in hOeverre geiag - Zich effedièf durft te laten gelden ·-

Parijs is het voorbeeld op enorm grote schaal - schijnen de gevangenen in Leeuwarden dat ook te doen.

Wat gebeurt mij, als ik een bewaker voortdurend beledig, voortdurend onno- dig bel, soms een klap geef? Weinig. is het antwoord, in tegenstelling tot wat de relatie van de heer Ruyter te verstaan gaf. Geen mens in een gezagspositie durft eigenlijk' meer ltlappen te geven.

laat staan te schieten om gehoorzaam- heid af te dwingen.

Vooruitgang in de zin van het mense- lijk samenleven, maar een vooruitgang die overal ter wereld de omgang van de overheid met veelal weerspannige en bij wijle rechtuit gevaarlijke elementen bezwaarlijk maakt. Dat geldt zeker in Leeuwarden, zoals bleek bij iets wat een paar maanden geleden voorviel en met muiterij een bepaalde gelijkeniH had. De zeden zijn hier zachter dan in Amerika en het ging gelukkig met een zoet lijntje ook wel. Maar enig gevaar van moord en doodslag. onderling of op bewakers, bestaat stellig wanneer men

\'ijftig mensen, die ten dele ter beschik- king van de regering werden of worden gesteld. met een veronderstelde psycho- pathisehe aanleg dus, in isolement bij- eenbrengt, zonder vrouwen en in een sfeer waarin de haat over verondersteld of wezenlijk onrecht en plagerij makke- lijk geweldige vormen aanneemt. De een kan de ander niet ontlopen en de remmen zitten nu eenmaal losser bij mensen die de gevangenis nauwelijks meer vrezen, die de individuele karak- ters en de zwakheden van elkaar en van de bewakers door en door kennen.

dan bij de normale burger.

VERANTWOORD?

Een Nederlander moet vele veroorde- lingen achter de rug hebben wil hij in Leeuwarden terecht komen. Naar Leeu- warden immers gaan slechts diegenen die men nergens kan plaatsen. De le- venslangen gaan naar Breda tegenwoor- dig, niet naar Leeuwarden! MOOl'de- naar!' vindt men er dus weinig. Geluk- kig sleehts een zeer gering aantal mensen uit Groningen. Friesland of Drenthe. Waar ze wel vandaan komen :oml ik beleefdheidshalve niet vermelden.

Is het nu eigenlijk wel verantwoord zulke figuren in gemeenschap te laten leven? Nemen ·wij daarmede geen onno- dige risico's ten opz,ichte van het in doorsnede goede tot zeer goede bewa- kend personeel, de gevangenen zelf en de maatschappij? Bestaan in afzonde- ring is zeker niet iets wat men een medemens lichtvaardig behoort op te leggen. Maar zijn hier geen over- gangsvormen te vinden?

Een echte muiterij zou zeker afschu- welijke consequenties hebben in de eerste plaats voor de betrokkenen zelf.

Wie zieh de publieke reactie herinnert op door vrijgelaten psychopaten ge- pleegde moorden begrijpt dat tegen een moderne beha11deling van misdadigers in Nederland makkelijk felle a!lt\-gevoe- lem• kunnen ontstaan die op den duur

zeker politieke repercussies hebben.

zulks ten nadele van de patiënten.

Wellicht zou de noodzaak om weder- om tot eenzame opsluiting over te gaan een ongewenst gevolg kunnen wezen van het gezagsverval. Vrijheid vraagt nu eenmaal terughoudendheid aan alle kanten, en daaraan ootbreekt wel eens iets. van de kant van de gevangenen, naar mij in Leeuwarden werd verteld.

Aan een bijzondere geaardheid. mede -aan eigen schuld te wijten. van de gede-

tineerden in Leeuwarden geloof ik intus- sen op grond van mijn levenservaring en eigen waarnemingen niet.

Wanneer ik kijk naar de aantallen veroordelingen wegens dronken aan het stuur zitten, doorrijden ca een ongeluk en dE>rgelijke moet het àantal lieden met een uitgesproken onmaatschappe- lijke en ook wat psychopatische aanleg in Nederland in de tienduizenden lopen.

Dat heeft velen hunner niet belet blij- vend posities van een zekere betekenis en waardigheid in te nemen!

De oorzaak W~'lrcloor de heren die in Leeuwarden zitten zijn verongelukt moet. dacht ik. du>o wel in de omstan- digheden en vooral in hun jeugdsituatie liggen. Er zijn zeker enkele mensen on- der een gelukkig gesternte geboren, met een gaaf lmraliter die altijd goed te- recht komen. De meesten onzer daarte- genover zijn min of meer zwalt en toch wel zeer van geluk of ongeluk afhanke- lijk. terwijl zoals gezegd, min of meer psychopatische trekken men ook bij vooraanstaanden vindt.

NIET OP Z'N PLAATS

Ik wens dit alles uitdrukkelijk te stel- len omdat ik persoonlijk van mening ben dat wat men noemt een strenge be- handeling voor degenen die in Leeuwar- den terecht gekomen zijn geenszins op zijn plaats is. Een strenge behandeling kan nodig zijn voor een g-oed terechtge- komen mens d1e zich misdraagt; eerder derhalve in Ye~1huizen dan in Leeuwar- den.

Wie in Leetl'Nfll'den zit wordt voor eni- ge jaren uit de maatschappij verwij- derd; dat gef'chiedt om de menselijke samenleving· te bevnqigen. hoofdzakelijk in haar belang. niet in het belang van de gevangenet1. al kan dit laatste wel eens me·espelen. De maatsehappij -zal dus tegeno,·er het verfoeiliike isolement compensaties moeten stellen. zeker wanneer dit isolement. mede met het oog op de persoonlijke veiligheid van een bepaalde groep rijksambtenaren, tot eenzame opsluiti"1g worden moet ..

Ik zou willen zeggen: hoe langer ie- mand gevangen zit. hoe scherper de maatregelen ter b-··•·"io-ing van de ge- n1eenHchan en 11""l' dh•naren. hoe aan- genamer het de betrokkenen overigens

moet worden gemaakt.

Voor mij is iedere gedachte Yan het bewu:;t toebrengen v;,m leed als vergel- ding. als straf. O"aanvaardbaar. Wat speelt is ><lechrR de bescherming der geordende samenleving en der algeme- ne vrijheid.

Geweven schoonheid

DJiontapiJt

öaarne presenteren wij u ons nieu,ve produkt Venoion: ~ Vertolon iseenny1ontapijt,dat vervaardigd is volgens de be· 7;~·

proefde weeftechniek Veno1o11 vervilt of pluist niet. Ver- tolon blijft mooi, zelfs op de meest intensief gebrUikte plaat·

sen. ledervan de 11 Veno!on- kleuren is fraai genuanceerd. ~ V ertolon wordt geleverd o~ 380~m. breed (kamerbreed )

en 100 cm. breed. Verl<)lon .is ZOJII? alle Verto-produkten

ongelofelijk swrk. Pr{is.<?NO cm. breed: [98,-p.r lilt/et. {{~• "''. brml:/ 2S,80 per met u.

ll

Bejaardenprobleem

E

\vOordiger van dit departement aan de beraadslagingen zou kunnen deelnem.:m.

Onlangs heeft de werkgroep haar eerste deelrapport, voornamelijk betrek- king hebbende op de huisvesting, .1itge- bracht. Hieruit blijkt dat het onderzoek nog geenszins voltooid is, dat er inte- gendeel nog meer rapporten, zij het over andere aspecten van het t.ejaar- denprobleem, moeten verschijnen. H~t

thans verschenen rapport heeft burge- nJ-eester Thomassen voorzien van een

"ten geleide". Hij zegt daarin niet de illusie te- koesteren dat door de act'vitei- ten van de werkgroep alle beleidsvr<t- gen ten aanzien van dit probleem volko- men tot klaarheid zullen worden ge-

braeht. Maar wel meent hij dat h~t

overleg over deze beleidsvragen PI'

Vi'Uehtbaarder door zal worden.

Het onderzoek heeft geleerd dat op 1 jhuuari 1966 de totale bevolking van Rotterdam voor 11,7 pet. uit persone;1 val' 65 jaar en ouder bestond. Sinds 1930 is het percentage bejaarden in de Rot- terdamse bevolking ononderbroken gestegen. In 1950 heeft dit percentage, dat voordien steeds lager was dan het l;;ndelijk gemiddelde, het percentage voor geheel Nederland ingehaald. Daar- na is het Rotterdamse percentage steeds meer boven het landelijke geste- gen. Beneden het landelijk gemiddelde hgt echter het Rotterdamse percenta~;e

hcogbejaarden. Opmerkelijk is verder dat het vrouwenoverschot onder de be- j:c.arden regelmatig afneemt. Het was in de vorige eeuw veel groter dan nu.

De werkgroep heeft ervaren dat onge- veer 24 pct. van de totale woningvoor- raad in Rotterdam wordt bewoond door bejaarde hoofdbewoners. In bepaalde stadsdelen ligt dit percentage zelfs !:lij de 35. Gebleken is ook dat de woningen, di€ door de bejaarde hoofdbewoners worden bewoond, in meer dan evenredi- ge mate dateren van voor de <'orlo!,\'.

Voorts is de_ werkgroep er achter gcko-

Vakantie en vrijetijdsbesteding

O

J<Jenzelfde percentage laten de boven 65-jarigen zien.

Al eens eerder hèbben we op het werk van het Haags Vakantie-comité de aan- dacht mogen vestigen. Deze zome.r, die niet overvloeide van fraai weer, blijkt het comité opnieuw zijn nut te hebben bewezen. Sociale werkers klagen zo vaak - en soms niet ten onrechte - dat het zo moeilijk is iets voor de on- grijpbare jeugd te doen. Niet minder vaak wordt gewezen op de noodzaak van recreatie-mogelijkheden voor de be- jaarden. Het Haags Vakantie-comité weet dit, dank zij groot enthousiasme, dan toch maar te "versieren". De bur- gerij in haar geheel kan daarvoor niet danlrbaar genoeg zijn, temeer omdat de geldmiddelen betrekkelijk beperkt zijn.

Zou over meer financiën kunnen worden beschikt, dan zouden bijv. wellicht meer zgn. buitendagen kunnen worden geor-

ganiseerd, zoals er nu weer één op Clin- gendaal is gehouden. Wie daar een kijk- je heeft genomen, zal stellig tot de con- clusie zijn gekomen, dat er inderdaad meer van dergelijke buitendagen gehou- den zouden moeten worden en liefst dan niet alleen in Clingendaal, maar ook in andere parken, waaraan onze stad ge- lukkig zo rijk is. Wat dit laatste betreft, het Vakantie-comité voelt daar alles voor, maar het geld daarvoor ontbreekt.

Dat is jammer en men zou moeten wensen, dat de burgerij daarvoor eens begrip zou tonen. Want laten we wel wezen, de wijze, waarop het Va- kantie-comité duizenden bezi,ghoudt, is van de allergrootste betekenis, omdat daardoor met name de jeugd minder gelegenheid en lust heeft; kattekwaad uit te halen. Ook in dit opzicht springt het nut van het werk van het Vakantie-co- mité duidelijk in het oog.

Het bieden van recreatie-moge- lijkheden wordt een steeds meer drin- gende kwestie, ook buiten de vakanties.

Juist daar schijnt er iets mis t~ zijn, gezien de ontwikkeling van het bezoek aan vermakelijkheden. De cijfers van het gem. statistisch bureau over het eerste kwartaal van dit jaar geven in elk geval te denken. Bij een iets groter aantal voorstellingen in de Kon.

·Schouwburg is het aantal bezoekers van

POLITIEK PIEKEREN

men dat 6, 7 pct. van alle Rotterdamse bejaarden bij anderen inwoont, meren~

deels bij familieleden. De werkgroep acht het waarschijnlijk dat een groot deel van de inwonende bejaarden voor inwoning heeft gekozen om aan de be- zwaren van het alleenwonen te ontsnap- pc.

Naar het oordeel van de werkgroep zijn de recente ontwikkelingen op het gebied van de woningbouw een vooruit- gang. Die ontwikkelingen tenderen naar steeds meer eengezinshuizen en womn- gen in hoogbouw met lift. Het rapport pleit ervoor in de nieuw te bouwen wij- ken ten minste 25 pct. van de woning- voorraad het karakter te geven van wo- ningen die zijn aangepast aan de omstandigheden van de bejaarden. Dit behoeven niet steeds bejaardenwoningen te zijn die als zodanis officieel zijn er- kend.

Daarbij zou naar de mening van de

V~-erkgroep moeten worden voldaan aan de volgende eisen:

a. toegankelijkheid van de woningen zonder trappenlopen; centrale verwar- ming;

b. een zodnnige situering en een mua- ni;: beheer dat de kans op 'sociaal isol~-

59.000 teruggelopen tot 53.100; een ver- mindering dus met 6.000, Het aantal toneelbezoekers (dus niet alleen in de Kon. Schouwburg) is nog sterker achter- uitgelopen. Daarentegen blijkt in ver- gelijking met het eerste kwartaal van 1967 het aantal bezoekers aan ope- ra-voorstellingen niet onaanzienlijk te zijn toegenomen. Hier speelt naar alle waarschijnlijkheid de positie van het Circustheater een belangrijke rol bij, reden om met enige bezorgdheid uitspraken van de directie van dit thea- ter te volgen, volgens welke de exploita- tiekansen gevaar lopen.

De statistische gegevens over het con- certbezoek laten geen conclusie open, omdat hier een verrekening van de ver- makelijkheidsbelasting in het spel is, waardoor niet duidelijk wordt hoe het daarmee nu eigenlijk gesteld was.

Bepaald ontstellend is de teruggang in het bezoek aan variété, cabaret, rev:ue, circus en kermis (een verzamelpost). In deze groep viel een teruggang met niet minder dan 60.000 te constateren. De oorzaak hiervan is niet ver te zoeken;

hier is duidelijk hoe sterk de uit- gaansmogelijkheden in onze stad be- perkt zijn, hoe armelijk de "uitgaans- agenda" in onze stad gedurende vele maanden is. We zijn nog steeds de op-

ltiDIGOM

SPIJKENISSE

ment van de bewoners minimaal word~;

c. beknopte afmetingen en praktis<:he indeling van de woningen;

d. huren die ZIJn aangepast aan de g< m_iddeld vrij lage inkomens van de beJaarden.

De werkgroep heeft niet voorbijgezien aan het feit dat Rotterdam op eigen grondgebied het einde van zijn uitbrei- dingsmogelijkheden begint te naderen.

Daarom heeft zij de aanbeveling ge- daan bij de planning van de woning- bouw in het gehele Rijnmondgebied re- kening te houden met de uitkomsten van het onderzoek. De werkgroep beseft dat in de buurgemeenten wellicnt

\\ eerstanden zullen rijzen tegen het bou- wen van grote aantallen bejaardenwo- ningen die aanvankelijk vooral zullen v. orden bewoond door bejaarden uit :,n- dere gemeenten.

De gemeenten die daar beducht voor zijn, moeten naar de mening van éle werkgroep bedenken dat zij, door hun

·nieuwe wijken in het begin te doen be- wonen door een naar leeftijd evenwici:l- tig samengestelde bevolking, kunnen

"oorkomen dat zij na verloop van tijd zullen worden geconfronteerd met een extra zwaar bejaardenprobleem.

vatting toegedaan, dat onze stad drin- gend behoefte heeft aan een "kleine co- medie", een schouwburg in het stadscentrum, modern en gezellig, waar vooral in de winter de kleinkunst aan bod moet kunnen komen.

Men kan ongetwijfeld stellen, dat de televisie mede schuld heeft aan de da- lende cijfe:rs. Dat kan misschien voor de bioscopen, die ook nog steeds een achteruitgang in het aantal bezoekers vertonen, grotendeels juist zijn, maar de invloed van ·de tv moet bepaald min- der groot zijn in de sector van de lichte

(klein-)kunst. Het hèeft er veel van, dat Den Haag cultureel steeds meer acihter~

uitgaat. We moeten bekennen, dat dit en droeve constatering is, die we overi- gens niet voor de eerste maal doen.

Een bijkomende zaak is, dat door de achteruitgang ook de gemeentekas een aderlating moet laten. In het eerste kwartaal is de opbrengst van de verma- kelijkheidsbelasting met niet minder dan f 200.000 achteruitgegaan. We slaan een en ander met toenemende zorg ga- de. Hoe het uitgaansleven in onze stad een nieuwe impuls kan worden gegeven, weten we niet; nodig komt ons dit wel voor. Zoals gezegd, een "kleine come- die" kan een bijdrage leveren, maar er zal meer moeten gebeuren.